HELDERSCHE COURANT
Laatste berichten.
van 28 OCTOBER 1916.
Tweede blad^
DE OORLOG.:
Van hot Westelijk front.
Parijs, 26 October. Ten noorden
van de Somme heeft de vijand een
aanval beproefd tegen deAbbó-hoeve
en het bosch van dien naam, gelegen
ten zuiden van Bouscbavesnes. Hij
is met gemak teruggeslagen.
Hevige artilleriestrijd in de streek
van Sailly-Szillisel en ook ten zuiden
van de Sornme in het vak Ver-
maudovillers-Chaulnes.
Bij Verdun zijn vier hevige tegen
aanvallen der Duitschers, voorafge
gaan en vergezeld door een verwoe
de beschieting, door ons geschut- en
geweervuur verijdeld. De vijand is in
wanorde teruggewekenhet Fransche
front is volkomen gaaf gebleven.
Totdusver z(jn bij Verdun meer
dan 5000 gevangenen geteld. Onze
ambulances hebben bovendien ver
scheidene honderden gewonden op-
Londen, 26 October. Vanochtend
hebben wij een vJjandeHjken aanval
tegen de Stuff-schans, met aanzien
lijke verliezen voor de Duitschers
afgeslagen.
Van het Westelijk front.
Berlijn, 27 October. Op den Zuide
lijken oever van de Somme is een
aanval dien de Franschen In het vak
Frcsnes—Mazancourt—Chaulne3 voor
bereidden, tegengehouden.
De artillerie strijd was overdag op
den Oostelijken Maasoever tusschen
de Peperhoogte (Cote de Poivre) en
Woevre zeer hevig, 's Middags vielen
de Franschen onze stellingen ten O.
van het fort Douaumont, aan, maar
werden met groote verliezen afge
slagen.
Van het Roemeanscha front.
Londen, 26 Oct. Uit St. Petersburg
is dd. gister aan de „Daily Telegraph"
geseindGezaghebbende militaire
kringen verklaren, dat de terugtocht
van de Russen en Roemeniërs van
de linie Conatanza-Megidia uit zuiver
strategische overwegingen is geschied.
Hot leger is volkomen ordelijk
teruggetrokken, al vechtend, den
vijand verliezen toebrengend en zijn
opmarsch vertragend. De rechtstreek -
sche oorzaak van den terugtocht van
een zoo belangrijke stelling als den
spoorweg, was de versterking van
Maclcensen's leger met drie divisies,
waardoor het .10 divisies sterk werd.
Men acht het niet waarschijnlijk
dat Boekarest van deze zijde ernstig
wordt bedreigd, daar de Donau met
zijn zijtakken en moerassen een'bijna
onoverkomeniyke hinderpaal vormt,
indien men een overtocht niet lang
hoeft kunnen voorbereiden.
Uit Milaan wordt d.d. 26 Oct. aan
d» „Daily Telegraph" geseind: De
Italiaansche pers bespreekt den veld
tocht in Roemenië breedvoerig. Zij
kritiseert openlijk het ontbreken van
een opperste leiding bij de legers der
geallieerden en schrijft aan die leemte
elke teleurstelling toe.
Berlijn, 27 Oct. MackensenDe
vervolging van het geslagen Dobroed-
zja-leger wordt voortgezet. Destreek
van Hirsova is door de verbonden
troepen bereikt.
•De bijzondere corresdondent van
de „Tagliche Rundschau" meldt, dat
de regeering van RoemeDië de ont
ruiming van alle kleine en groote
steden in Walachljo gelast en gedeel
telijk doorgezet heeft. Uit Boekarest
worden alle zaken van waarde van
den staat naar Odessa weggevoerd.
De rijke inwoners van Boekarest
verlaten bij drommen de hoofdstad
om naar het binnenland van Rusland
te vluchten.
De duikboot- en mljnoorlog.
Kristiania, 27 October. Het geheele
verlies dat de Noorsche koopvaardij
vloot in den oorlog heeft geleden,
bedraagt 268,134 bruto registertoü,
verzekerd tegen 102,015,190 kronen,
Er zijn 149 zeelieden bij omgekomen.
De bemanning van het stoomschip
„Kathinka", uit Porsgrund, is hier
met een Engelsch stoomschip aange
komen. De „Kathinka" is den vorigen
Donderdag op 125 zeemijl uit de
Noorsche kust door een Duitsche
duikboot in brand gestoken. Het schip
was met mUnhout geladen.
PLAATSELIJK NIEUWS.
tiuraus In wljsbagaerta.
Gisterenavond hield, voor een geheel
gevulde zaal, dr. C. H. Ketner de
errste der aangekondigde reeks van
vier voordrachten over wijsbegeerte.
De spreker begon dan ook zijn©
tevredenheid over de opkomst, uit*"
drukken. Deze is meogevallen,
gaarne zal spr. meerdere zulke cur
sussen geven, 't 13 eene proefneming
en wensebt men later een cursus:
over andere, verwante onderwerpen,
niota zal spr. liever zfin dan die
te geven.
Aan de cursisten was een korte
uiteenzetting verstrekt van hetgeen
behandeld zou worden.
Aliere«?rstbetoogdespr.,aande hand
van dit resumé, dat hy zich, evenals
prof. Hcymane, zijn leermeester, op
het standpunt plaatst, dat wijsbegeerte
eene wetenschap isj die dezelfde
methode volgt als andere wetenschap
pen. Dit standpunt staat tegenover
het. andere, dat in wijsbegeerte een
soort wereldgedicht ziet. Waar de
wetenschap ophoudt begint de wijs
begeerte. Maar dit standpunt is niet
da: van spr., want door de verschil
lende schrijvers, die aldus te werk
gingen, zün verschillende stelsels uit
eengezet, die in hun veelheid ver
warrend werkten en do wijsbegeerte
in discrediet brachten. Velen zijn
daardoor van de beoefening der wijs
begeerte afgeschrikt.
