Eén man vecht tegen
heel Nederland
DAGBLAD VOOR HOLLANDS NOORDERKWARTIER
Keert de Zuiderzee terug?
Een „Harderwijker
vischboer" zegt het
beter te weten dan
alle ingenieurs en
en professoren
„Boerenbekoring'
Als er nooden te
lenigen vielen
DENK OM DE EMELTEN
0VERHE1DSREM OP PRIJZEN
Vrijdag 31 October 1941
Tweede blad
K. DEN HERDER.
i(Foto den Herder).
(Van onzen eigen verslaggever).
Harderwijk, 90 October.
ran de merkwaardigste men-
schen uit ons land woont te Har-
derwijk. Dat is de heer^E. den Her
der. Hij is een van de grooten van het
sinds de Zuiderzeeinpoldermg leegbloe
dende visschersstadje, door zijn vischcon-
eervenfahriek, zijn voormalig raadslid
maatschap en zijn functie van president-
commissaris van de Holland-Veluwelijn,
de maatschappij, welke 's zomers de wit
te salonbooten het IJsselmeer opstuurt,
AmsterdamHarderwij k-vice versa. Vol
gens diverse leden van de Tweede Ka-
mer-in-ruste echter is deze Harderwijker
groote maar heel klein, hij is niet meer
dan een Harderwijker vischboer, een
kwakzalver en een goochelaar.
En waarom?
Omdat hij nu al' twintig jaar. lang op
tornt tegen wat eerst Zuiderzeeplannen
waren en thans in het oog van heel
Nederland schoone werkelijkheid is ge
worden, de Afsluitdijk en de droogleg-
«tag.
Omdat zijn lijfspreuk is: De Zuiderzee
keert terug, alles wat is gebouwd, is ge
doemd ten onder te gaan, de afsluitdijk
kan het water niet keeren."
In het oog van heel Nederland is een
werk voor eeuwen gewrocht, behalve in
lat van den heer E. den Herder!
Hij is nu in zijn vijf en zestigste en
heeft nog niets van zijn strijdlust ver
loren. Alleen heeft hij onlangs verklaard
er spijt van te hebben, dat hij zijn vijan
den, de ingenieurs wel eens onheusch
behandeld heeft
Het zou overigens niet zoo verwonderlijk
tJn, wanneer de heer E. den Herder den'
rijdbijl wèl had begraven. De heeren in-
enieurs hebben nu eenmaal altijd iets meer
igehad met de plannen van den tfrooten
apport van drie honderd en vijf
o veertig bladzijden van den nog grooteren
orentz en de degelijke dossiers van de de-
elijke commissie Lovinik, dan met de iet-
rat sensationeele soms kenbaar meer met
at hart dan met het verstand geschreven
Jven brochures des heeren den Herder,
techts eenmaal zijn de waterbouwkundigen
it hun ivoren toren neergedaald en hebben
j zich in het openbaar met het geval den
terder bezig gehouden. Toen, dat was in
930, is de eerstaanwezend ingenieur bij den
ienst der Zuiderzeewerken, Ir. Thysse naar
larderwijk getogen, heeft gepraat, heeft
ezien én hééft gezwegen.
Een paar maanden daarna echter gaf de
uiderzeevereeniging een brochure uit van
a hand van Mr. Jansma, secretaris van de
uiderzeevereeniging en denzelfden heer
hysse, In loyale concurrentie met den heer
den Herder werd deze brochure tegen den
pak-maar-weg-prijs van veertig cents be-
Schikbaar gesteld. Dat tarief had de heer
den Herder ook steeds ongeveer aangehou-
en voor zijn geschriften: „De drooglegging
de Zuiderzee een ramp", „Domme Gol-
en", „Het Zuiderzeedratna", „Steenen spre-
fin", „De zesde bazuinstoot", „De zevende
azuinstoot", „Dr. Colijn en de Zuiderzee-
lolder" en „De brug over de Zuiderzee."
