COURANT
No. 4696
DINSDAG 7 NOVEMBER 1916
44e JAARGANG
De abonnementsprijs
van de Heldarsohe Courant" Is
thans per kwartaal In de stad
76 cent, franco per poet ft.—.
Op pagina 4 van dit blad Is
opgenomen
1. Ingezonden.
2. Sport.
3. Feuilleton, enz.
DE OORLOG.
De legerberlchten van
4 en 5 November.
Van het W e s t e 1 ij k front.
Van Fransche zijde wordt gemeld,
dat n& de vermeestering van fort
Vaux bij Verdun de infanterie
oprukte tot aan den zoom van het
dorp Vaux en op de heuvels die het
dorp beheerscheu vasten voet kregen.
Het communiqué van den 4den
geeft aan, dat de Duitschors ver
woede tegenaanvallen deden tegen de
loopgraven van den W.-rand van het
bosch St. Pierre Vaast en in de
streek van Vaux. Bij St. Pierre
Vaast behielden de Franschen hunne
stellingen. Bij Vaux breidden zij het
veroverde terrein nog uit. Een deel
van het dorp werd bezet.
In het avondbericht van den oen
wordt nog medegedeeld dat op het
Somme-front verschillende goed ge
slaagde aanvallen werden uitgevoerd
waarbij de Franschen belangrijke
vorderingen maakten van ten Z. Sur
le Transloy tot ten Z. van het bosch
St. Pierre Vaast. Tusschen Les Boeufs
en Sailly-Saillisel gingen zij eenige
honderden meters vooruit. Het groot
ste deel van het dorp Saillisel werd
genomen. Zuidelijk van het dorp
werden 3 vijandelijke loopgraaflinies
vormeesterd benevens d8 geheele
vijandelijke linie aan den zuidrand
van het bosch St. Pierre Vaast. 522
man werden gevangen genomen.
Op den rechter Maasoever werd
het dorp Vaux, geheel bezet.
Het Duitscbe legerbericht van den
4den meldt het afslaan van vijande
lijk© aanvallen ten N.W. van Cource
lette en in de stieek Gueudecourt—
Les Bo6Ufs.
Eveneens mislukten de aanvallen
der Franschen op den rechter-Maas
oever tusschen Douaumont en Vaux.
Ook het bericht van den 5den spreekt
van aanvallen der Franschen aan het
Somme front, die eveneonB afgeslagen
werden. Verder artilleriegevechten.
Van het Italiaansch-Oosten-
r ij k 8 c h e front.
Het Italiaansche offensief wordt
met kracht voortgezet. De Oosten
rljksche berichten melden, dat na een
korte rustpoos op den middag van
2 Nov. het offensief door de Italianen
werd hervat. Op don Karst werden
talrijke aanvallen afgeslagen. In het
Wippach-dal drong de vijand tot in
de Oostenrjjksche stellingen door,
doch werd door tegenaanvallen terug
geworpen. Ten N.O. van Görz mis
lukten de aanvallen der Italianen
eveneens.
Sedert 1 Nov. werden meer dan
8500 man gevangen genomen.
Ook het bericht van 6 Nov. meldt
het afslaan van verscheidene aan
vallen der Italianen op het Karst-
plateau.
Van Italiaansche zijne wordt daar
entegen medegedeeld, dat verschil
lende vorderingen werden gemaakt.
Op de Karst werden de sterke hoogten
van Valkovniak, hoogten 123 en 126
vermeesterd. Meer naar het O. ver
meesterden zij over meer dan 1 KM.
diepte het terrein en namen de hoogte
291. De stellingen werden hier voor-
uitgebracht tot op 200 M. afstand
van Kostanjevica.
Ten Z. van Nova-Vas werden tegen
aanvallen der Oostenrijkers afge
slagen. 11 officieren en 538 man
werden gevangen genomen en 4
stukken van 10.5 cM. met 4000 gra
naten, machinegeweren en ander
oorlogstuig buit gemaakt.
In het Travignolo-dal vermeester
den de troepen een sterke vijandelijke
stelling op de Z.-hellingen van de
Cima di Bocche.
Naar het communiqué van 6 dezer
meldt, ondernamen de Obatenrykers
tegen de veroverde stellingen op den
Cima di Bocche 5 verwoede tegen
aanvallen, die alle afgeslagen werden.
Ten O. van Görz werden de ver
meesterde poBities versterkt. Meer
naar het Z. werd de terreinwinst
uitgebreid en nog 200 man gevangen
genomen.