Daarom is het 't beste bij de wijs
begeerte uit te gaan V3n de ervaring
der flhistorie. En dan komen wo
weliswaar vaak tot nuchtere zaken,
die schijnbaar met wijsbegeerte niots
te maken hebben.
Onze kennis bestaat uit twee be-
standdeelen: dat wat wij door de
zintuigen waarnemen en hetgeen ons
verstand er van maakt. Beide zijn
onafscheidelijk, want als wij geen
zintuigelijke waarneming hebben, kan
ons verstand er geen kennis van.
nemen, en omgekeerd: als ons ver
stand niet werkt, zullen wij iets niet
kuDnon waarnemen. Wij nemen niet
maar zoo aan wat ons de zintuigen
doen waarnemen, maar onderzoeken
de oorzaak, er van. Vandaar dat men
aan den mensch ook wel den naam
geeft van causaliteitsdier oorzaak
onderzoeker). Juist deze twee olemen-
ten vormen een van de geschilpunten
van de philosophische schrijvers: de
empirici leiden de kenni3 af uit de
ervaring, de rationalisten uit het
verstand.
Als wjj bij de studie der wijsbe
geerte op dezelfde manier te werk
gaan als bij do wetenschap, in 't
bizonder de natuurwetenschap, dau
zal men vragen: waar is het verschil
dau tusschen deze beide? Bij de
natuurwetenschap zijn het de ver
schillende natuurwetenschappen, die
elk afzonderlijk onderzocht worden,
en bij de natuurwetenschap wordt
d* werkzaamheid van den mensche-
Hjken geest niet behandeld. Zij be
handelt wel de verschillende wetten,
maar vraagt niet: hoe komen wü
eraan
De belangrijkste vraag, die ons op
het oogenblik moet bezighouden, is
het verband tusschen ons bewustzijn
eu den geest, die ons omringt.
Geven do zintuigen ons nu, vraagt
spr., een juiston kijk op de dingen?
Suiker is zoet-, maar hoe weten wij
dat? Omdat bij iets uitzendt-, dat op
onze zintuigen den prikkel geeft van
iets zoets.
Deze stelling kan men echter niet
bandhaven, want men komt dan bij
het z.g. gezichtsbedrog in conflict
daarmee.
Een stok, die men halverwege in
het water steekt, schijnt gebroken
te zijn voor ons oogvoor ons gevoel
in werkelijkheid is die stok echter
heel. En wat de een zoet vindt, vindt
de ander vaak niet zoet, enz. Ook
kleurenblindheid bewijst het. ver
keerde van deze stelling. Waarom is
bloed rood? Omdat wü het zoo zien?
Gehoor: dito. Iedere prikkel wordt
op andere wijze waargenomen bij de
verschillende zintuigeD. Een slag op
het oog geeft een sensatie van ster
retjes zien; op het oor daarentegen
van een geluid, enz.
Conclusie: onze gewaarwording is
n product van de prikkels van
buiten en van onze lichamelijke
organisatie.
De natuur is feitelijk niets dan een
beweeglijke massa: louter trillingen
van stofdeeltjes en het zijn onze zin
tuigen, die kleur, gloed,* gehoor, etc.
waarnemen.
Na eene korte pauze behandelde
spreker het Bewustzijn, dat dus, wat
wij waarnemen van binnen uit. Dit
moet worden onderscheiden in drie
diDgen: verstand, gevoel en wil.
Bestanddeelen van het veratanti zijn:
gewaarwordingen. Men wordt b.v.
een reuk of smaak gewaar. Meer
samengesteld is de waarneming. We
nemen b.v. iets waar door een saraen-
gestelden indruk van verschillende
dingen. We zouden een gewaarwor
ding van blauw krijgen als we zaten
opgesloten in een blauwe bol; maar
als we iets blauws waarnemen, is
dat altijd samengesteld. We zeggen:
ik zie, dat de soep warm is, hoewel
begrippen zien en warmte elkaar
tegenspreken. Warmte is een begrip,
dat door het gevoel wordt waarge
nomen. We zeggen niettemin te zien,
dat de soep warm is, doordat we een
voorstelling krijgen van dampende
t weten, dat iets dat dampt
warm is. Enzoovoort.
Voorstelling is een herinnoring aan
vroegere waarnomingen; begrip een
algemeene voorstelling. Wo drukken
b.v. door het woord „hond" een geheel
begrip uit van alle mogelijke be
staande honden.
Eene waarneming of eene voor
stelling ban een andere voorstelling
te voorschijn roepen. Men spreekt dan
vau associatie. Bij het zien van iets
kan men een reeks voorstellingen
krijgen van wat anders dat met dat
eene in verband staat. Hierbij spelen
ook onbewuste voorstellingen e6ne
rol, zooals spr. met voorbeeldeu uit
eenzette.
Gevoelsaandoeningen kunnen door
voorstellingen worden opgewekt en
bunnen op hunne beurt invloed uit
oefenen op het associatief verloop der
voorstellingen. Vele psychologen, her
leiden het gevoel tot twte factoren:
lust en on-lust.
Tenslotte de wil. Wij drinken als
we dorst hebben. Hebben we nu
tevenB een motief om niet te drinken,
b.v. wanneer we weten dat het na-
deelig voor onze gezondheid zou zijn,
dan ontstaat er een conflict tusschen
beide motieven, waarbij het
sterk3te het tenslotte wint.
