De inlevering van Radiotoestellen.
Duitsch oordeel over de Britsch-
Portugeesche overeenkomst.
Sovjetaanvallen in hevige gevechten
afgeslagen.
DAGBLAD ¥0011
Briische politiek van geweld tegenover kleine volken-
Ook Zweden op genade of
ongenade overgeleverd.
Badoglio verklaart
Duitschland den oorlog.
Een taaiste vermaan.
De vrijstellingen.
In twee dagen 142 vijandelijke vliegtuigen neergeschoten.
Vertegenwoordiging van
moeder of voogden.
De Sovjet-Unie moet geheel
Europa tot aan het Kanaal
bezitten.
STAD EN OMGEVING.
Clandestiene fruithandelaren
berecht.
Noorwegen een wegwijzer
voor ons land?
I
Uitgave:
Dagblad voor Noord-Holland N.V.
Alkmaar - Voordam C 9.
Bureau Alkmaarsche éditie:
Voordam C 9, Alkmaar.
Telefoon Adnr. 332# - Red. 3330.
Giro 181294.
DONDERDAG 14 OCTOBER 1943.
ALKMAARsCHE-EBfni
NOORD-HOLLAND
145e Jaargang, No. 240, 2 pagina's.
Prijs- der gewone advertentlei In deze
editie f'0.10 per m.M.; min. 14m.M.
1.40, eikt. 3'/i m.M. meer 0.35.
1
Tarieven voor c|e geheele oplage op
aanvraag. Abonnementsprys per 3
maanden voor Alkmaar ƒ2.10, voor het
geheele Rijk 2.63. Losse nrs. 5 ct».
De indruk in Portugal.
Het «tandpunt van de Wilhelm&crasse
ten aanzien van de gébeuri.enissen op
de Azoren kan als vojgt worden sa
mengevat:
De door Churchill als een „over
eenkomst" verkondigde maatregel is
tot stand gekomen onder den druk
van eischen in den vorm van een
ultimatum door de Britsche regee
ring gesteld aan de Portugeesche.
regeering. De Portdgeescbe regee
ring heeft zich met het oog op de
afpersingen en dreigementen blyk-
baar niet, in staat geacht zich tegen
dezen druk te verzetten.
Wanneer Churchill zich beroept op
een verdrag uit het jaar 1373, dan is
hier sprake van een doorzichtigen pro-
pagandatruc, daar dit verdrag uitslui
tend beschouwd moet worden al^ een
koloniale overeenkomst van bescher
ming, die in den loop der tijden reeds
lang is achterhaald en ten doel had
Engeland de mogelijkheid te geven zich
te vergrijpen aan het Portugeesche ko
loniale bezit. De thans gesloten over
eenkomst vormt 'n nieuwe schakel in de
-reeds lange keten van woordbreuken,
die Engeland tegeri Portugal bedreven
heeft. In dit verband moet herinnerd
worden aan de plechtige verklaringen
die Engeland en de Ver. Staten bij de
landingsactie in Afrika tegenpver Por
tugal en Spanje hebben afgelegd.
Men is er te Berlijn van overtuigd,
<5at bij de actie van Churchill tegen
Portugal sprake is van een poging m de
Portugeesche neutraliteit in haar fun
dament te treffen. Bovendien betreft
het hier een poging om kort voor het
begin van de conferèntie der ministers
van buitenlandsche zaken te Moskou
een parade-succes te boeken, en
om de gevolgen van de herle
vende Duitsche duikbootactie te ver
zwakken. Aan alle overige neutrale
staten moet ,het duidelijk zijn, dat de
nieuwe actie tegen Portugal een illus
tratie vormt van de politiek van ge
weld der Britsche regeering tegenover
de kleine volken.
In Berlijn was men sinds lang op de
hoogte van de voornemens der Ver.
Staten en der Britten tegenover de
'Azoren. Alle vroegere pogingen zijn
mislukt op de standvastige houding van
d« Portugeesche regeerïng. Pas de
stappen in den vorm van een ultim^um
van den kant van Engeland hebben net
prijsgevan van de Azoren bewerkstel
ligd.
De indruk in Portugal.
Hoewel de publicatie geschied is in
«en vorm waarbij het zwaartepunt ge
legd wordt op de handhaving van de
Portugeesche neutraliteit, valt het toch
niet te verwonderen, dat deze wijziging
in de Portugeesche buitenlandsche poli
tiek bezorgdheid heeft gewekt en in
een algemeene gereserveerdheid tot
.uiting is gekomen.