Het totaal aantal sedert 1 Nov.
gemaakte gevangenen bedraagt thans
8982, w. o. 270 officieren. In totaal
sedert 6 Aug. 40.868, w. o. 1008 offi
cieren.
Van het O o s t e lij k front.
Aan de Narajofka zetten de Duit-
schera met succes hunne aanvallen
voort. Naar dd. 4 dezer wordt gemeld,
werden op den linkeroever nieuwe
stukken van de Russische hoofdstel
ling vermeesterd.
Volgens het bericht van den Ben
had een kleine onderneming tot ge
volg dat het dorp Mosheiki genomen
werd. 60 man werden gevangen ge
nomen en een aantal machinegeweren
en mijnwerpers buitgemaakt.
Het Russische communiqué van
den 4en geeft aan dat ten N. van
özelwof en in de streek ten O. van
Lipnica Dolje aanvallen der Duitschers
afgeslagen werden.
By laatstgenoemde plaats ging
echter een deel der Russische stelling
verloren.
In het bericht van den Ben wordt
het verlies van het dorp Mosheiki
erkend. Tijdelijk kregen de Russen
er weer vasten voet, doch ten slotte
moesten zy het in handen-der Duit
schers laten.
Ten Z. van Dorna Watra gingen
de Russen vooruit en werd een reeks
hoogten bezet.
Van het Z e v en ber gsche front.
Van Oostenrijksche zijde wordt een
opleving der gevechten van de Zeven-
bergsche greüs gemeld. Aan de Z.
grens werden Roemeensche aanvallen
afgeslagen. De hoogte Rosca ging
evenwel verloren.
Ten W. van Predeal werd een
Roemeensche stelling genomen. 250
man werden gevangen genomen.
Het Duitscho bericht van den Bden
meldt de herovering van den Rosca.
Daarentegen behaalden de Russen
eenige voordeelen bij den Tolgyes pas.
Ten Z. van den Predeal-pas breidden
de troepen de behaalde voordeelen
verder uit. De sterke Clabzketu-stolling
is thans geheel in Duitsch bezit. In
totaal werden hier met de gevangenen
der laatste gevechten mee, 1747 man
gevangen genomen en 8 kanonnen
en 20 machinegeweien buitgemaakt.
Da gevechten ten O. van den Rooden
Toren-pas duren voort.
Ten W. van den Szurduk pas wer
den 150 man gevangen genomen.
Naar van Roemeensche zijde d.d.
4 dezer wordt gemeld, werden vorde
ringen gemaakt ten W. van de Buzon-
beek, bij Tabla Butzi en in het Teiaje-
dalHier werden 8 officieren en 140 man
gevangen -genomen en 2 machine
geweren buitgemaakt. De gevechten
aan de Olt duren voort..
In het Jiul-dal werd de vervolging
doorgezet. 4 kanonnen, meer dan 20
machinegeweren en 435 man vielen
in handen der Roemeniérs.
In de D o b r o e d s j a is de toestand
onveranderd. Een groep Oostenrijk
sche monitors heeft op 3 Nov. op
het Donau eiland Dinu en den tegen-
overliggenden Roemeenschen oever
kleine afdeelingen geland. De vijand
werd verdreven en verloor 2 kanonnen
van 57 mM. Aanrukkende verster
kingen werden eveneens op de vlucht
gejaagd.
Van hot Macedonische front.
Het Engelsche bericht van den4den
geeft aan, dat op 3 Nov. de Engelsche
troepen op het Stroema front tot hc-t
offensief overgingen. Zij brachten
hunne linie verscheidene kilometers
vooruit en namen 300 man gevangen.
Het dorp Bazakli Dzoema, dat krach
tig versterkt was, werd genomen.
De overige berichten geven den.
toestand alè överanderd aan.
Di duikboot- en mljnoorlog.
De Noorsche stoomschepen „Saturn",
.Thor" (4739 ton) en „Ivanhoe", en
Eagelsche stoomschip „Spero"
(±1100 ton) zyn in dpu grond geboord.
Onderzooboot verloren gegaan.
De Duitsche marinestaf deelde d.d.
5 Nov. mede, dat in den avond van
den 4en de Duitsche duikboot U 20
in den mist aan de Westkust van
Jutland aan den grond is geraakt.
Alle pogingen van de dadelijk te hulp
geroepen torpedobooten, om de U 20
af te brengen, bleven vergeefs.