Is de wil vrij? Wat 13 Als
hot is vrij van uitwendigen dwang,
dan zijn de meeste menschen vrij.
Maar bij vrij denkt men wel eens aan
„niet bepaald". Een ballon captif is
niet vrij, een afgesneden ballon captif
daarentegen wel, maar onderhevig aan
bepaalde bewegingen van atmosfeer
etc. Op deze wijze stellen zich do
deterministen de vrijheid van den
wil voor. Voor onszelf nemen wij niet
gaarne de bepaaldheid van den wil
aan; wij meeneD, d3t wij eenzekoro
handeling, in precies dezelfde omstan
digheden verricht, later andets zullen
verrichten. Het tegendeel is waar.
Er bestaat verschil van opvatting
in hoever de wil een fundamenteel
of een afgeleid bestanddeel is van ons
bewustzijn. De een zegt: wat wij wil
noemen is niets anders dan de hande
ling, die wij zouden willen doen. De
andere opvatting is, dat de wil een
eigenaardige handeling ia, onderge
schikt aan het verstand.
Met deze korte uiteenzetting besloot
spr. zijn eersten cursusavond. Er
werden- geene vragen gesteld.
Een nieuwe industrie.
Als je de Bassingracht bijna afliep,
vlak bil het slootje langs 't Zwart»
Pad, dan kwam je aan de ingang
van een oud-geworden pakhuis, ietwat
naar voren hellend, in de lange I
reeks van woningen. Da deuren wareD
lid geopend en in het ruime portaal,
met oppuilende bultige hoopen en
kleine posten en kanaaltjes, omdat
de grond nog niet geheel in orde
was, lag een groote massa mosBelen
tegen de muren aan weerskanten en
daar was ook de onder-baas van de
nieuwe nijverheid, die ons welwillend
te woord stond en hst een en ander
van deze merkwaardige Helderache
onderneming vertelde.
Zondag j.L moest het- personeel nog
gehuurd worden en toen lagen er
aardappelschillen verspreid en vuilnis
en asch en op vele plaatsen waren
steenen in de aarde en hier en daar
heengeschooierd en uit elkaar gewaaid,
en gezworven stukken papier, kool
stronken en houtkrullen vagebondeer
den er als vuil en het ieege hok
leek inwendig op iets dat nooit
meer voor het een of ander zou
Maar rappe handen hebben
er verbazend vlug nog wat van ge
maakt en den volgenden dag, Maan
dag dus, kou de zaak reeds volte
kracht werken. Drie schuiten met
mosselen, lagen gereed en er was
spoedig heel wat personeel in actie
om maar aan te pakken alsof het
een reusachtig werk gold. En sinds
laat de firma Gorter er iederen dag
van 's morgens vroeg tot 's avonds
ar'; eiden door mannen en vrouwen
en jongens en meisjes, die er aardig
verdienen, f3.—, f2.— en f 1.50
per dag. Een mosselonfabriek, zooals
er al een is op Wieringen en te
Enk huizen en die speciaal zorgt voor
de verzending naar het buitenland.
„Gaat u maar eens verder, meneer,
dan kan u binnen een kijkje nemen",
zei de chef en hij weesnaar een tweede
deur, een groot gat, dat vol donkeren
mist hing van damp en geleek op een
stervende illuminatie, laatin een feest.
nacht, zoo troosteloos schenen de
gaalichtjes de valo duisternis in.
VooraaD stonden groote Ijzeren potten
met garnalen te koken en hier was
het broeiend warm en stikkens-
benauwd en je kon eerst niet goed
zien in de waas van rook en visch-
lucht, maar ten laatste stond ik er als
een vreemde tusschen iD. Het viel lang
zamerhand wel mee. De eenvoudige
gaslampen zetten 't lokaaltje ia een
huiselijk gezelligen schijn en dik-
vol bevolkt - voelden al die menschen,
ongeveer negentig personen, zich
schijnbaar gelukkig. De meisjes, die
bij elkaar zaten, staarden niet uit
verwezen strakgetrokken gezichten,
doch lachten en babbelden druk om
zich heen en nu en dan word. een
vroolijk lied gezongen door de schare,
in klimmende geestdrift, elkaar toe
knikkend in zoete verbroedering. Ze
zaten op lange banken aan lange
tafels met bergen mossels er op, die
kwiek gepeld werden. Urksters in
hun typisch costuum waren zeer
druk en Ijverig bezig naast bejaards
vrouwen en jonge meisjes van allerlei
slag, die de plaatsen dicht vulden;
diep gebogen zaten een paar oudjes
met vergroezelde wollen mutsen op
de kalende schedels, de schalen, te
openen en een wijfje met een vaal
zwart kanten doekje om 't hoofd
gespannen, had bepaald wat moeite
om het inwendige er zoo gauw moge
lijk uit te halen, maar ze deed haar
uiterste best met de kleine handen,
rootj en vuil als wortelen, precies als
de 'moedige, lustige, jonge levens,
die erg handig waren in 't vak en
diu in korten lijd een aanzienlijke
hoeveelheid mosselen verwerkten.
Aan den anderen kant zaten de
mannen en de jongens, 't Is wonder
zoo vlug als sommigen doen. Een
ieder woelt en grijpt en de partij
ongepelde mosselen wordt steeds
kleiner, maar de kerels die aldoor
kokeD, zorgen wel dat het werk aan
de verschillende tafels geen oogeu-
blikje stilstaat. Telkens gaan manden
vol er heen en hoewel warm van het
vuur, kan ieder flink opschieten. De
gepelde mosselen verhuizen geregeld
naar een ferme bak, waarin ze ge
reinigd en nog gepekeld worden. Dan
komen ze tenslotte terecht in groote
vaten voor de verzending en alles
gaat zoo snel toe alsof het een geheele
machinale bereiding is. Mannen met
olie-goed aan 't lijf sjouwen heen en
weer met manden on vaten en kisten.