Naast den indruk, dat Portugal een
van zijn souvereine rechten heeft prijs
gegeven, heeft men het onbehaaglijke
gevoel, dat de oorlog dichter bi] Portu
gal in de buurt is gekomen en dat is
het wat het Portugeeschepubbek het
meeste verafschuwt. 41
In politieke kringen, die een zelfstan
dig oordeel behouden hebben, verneemt
men scherpe opmerkingen over het
bondgenootschap met Engeland, dat
voor Portugal niets dan nadeelen opie-
vert. Engeland maakt van zijn bondge
nootschap met Portugal gebruik om
steeds nieuwe concessies af te dwingen.
Het isj kenmerkend, dat deze nieuwe zet
van de Britsche politiek juist geschiedt
op het moment, dat voor de Angel
saksische scheepvaart het gebruik van
de Azoren van dringende betekenis
wordt met het oog op de nieuwe aan
valsgolf van'de Duitsche duikbooten.
lijf* De Portugeesche pers.
De ochtendbladen houden zich in uit
voerige commentaren met de gebeurte
nis bezig, maar zij houden zich binnen
het kader van de aan de pers verstrek
te instructies, die de minister-president
persoonlijk aan tie hoofdredacteuren
der bladen heeft^verduidelijkt.
In dezen zin wordt het sluitenvan
«en verdrag met Engeland beschouwd
als een succes van de Portugeesche
buitenlandsche politiek en als de logi
sche consequentie van het 60Ó-jaar oude
bondgenootschap tusschen Engeland en
Portugal. Het blad Seculo legt grooten
nadruk op de handhaving van de neu
traliteit alsmede op het feit, dat de
troepen na afloop van den ooriog van
de eilanden worden teruggetrokken.
Alle bladen wijzen in hun opschriften
speciaal op deze beide punten. Ook
wordt er aan herinnerd, dat het Iberi
sche blok behouden blijft. In een hoofd
artikel wordt o.a. gezegd, dat het gaat
om een mogelijkheid waarmede de Pof-
tugeesche buitenlandsche politiek altijd
reeds rekening heeft gehouden en in
het bijzonder minister-president Sala-
zar, die vaak in zijn redevoeringen zelf
verklaard heeft: „Het toelaten van
vreemdelingen in een deel van het
Portugeesche eilandenrijk is noch een
daad van geweld, noch een eisch die
ons vaderlandsche gevoel zou kunnen
kwetsen."
Het land moge met vertrouwen de
toekomstige gebeurtenissen tegemoet
zien. Het zal noch ontbreken aan de
kracht om zoo noodig het bezit held
haftig te verdedigen, noola aan den
manlijken geest om de beproevingen,
die wallicht .nog te wachten staan,
standvastig te verdragen.
Duitsche voorzorgsmaatregelen.
In toonaangevende kringen der Rijks
hoofdstad wordt te kennen gegeven, dat
het gejuich der ,Anglo-Amerikanen
over hun coup ten aanzien van de Azo
ren wellicht ietwat voorbarig is. De tni-
litaire, resp. strategische voordeelen,
die men zich aan gene zijde van de be
zetting belooft, zullen, zoo wordt ver
klaard, waarschijnlijk door 'e voor
zorgsmaatregelen opgeheven worden,
die van Duitsche zijde in volle bekend
heid met de sedert lang ondernomen
manoeuvres tijdig genomen zijn.
STOCKHOLM, 13 Oct. (ANP). - Al-
leen die Zweed, die geen greintje ver
stand bezit of van een zinloozen haat
vervuld is, kan het doodelijke gevaar
loochenen of onderschatten waarin
Zweden zich zal bevinden op den dag
waarop Duitschland den strijd^zou sta
ken. Tot deze conclusie komt het eerste
van een aangekondigde reeks' artikelen
in* Dagsposten onder het opschrift
„Ook Zweden op genadé of ongenade
overgeleverd?"
De schrijver verklaart, dat de door de
Zweedsche pers gevoerde propagania
het meerendeel der Zweden van hun
natiofaale instinct beroofd heeft. Hoe
kan een verstandige Zweed gelooven.
dat men zich gemakkelijker zou kunnen
schikken in een Russische overheer-
sching van Europa dan in een Duitsche.
Waar de Sovjet-Unie zal blijven staan
wanneer Duitschland vernietigd werd.
weet niemand, misschien zelfs niet eens
Stalin zelf. Vast staat echter, dat zij
zich niet zou laten ophouden voordat
zij de wateren van den Atlantischen
Oceaan op de een of andere plaats ljü
hebben bereikt.
Noorwegen zou in dat geval onder
vinden, dat het Duitsche juk hoe zwaar
het ook gevoeld wordt, in werkelijkheid
tamelijk licht was vergeleken met dat
gene, wat het land na een Russische
overwinning te wachten staat.