De ingenieur en de advocaat sloegen alle
«gumenten van hun tegenstander in acht
n veertig en een halve pagina dood, het
togelijksch Bestuur van de Zuiderzeeveree-
tiging, te weten Vier advocaten plus één ba-
on deden dit vonnis in kracht van gewijd
te ga.an door er in een voorwoord bij te
ohrijven, dat over de actie den Herder nu
Hes gezegd was wat er over te zeggen viel.
tt een nawoord verzochten zij van vérdere
lilettantische afbrekende critiek verschoond
e blijven. Den heer den Herder is negen
ellen down gegaan,maar bij de tiende
tand hij weer op, voorzag de brochure
Jansma—Thijsse van vele ezelsooren, krab-
gelde bij elke regel twee regels afkeuring en
eorg het geschrift toen in de rechterla van
Sjn schrijftafel.
In de linkerla van dit meubel werd echtèr
stapel krantenknipsels en foto's van fei
ten, die daarna gebeurden en op het Zui-
cierzeevraagstuk betrekking hadden, steeds
dikker en daartusschen liggen nu ook de
bewijzen van
drie overwinningen
welke de Harderwijker industrieel met een
gerust geweten in zijn .credit kan boeken.
De eerste dateert van 1930, toen Amersfoort
en de dienst der Zuiderzeewerken via de
Geldersche vallei en Zuiderzee door middel
van een dam en opruiming van de Oranje
sluizen een nieuwe verbinding met den Bo-
venrijn wilden maken. Amsterdam en
Utrecht wilden verbetering van het bestaan
de Merwedekanaal. Deze partij vond een
pleitbezorger in Ir. Mussert, den tegenwoor-
digen leider der N.S.B., toen nog in dienst
van Waterstaat, doch tenslotte scheen
Amersfoort het pleit toch te zullen winnen,
Amsterdam ging en bloc overstag. Als een
Mene Tekel verscheen te/ rechter tijd de bro
chure „Domme Golven" en de schrijver de
.heer E. den Herder werd door enkele voor
aanstaande Amsterdammers, wien de schrik
in de beenen was geslagen, ijlings naar Am
sterdam geroepen. In de Industrieele club
debatteerde hij tot diep in den nacht en
Amsterdam... ging opnieuw overstag, koos
dus weer de partij van Utrecht en Ir. Mus
sert Het Geldersche Valleiplan ging van de
baan. De Oranjesluizen bleven en zijn er
nog.
's Heeren den Herder's tweede en derde
overwinning dateeren van recenten datum.
De voorgestelde ruilverkaveling van den
polder Oldebroek waarbij verschillende dij
ken zouden worden gesloopt, is dank zij zijn
felle actie niet doorgegaan.
In een raadsvergadering van de gemeente
Harderwijk stelden B. en W. in April van
dit jaar voor op een laag stuk grasland vlak
aan zee een aantal arbeiderswoningen te
bouwen. Opnieuw gaf de heer den Herder
eenige stooten forto fortissimo op zijn nog
steeds welklinkende bazuin en de mureii
van dit Harderwijker B en Wsche Jericho
bezweken. Er wordt niet gebouwd.
De heer E. den Herder schreef toen heet
van den naald zijn achtste brochure „De
Zuiderzee", ontstaan uit; de worsteling der
elementen, geboeid door menschenhand, vrij
making aanstaande, indien 'niet bijtijds ver
hinderd... Opnieuw voor den civielen prijs
van veertig centen te koop.
In het privékantoor van de vischconser-
venfabriek E. den Herder en Zonen te Har-'
derwijk hangt een heel groot'schilderij met
een angstwekkend tafereel er op geschil
derd,
„Herderwiok in zwaore N.W. Sturm veur
de ofeluuting der Zujerzee" staat er met
kleine, „Vleuwaoter" met groote letters bo
ven. In de kokende golven zijn een twintig
Harderwijkers botters of daaromtrent op
het punt te verdwijnen, een loodgrijze lucht
hangt dreigend boven een zwarte zee. Een
storm in 1894 door den heer E. den Herder
(Pax-Holland-B. Leemker);
Het grootste deel van
het Donetzbeklcen is nu
reeds bezet., Bijna ge
heel het Europeesch
Rusland was voor zijn
metaal- en machine
industrie op het Donetz
gebied aangewezen. Na
den val van Gharkow
wordt de Donetzbek-
ken langs de rivieren
Don en Donez door de
Duitschers omsingeld.