En ginds bjj de tusschendeur koken
maar onafgebroken door. Daar
staan de potten in e9n wolk van
stoom en het lijkt wel of er millioenen
mosselen wachten om een beurt te
kijjgen en of er handen te kort zün,
voor zóóvóél, Want in de Binnenhaven
ligt een groote schuit mosselen te
lossen en buiten rijden karren met
mosselen aan en af en toe komt een
versche lading naar binnen. En een
troep meideD,die zich aanmelden ora
dienst te nemen iu de mosselen fabriek,
wordt'aangenomen, want er is gebrek
aan werkTolk en Maandag moeten
er nog vijftig personen bij.
Maar de nieuwelingen van zoo
even worden alvast aangenomen en
met hun rokjes vau geel o"
gingen ze in de rijen van bakviach-
jes, waaronder er zjjn die veelliever
dit baantje doen dan poetsen of
dweilen of schrobben of wasschen.
Een hunner, in sjofele, slobberig
wijde kleeren. Het vet gepomma-
deerde hoofd lui geleund tegen den
wand met een marineblauw jak
spannend geperst en een gestreken
boezelhartje daartegenaan, wenkte
den onderbaaa en vroeg vrijmoedig:
„Zeg er-is, baas, wanneer krijgen
we nou traktement?"
„Zaterdag."
„Hoe laat?"
„Een uurof-vier."
En die vertelde het weer aan haar
kameradenZaterdagmiddag geld
.tngen. Zes daaldersEn beha gel Ijk
-geleund zitten ze naast olkaarven
de meesten zingen, schommelend met
do hoofden, zoetjes wiegende de
breede schooten.
En zoodra het uit ia, klinkt er
weer een ander lied op en soma
zingen de mannen en de joDgena
mee en ter afwisseling doet de een
of ander wel eens een leuke voor
dracht. En zoodoende gaat het in
de mosselenfabriek onbezorgd, lustig
toe, ofschoon onder al de grappige
dingen toch ernstig hard gewerkt
wordt tot het verkrijgen van een
voedingsmiddel, vroeger niet veel
waard, doch dat nu in deze ellendige
tijden met goud wordt betaald.
P. N. 1
Te 'sGravenbage
de heeren Falkman, directeur van
het maririestation te Stockholm, en
Lubeck, lid van de Tweede Kamer
van Zweden en kapitein in diODnt
van de openbare werken. Zij komen
hier te lande voor het bezoeken van
marinewerf te Willemsoord en de
werf De Schelde te Vliasingen.
Heden wordt Willemsoord bezocht
Maandag gaan zij naar Vliasingen.
Gisterennamiddag maakten de heeren
hunne opwachting bij den minister
van marine.
Pisuisst en Hemslng.
Daar was eens een man, die redac
teur was yan een onzer grootste
bladen en die een mooie stem had. Toen
hij het zitten op het redactiebureau
niet meer kon uithouden, omdat het
zingen hem in 't bloed zat, giDg hij
heen, volgde zijn roeping en werd
zanger. Pisuisse zingt dus uit liefde
vcor het lied, of liever, uit roeping.
Daarom geeft hij zijn liedjes zoo
inüig gevoeld weer.
Gekleed in fluweelen broek en
veston, de horlogeketting op zij uit
de broekzak, stond hij Donderdag
avond in „Casino", als een die zoo
van Montmartre kwam.
Hemsing, die de lage f mag zingen
en kan zingen, begeleidde hem op de
piano, met een zekere virtuositeit. Ze
verstaan elkaar, die twee en zoo
leverden ze een mooi geheel.
Heel leuk met radde tong vertelt
Pisuisse en zingt dan zijn geliefde
liedjes uit het land van Bretagne.
Zijn „chansons" (levenslied mag hij
niet zeggen van de pers, zei bij) zijn
in verschillend genre. Zijn mimiek
daarbij is bovenal mooi. Hij zingt
niet alleen, hij beeldt uit fijn als
inLe Senateur vanBeranger. Krachtig
en vol kan zijn stem zijn als in „Le
Travaü", het loflied op den arbeid.
Sterk kwam zijn uitbeeldingskunst
ook uit inzjjnPierrot liederen: Pierrot
als moordenaar en Pierrot als drinker.
Hü zingt in alle talen, terwille der
neutraliteit ook al, Fransch, Engelsch,
Duitscb, Hollandsch. Hij laat het lied
van het volk recht wedervaren. Njvast
het krijgslied van den Franschen
poilu de l'Argonne gaf hij het lied
van den jongen Pruisischen „schnei-
digen" luitenant in de ure des ge vaars.
Van de Hollandsche liedjes stippen
wij aan: den brief van ouweSientjo
uit het besjeshuis aan den zoon van
haar vroegere meesteres, 'taandoen
lijke lied van den ouden Jacobs, een
volbloed Amsterdamach cabaretzanger
die vóór Speenhof al zijn eigen gang
ging.
Laat ons zeggen, dat 't werkelijk
mooi -was en dat het publiek voelde,
dat daar iemand zong uit roeping,
omdat hij het lied liefheeft en het
daarom met zoo diep gevoel kan
vertolken.
Helder's Belang.
De Vereeniging „Helder's Belang"
hield Donderdagavond eene alge
meene vergadering in het hotel ,De
Toelast" alhier.