BERLIJN, 13 Oct. (ANP).
Volgens den Britschen berichten
dienst heeft de clique van Badoglio
Duitschland den oorlog laten ver
klaren. Een „officieele mededee-
ling" zou in den loop van vandaag
den Duitschen ambassadeur te
Madrid overhandigd zyn.
„EEN NEDERLANDSCHE VROUW
AAN HET WOORD".
's-GRAVENHAGE, 13 Oct. - De titél
van het praatje van Max Blokzijl, uit
te zenden in de serie Brandende Kwes
ties op Donderdag 14 Oct. 1943 over den
zender Hilversum 1 om 18.45 uur, luidt:
„Een Nederlandsche vrouw aan het
woord".
TEGEN HET BOLSJEWISME.
Meldt U voor de Waffen-SS
en de Landwacht.-
Het SS-Ersatzkomrnando deelt mede:
Iedere gezonde Nederlander, op den
leeftijd van 1745 ]aar, kan zich vrijwil
lig bij de hieronder vermelde adressen
vervoegen, ter] einde gekeurd te -'orden
voor de Waffen-SS of de Landwacht.
Tijdens de keuringen worden alle In
lichtingen verstrekt met betrekking tot de
verzorging van, familieleden, duur der
opleiding, extra levensmiddelen, etc.
Vrijwilligers, die om bepaalde redenen
ln Nederland moeten blijven, kunnen
dienst nemen bij de Landwacht of bij het
8S-Wachtbataljon in Amersfoort.
Ook vrijwilligers voor de Duitsche
Kriegsmarine kunnen zich aanmelden Zij,
die tot de Germaansche SS tn Nederland
loetreden willen, kunnen zich eveneens
aanmelden.
Personen, tusschen 18—30 jaar, die aan-
meldingspllchtlg zijn voor de tewerkstel
ling, kunnen zich eveneens aanmelden en
worden gedurende hun verbintenis van de
tewerkstelling vrijgesteld.
Officier in de Waffen-SS kan ieder wor
den, die na minstens een jaar diensttijd
zijn geschiktheid voor de officiersoplei
ding heeft bewezen. Zijn choolcplriding
is niet doorslaggevend. Beslissend voor
bevordering zijn: karakter, gedrag, prés
tatie.
18.10.43 914.00 uur, Rotterdam, Deut-
sches Haus, Westzeedijk; j9.10.43, 12 0Q
uur, Breda, Restaurant Modern, Markt*
15—18.00 uur, Den Boson, Hotel Noord-
Brabant, Markt 45; 20 10 43, 9—12.00 uur,
Venlo, Deutsches Haus, Egmondstr. 16:
15—18.00 uur, Arnhem, Café Royal; 21.10.43,
912.00 uur, Hengelo, Café Modern. Spoor
straat 18; 15—18.00 uur, Zwoile, Hotel Gij-
tenbeek; 22.10.43, 9—12.00 uur, \ssen, Con
certhuis, a. d Vaart; 15—18 00 tur Gro
ningen, Concerthuis, Poelestraat; 23.10 43,
9—12.00 uur,. Leeuwarden, Huize Schaaf,
Breèdstraat; 24.10.43, 9—14 00 uur, Amster
dam, Dam, 4; 25.10.43, 9—13 00 uur, Utrecht
N.V -Huis, Oudegracht 245; 28 10 43, 9—11.00
uur, Amersfoort, Pol. Dnrehgangslager,
Leusderweg; 27 10 43, 9—14 00 uur, Den
Haag, Café den Hout, Bezuidenhoutsche-
weg.
Onzt mannen In hat Oosten
ify PK Schmltx/O/H/P n*
De Höhere SS- und Polizeiführër maakt bekend:
Aan mijn bekendmaking van 2 October 1943, volgens welke aan de
personen, die hun radiotoestel voor zoo ver dit valt onder den inleve
ringsplicht, vóór 20* October 1943 inleveren, vrijheid van straf wordt
toegezegd, hebben reeds duizenden gevolg gegeven.
Er wordt nogmaals nadrukkelijk op gewezen, dat tegen personen,
die na 2(KOctober 1943 nog, zonder daartoe geréthtigd te zijn, in het
bezit zijn van een radiotoestel, met bijzondere strengheid zal'worden
opgetreden.
Tegen hen kunnen volgens par. 10 van mijn Verordening van 13
Mei 1943 betreffende het verbeurd verklaren ,van radio-ontvangtoe
stellen gevangenisstraften en boeten tot een onbeperkten omvang wor-
den uitgesproken. Bovendien kunnen tegen hen maatregelen der
Sicherheitspolizei bevolen worden, in ffet bijzonder ook verbeurdver
klaring van hun roerend en onroerend vermogfen.
