HELDERSCHE COURANT
Laatste berichten.
GEMEENTERAAD VAN HELDER.
No. 4548
DONDERDAG 25 NOVEMBER 1915
43e JAARGANG
I Tweede blad.
Wille Bioscoop, Koningstraat.
Do Circusbrand.
Eersto Qoldersche Bioscoop, Kanaalweg
112. 2Hoofdnummers: 1.Memento'Mon
IGodonk to sterven), en 2. De 'J'ooneel-
inecht.
Bioscoop Tavonu, Spoorgraclit. H«ofd-
nummwDoor wien9 band
r. MoziekATond in Casino, 8 uur.
r. „Kunst aan "IVolk". Concert in Casino,
8 uur.
r. Danscl. „Feodora". Bal-Masuin- in Tivoli.
r. ..Holdcr'sMannenkoor",Conwrt,Casino,
„Do toiTojongons van het 7o",in Casino.
DE OORLOG.:
De algemeene toestand.
De veldtocht in Servië loopt op zijn
eind. Alleen het Merelveld is nog in
handen der Serviërs. Hoeveel troepen
zich daar nog bevinden is niet be
kend. Maar dat er nog zijn blijkt uit
de pogingen, o die zij hebben aange
wend, den opmarsch van hun vijan
den aan de goed verdedigbare toe
gangen tot die hoogvlakte tegen te
houden. Dit is hun tot nog toe niet
mogen gelukken. Van drie zijden
maken de centralen in de richting
van Prisjtina en Mitrowitsa voort
gang. De Duitscbe troepen waren
volgens het Weensche bericht van
gisteren nog slechts een halven dag-
maracli van Prisjtina verwijderd,
werwaarts zij door het Lapdal, (dat
hier al weer broeder is) naderen.
Mitrowitsa stond Dinsdag voor den
val. De Bulgaren zijn, op de Dzego-
wats Planina van het Zuidoosten,
mede nog slechts een 20ital kilo
meters van Prisjtina verwijderd.
De Servischen troopen, die zich
nog op het Merelveld bevinden, zul
Ien dus naar Albanië moeten vluchten,
als zij zich niet willen overgeven.
Dat dit een keus tusschen Scylla en
Oharibdis is, hoeft niet meer opnieuw
In het licht te worden gesteld.
(„N. Rott. Ct.")
Van het Oostelijke front.
St. Petersburg, 23 Nov. Op het
front in de streek van de Duna hebben
wij ten noorden van het Swenten-
meer een verschansing van de eerste
vijandelijke linie genomen.
Ten Z.W. van Dunaburg is
vijand langs de rivier Lawkes tot het
offensief overgegaan, doch is door ons
vuur, dat hem verliezen toebracht,
gedwongen op zijn oude stellingen
terug te trekken. Verder naar het
Zuiden tot aan de Pripet geen ver
andering.
Op den linkeroever van de Midden-
Styr hebben onze troepen den vijand
ten westen van het dorp Kozlinitsji
aangevallen. Een deel der vijandelijke
troepen is gevlucht, de rest over de
kling gejaagd. WJj hebben 2 officieren,
177 soldaten gevangen genomen, 1
machinegeweer, 190 geweren, veel
patronen en munitie buit gemaakt.
In Galicie, op den oostelijken oever
van de Strypa is het vijandelijke
offensief tegen het dorp Kmelewka
(ten wasten van Trembowla) door ons
vuur gestuit.
Van het Zuidelijk front.
Rome, 23 November. Ten Noord
oosten van Oslavia is den 20sten en
den 21sten gevochten. De wanhopige
tegenstand der Oostenrijkers is nu
overwonnen. De Italianen zijn stevig
geïnstalleerd in bun nieuwe'posities.
Het krijgsbedrijf rondom öorizia
(Goerz) duurt voort, waar de Italianen
de kam van den Cal varia bereikten.
Aan de Karst een krachtige weder
opleving van den strijd, waarbij
sterke verschansingen genomen zijn.
Uit de Vereenigde Staten.
Bij de behandeling van de zaak
tegen de Duitsche agenten verklaarde
de ambtenaar van het O. M. te kunnen
bewezen, dat onmiddellijk na het uit
breken van den oorlogschepen werden
gecharterd tot het voorzien der
DuitscheoorlogsschepenopdenOceaan.
Hiertoe werd 600.000 dollar te San
Francisco uitgegeven.
Er werd een verkeerde bestemming
van het schip opgegeven. Naderhand
bleek dan dat men de Duitsche
oorlogsschepen zocht.
Het O. M. wilde aantoonen dat de
beklaagden samengespannen hebben
om deze dingen te doen, en zoodoende
de Amerikaanscho wetten hebben
geminacht.
Bij het getuigenverhoor gaf de
advocaat der verdediging toe, dat
meer dan 2 millioen dollav was uit
gegeven door de Duitsche regeering
voor de uitgaven der Duitsche agenten
in de Vereenigde Staten.
PLAATSELIJK NIEUWS.
- Geslaagd voor het Gymnastiek-
examen (vrije en ordeoefeningen) te
Amsterdam, de heer J. Visser en mej.
F. Heijselaar van Schagen, kweeke-
lingen der Rijks-Normaallessen alhier.
Brieven
voor Hr. Me. „Hertog Hendrik".