De voorzitter, de heer Bierstoker,
opende de vergadering, heette de
aanwezigen welkom en wijdde eenige
Woorden van oprechte waardeering
aan de nagedachtenis van wijlen den
heer J. van Willigen, in leven pen
ningmeester der Vereeniging, in wien
door „Helder's Belang" een Ijverig
bestuurslid werd verloren en die heel
voor „Helder's Belang" gedaan
heeft.
Nadat de notulen der vorige alge
meene vergadering waren goedge
keurd, werd overgegaan tot de Be
stuursverkiezing. De uitslag hiervan
was, dat de aftredende bestuursleden
werden herkozen, terwijl iu do plaats
van wijlen den-heer J.v.Willigen werd
gekozen met op één na algemeene
stemmen de heer H. M. C. Nypels
alhier, die deze benoeming aannam.
Bij do rondvraag niemand meer
het woord verlangende, sloot de
Voorzitter de vergadering.
BINNENLAND,
Het Zeppelin-bezoek.
(Officieel). Uit de ingekomen rap
porten omtrent het overvliegen van
Nederlandsch gebied door een Duitscb
InchtBchip op 22 dezer is gebleken,
dat het luchtvaartuig nabij Vijlen
(Zuid-Limburg) te 6 uur namiddags
boven hot Nederlandsche territoir is
gekomen en daarop zijn weg in
Noordwestelijke richting heeft geno
men over Geulle, Bergeyk, Valkens-
waard, Nieuwendljk en Werkendam,
vanwaar het zijn koers heeft gewy
zigd eu Oostwaarts over Wester
voort naar Dultschland is terugge
keerd. Het luchtschip is op ver
schillende plaatsen beschoten. In de
omstreken van Werkendam heeft
het voorwerpen uitgeworpen of laten
vallen. Het van Regeeringswego in
gesteld onderzoek van de gevonden
stukken heeft aangetoond, dat deze
vermoedelijk afkomstig zijn van
reservoirs. Met zekerheid kan wor
den vastgesteld dat zij geen onder
deden ztjn van spring- of brand-
projectielen.
De Regeering heeft terstond Hr.
Ms. gezant te Berlijn opgedragen ter
zake van deze nieuwe schending van
het Nederlandsch gebied door een
Duitsch luchtschip een ernstig ver
toog tot de Duitsche Regeering te
richten.
Djambl—Palembang.
De correspondent van de „N. Rott.
Ct." te Soerabaja seint d.d. 28 dezer:
VolgeDS berichten uit Bangko is
de patrouille naar de Merangin gis
teren teruggekeerd; zjj heeft 6 op
standelingen, waaronder do leiders
Bekar Djohar en Ali, die den opstand
hebben op touw gezet, gevangen
genomen.
Kolonel Kroesen seinde aan den
legercommandantuit Moeara Tembesi,
dat een leider der opstandelingen
met drie aanhangers zich aan de
patrouille van luitenant Do Jong
heeft overgegeven.
Kapitein Snell berichtte, dat de
bevolking van Slngkati Gedong de
opstandelingenleiders Raden Intan en
Ngebi Pu heeft uitgeleverd.
In Moeara Tembesi is de bevolking
meer verzoeningsgezind.
Floret.
Do correspondent van de „N. Rott.
Ct." te Soerabaja seint d.d.26dezer:
1 Volgens bericht van den assitent-
resident van Flores is de toestand
in zake den opstand in Endeh veel
gunstiger geworden. Met uitzondering
van vijf opstandelingen is de geheele
bevolking in de dorpen teruggekeerd.
Alleen de kampong-complexen Wolo-
wae en Tena zijn nog in
er zyn troepen heengezoude
Een mijnontploffing.
De in IJmuiden aangekomen logger
„TiDa" uit Katwijk rapporteert in de
vleet een mijn te hebben opgehaald,
welke tot ontploffing kwam en onge
veer 80 netten vernielde. Het vaartuig
moestdaaromde visscherU beëindigen.
Vlieger opgepikt.
Door den Scheveningschen logger
SCH 268 ia in de Scheveningsche
visschershaven aangebracht een
Engelsche vlieger, opgepikt 15 mijl
beoosten het lichtschip „SmithsKnol".
De man had zijn vliegtuig zelf tot
zinken gebracht. Hij is voorloopig
onder bewaking gesteld.
De visscherljquaestle.
Van dein IJmuiden binnengekomen
stoom visachersvloot is gisteren de
stoomkorder MA 122 „Amsteldijk"
weer in zee gestoken. Door de reederij
was toezegging gedaan dat aan de
opvarenden een wekeiyk3che uitkee-
ring van f 30 zou worden gegeven,
indien het schip naar een Britsche
of Duitsche haven werd opgebracht.
Eenigcn der bemanning van den
stoomkorder Sch 301 „Johanna" wei
gerden op het laatste oogenblik, hoe
wel gemonsterd, mede naar zee te
gaan, zoodat het schip niet kon uit
varen.
De zeelieden hebben in hun ver
gadering van gistermorgen bij meer
derheid van stemmen besloten, Maan
dag weder uit te varen. Aan dereeders
zal verzocht worden om hun be
manningen, die reeds bedankt waren,
weder op hun eigen schepen te her
plaatsen.
Da Alkmaarsche kaasmarkt.
In een vergadering van de leden
ir Kaasvereeniging, die gistermor
gen te Alkmaar werd gehouden,
werd meegedeeld, dat het tekort aan
kaas, aan Engeland geleverd sinds
Juni, was gestegen tot 7,000,000
Kg. Er werd echter van eenige leden,
die naar Engeland waren geweest
om over het tekort te confereeren,
vernomen, dat Engeland met 3,800,000
Kg. zou genoegen nemen, mits on
middellijk 300,000 Kg. tegen f 70
per 50 Kg. zou worden geleverd.