De kaart geeft het rij
ke gebied der zwarte
aarde aan, waarvan het
grootste gedeelte door
de vereenigde Duitsohe
troepen is veroverd.
DE ECONOMISCHE EN STRATEGISCHE BETEEKENIS VAN DE
OEKRAÏNE MET DE OMLIGGENDE GEBIEDEN.
KAAM WjV
ZUIDELIJKE
Een smalle, slingerende weg,
Wat huiekes langs een hooge heg,
Een molen tusschen 't groene gras,
Een bootje op een waterplas.
Een praatje over d'onderdeur,
Het boerenleven, klank en kleur!
De koeien kopp'lend in de wei.
Die geurt en groeit zoo blozend blij,
Een boer in blauwe boezeroen
Drié paarden die het ploegen dóen.
Een vreedzaam, vriendTijk schilderij,
Het boerenleven frank en vrij.
Een koude, kille blauwe lucht,
Een paartje, jong, bedeesd, beducht,
Een joón in „t gnappe, sundegs pak"
Een moidje in „heur mooiste jak"}
Een stille straat, een klokketoon,
Het boerenleven, vredig, schoon.
Gré de Reus.
zelf meegemaakt en met vaardig penseel af
gemaald.
„En dat is nog maar een Noordwester,
expliceert hij, er kan nog veel meer gebeu
ren, als
Met dat „a 1 s" nu heeft de man van „De
Zuiderzee keert terug" Uw verslaggever ve
le uren nuttig bezig gehouden. Regel voor
regel is de brochure Jansma-Thijssen on
derstboven gekeerd en uit elkaar gerafeld.
Vele „asjebliefts", „Hoe is ie's", „daar heb
je 't nou meneer's" .gesecondeerd door boo-
ze potloodprikken in de onschuldige land
kaart van Europa zijn gebruikt om ons aan
te toonen dat hier spreekt onze mentor
de heeren ingenieurs de clou van de zaak
bijna te pakken hebben, maar de hoofdzaak
toch niet begrijpen, omdat 'de gèleerd'heid
hen tot razernij heeft gebracht
„Ik ben niet geleerd", zegt hij verder, „ik
draaide bij meester op school meer stukjes
dan dat ik leerde, toen ik dertien was ging
ik met vader mee met de schuit de zee op,
toen ik veertien jvös was i'k koopman. Wat
ik weet is praktijk, wat ik doe doe ik als
Nederlander, die van zijn land houdt. En
JE DRAAGT JE GOED TE VUIL i
WEEREEN NE AD KAPOT GEWASSCHEN
niet zooals de ingenieurs beweren, omdat
mijn vischmeelfabriek door de drooglegging
kapot is gegaan en ik daarover altijd nog
nijdig ben en onrust ben gaan stoken uit
haat...
Hoe deze herder de verdoolde schapen in
Nederland weer in een veilige stal wil bren
gen en op - welke feiten hij zijn theorie ba
seert, zuilen" wij in feen slotartikel vertellen.
COLLECTEN IN VROEGER DAGEN.
Milddadigheid is geen eigenschap, die ons
menschen van de twintigste eeuw alleen
siert Onze voorouders deden niet voor ons
onder, als het leniging van nooden betrof.
Zij waren meestal aanstonds bereid te hel
pen. De geschiedenis kent hiervan meer
dan één voorbeeld. In die dagen kende men
weliswaar nog geen „Winterhulp Neder
land", doch armoede, gebrek en komimer
waren evengoed bekend als thans.
In vroeger eeuwen bepaalde de overheid
burgemeesteren eener stad echter, tot welk
een bedrag gecollecteerd .mocht worden. Er
werd dus veelal een bepaalde limiet vast
gesteld. Doch ook hierop bestonden uit
zonderingen. waarbij zulk een limiet niet
bekend was.