De directeur generaal der posterijen
en telegrapgie maakt bekend dat aan
Hr. Ms.pantserschip „Hertog Hendrik"
brievenmalen zullen worden verzon
den naar Pord Said op 27 Nov. en
naar Malaga op 15 en 18 Dec.
Deze brieven moeten zijn voorzien
van twee elkander snijdende lijnen
over het geheele adres, loopende van
den eenen hoek naar den anderen.
H. F. C.
Op oen geheel ander terrein, dan
waar we de Heldersche Football-club
„Helder" gowoon zijn te ontmoeten,
zagen we ze Dinsdagavond in „Casino".
De club hield n.1. een feestelijke
bijeenkomst ter gelegenheid van de
aanbieding van de H.F.C.-banier.
De voorzitter, de heer Letschert,
heette de aanwezigen welkom, in 't
bijzonder de beutui uu der plaatselijke
vereenigingen, die deze vergadering
met hunne tegenwoordigheid vereer
den. De gelegenheid waarbij H.F.C.
een vaandel werd aangeboden, meende
het bestuur met eenige feestelijkheid
te moeten doen samengaan, 't Is de
eerste feestavond in de 6 jaar, dat
de club bestaat en zoo is deze op een
terrein gekomen dat door haar nooit be
troden werd, waarom hij de clementie
der vergadering inriep voor het te
gevene. Een lang verhaal van 't geen
met H.F.C. gebeurde, zou spr. niet
geven, dat zou op andere wijze ge
schieden. Hij sprak echter de hoop
uit, dat deze avond de vriendschaps
1 nog versterken zou tot bloei
van de vereeniging.
Toen trad de heer H. Denker naar
voren om te zeggen dat hij als toe
schouwer bij het eerste optreden van
deze. voetbalclub niet had kunnen
denken hier nog eenmaal te staan
om een vaandel aan te bieden. De
belangstelling is voor hem niet in
eens gekomen, maai langzamerhand,
zooals dat ook bij 't publiek 't geval
was. Men leerde het spel van H.F.C.
waardeeren. En zoo vormde zich een
commissie, die geld inzamelde, om
de club een vaandel te kunnen
schenken in welken arbeid de com
missie, dank zij den steun van velen,
heerlijk mocht'slagen. Spr. bood dit
vaandel aan als een eereteeken voor
H.F.C. in zijn geheel, aan ieder lid
in 't bijzonder voor zijn deel. Moge
zoo zei hij, het rood het symbool zijn
van het vuur, waarmee de club
werken zal, het wit dat van trouw
aan de vereeniging. Een bijzonder
woord van hulde bracht hij aan 't
bestuur, inzonderheid aan voorzitter
Letschert, die steeds met tact wist
op te treden. Hem offreerde hij een
vulpenhouder en een barometer. Ook
de verdiensten van den secretaris
Taylor en den penningmeester Van
Schoonhoven huldigde hij en wees op
't vele, dat zij voor de club deden.
Hij hoopte dat het vaandel dikwijls
getuige zou mogen zijn van overwin
ningen en'met die hoop gaf hij het
in handen van den voorzitter.
De voorzitter bracht dank voor het
geschenk aan allen, die haddon bijge
dragen, aan spelers en supporters.
Met een drie werf hoerah, waarmee het
publiek onder fanfares instemde,
eindigde hij.
Een koor van dames en heeren
zong onder leiding van deu heer H,
Denker een toepasselijk vaandellied
dat door het publiek met een tegen-
vaandelliëd beantwoord werd.
„Cheffie" gaf eenige koddige voor
drachten. Cheffie staat in den pas bij
zijn makkers en geen wonder! 't Is
een leuke baas.
In een aardige voordracht schetste
een der leden, de captain meenen we.
de heele geschiedenis van H.F.C.
Daar kwam wat by kijkenEn menig
een kreeg, onder gullen lach van het
publiek, „een haal uit de mok
Een drietal leden gaven voorts een
tweetal stukken voor piano en viool
op zeer verdienstelijke wijze.
Het koor van den heer Denker
zong als toegift een tweetal aardige
liederen.
Het „vroolijke elftal" kwam ook
verhalen van de lotgevallen der
spelers.
Wel struikelden zij nu en dan over
-de verzen, maar verzen zingen is hun
ambacht ook niet, en 't gaf te
grooter vroolijkheid.
Na de pauze werd een blijspel ge
geven :|„De Macht van 't Magnetisme"
dat heel leuk in elkaar zat en meneer
Neushoorn (een bestein zijn helder
ziendheid gelegenheid gaf tot beschou
wingen, die een gewoon mensch, die
niet helderziend is, nu eenmaal in
een kluchtspel niet geven kan.
't Was in zijn geheel een zeer
amusante avond. Toen we -tegen
t waalf uur huiswaarts keerden moest
het „BaL met verrassingen" nog
beginnen! Enfin, zoo'nnapretjehoort
er bij.
Militair Manntnkoor „D.M.V."
Onder leiding van den directeur,
den heer Joh. Brands, gaf „Door
Mobilisatie Vereenigd" Woensdag
avond in „Casino" een concert, dat
in alle opzichten geslaagd mag heeton.
Do verwachting was natuurlijk ge
spannen, doordien het Dubbelmannen-
kwartet, dat Zaterdag en Zondag te
Amsterdam niet minder dan drie
prijzen behaalde, zou meewerken.