Het overige gedeelte op een termljD.
Een schandelijke truc.
Op de Amsterdamsche effectenbeurs
werd gisteren het onware gerucht
verspreid, dat de „Frisia" vau de
Holl. Lloyd getorpedeerd was. Hot
bericht gaf aanleiding tot een scherpe
daling der aandeelen Kon. Holl. Lloyd.
Ernstig ongsluk.
Gistermorgen nad te Utrecht achter
het "Wilhelminapark een groote oefe
ning plaats van de Ufrechtache
brandweer ter gelegenheid van de
vergadering van de Ned. Brand
weervereeniging, welke daar ter
stede gehouden werd. Toen de oefe
ningen ongeveer een kwartier duur
den, brak plotseling het kopstuk van
een 24 meter hooge ladder, waarop
zich drie personen bevonden. Eén
hunner werd gedood, de beide ande
ren gewond.
Een weddenschap.
Naar de Tijd meldt, is aezer dagen
te Amsterdam een weddenschap ver
evend, waarmede een bedrag van
f300,000 gemoeid was. Elke partij
bestond uitaaudeelhou 'ers, hoofdzake
lijk beurs- en handelslui. De wedden
schap, die ten vorigen jare was aan-
ïo, gold de vraag of de oorlcg
vóór October 1916 geëindigd zou zijn.
Beide partijen haddoa haar verlies-
kans verzekerd op polissen, waarvoor
10 pet. premie betaald was en ook
risico dezer polissen was weer
over verschillende maatschappijen
verdeeld. De winners van de wedden
schap hadden f 270,000 te doelen,
terwijl de verliezers f 30,000 te betalen
hadden. De schade was voor de ver
liezende verzekenngscombinatie.
Vrouwelijke conducteurs.
Eenigen tijd geleden is door de
Haagsche Tramweg Maatschappij
cursus geopend om dames, die zich
beschikbaar hebben gesteld om in
oorlogstijd dienst te doen als conduc
teur, voor die taak te bekwamon.
De cursus wordt gehouden oDder
leiding van den controleur Van do
Water.
Morgen zullen do aan dezen eersten
cursus deelnemende dames, met een
rijtuig op lijn 8, proefritten doen om
practisch te laten zien dat zij op de
hoogte z\jn van de verplichtingen die
zij op zich hebben genomen.
De volgende week zal een tweede
cursus aanvangen.
Waarschijnlijk zal met twee cur
sussen kunnen worden volstaan.
Komende tot het organisch en het
huismanskiesrecht, betoogt spr., dat
het individualistisch kiesrecht door
zyn eenvoudigheid nog altijd rond
spookt. Spr. gelooft niet, dat de
kiesrechthervorming van veel be-
teekenis is; van veel grooter be
teekenis is de verhouding tusschen
parlement en kiezers en tusschen
parlement en kroon. Spr. betoogt
het verval van het parlementaire
stelsel, hier en in het buitenland, en
zulks in verband met het individua
listische kiesstelsel.
Evenwel is de voorgestelde ver
andering in het kiesrecht door de
antirevolutionairen te aanvaarden,
daar de nieuwe niet sloebter is dan
de bestaande, en de laatste woorden
over het kiosrechtvraagatuk nog niet
uitgesproken zullen zijn. Door de
voortschrijdende organische ontwikke
ling van de maatschappij zal het
organisch kiesrecht opnieuw ter
sprake moeten komen.
De heer N o 1 e n s (r. k.), beschouwt
het kiesrechtvraagstuk als een afge
dane zaak. Hij raadt intrekking aan
van het amendement betreffende de
dadelijke invoering van het vrouwen
kiesrecht; men heeft hier inderdaad
te doen met een compromis.
De gelegenheid om recht te krijgen
op onderwijsgebied doet velen over
bezwaren inzake kiesrecht heen
stappen, terwijl ook wel bezwaren
bestaan ter rechterzijde tegen de
fiDancieele gelijkstelling. Ook in eerste
lezing bestaat voor spr. een verband
tusschen art. 80 en art 192. Daarom
is de volgorde van de behandeling
van veel belang.
Komende tot de voorwaarden voor
gelijke deugdelijkheid van openbaar
en bijzonder onderwijs, zegt spr. zich
niet te kunnen laten aanleunen, dat
hü bijzonder onderwijs achterstelt bü
bet openbaar. Eischt men andere
voorwaarden, dan wil spr. weten wat
men daarmede wenscht. De voor
waarden en eischen zullen nooit in
breuk mogen maken op den aard en
het karakter van het bijzonder onder
wijs. Elke poging om de voorwaarden
in dien geest te stellen zou op abso-
luton tegenstand stuiten.
De heer Bichon van Dsael-
monde ic.h.) zal met de wljzigiDg
van art. 192 meegaan, doch acht ze
niet bevredigend zü zal tengevolge
hebben minder belangstelling en min-
ir liefde voor de bijzondere school.
Wat art. 80 betreft, acht spr. slechts
2 oplossingen mogelijk. Men verleene
het kiesrecht aan allen, die hun aan
slag in 's rijks directe belastingen
hebben betaald. Komt men echter tot
een regeling geheel los van belasting
betaling, dan is het ook consequent
dat wanbetalers in de belastingen niet
worden uitgesloten.
De toekenning van het kiesrecht
aan de vrouw acht spr. ongewenscht.
Het is haar roeping niet-. Wordt
echter aan de vrouwen het kiesrecht
gegeven, dan moet het algemeen
kiesrecht zijn als men ook algemeen
kiesrecht voor de mannen invoert.