Ik vestig er in het bijzonder de aandacht op, dat ik in ieder
geval van niet-inlevering of van heimelijk wegwerken van een
toestel als eersten strafmaatregel last zal geven tot onmiddel
lijke verbeurdverklaring van het geheele huisraad met inbegrip
van de meubels ten gunste van slachtoffers van bombardemen
ten.
Er wordt nogmaals op gewezen, dat slechts die personen vrijgesteld
zijn van den plicht tot inlevering van hun radiotoestel, die in het
bezit zijn van een officieele voorloopjge „Bescheinigung". De officieele
voorloopige ,,Bescheinigungen\' zijn op volgorde genummerd, aan de
eene zijde bedrukt met Duitschen, aan de' andere met Nederlandschen
tekst. Bovendien moeten de „Bescheinigungen" voorzien zijn van een
dienststempel der Dienststelle, die de Bescheinigung heeft uitgereikt.
Alle andere Bescheinigungen van Dienststellen of personen zijn on
geldig en beschermen de bezitters niet' tegen bestraffing, wanneer de
toestellen niet voor den vastgestelden termijn worden ingeleverd.
■Wie een verzoek om vrijstelling van de inleveringsverplichting
heeft ingediend en tot heden nog niet de bovengenoemde Bescheini
gung heeft ontvangen moet zijn verzoek als afgewezen beschouwen en
derhalve zijn radiotoestel onverwijld inleveren.
UIT HET HOOFDKWARTIER VAN
DEN FüHRER, 13 Oct. (DNB) Het
opperbevel van de weermacht maakt
bekend:
Aan den Dnjepr viel de vijand -gis
teren den geheelen dag het brugge-
hoofd Saporosje en onze stellingen in
den sector ten zuidoosten van Kief met
sterke strijdkrachten aan. In hevige
gevechten werden de aanvallen afge
slagen en 137 pantserwagens kapotge
schoten. Plaatselijke bressen werden
afgegrendeld.
Aan den mond van den Pripet en
ten zuiden van Gomel heroverden
pantsertroepen en grenadiers in
krachtige tegenaanvallen verschei
dene plaatsen, die op de vooraf
gaande dagen waren verloren ge
gaan.
Ten noorden van Gomel en ten wes
ten van Smolensk ondernamen de
Sow jets met bijeengeraapte strijd
krachten nieuwe doorbraakpogingen.
In verbitterden strijd behaalden onze
troepen daar weer een volledig af-
weersucces. 0*
Van de overige deelen van het Ooste
lijke front, vooral uit de sectoren van
de Zee van Asof en ten Zuidwesten
van Welikije Loeki wordt melding ge
maakt van vrij levendige plaatselijke
gevechtsactie.
Op 11 en 12 October schoten jagers
en luchtdoelartillerie aan het Oostelijke
front 142 Sovjetvliegtuigen omlaag. Ze»
eigen machines worden vermist.
Aan het Zuid-Italiaansche front werd
gisteren dé wederzijdsche activiteit van
de artillerie aanzienlijk versterkt.
Verscheidene plaatselijke aanval
len an Britsch-Amerikaansche
strijdkrachten in het dal van den
Volturno en in de Zuidelijke Apen-
nijnen werden onder hevige, bloe
dige verliezen voor den Vijand af
geslagen.
In het gebied van de Middellandsche
Zee- bombardeerde de luchtmacht met
goed gevolg een vijandelijk eiland
steunpunt en ondernam een doeltref-
fenden aanval op haven eri vliegveld
van Ajaccio.
By verzoeken tot vaststelling
van vaderschap.
Het Rijkscommissariaat maakt be
kend:
In aansluiting aan artikel 5 der ver
ordening ter uitvoering van de veror
dening betreffende de verzorging van
kinderen van leden van de Duitsche
weermacht in de bezette gebieden Tvan
13 Februari 1943 (Verordeningenblad
vcor het bezette Nederlandsche gebied,
bekendmaking no. 39/1943) heeft de
rijkscommissaris met betrekking tot de
vertegenwoordiging van moeders of
voogden bij verzoeken olh vaststelling
van het vaderschap,^de navolgende re
geling getroffen:
Bij het Indienen van het verzoek en
in de procedure voor den krijgsraad
moet de moeder of de voogd zich doen
vertegenwoordigen door den leider van
het Bureau voor Volkswelvaart, in het
arbeidsgebied van de N.S.D.A.P. in Ne
derland, tenzij de moeder is bevallen in
een tehuis van de „Lebensborn". In
dit geval is de gemachtigde van de
„Lebensborn" gerechtigd om als ver
tegenwoordiger op te treden.