De zaal was flink bezet.
De conzert-zangeres Mej. Neli Kaan,
sopraan, en de heer Anton Lampe,
bariton, verloenden eveneens hunne
medewerking.
Mej. Kaan is eene jeugdige zange
res, die zeker wel een toekomst heeft,
ze zingt met gevoel en temperament
en heeft een lief geluid. Lief en
schalksch klinken hare liedjes en
ze weet den juisten toon te treffen.
Dat kwam b.v. goéd uit in „Voor 't
Kantkussen", 't aardige liedje van
Hullebroeck „Losjes, losjes, losjes
vliegen er de klosjea, Van d'eenen
naar d'anderen kant", dat we den
componist-zelve hier reeds een paar
maal hoorden voordragen. Diens
schalkschen voordracht had ze wel
te pakken.
Ook Anton Lampe zoDg ten lied
van Hullebroeck „Van Lapper Kris
pijn", en ook hU heeft Hullebroeck's
bedoeling best gevat. Hij oogstte met
dit lied een kolossaal applaus. Trou
wens, ook de andere liederen zoDg
hij mooi en met diep gevoel.
Het koor zelve zong een drietal
liederen en - 't mag den directeur
ter eere gezegd worden - hU heeft
de stemmen aan een touwtje.
Zacht, met zuiver geluid, met
krachtige crescendo's zongen de
mannen. Het sterkst kwam dit naar
onze meening uit in „Die Vesper",
van Beethoven. Dat was een heerlijk,
gedragen lied.
Het gelauwerde Dubbelmannen-
kwartet had twee nummers voor zijn
rekening. Voor de pauze zong het 't
verplichte nummer, waarmee het een
prijs behaalde„Morgenlied", van
v. d. Roovaard. Eerlijk gezegd - we
kunnen oua de bekroning best be-1
gr;jpen T is een uitgezocht stel
stommen, dat ook nu prachtig op
dreef was. 't Andere lied was „Ave
Maria", van Fr. Witt, en ook dit
was een juweeltje.
Na het eerste lied werd namens
het Bestuur aan den directeur een
fraaien lauwerkrans aangeboden, en,
zooals de Voorzitter zei, 't mocht
zeker wel als een bijzonderheid ver
meld worden, dat het kwartet niet
minder dan drie prijzen behaalde,
waarvoor den directeur hulde toe
kwam.
Het publiek toonde het met die
welverdiende hulde door hartelijk
applaus eens te zijn.
,,D. M. V." heeft zeker door dit
concert den goeden roep, die or van
uitging, nog verhoogd.
BINNENLAND.
De financieeie verhouding tusschen
het Rijk en de Gemeenten.
Bij de Tweede Kamer is thans in
gekomen het wetsontwerp tot wijzi
ging van de financieeie verhouding
tusschen het Rijk en de gemeenten,
welke bij de - wet van 25 Mei 1897
was tot stand gebracht en thans
algemeen als ontoereikend wordt
aangemerkt.
Voorgesteld wordt de vorming van
een „Gemeentefonds", waaruit de
gemeenten over elk jaar een uitkee
ring zullen ontvangen naar in het
ontwerp vastgestelde regelen.
Tot dekking van de uitgaven van
dat fonds zullen worden bestemd 25
pCt. van de opbrengst der accijnzen
met uitzondering van den accijns op
do suiker, on een uitkeering uit
's Rijks middelen tot zoodanig be
drag als noodig blijkt.
BH de nieuwe regeling van het
belastingstelsel is de opbrengst dei-
accijnzen (behalve die op de suiker)
geraamd op f 53 millioen. Hiervan
zullen dus de gemeenten 25 percent
ontvangen.
Bij de verdeeling tusschen de ge
meenten van het gezamelijt uit te
koeren bedrag wordt ter vaststelling
van het verhoudingscljfer, uitgegaan
van de gezamenlijke gemiddelde op
brengst van de Rijksinkomsten- en
de vermogensbelasting per inwoner
van het Rijk en van elke gemeente.
De verschillen in welvaartspeil dei-
bevolkingen van de verschillende
gemeenten zullen in aanmerking
worden, genomen door bij de bepa
ling van het verhoudingsöijfer, waar
voor de gemeenten per inwoner in
het gemeentefonds deelen, de ge
middelde opbrengst der genoemde
belassingen per hoofd der bevolking
van het Rijk te deelen, door de ge
middelde opbrengst dier belastingen
per inwoner van de gemeente. Dit
geefc voor elke gemeente een hooger
quotiënt naar gelang het welvaarts
peil van haar bevolking lager is, en
omgekeerd.
Dan ook moet rekening gehouden
worden met den verschillenden finan-
cieelen toestand der gemeenten. Dit
zal geschieden door het zooeven be
doelde quotiënt te vermenigvuldigen
met den plaatselijken belastingdruk
per inwoner van de gemeente en te
deelen door dien druk per inwoner
van het geheele Rijk.
Hierdoor zullen beide elementen
tot hun recht komen.
De minister van finantiön berekent,
dat de uitkeering van het Rijk aan
vankelijk zal bedragen fll/j millioen,
welke som betrekkelijk spoedig zal
stygen tot ten naastenbij f 2l/9
millioen, om daarna tengevolge van
het automatische accres der inkom
sten van het „Gemeentefonds" lang
zaam te dalen.