Spr. kan zich vereenigen met het
beginsel der evenredige vertegen
woordiging. De keus van het stelsel
acht hü echter niet gelukkig.
Aangaande het wetsontwerp tot
toekenning van presentiegeld ver
klaarde spr., dat dit zün goedkeuring
niet heeft, een bezwaar is, dat 3an
personen die te Groningen of Maas
tricht wonen dezelfde vergoeding zal
worden gegeven als aan Kamerleden
die wonen in Den Haag. Bovendien
zou het presentiegeld een presentie
lijst-geld worden.
De heer Oosterbaan (a.-r.) be
spreekt uitvoerig het standpunt der
anti-rev. partü inzake het kiesrecht-
vraagstuk. Het voorstel der regeering
heeft spr. volle sympathie. Het
kiesrecht- en onderwijs-vraagstuk
dienen te gelük te worden opgelost
niet om ze tegen elkaar uit teruilen,
maar in het belang van den volks
vrede en de volksontwikkeling.
Evenals de heer Nolens, wenscht
ook spr. een termünbepaling.
De Voorzitter geeft een korte
uiteeuzettjug van den stand der be
raadslagingen. Spr. hoopt, dat do
Kamer Woensdagmiddag zoover ge
vorderd is, dat in eersten termijn de
beraadslagingen zijn afgeloopen en
de minister Dondet dagochtend aan
het woord kan komen. Mocht dit
niet het gevalzün, dan zal spr. voorstel
len, Woensdag avondvergadering te
houden, om het sprekerslüstje af te
werken.
De vergadering wordt hierop ver
daagd tot a.s. Dinsdagochtend half
twaalf.
TWEEDE KAMER.
Vrijdag, 27 October.
Aan de orde is de voortzetting van
de algemeene beraadslagingen over
s Grondwetsherziening.
De heer Koster (v.d.) wil het
kiesrecht-vraagstuk thans finaal tot
een oplossing brengen. Het algemeen
vrouwenkiesrecht is onafwijsbaar.
Spr. verdedigt het vrouwenkiesrecht
en wijst op het groot getal vrouwen,
dat de petitionnementen toekende,
lid is van veroenigingen en aan be
toogingen voor het kiesrecht doolnatn.
Dezelfde redenen als by het mannen-
kiesrecht klemmen voor algemeen
vrouwen-kiesrecht. Voor spr. ia het
niet de zaak, dat de grondwettelüke
belemmeringen tegen vrouwenkies
recht worden weggenomen, maar dat
er algemeen vrouwenkiesrecht in de
Grondwet komt.
Tot volle ontplooiing van alle
krachten hebben wij een volksver
tegenwoordiging noodig van alle bur
gors en burgeressen en spr. beveelt
het amendement Troelstra met warm
te aan.
De heer R u t g e r s (a.-r.) hoopt dat
de regeering hot voorstel inzake het
presentiegeld zal terugnemen. De
moeilijkheden van het quorum zün.
slechts te bestrijden door wijziging
van art. 111 van de Grondwet en een
drastische herziening van hot Regle
ment van Orde.
Van hat Wettelijk front.
Parijs 27 october. Ten Noorden
yan Verdun brachten de Franschen
in bet vak ten Westen en ten Zuiden
van het fort Vaux kleine operaties
ten uitvoer. Zü maakten een honderd
tal gejvaugenen en behaalden eenige
terreinwinst.
De hardnekkige en wanhopige
pogingen der Duitschers om het bjj
Verdun verloren terrein te herwinnen
zijn ook gister vruchteloos gebleven.
Het aantal gevangenen is tot boven
de 6000 gestegen.
Van hat Oostelijk front.
Berlijn, 27 Oct. Aau de Sjt.sjara
herhaalden de Russen nog tweemaal
vergeefs hun aanvallen.
Meer naar het Zuiden aan den mond
vau de Dedsma namen Slezlsche
landweermannen een vooruitgescho
ven stelling van de Russeu eu brach
ten 1 officier eu 88 man aan gevan
genen binnen.
Aan het front van Luck hield lu
het vak Kizlelin een krachtig artil
lerie-vuur van de Russen aan. Tegen
middernacht volgde een aanval, die
voor onze hindernissen in het vuur
brak.
Voortwaartsche bewegingen van
den vijand aan de Oostelijke gren9
van Zevenbergen zijn afgeslagen. Ten
Z. van Predeal en in de richting van
Kimpolung maakte onze aan val vor
deringen.
g Van het Roemeensche front.
St. Petersburg, 27 Oct. Aan de
Westgrens vau Moldavië hebben de
Roemeniërs het dorp Bojan en de
hoogte Piatra Rotkoel genomen.
In de Dobroedzja blijft de vijand
op het geheele front aanvallen. De
Roemeensche en Russische troepeD
trekken al vechtend ten Noorden
van de linie Hirsova- (aan den Donau)
Casapchivi (aan de zeekust) terug.
Uit den Daltschon Rijksdag.
In do zitting van den Hfytudag - an
gisteren heeft Graaf Roodern, de
staatssecretaris van de schatkist des
rüks, de nieuwe kredietaanvraag van
12 miljard gemotiveerd. De oorlogs
kredieten, die tot nog toe zün ver
leend, zoo betoogde hij, bedragen te
zamen 62 miljard.
Voor 10 miljard en 652 miljoen ïb
op de leening ingeschreven. De in-
schrü'vingen zün, degene die nog van
lietjen, die aan het front zün, worden
verwacht, meegerekend, over onge
veer 4 miljoen inschrijvers verdeeld.