Tevens wordt bekendgemaakt, dat in
Nederland voor de beslissing over bo
venbedoelde verzoeken de onderstaan
de krijgsraden bevbegd zijn:
1. Voor aanspraken tegen leden van
het leger:
„Das Gericht des kommandierenden
Generals und Befehlshabers der Trup-
pen des Heeres in den Niederlanden
(Standort Utrecht)",
2. Voor aanspraken tegen leden van
de oorlogsmarine: „Das Gericht Admi
ral in den Niederlanden in Utrecht",
3. Voor aapspraken tegen leden van
de luchtmacht:
„Das Feldgericht des kommandieren
den Generals und Befehlshabers im
Luftgau Holland mit dem Sitz in Am
sterdam"-
LISSABON, 13 Oct. (ANP). - Met
het oog op de internationale debatten
over den invloed der Sovjet-Unie in
Europa, die thans gevoerd worden, wijst
men in anti-bolsjewistische kringen in
de Portugeesche hoofdstad op den over
vloed van volkomen ondubbelzinnige
stemmen over dit onderwerp uit de
Ver: Staten. Zoo heeft de bekende Ame
rikaansche publicist Dewitt Mackenzie
reeds op 3 Augustus in het dikwijls van
officieele zijde geïnspireerde blad „Phi
ladelphia Inquirer" geschreven, dat men
er algemeen van overtuigd is, dat de
Sovjet-Unie na den oorlog door de
macht der gebeurtenissen Oost- en
Centraal-Europa en misschien zelfs
geheel Europa tot aan het Kanaal zal
beheerschen. Men zal dan allerlei ver
anderingen zien en er zal misschien in
vele volken een ontwikkeling naar het
communisme komen. Wanneer men gich
dergelijke uitbatingen voor oogen houdt,
zoo wordt in peze Portugeesche kringen
verklaard, kan men slechts met de
somberste voorgevoelens de voorberei
dingen voor de Driemogendhedendonfe-
rentie te Moskou volgen.
De koeien loeien om
aardappelschillen.
Onmiddellijke gevangenneming
van beide verdachten.
Twee clandestiene fruithandelaren,
waarvan de een al lang gezocht werd
om verschillende zwarte praktijken,
zijn Woensdag door den Alkmaar&chen
économischen rechter gevonnist, waar
bij de directe gevangenneming in het
vonnis werd opgenomen.
Het waren de groentehandelaar A
Wolvers uit Allernaar, die 4 maanden,
alsmede 1500 gulden boete of 4 maan
den hechtenis kreeg, en de reiziger Th
Berger, die voor 6 maanden werd op
geborgen en bovendien nog tot 1500
gulden boete, subs. 4 maanden hechte
nis werd veroordeeld. I
Begin Augustus van dit jaar trokken
beide heeren er met een gehuurde
vrachtauto op uit, om in Kesteren
clandestien fruit te koopen. Teneinde
onderweg geen last te krijgen van
eventueelé opsporingsambtenaren, had
Berger gezorgd voor een veilige vlag,
die de lading moest dekken: een ge
leidebiljet van een Duitsche instantie
waaruit zoü moeten blijken, dat de
appels, peren en pruimen bestemd
waren voor de Duitsche Weermacht.
Inderdaad werd de auto aangehouden
door controleurs .yan den CCD en of
schoon zij niet direct in Jseslag geno
men werd het geleidebiljet gaf in
derdaad den indruk, alsof alles in
orde was bleken de cóntroleurs de
zaak toch niet te vertrouwen, ^net als
gevolg dat*de wagen na aankomst in
Alkmaar in beslag genomen werd.
Het onderzoek wees uit, dat Berger
de eigenlijke leider was van het zwarte
gilde. Reeds tevoren had hij op handige
wijze en ook al weer met misbruik-
piaking van de Duitsche Weermacht,
een partij aardbeien doen vervoeren
naar Alkmaar en dezen keer zou er op
grootere schaal gesmokkeld worden.
Maar het ""liep mis. Toen de lading in
een pakhuis was opgeborgen, werd de
fraude ontdekt en vlogen heide hande
laren tegen de j amp.
Verdachte Berger was min of meer
onverschillig tijdens de zitting, deed,
alsof het alles hem niet raakte en vond
het blijkbaar heelemaal niet erg, dat
de economische rechter hem er aan
herinnerde, dat hij al gestraft was ge
weest en dat fcij de laatste jaren op al
lerlei slinksche manieren handel drijft
én daarmee veel geld verdient.