Drooglegging van de Zuiderzee.
Naar- thans kan worden medege
deeld, is hot wetsvoorstel betreffende
drooglegging van de Zuiderzee naai
den Raad van State verzonden.
Rijkstuinbouwwlnterschool
te Alkmaar.
Gisternamiddag heeft in het nieuw
gestichte gebouw der tuinbouw winter-
school te Alkmaar de overdracht van
deze inrichting aan het rijk, en tevens
hare offlcieele opening plaats gehad.
Het dienstweigering8-manifest.
Het Haagsehe Correspondentie
bureau verneemt, dat op een ua alle
onderteekenaren van het manifest
inzake dienstweigering, behoorende
tot onder het departement van Water
staat ressorteerende personeel, hunne
onderteekening van bedoeld manifest
heb ben teruggenomen.
Togen het smokkelen.
De militaire wacht tegen het
smokkelen aan onze Oostgrens te
Lonneker is Dinsdag weder versterkt
met 80 wielrijders uit Lochem, van
waar er heden nog 40 worden ver
wacht. Uit Zutphen kwamen 190 man
infanterie aan en worden er heden
nog 50 verwacht. Dé geheele verster
king in de laatste drie dagen be
draagt ruim 400.
Een vermiste trawler.
Men schrijft uit IJmuiden:
De reederlj van der. stoomtrawler
„Hibernia" vermoedt dat het schip
is verloren gegaan. Het is reeds te
lang weggebleven om nog hoop te
koesteren.
De bemanning bestaat uit elf
koppen.
Gesnapt en toch ontsnapt.
De visecher Jan Louw te Harder
wijk werd Dinsdagnacht betrapt op
het vervoeren van een negental ge-
interneerde Belgische militairen. Hij
was reeds met zijn botter buiten de
haven toen hij gesommeerd werd
terug te keeren, waaraan hij dan ook
voldeed. Alvorens echter een militaire
patrouille ter plaatse was, hadden de
Belgen gelegenheid over de weide
langs zee te ontsnappen. Ze hadden
zich vóór de afvaart van hunne unifor
men ontdaan, die netjes opeen rijtje aan
den dijk lugen. Louw, die bekende
reeds meerdere militairen te hebben
vervoerd tegen belooning, werd in
verzekerde bewaring gesteld.
Postdlefstal.
Sinds eenige dagen is een gesloten
postzak, afkomstig van Albergen en
bestemd voor Almelo, zoek. Deze
postzak, bevattende o.m. f 400 aan
bankpapier en f 160 aan zilver, moest
verzonden worden per postrit van
Albergen naar Oldenzaal en van daar
per spoor naar Almelo. De conduc
teur van het postrijtuig in den trein,
waarmede het vervoer van Oldenzaal
naar Almelo moest geschieden, ver
miste den postzak op het traject 01-
zaal-Hengelo en gaf van het
ontbreken onmiddellijk bij aankomst
kennis. Ook de justitie werd kennis
gegeven en onmiddellijk een onder
zoek ingesteld, doch tot nu toe zon
der resultaat.
Een goede vangst.
(Zie Ie pag.).
De aan het station te Naarden
Bussum gearresteerde rijwieldief is
naar Alkmaar overgebracht, 'waar
hij bekende, dat ten zljnent 24 rij
wielen waren, afkomstig van een
broeder. Deze is daarop te Amster
dam aangehouden en naar Alkmaar
overgebracht.
Deze broeder werd in het bezit
gevonden van een bedrag van f 1100,
verschillende gouden voorwerpen be
nevens van een bo3 loopers. Onmid
dellijk werd de politie te Hilversum
met den uitslag van het onderzoek
in kennis gesteld, die daarop alle
rijwielen in beslag nam, waarvan er
acht zijn herkend als afkomstig van
diefstal te Amsterdam, 4 idem te
Hilversum en 3 idem te Alkmaar.
Tevens is nog in beslag genomen te
Laren een rijwiel eveneens van den
aangehoudene afkomstig.
Eon gewichtig stuk.
Dinsdagavond is uit den winkel
van den smid De Wilde aan
de Kampervest te Haarlem een
kasregister met ongeveer f100, dat
op de toonbank stond, weggenomen.
De cassa weegt 100 K.G. Het
vermoeden is dat de dieven door
het magazijn in den winkel gekomen
zijn en het gestolene op een hand
wagen hebben vervoerd.
Van het Servische front.
Berlijn, 24 Nov. Mitrowitsa is door
Oostenrijksch-Hongaarache troepen,
Prisjtina door Duitsche troepen ge
nomen.
De Serviërs zijn ten Westen van
Prisjtina over de Sinitsa geworpen.
Weeneo, 24 Nov. Bij Priboj z|jn
onze troepen naar den zuidelijken
oever van de Lim overgestoken.
Ten zuiden van Nowibazar rukken
de O.-H. troepen tegen de Montene-
grljnsche grens op.
De O.-H. troepen zijn Mitrowitza
binnengetrokken. Ztj hebben 700 man
gevangen genomen, o. w. 4 officieren.
Sofia 24 Nov. Bericht over de krijgs
verrichtingen van den 22sten dezer
In de vlakte van Kossowo (het
Merelveld) duren de gevechten voort.