Dit is ongeveer hetzelfde aantal in
schrijvers .als op de derde oorlogs-
leening, die tot nog toe het grootste
succes heeft gehad.
In een uitvoerige rede betoogde hü
verder, dat de leeningen door het
geheele volk werden opgebracht. Ook
liet hü een scherp licht vallen op den
flnantieelen toestand in Engeland en
Frankrük, die door hun betalingen
aan het buitenland steeds armer
worden, in tegenstelling met Duitscb-
land,waar het geld ook wel wordt
uitgegeven, doch in het land blijft.
Hierna zeide Spahn (centrum), dat
de leeningen de kans gaven een vrede
te verkrijgen, dl# in evenredigheid
was met de zware offers.
Egbert (soc. dem.) zegt, dat de ver
klaringen van de staatslieden van de
tegenpartü, ook van de socialisten,
nog niet de minBte bereidwilligheid
om tot vrede te komen aan den dag
leggen. Zü willen Duitschiand tot een
vrede dwingen, die met onze oeco-
nomische en beschavingabelangeu
onvereenigbaar is. Daarom stemmen
wü voor de middelen om Duitschiand
tegen de vüandelüke overmacht te
beschermen.
Bernstein (soc. dem. arbeidsgemeen
schap) de principieels tegenstanders
vau den oorlog stemmen tegen de
kredieten.
Basaermanu (nat. lib.) stelt voor
het krediet dadelijk in drie lezingen
af te bandelen, opdat do Rüksdsg
bewijze, dat hü het vaderland wil
verdedigen en den oorlog tot een
zegevierend einde brengen.
Het kredietvoor8tel wordt daarna
met dé stemmen van sociaal-demo
cratische arbeidsgemeenschap tegen,
aangenomen (gejuich).
Vervolgens nam de Rijkedag, met
302 tegen 31 stemmen het voorstel
van de begrootingscommissieaan om
deze te machtigen gedurende het
reces tezamen te komen ter beraad
slaging over de buitenlandschè poli
tiek en den oorlog.
Een inval In het Kanaal.
Londen, 27 Oct. (Officieel) De Admi
raliteit berichtGisteravond trachtten
tien vijandelijke torpedojagers een
aanval te doen op den Engelschen,
transportdienst in het Kanaal. De
poging mislukte. Een ledig trans-
lortschip werd in den grond geboord.
)e bemanning werd gered. Twee
vüandelijke torpedojagers werden in
den grond geboord en de rest op de
vlucht gedreven. Men vreest, dat
één Engelsche torpedojager verloren
is gegaan. Negen man van de equi
page werden gered. Een andere tor
pedojager werd getorpedeerd en ge
raakte aan den grond.
Berlijn, 27 Oct. Io den nacht van
I op 27 October deden Dultscho
torpedobooten uit de Duitsche Bocht
door de straat van Dover tot aan de
lün Folkestone-Boulogne een aanval
in het Kanaal. Volgens het rapport
van den commandant der torpedo-
booten Michelsen werden, gedeeltelijk
onmiddellük voor de vijandelijke
havens, elf voorpost stoomschepenon
twee of drie torpedojagers of tor
pedobooten in den grond geboord,
Enkele leden van de equipages wer
den gered of krijgsgevangen gemaakt,
Verscheiden andere wachtschepen
en minstens twee torpedojagers wer
den door torpedoschoten of artillerie
vuur zwaar beschadigd.
Verder werd het Engelsche mail-
stoomschip „Queon" ten zuiden van
Folkeatone in den grond geboord,
nadat aan de bemanning rijd was
gegeven om het schip te verlaten.
Bij het Varne-vuurschip in het
Kanaal heerschte een zeer druk ver
keer van hospitaalscbepen.
Do Duitsche torpedobooten zijn be
houden en zonder eenig verlies terug
gekeerd naar de Duitsche wateren,
UIT DEN OMTREK.
Texel, 27 Oct.
Nu er Duitschianu ook naar gar
nalen zooveel vraag is, zullen do vis-
schers het bedrüf vroeger ter hand
nemen dan in gewone jaren. De prljB
die in uitzicht is gestold, 18 14 ct.
per K.G., kan b\j gemiddelde vangat
een behoorlük weekloon geven.
De hier onlangs aangebrachte sloep
„Jonge Germaine", heeft, volgens
hier uit Londen ontvangen berichten,
behoord aan het Engelsche schip van
denzelfden naam, hetwelk door een
Duitsche duikboot tot zinken was
gebracht.
INGEZONDEN.
Duur vleesch.
In onze gemeente, het is bekend,
gelden zeer hooge vleeschprijzen. Als
men den slager daarover spreekt:, dan
krügt men voortdurend te hooreu,
de koeien zoo duur zijn en daarom
het vleesch niet goedkooper kan
worden verkocht.
Maar nu doet zich het geval voor,
dat in Amsterdam en andere plaatsen
het vleesch aanmerkelijk lager is in
prijs dan hier. In Alkmaar is hot
vleesch zelfs 20 cent per pond goed
kooper.
Dit 1b aanleiding geweest dat ver
schillendedames zich hebben vereenigd
nu hun vleesch uit Alkmaar
betrekken, terwül nog andere com
binaties in de maak zün, die iu
denzelfden geest zullen gaan werkon.
Het gevolg daarvan zal zijn, dat
het debuut van de slagers wordt
verplaatst en alleen do mlngegocden
het dure vleesch moeten eten, indien
zü het kunnen, wat do slagers hier
te koop bieden.
Zou or geen mogelijkheid bestaan,
dat de burgerij tegen deze prijsstelling
van de Heldersche slagers front maakt,
of nog beter, zou van overheidswege
daartegen niets te doen zün?
X.