Ook de Officier ging het gedrag van
Bérger nog eens na,noemde hem een
doorgewinterden schavuit en vroeg een
gevangenisstraf vsn 4 maanden, als
mede een geldboete van 1000 gulden of
4 maanden hechtenis.
Mr. Meyer was het geheel eens met
den Officier, doch meende, dat de fei
ten te ernstig waren voor een straf, als
de Officier vroeg, herinnerde in dit
verband aan de woorden van den Rijks
commissaris tijdens diens laatste rede
voering te Groningen en vonniste ver
dachte met een gevangenisstraf voor
den tijd van zes maanden, alsmede met
een geldboete' «ran f 1500, te vervangen
door 4 maanden hechtenis.
De groentehandelaar A. Wolvers, die
met Berger in complot zat, doch eigen
lijk 'de tweede rol speelde in dit drama,
hoorde 2 maianden en 1000 gulden tegen
zich eischen. Hij werd veroordeeld tot
4 maanden en 1500 gulden boete, even
tueel te vervangen door 4 maanden
hechtenis.
In beide gevallen had de officier de
onmiddellijke gevangenneming der ver
dachten gevorderd, met welken eisch de
economische rechter volkomen accoord
ging.
PTT-ER SMOKKELDE
AARDAPPELEN.
Men zal zich herinneren, dat vele
maanden geleden een aantal bestellers
bij de PTT te Alkmaar door den econo-
mischen rechter veroordeeld zijn wa
gens een clandestienen handel in aard
appelen. De bestellers kochten de aard
appelen in Warmenhuizen, namen ze
mee in postzakken in het postrijtuig
van de tram en 'op deze wijze konden
zij veilig en ongehinderd hun voorra
den aanvullen. Alle verdachten kregen
toen geldboetes.
Er restte toen nog één verdachte,
wiens zaak door bijzondere omstandig
heden werd uitgesteld. Deze verdachte
de besteller S. P. Bebets, stond Woens
dagmorgen voor den economischen
rechter terecht. Hij had1 meerdere hon
derden kilo's aardappelen op bovenge
schetste wijze meegenomen uit War
menhuizen, deels voor zich zelf, deels
voor een paarcollega's. De verdachte
bekende, al wees hij er op, dat hier
geen sprake was van een handel, om
er zelf beter van te worden.
De Officier vroeg zes weken gevan
genisstraf, waarna mr. Schenkenveld er
op wees, dqt al 'de andere verdachten
'veroordeeld waren geworden tot geld
boetes, weshalve de economische rech
ter ook hier zich tot een geldboete be
paalde: 250 gulden of 50 dagen.
HOE DE STRAATNAMEN IN
ALKMAAR ONTSTONDEN.
In de Van TeylingenzaaJ van Hotel
Proöt kwam gisteravond, onder voor
zitterschap van den heer P. A. de
Lange, de Vereeniging „Oud-Alk
maar" bijeen voor een causerie van
den heer H. van Drunen over „De Stra
ten en de Straatnamen in Alkmaar."
In vele gevallen, aldus spr., valt niet
meer na te gaan. hoe de naam van een
straat ontstaan 'is. Toen de stad nog
klein was, kende men geen straatbord
jes en werden de straten eenvoudig ge
noemd naar een bewoner, een daar
hangend uithangbord of naar de be
roepen, die er werden uitgeoefend.
Pas in 1871 kocht de gemeente voor
400.350 houten naambordjes. Daar
vóór kende 'meïi namen als: de Jan
Jan^zoonstraat, In de Olifant, de Gul
den Blcfhi, de Klok, de Utrechtsche
Dom, de Kuiperstraat, de Bierkade, enz.
De huisnummering werd pas in 1806
ingevoerd.
Van bestrating was lang niet altijd
sprake.
Bepalingen, waarbij het verboden
was, langer dan drie dagen mest op de
straten te leggen, werden al heel vroeg
gemaakt. In 1590 Jiet het stadsbestuur
een stratenmaker uit Haarlem komen
om de straten te repareeren.
Op straffe van drie penningen waren
de bewoners verplicht Zaterdags de
straten schoon te maken. Zelfs in de
tweède helft van de 19e eeuw was het
nog mogelijk huizen te bouwen zonder
dat men voor rioleering of voor be
strating zorg droeg. Aan den rand van
de st^d, het Raaks je, de Bloemstraat,
de Korenlaan, het Scharloo en de Com
pagniestraat, werden arbeiderswonin
gen gebouwd met een oppervlakte van
20 m2.