Wij hebben 6 snelvuurhouwitsers,
2 snelvuurkanonnen en een grooto
hoeveelheid munitie buit gemaakt;
bovendien is een aanzienlijk aantal
gevangenen in onze handen gevallen.
Berlijn, 24 November. UitWeenen
wordt aan de „Berliner Ztg." geseind,
dat het offensief der Bulgaren in
Zuid-Macedonië goede vorderingen
maakt. Zij hebben bij Kriwolats ver
scheidene steunpunten der Fransche
stellingen bestormd.
Qriekenland en de entente.
Athene, 24- November. De gemeen
schappelijke nota cfer enientemogend
heden aan Griekenland is gistermid
dasj overhandigd.
Bij het noenmaal, dat de koning aan
den Franschen staatsminister Cocbin
aanbood, is er over gesproken. De
koning liet doorschemeren dat de nota
gunstig zou worden opgenomen.
De nota is in vriendschappelljkon
geest opgesteld. Ze vraagt van Grie
kenland in 't algemeen een bevesti
ging van de reeds gegeven verzeke
ringen aangaande den toestand dei-
entente troepen in Griekenland. Het
stuk laat geen uitstel toe en eischt
zoo spoedig mogelijk antwoord.
Men gelooft hier, dat de Grieksche
regeering geh3el aan de ëischen zal
voldoen.
Van het Oostelijk front.
Berlijn, 24 Nov. Bij een aanval op
Bersermünde, waardoor de Russen
tijdelijk uit die plaats werden ver
dreven, hebben wij 6 officieren en
700 man gevangen genomeD, 2 ma
chinegeweren buitgemaakt.
Een vooruitgeschoven post in Ja-
nopol (ten Noorden van Illoekst)
heeft zich tijdelijk voor een aanval
der Russen moeten terugtrekken
door een tegenaanval is later het
gehucht hernomen.
Offensieve bewegingen van Russi
sche afdeeliDgen ten Noorden van
den spoorweg Kowel-Rowno zijn
afgeslagen, 50 gevangenen en 3 ma
chinegeweren ingeleverd.
Van het Zuidelijke front.
Van Oostenrijksche zijde wordt ge
meld ter weerszijden van den Monte
San Michele verwoed werd gevochten.
Aanvankelijk kregen de Italianen
vasten voet in de Oostenrijksche
stellingen, doch door tegenaanvallen,
die met afwisselend geluk in gevech
ten van man tegen man overgingen,
werden zij verdreven.
Eveneens werden de Italiaansche
aanvallen op den Monte San Michele
zelf, zoowel als op den Monte dei
Busi afgeslagen.
In Masopotamlë.
Londen, 24 November. De Engelaebe
troepen hebben na hevige gevechten,
die den goheelen dag duurden een
Turksche stelling bij Ktesiphon op
18 mijlen van Bagdad, veroverd, waar
bij hen 800 gevangen en groote hoe
veelheden wapens en uitrustingsstuk
ken in handen vielen. Onze verliezen
worden op tweeduizend man aan
dooden en gewonden geschat.
In den nacht van den 23sten op
den 24sten zijn tegenaanvallen van
de Turken afgeslagen, maar heden
noodzaakte gebrek aan water onze
troepen terug te trekken naar de rivier
ongeveer drie of vier mijlen voorde
veroverde stelling.
INGEZONDEN.
Helder, 22 Nov. 1915.
Aan de Redactie van de
„Heldersche Courant".
Geachte Redactie,
Mag o. g. naar aanleiding van het
stukje van den sergeant-majoor Telj-
geler opname verzoeken in Uw blad
voor het volgende?
Deze „chef der equipage" van het
eiland Vlieland is in de war.
De acht personen welke hij met
blauw potlood aanteekende op een
lijst, die hem indertijd iu handen word
gespeeld, waren niet alleen lid.
En de majoor weet trouwens zelf
ook wel dat er momenteel 39 leden
van den „Bond voor Minder Marine
Personeel" op het eiland Vlieland zijn,
dit is 31 meer dan 8.
Maar aangenomen eens, dat er zoo
weinig schepelingen lid van den Bond
zijn, laat hij dan eens aantoonen,
waar het aan te wijlen is dat de geest
onder hen over het algemeen geno
men, beter is dan op Terschelling.
Daar gaat het om.
Hoogachtend,
De Red. v. „Het Anker".
ZITTING VAN W0ENS0A6AV0N0.
Afwezig de heeren Van Breda (met
kennisg.), De Zwart, Zander en Terra.
Voortgegaan wordt met de
Algemeene 'beschouwingen.
De heer De Geus beantwoord de
sprekers.
Wanneer ik in mijn betoog zal
trachten de zaken onzer gemeentelijke
huishouding en in 't bizonder de wijze
waarop deze door het Dagelljksch
Bestuur in de laatste jaren werden
geleid, eenigszins in gunstiger licht
te plaatsen dan door het meerondeel
der voorgaande sprekers werd gedaan,
dan is het een vanzelf sprekend iets,
dat mijn beschouwingen beknopt
zullen zijn, omdat immers de w lj z e
en de t ij d waarop deze heeren
hunne kritiek uitoefenen geen vol
doende gelegenheid geeft voor een
behoorlijk voorbereide uiteenzetting
onzerzijds .Waren die beschouwingen,
was die kritiek uitgesproken bij het
afdeelings-onderzoek der begrooting,
dan ware van het D. B. in zijn geheel
met eenig recht een principieele en
gedocumenteerde verdediging te ver
wachten, iets wat thans, gezien den
korten tyd van voorbereiding, onmo
gelijk te verlangen is.