Daarom werd den Ben 's middags
U 20 opgeblazen, nadat tevoren
de bemanning door torpedobooten was
aan boord genomen.
Verder wordt gemeld, dat op' 4
Nov. bij de W. kust van Ierland een
kleine Engelsche kruiser in don grond
werd geboord. Dit wordt van Engel
sche zijde tegengesproken. Naar men
meent was het de m(jnveger „Genista"
die getorpedeerd werd. Het verlies
van dit schip werd reeds van Engel
sche z£
aan hun Oostgrens, die zich over
zijn nationale leven verheugt, met
vreugde opnieuw zien ontstaan en
tot bloei komen.
Op hoog bevel van Z. M. den
Duitschen Keizer
de gouverneur-generaal.
Een manifest van denzelfden in
houd werd bekend gemaakt door
den Oostenrijksch Hongaarschen gou
verneur-generaal te Lublin.
Na het voorlezen van het mani
fest werden verschillende redevoe
ringen gehouden.
In Warschau was alles irr feest
tooi. Gebouwen waren met do Pool-
sche kleuren en den Poolsche adelaar
versierd. Tot laat in den avond duur
den de feestelijke demonstraties
voort over de geheele lengte van den
weg van het koninklijk paleis door
dé Krakau'sche -voorstad, tot aan de
woning van den gouverneur-gene
raal, het Belvedere paleis.
Voor het stadhuis zongen duizen
den met ontbloot hoofd en met bran
dende wastoortsen in de hand, het
volklied, dat, als oud kerkelijk lied,
op de buitenlandschs hoorders groo-
ten indruk maakte.
De Duitsche bladen leggen in hun
beschouwingen over deze gebeurtenis
vooral den nadruk op het feit dat
Polen een bufferstaat zal vormen
tusschen Rusland en Dultschland.
Polen als uitvalspoort van Rusland
tegen Dultschland kan niet blijven
bestaan. Want, zoo merkt de Algem.
Zeitung op, niet steeds zal een ge
lukkige beschikking des lots ons een
Hindenburg ter beschikking stellen,
om, niettegenstaande de ongunstige
grenzen, den vloed der Russen in te
dijken.
Met drie miljoen groeit jaarlijks de
volking van het reusachtige rijk in
het Oosten aan. Kortere, sterk be
schermde grenzen zullen den vasten
grondslag vormen vau een verhou
ding tot onzen Russischen buurman.
De „Deutschland".
Now-London, 4 Nov. Kapitein
König, commandant van de „Deutsch
land", heeft verklaard, dat hij de „U
57" verwachtte om de „Deutschland"
geleide naar het vaderland te geven.
Polen tot zelfstandig koninkrijk
verklaard.
Zondag werdhet volgend manifest
door generaal von Beseier, den gou
verneur-generaal in Warschau, uit
gevaardigd
Aan de bewoners van het gouver
nement-generaal Warschau
ZMs. de DuitBche keizer, Z. M.
de keizer van Oostenrijk en koning
van Hongarije, vast vertrouwend op
de uiteindelijke overwinning hunner
wapenen en bezield door den wensch,
den door hun dappere legers met
zware offers aan de Russische heer
schappij ontrukten Poolschen gebie
den een gelukkige toekomst te be
reiden, zijn overeengekomen uit deze
gebieden een zelfstandigen staat met
een erfelijke monarchie en een con-
stitutioneele wetgeving te vormen.
De nadere bepaling der grenzen
van het koninklijk Polen, blijft voor-
Het nieuwe koninkrijk zal in aan
sluiting b(j de beide verbonden mo
gendheden de waarborgen vinden,
die het voor de vrije ontwikkeling
zijner krachten behoeft. In een eigen
leger zullen de roemrijke overleve
ringen der Poolsche legers van
tijds en de herinnering aan de dap
pere Poolsche medestrijders ln den
huidigen grooten oorlog voortleven.
De organisatie, africhting en leiding
van het Poolsche leger zal in ge
meenschappelijk overleg worden ge
regeld.
De verbonden monarchen, de noo-
dige rekening houdende met de al
gemeens politieke toestanden in
Europa en de welvaart en veiligheid
van hun eigen landen en volken,
koesteren het vertrouwen dat zich
thans de wenschen naar staatkun
dige en nationale ontwikkeling van
het koninkrijk Polen zullen
vullen.
De groote, Westelijke buurstaten
van het koninkrijk Polen zullen ech
ter den vrijen en gelukkigen staat
Slechts 1 schepeling van de.Retriever"
kwam levend aan land. De overige
opvarenden van beide Bchepen ver
dronken.