Aan de hand van een door de ge
meente uitgégeven lijst behandelde spr.
hierop de verschillende straatnamen,
waarbij hij aardige bijzonderheden ver-»
telde. De Voordam, de Dijk en de Zij-
dam' waren reeds in de 15e eeuw be
kend. Hét gedeelte van de Achterstraat
van de Langestraat naar de Magdalenen-
straat heette Zijlstraat, naar de Zijl,
die liep van de Gedempte Nieuwesloot
naar de Schapensteeg. Het verdere
gedeelte heette Achterstraat en was
reeds in 1552 bekend. Een zijl was een
waterloozing en het stadsbestuur riep
meermalen de zijlmeesters op om daar
op toeticht te houden.
Van de door den heer Van Drunen
gegeven bijzonderheden stippen wij
aan, dat het afgesneden kanaalvak in
1864 ontstaan is, toen de spoorweg Alk
maarDen Helder \verd aangelegd. In
1869 werd de gemeente eigenares van
het afgesneden kanaalvak van het Rijk
voor 1500,—.
De Appelsteeg, vroeger Appelstraatje,
ontleent haar naam aan de appelen-
markt, die er vroeger gehouden werd.
De Baangracht was vroeger als Looiers
gracht bekend en heette Zandsloot toen
de Lutherschen daar hun kerk begon
nen te bouwen. De Kabelstraat en de
Baansingel herinneren aan de lijnba
nen, die daar eeuwen waren gevestigd
en in 1873 werden opgeheven. De
Bergerweg ontstond pas na de droog
making van de Bergermeer in 1555. De
Bloemstraat kreeg dezen naam in 1887
op verzoek van de bewoners; daarvóór
heette ze Zakkenstraat en in 1516 was
het nog de Zakkensteeg. 'De Boterstraat
werd genoemd naar de kopbotermarkt,
die er vroeger gehouden werd. De Doe
lenstraat stond in 1576 als de Papen
straat bakend. De Dijk werd in 1257
aangelegd door Floris V als toegang
naar het slot Torenburg. Reeds in 1564
werd daar de beestenmarkt gehouden.
De Eilandswal is door demping ont
staan; het Fnidsen wordt reeds in 1492
genoemd en in 1516 stonden daar reeds
36 schatbare haardsteden.
In de 17e eeuw telde men in het
Groot Nieuw^and reeds 300 kinderen.
Wanneer er pest heerschte dan wérd
die straat aan beide zijden afgesloten.
Plaatsruimte belet ons, verder op
deze lezing in te gaan. Wij volstaan
met te vermelden,dat de aanwezigen
vol belangstelling de lezing van den
heer Van Drunen volgden, die hun een
kijk gaf op het ontstaan en de bena-
ii.
(Van onzen politieken redacteur).
De parallele ontwikkeling der po
litieke verhoudingen, die in velerlei
opzicht tusschen Noorwegen en Ne
derland bestaat, en waarop we in een
eerste artikel ingingen, heeft een
nieuw aanknoopingspunt gevonden in
de officiëeie verklaring, die Rijks
commissaris Terboven op 25 Septem
ber j.l. in een bijeenkomst van Noor- 1
sche partij^iders namens den Füprer
aflegde. Volgens de „Deutsche Zei-
tung in Norwegen," van 27 September
j.l., luidde de belangrijkste passage in
het Duitsch: „Dabei ist es der unab-
anderliche Wille des Führers, nach
dem siegreichen Ende dieses Schick-
salskampfes ein nationales und sozia-
listisches Norwegen in Freiheit und
Selbstandigkeit erstehen zu lassen,
das nur jene Funktionen in die höhere
Ebene einer europaischen Gemein-
schaft abgibt, die für die Sicherheit
Europas auf alle Zeiten unabdingbar
sind, weil diese Gemeischaft allein
entscheidender Trager und Garant
dieser Sicherheit sein kann und sein
wird". (Met een-ge vrijheid t.o.v. het
woord Ebene vlakte, plateau, dat
zich bij een zingetrouwe vertaling in
het Nederlandsch moeilijk handhaven
kan, zetten we deze passage als volgt
over: „Het is de onveranderlijke wil
van den Führer, na sen zegevieren
den afloop van dezen strijd een natio
naal en socialistisch Noorwegen in
vrijheid en zelfstandigheid te laten
ontstaan, dat slechts ten behoeve van
een hooger orgaan der Europeesche
gemeenschap die functies afstaat die
dit hooger orgaan ter verzekering van
het voortbestaan van Europa onvoor
waardelijk voor alle toekomst nood'g
heeft, omö t deze gemeenschap al
léén de beslissende drager en garant
van deze verzekering kan en zal
zijn").