Ik zal mij dan ook bepalen tot
datgene, wat alsnog sinds gisteren
avond door mij kon worden nagegaan
en voor zoover het gesprokene min.
of meer direct betreft de handelingen
als lid van het College van B. en W.
of datgene wat volgens deze sprekers
werd nagelaten en nochtans door hen
gewenscht werd geacht.
Spr. deelt vervolgens mede, dat wel
niemand, allerminst de soc. dem.
zelf, verwacht zullen hebben, dat het
College zijn bestuurstaak opvat in
soc. dem. zin, spr.'s betoog zal, daal
de Voorzitter niet dan in gunstigen
zin in het geding is gebracht, uitter-
aard voor zijn persoonlijke rekening
zijn. Tijd tot samenwerking heeft
ontbroken.
Na een woord van dank te hebben
gebracht aan de h.h. Grunwald en
Adriaanse voor de waardeerende
woorden aan het adres van het Col
lege constateert spr., dat het ont
breken van waardeering in het betoog
der andere sprekers te danken is aan
de eenzijdige opvatting, die deze
heeren van hun taak als vertegen
woordigers der burgerij hebben. Spr.
zal met of.zonder waardeering voort
gaan zyn ambt waar te nemen als
vertegenwoordiger van alle lagen der
bevolking, naar spr. vrijzinnige be
ginselen volgens zijne opvatting aan
de hand van het vrijzinnig program.
Den heer Grunwald verwijt spr.
geen nieuwe bronnen van inkomsten
te hebben aangewezen, of wel zullen
de bestaande inkomsten uit sommige
posten hooger moeten worden ge
raamd. Deze posten zullen tastbare,
werkelijke inkomsten behooren aan
te geven, en geen speculatie mogen
zijn op zien komen, of op hoop van
zegen. Met dergelijke onpraktische
en volgens de' wet ongeoorloofde
speculatie mag een gemeentebestuur
zich niet inlaten.
De heer Verstegen heeft ons mede
gedeeld, dat zijn godsvrede thans op
zij is gezet. Het is gelukkig, dat ZED.
ons daaraan herinnerde, anders had
den wij niet geweten dat er nog zoo
iets heeft .bestaan. In deze plaats
en van de zijde der sociaaldemo
craten is er precies gedaan alsof
wij in normale tijden leefden.
Dezelfde spr. heeft het gehad over
de militaire vergoedingen, er is daar
mede meermalen od op velerlei wijze
geschermd, zeer ten onrechte, naar
bleek uit de inlichtingen van den
burgemeester gisteren gegeven, en te
meer onbillijk jegens de wethouders,
waar het den heer V. bekend is, dat
dezen daarover niet het minste te
zeggen hebben, evenmin als bjj de
voorziening in levensbehoeften tegen
lagere prijzen.
De heer Verategen heeft beweerd,
dat de Wethouders de voorziening
in de behoeften, ontstaan door wer
keloosheid, en wel door middel van
oen tijdelijk fonds systeem mr. Treub
hebben tegengehouden. Deze uitdruk-
klug was niet juist, het College heelt
geadviseerd om daartoe niet over te
gaan, en de Raad heeft met groote
meerderheid aldus besloten; Over de
maatregelen inzake den kolennood
acht spr. het onnoodig verder uit te
Woningnood. Het College nam te
dezen opzichte een zeer tegemoet
komende houding aan, door de be
slissing te willen uitstellen tot betere
tijden. Een par force genomen be
slissing zou, het bleek duidelijk, niet
in het voordeel van deze wijze van
bouwen zijn uitgevallen. Daarom had
het geen zin om niettemin deze zaak
tóch in een principieel debat aan te
binden, daardoor bereikte men alleen,
dat een vruchteloos en eenzijdig be
toog later wellicht nog eens herhaald
zal worden. Als het werkelijk nood
zakelijk zal blijken te zijn en de tijden
weer normaal zijn, zal, wat spr. be
treft, met den meesten ernst dit
sociale vraagstuk weer overwogen
worden.
De spreker heeft voorts beweerd,
dat de Wethouder, die met het wer
keloosheidsfonds was belast, niet op
de hoogte was van dat onderwerp,
ja, zeide de spr. zelfs, dat deze een
treurig figuur maakte bij de behan
deling daarvan in den Raad. Ofschoon
de uitdrukking niet zeer parlementair
is, kan den heer Verstegen in dezen
veel vergeven worden niet alle men-
schen mag men in dezen denzelfden
maatstaf aanleggen, maarer is
iets, wat daarmee in tegenspraak
is, n.1., dat reeds bij de behandeling
van het concept schriftelijk zoowel
als mondeling in de commissie ad
hoe aan den heer Verstegen duide
lijk was gebleken, dat de daarmee
belastte Wethouder integendeel in
het door den heer Verstegen opge
maakte concept zóóvele wijzigingen
voorstelde, wijzigingen van welker
aanneming bij zijne medewerking
afhankelijk stelde, dat daaruit bleek
lo Jdat de wethouder deze zaak wel
degelijk bestudeerd had en 2o dat
hij principieel ten opzichte dezer
voorziening op een geheel ander
standpunt stond dan de ontwerper
van het concept.