In het algemeen stond voorop, dat, als
er goed verdiend was, er ook met milde
hand gegeven werd. Een algemeene inzame
ling werd b.v. te Amsterdam, op laSt van
de Staten van Holland, gehouden op den
lOden September 1731 (door de geheele
provincie), ten behoeve der uit Italië ver
dreven Waldienzen. Deze collecte bracht
alleen in de stad Amsterdam de kapitale
som van f 132.606— op.
Op het eiland Marken had1 een hevige
brand gewoed. In Februari 1732 Werd den
pastor loei, ds. Petrus de Bruyn, met den
ouderling Pieter Jansz. toegestaan, te trach
ten f 1500.bijeen te brengen. Heel vaak
werd voor brand gecollecteerd, en mdtes-
tentijds werd het bedrag, waarvoor toe
stemming verleend was. bereikt
Ten slotte maken wij %nog melding van
een collecte, welke door oorlogsomstandig
heden gehouden moest worden, n.1. die na
den inval der Engelschen in Noord-Hol
land. in 1799. Het uitvoerend bewind der
Bataafsche republiek schreef toen tegen
den 27sten December een collecte over het
geheele land uit.
Dat het Nederlandsche volk zijn verbon
denheid toont doordat men elkanders lasten
helpt dragen, is dus in 't, geheel' geen
vondst van dezen tijd'. Het werk van Win
terhulp Nederland kan dan ook be
schouwd worden als een hervatting van het
geen onze voorvaderen voor elkaar deden.
Ieder lid van de gemeenschap wist zich
in die gemeenschap geborgen, omdat, wan
neer zulks noodig was. hulp werd geboden.
Winterhulp zou dezen geest van ge
meenschapszin zoo gaarne weer in ons volk
bewust doen worden.
Dat W.H.N. telkens weer ben beroep op
den offerzin doet, vindt zijn oorzaak in het
betreurenswaardige feit, dat duizenden
landeenooten op hulp wachten en eerst
van het allernoodigste voorzien kunnen
worden als er werkelijk geofferd wordt.
Men overwege dit terdege bij 't bepalen
van zijn gift bij de op 31 October en 1 No
vember a.s. te houden lijstencollecte.
Onderzoek naar het voorkomen
van deze dieren gewenscht.
De Plantenziektenkundigen dienst! heeft
aanwijzingen gekregen, dat het zeker niet
onmogelijk is, dat de emelten in het vol
gend jaar wel eens in belangrijke mate w>u-
den kunnen optreden. Om ons nu, in-verband
met de beschikbaarstelling van zemelen en
vergif, te orienteeren, achten wij het van
belang dat nu reeds een onderzoek wordt
ingesteld naar het voorkomen van emelten,
Dit kan geschieden door op die plaatsen,
waar gewoonlijk emeltenschade optreedt, na
te gaan hoeveel emelten thans in den grond
aanwezig zijn per bepaalde oppervlakte.
Hiertoe wordt op het weiland, dat als
proefobject zal dienen op enkele plaatsen
b.v. 510, een zode wan pl.m. 8 cm. dik en
van 1 dm2. grootte uitgêstoken. Deze zode
wordt dan uitgeplozen en het aantal aan-
MAATREGELEN TEGEN HET
ACHTERHOUDEN VAN ROOK.
ARTIKELEN.
Hoe nuttig het voor de huisvrouwen, is, de
publicaties, waarbij de maximumprijzen
voor groenten en fruit worden vastgesteld,
te lezen.- ze uiit te knippen en te helpen er
de hand aan te houden, is ons gebleken uit
de bespreking met een vertegenwoordiger
van den gemachtigde voor de prijzen.
In de voorjaarsmaanden lukte het nog
niet best met de groentenprijzenibeheer-
sching. De langdurige koude was oorzaak,
dat eerst in Juni de tuinbouwproducten aan
de markt kwamen. De boonenoogst had ver
volgens veel te lijden van de .droogte en
daarna van het ruwe weer. Er ontstond een
vacuum in den toevoer en zeker 34 35 pet.
van de groentenproductie werd clandestien
verhandeld tegen prijzen, welke ver uitgin
gen boven de vastgestelde prijzen.