In het reeds aangehaalde nummer
van de „Deutsche Zeitung in Norwe
gen" stond ook in groote trekken de
rede van Quisling, bij die gelegenheid
uitgesproken, weergegeven. Enkele e
passages geven aan de verklaring van
den Führer nog een bijzonder relief.
Hij zeide o.a.: „Over de Europeesche
nieuwe orde is veel gesproken en veel
geschreven zonder dat echter daar
over veel concreets bekend gegSven
werd. Eén ding is echter zeker; een
groote gedachte krijgt eerst dan
effectieve kracht, wanneer zich de
vormen verwezenlijken, die als doel
gedacht zijn. Slechts in een georgani
seerde en krachtige samenwerking op
den grondslag van nationale zelfstan
digheid kunnen de volken van Europa
hun krachten tegen het bolsjewisme
en de ontbindende machten inspan
nen. De moreele en nationale kracht,
die ln de volken woont, moet ontwik
kelingsmogelijkheid gegeven worden,
opdat Europa zijn innerlijke tegen
stellingen, die zoowel tusschen de ng-
ties onderling als ook in de afzonder
lijke naties bestaan, overbruggen kan.
De Europeesche volken moeten zich
met elementaire kracht tot een ge
meenschappelijk front in 'dezen groo
ten strijd, Europa's onafhankelijk
heidsstrijd, aaneensmeden laten De
Europeesche revolutie en de vrij
heidsstrijd moeten een proces worden,
dat de volken van Europa vereenigt,
zooals de Amerikaansche revolutie en
de Amerikaansche vrijheidsstrijd de
staten van Amerika vereenigde.
Europa om een Germaansch blok te
organiseeren is niet alleen het belang
rijkste oorlogsdoel, het is ook het be
langrijkste politieke oorlogsmiddel.
Deze Europeesche nieuwe orde en de
verzekering van een sterke zelfstan-.
dige positie voor Noorwegen is het
belangrijkste doel, dat wij op het
oogenblik hebben".
De verklaring, die Rijkscommissaris
Terboven namens den Führer af-
legde, is een belangrijke bijdrage tot
concrete vormgeving aan de .gedach
ten over de Europeesche i^euwe or
dening. Voor het eerst wordt hier uit
bevoegden mond nadrukkelijk vastge
legd, dat de Europeesche gemeen
schap een afstand van bepaalde poli
tieke functies van de staten voor
onderstelt. Dat is volkomen natuur
lijk. Zelfstandigheid is een even be
perkt begrip als vrijheid en vrije wil.
Iedere gemeenschap, of die nu van
personen of van staten Is, elseht af
stand van bepaalde rechten. Wat deze
personen of staten afzonderlijk niet
konden bereiken, bereiken zij door
het vormen van een gemeenschap, dia
door middel van een centsale organi
satie de anders verspreid tobbende of
zelfs elkaa* onderling bestrijdende
krachten bundelt en tot een grooter
effect aanwendt. Zelfs ieder verdrag
of overeenkomst, die een staat sluit,
beteekent in wezen een beperking
van zijn vrijheid en zelfstandigheid, of
dit nu een Volkenbond, een Pact van
Drie of een Atlantic Charter geldt.
De functies, die volgens de verkla
ring van den Führer afgestaan moe
ten worden, zijn niet genoemd. Men
kan er voorloootg dus slechts naar
gissen. Hieraan kan men zich echter
met des te grooter kans op luistheid
wagen, naarmate men zich zorgvuldi
ger van het wezen der heerschende
Europeesche machten een beeld
vormt. Over deze af te stane functies
in een derde artikel.
In het gister opgenomen artikel staat:
,,Op grond van tal van' overwegingen
kunnen we moeilijk aannemen, dat hier
een gunstiger procédé dan ln Noorwe
gen zou toegepast worden". De belang
stellende lezer zal reeds begrepen heb
ben dat hier het woord gunstiger ver
vangen moet worden door ongunstiger.
ming van Alkmaars straten en tevens
verduidelijkte, hoe gemoedelijk het in
(Alkmaar, waar men elkander bij
name kende, toeging.
Na de pauze bereidde mej. Peetoom,
sopraanzangeres, den aanwezigen een
aangename verrassing met het zingen
van vier Hollandsche liederen en één
Italiaansch, waarbij zij begeleid werd
door mevr. Lutterot.
BURGERLIJKE STAND.
Geboren: Willie E. L., d.v. Gerrit
Post en K. Ftuurcp. Elisabeth, d.v.
Petrus A. de Rooij en E. M. Al. Ni-
colaas J., z.v. Simon F. van Veen en E.
M. Hoogeboom.
Getrouwd: Cornelis Th. A. Kerk-
laan en Alida Schaaf.