Scheidsgerechten. Hoewel hier zoo
goed als niets te berechten valt, en
in weerwil van het feit, dat er reeds
drie sociaaldemocraten in dat scheids
gerecht, dat we wèl hebben, zitting
hebben, nl. in den Raad, verklaart
deze spr. zich zelf en anderen in
competent en wil aan deu 'gem.
arbeider die geschil heeft wat nog
niet het geval is - eigen rechters
geven, die ze al reeds hebben, nl. in
den Raad.
Wettelijke winkelsluiting. Het is
in strijd met alle begrip van de con
tinuïteit in de gemeentelijke wetge
ving om eene kwestie, die na breed
voerige besprekingen van de baan is,
weder in het debat te brengen.
Betreffende de kanaalplannen vroeg
de heer Verstegen naar den bekenden
weg.
Voor zoover spr. het betoog des
heeren Michels heeft kunnen volgen,
bleek daaruit, dat deze spr. beweert,
dat de winsten uit de bedrijven steeds
zijn gebruikt om de belastingen laag
te houden.
De spr. heeft het eenigszins mis,
want uit een staat, door m|j uit de
begrootingen getrokken sinds 1904,
dus twaalf jaar, blijkt, dat ondanks
die winsten, de belastingen toch be
duidend verhoogd zijn en wel, in
1904 (f45000.—) tegenover do voor
gestelde heffing in 1916 (f175000.-)
met 288 pet. De heffing van opcenten
op de Rijksbelasting steeg in dat
zelfde jaar met 22£ pet.
De indirecte belastingen, nl. die
op het gedistilleerd, verminderden
geleidelijk met 38%, de schoolgelden,
ondanks de toenemende bevolking
met 15%. Deze cijfers bewijzen vol
doende, dat de meerderheid van het
College en van den Raad niet kunst
matig de directe belastingen heeft
getracht laag te houden.
Nu zal men vragen, waar bleef
dan de winst uit de bedrijven? De
volgende cijfers zullen het aantoonen.
Het huish. bestuur der gem. nam in
dat tijdvak toe met 74%, onderhoud
straten, enz. met 92%, openbare
veiligheid met plm. 20%, onderhoud
politie enz. met 85%, gezondheids-
politie met 156%, lager onderwijs
met 34%%, midd. ond. met 106%,
armwezen met 52Vs%, kosten invor
dering belastingen met 88%, rente
en aflossing van leeningen met 173%.
Nu springt het dadelijk in het oog,
dat in de toename van iil deze pos
ten van uitgaaf niet had kunnen
worden voorzien door eene verhoo
ging der directe belastingen, omdat
op een zóódanige verhooging de draag
kracht der ingezetenen Dietberekend is.
Temeer niet, daar deze belastingen
toch reeds zullen moeten worden
verhoogd. Eén van beiden dus: was
er geen winst uit de bedrijven ge
trokken, dan had men in den loop
van deze jaren deze nuttige en noodige
zaken niet kunnen daarstellen. Nu
beweerde de heer Michels eene ver
hooging van f 50000.- zal niet noodig
z\jn bij een goede exploitatie der be
drijven. Dat wil dus zeggen als er
meer winst wordt gemaakt. Dat is
een sfinx-achtige bewering, want
de heer M. wil juist geen winst
maken. De heer M. weet raad, het
Rijk moet bijspringen, en nu gaat
deze geachte spr. zweven. Wij zullen
hem niet navolgen, wij houden van
vasten grond onder de voeten.
Spr. komt nu op den heer Adriaanse,
die sprak over een nieuw armhuis.
Van de zijden van spr. bestaat er
geen bezwaar met een nieuw plan
te komen, hoewel hij liever een goede
verzorging enz... laat voorgaan. In
verband met een in te dienen plan
voor een nieuw ziekenhuis zullen dan
ook eerstdaags besprekingen daarom
trent in het College plaats hebben.
De voor het loopende dienstjaar ge
raamde kosten voor verpleging zijn
echter onvoldoende. Wat de heer
Adriaanse beweerde omtrent opzette-
lijk lage raming van verschillende
posten komt spr. voor meer uit be-
laaliug-vrees voort te spiulUu, Maai
nu spr. bekeerd is tot de bedrljfs-
politiek der soc.-dein. zal hij die vrees
toch moeten afschudden, want dan
zal er nog wel oen ton op den h. o.
moeten komen.
_jTenslotte zegt spr. nog een enkel
woord over hetgeen de heer Verstegen
zei over de benoeming van hot hoofd
van school 7b. Spr. ontzegt aan eon
ieder het recht een raadslid of oen
wethouder van onbewezen handelin
gen te betichten, die door den vorm,
waarin ze geuit worden, veel hebben
van eene beschuldiging. Men iB om
trent eene stemming geene verant
woording schuldig.
De heer G r n w a 1 d protesteert
tegen de wijze, waarop zijn voorstel
om geene belastingverho'oging in 't;
geding wordt gebracht en dat spr.
wordt gesommeerd om middelen tot
dekking aan te wijzen. Spr. heeft
juist in zijn beschouwing gezegd dat
de ontvangsten te laag en de inkom
sten tc hoog geraamd zijn. Spr. zal
de middelen aanwijzen. De heer Ver
stegen vond spr.'3 rede ministerieel.