Eerst nadat was overgegaan tot publicatie
van de maximumprijzen die den consument
in rekening mogen worden gebracht, ge
lukte het. met medewerking van de huis
vrouwen de groentehandelaren weder in
het gareel te brengen. De prijzen bleken 40
tot 50 pet. te dalen toen de contróle werdi
verscherpt, er kwam veel meer aanvoer op
de veiling en zelfs de boonen kwamen voor
de vastgestelde prijzen te voorschijn.
De aandacht worde erop gevestigd, dat de
miaximumprijzen voor de allerbeste kwa
liteit groente en fruit gelden, en dat 75 pet.
van hetgeen wordt aangebodien daaronder
niet blijkt thuis te behooren. zoodat daar
voor lagere prijzen dienen te worden bedon
gen dan de in de publicaties weergegevene.
De contróle hierop zal worden verbeterd.
Getracht wordit een indeeling in drie soorten
te verkrijgen, waardoor aan hetmisbruik,
dat groenten en fruit van weliswaar goede,
doch niet de allerbeste kwaliteit, voor te-
hooge prijzen aan den man worden ge
bracht, een eind kan komen,
SIGAREN EN SIGARETTEN.
Van dezelfde bevoegde zijde werd ons ver
zekerd, dat sigaren en sigaretten nog gere
geld iin -behoorlijke hoeveelheden worden
vervaardigd, al schijnen ze niet bij den
winkelier te komen, dioch in verkeerde ka
nalen te geraken. Men hoopt door toepassing
van het prijsvormingsbesluit. d.i. het voor
schrift. behelzende dat men geen waren mag
achterhouden «om ze later tegen hoogere
prijzen t« verkoopèn. de sigaren en sigaret
ten zij het dan in beperkte mate we
der langs normale kanalen naar de gere
gelde rookers te geleiden. Tevens zullen de
grossiers worden verplicht, iedere week den
stand van huin verkoop en van hun voor
raad aan den gemachtigde voor de prijzen
op te geven.
LANDBOUWBLADEN.
Inzake het niet langer verschijnen van
landbouwbladen per 1 Nov. a,s. weet het
'Groninger Landbouwblad mede te deelen,
dat de Friesche Maatschappij van Landbouw
gedaan heeft gekregen, dat het Friesch
Landbouwblad mag blijven verschijnen. In
verband daarmede hoopt het Dag. Bestuur
van de Groninger Mij. van Landbouw, dat
ook van het Groninger Landbouwblad de
verschijning zal worden toegestaan.
wezige emelten geteld. Er blijkeir thans
reeds vrij groote, maar ook nog kleine exem
plaren aanwezig te zijn.
Natuurlijk kan ieder landbouwer dit on
derzoek voor zichzelf uitvoeren en de re
sultaten aan den Plantenziektenkundigen
dienst mededeelen, maar het zou mij nog
aangenamer zijn, als ik van enkele land
bouwers het verzoek kreeg om op hun land
dat onderzoek in te stellen. Dergelijke pruts
werkjes is de praktikus niet gewoon en
daarom kan hij in de meeste gevallen beter
hulp erbij hebben. Zoo is het b.v. ook niet
onmogelijk, dat hij bij het tellen geen ver
schil zal kunnen zien tusschen^de emelten
en de aard rupsen, die soms even schadelijk
kunnen optreden als de emelten.
Het spreekt verder vanzelf, dat dit onder
zoek in het belang van den landbouw in het
algemeen is, omdat de bestrijding van emel
ten onuitvoerbaar zou zijn als er volgend
voorjaar geen zemelen of vergif beschikbaar
zou zijn.
Ik reken er daarom ook op, dat ik enkele
opgaven zal ontvangen. Het onderzoek wordt
(natuurlijk) gratis uitgevoerd.