Spr. onderschrijft die meening niet
zoozeer, en handhaaft wat hij zeide
over de opening van het kanaal.
Spr. komt er tegen op, dat alleon de
soc. dem. zich voelen de vertegen
woordigers van- de onderste lagen der
maatschappij. Zoowel voor de onder
ste als de bovenste lagen is spr.
steeds gereed. Wie heeft do salaris
sen en de pensioneering van gemeente
werklieden aan de orde gesteld? De
vrijzinnig democraat Biersteker.
Op verschillende punten repliceert
spr. Betreffende het werklieden-regie
ment wil spr. eerst oeus gaarne de
doorwerking van het huidige, dat, van
1912 dagteekent. Inzake wettelijke
winkelsluiting verschilt hij met den
heer De Geus van meening. Ten op
zichte van dit standpunt, dat niet is
van een politieke partij zijn de mee
ningen tamelijk homogeen. Wat de
gemeente-exploitatie betreft, van de
tram, spr. zal gaarne daaraan mede
werken.
De heer Michels heeft voel werk-
gemaakt van don finantieelen tou-
stand. Normaal zou het zeer zeker
zijn als we de middelen uit dc ge
wone belastingen konden vinden,
maar de heer de Geus heeft aange
toond, dat dit niet kon. Als we de
bedrijven niét gehad hadden, zouden
we niet hebben kunnen doen wat we
hebben gedaan.
Wat regeeringshulp betreft, - de
regeering helpt andere gemeenten óók
al niet. Wij moeten onszelf helpen
en de wettelijke regelingen, Woning
wet e. d. kosten veel geld. De heer
Michels sprak van zakkenrollerspo-
litiek, maar is het nu zoo erg. dat
uit de gas- en waterleiding bedragen
in de gemeentekas komen die mede
helpen om de belasting op dit peil
te houden? Er tegenover staat, dat
de verbruikers óók van dat gas en
water profiteeren.
Met de meening van den heer
Adriaanse dat de winst van gasfabriek
en waterleiding aan de. verbruikers
moet komen, zou spr. kunnen mee
gaan indien alle inwoners daarvan
konden profiteeren. Maar dat kan niet.
Spr. doet een beroep op dé samen
werking van alle partijen.
De heer Biersteker zou zich,
gehoord de redevoeringen van de
heeren Verstegen, Michels en
Adriaanse, bijna gaan schamen tot
de vrijzinnige partij te behooren, zóó
slecht komt die partij eraf. Is het
zóó erg vraagt spr., dat men op een
zoodanige manier moet spreken, alsof
er door ons altijd roekeloos mot de
gemeente-flnanciéu wordt omgespron
gen Spr. wyst op wat door de vrij
zinnigen in de laatste ja,ren tot stand
is gebracht. Wij vragen geon waar
deering, als wij voor ons slechts de
erkenning hebben naar eer en ge
weten onzen plicht te hebben gedaan.
Wij vertegenwoordigen niet, als de
soc.-dem., een bepaald deel van de
maatschappij, wij moeten integen
deel rekening houden met de geheele
bevolking. Als ik dc heeren zoo bezig
hoor lijkt het wel een driemanschap.
Toch zijn het antipoden. Maar de
heer Verstegen spreekt van „mijne
vrienden van rechts" en de lieer
Adriaanse is daar zoo van gechar
meerd, dat hij er niets aan tootevoe-
gen heeft. Het kon hier wel eens wei
den: „Heer, bewaar me yoor mijn vïien
den I" Wel eigenaardig in dit verband
optemerken, dat dr. Kuyper in een
rede getiteld „Wij Calvinisten" heeft
gezegd: „Van Kar nebeek tot Troelstra
heeft alles zich vereenigd in een
persoonshetze". Als ik daarover na
denk, dan vraag ik....
De heer Verstegen: Wat kan
daar achter steken? (Gelach).
De heer Biersteker, voortgaande,
betoogt, dat de bedoeling was der
heeren om het vrijzinnige blok af
te breken. Een serieus man van
rechts, ernstig candidaat voor den
raad, heeft spr. persoonlijk gezegd
Ik zou in den Raad willen zitten,
alleen om de vrijzinnigen eens flink
te p
Als hier wordt gesproken van
moeraspolitiek" zegt spr. denkeen?
aan het spreekwoord van den pot en
de ketel; laten we liever over die
dingen zwijgen. Den heer Adriaanse
wil spr. echter wel zeggen den strijd
niet te vreezen. Spr. Ts trotsch op
zijn vrijzinnig beginsel, dat hom
geen bandeloosheid oplegt, maar een
opkomen voor de waarheid, het be
vorderen van recht en plicht, zede
lijkheid en deugd, en om het te
kunnen toepassen is een groote
mate van liefde en zelfverloochening
noodigboven alles een gehoorzaam
heid aan de zeden en wetten van
het land. Het beteekent niet, dat dit
beginsel niet wol eens uit het oog
verloren wordt, maar het intense
beginsel blijft waar.
Spr. tart om te bewijzen, wat hier
in een aanval op het vrijzinnig be
leid gezegd wordt. Niet om er ons op te
verheffen is door de heeren GrQn
wald en de Geus naar voren gebracht
wat door de v. z. tot stand is ge
komen.