De botsing had juist plaats buiten
Carlingford Bar, in het gezicht van
Greenore. De „Connemara"kwamna
over de ondiepte heen te zijn,ineen
zwaren wind met hevige zeeén,
tusschen de rotsachtige kusten van
het Kanaal. De „Retriever" had
eveneens met zwaar weer te kampen
gehad. De lading was driftig geworden
en maakte het schip gedeeltelijk on
handelbaar, met het gevolg dat het
tegen de „Oonnemara" aanliep on
deze in twee minuten zonk. De
„Retriever" bleef nog vijftien minuten
drijven. Pogingen werden gedaan om
de booten uit te bréngen, maar de
zware zee sloeg over de schepen en
belette dit.
Tal van lijken zijn aan wal gespoeld
van manuen, vrouwen en kinderen
het strand is bedekt met wrakhout
en met lijken van schapen en runde
ren.
De „N.Rott.Ct." schrijft:
Wij zijn „overeengekomen, uit het
aan Rusland ontrukte Poolsch gebied,
zelfstandige staat met een erfe
lljke monarchie en een constitutio
neele wetgeving te vormen."
Dat is do quintessens van de bood
schap, die.de Keizers der middelrijken
Zondag tot het Poolsche volk hebben
gerichtdaardoor wordt dit manifest
van groote beteekenis voor de toe
komst van Europa en voor den loop
der wereldgeschiedenis.
De middelr!jken zijn overeengeko
men het koninkrijk Polen te her
scheppen.
Omdat het in hun eigen belang is,
natuurlijk. Dat is geen afkeuring.
Een dwaas, die aan het hoofd van
een staat den eisch stolt, te handelen
tegen het staatsbelang.
Het blad gaat dan na hoeveel
moeito het gekost heeft om Oosteniijk
er toe over te halon aan de tot stand,
koming van een zelfstandig Polen
mede te werken. Immers, in Oosten
rijk verwachtte men de toevoeging
van een deel van veroverd Russisch
Polen aan Galiciè. Waarschijnlijk is
het tot staan brengen van het jongste
offensief der Russen door Duitsche
hulptroepen aan deze veranderde ge
voelens in Oostenrijk niet vreemd.
Het manifest laat vele vraagpunten.
Wat wordt verstaan onder het „aan
Rusland ontrukte Poolsche gebied"?
Uit de voorlezing der publicatie ook
te Lublin biijkt reeds dat het de
bedoeling is, dat het nieuwe Konink
rijk zich ook aan gene zijde van de
Weich'sel zal uitstrekken.
Maar hier zinkt, tegelijk met de
herleving van de Poolsche idealen,
een ander ideaal, dat van een zelf
standig Oekraine, in het graf. Het
nieuwe Polen omvat al dadelijk ge
westen, waar slechts de bovenste
laag Poolsch is; krijgt dadelijk over
andere volken te heerschen. Bij de
vervulling van die moeilijke taak is
eertijds het oude Polen te kort ge
schoten. Het was mede een oorzaak
van zijn ondergang. Mogen de lessen
van de geschiedenis hier den rechten
weg wijzen.
Dat de nadere bepaling der gren
zen blijft voorbehouden is duidelijk.
Dit immers hangt af van den loop
der krijgsverrichtingen. Toch dringt
zich de vraag op: wat gebeurt er
met Lithauen en Koerland? Dit is
een vraag die ook voor Nederland
van belang is.
In Koerland had Polen vóór de
deellngen nog een venstertje aan zee.
Krijgt het dat venstertje weer? Of
komt er een Pruisisch luikje voor?
Daar hangt immers van af, of Polen
met de landen over zee in reebt-
streeksch verkeer zal kunnen treden.
Er opent zich hier een grootsch
vergezicht, maar op den voorgrond
van het panorama stoot do blik op
puntige steenen. Bijv. het feit, dat
Pruisisch Polen Pruisisch blijft, het
geen nog wel wrijving zal geven,
en zoo z|jn er vele andere zaken meer.
Ten slotte merkt het blad op:
Laten wij niet door de vele steenen
op d8n voorgrond blind zyn voor het
verschiet, dat zich hier opdoet. Door
den oorlog wordt hier misschien het
tempo van een ontwikkelingsproces
tienvoudig versneld. Laten wij blijvon
zien wat in deze daad, die voor het
oogenblik nog een oorlogsdaad is,
aan kiemen verscholen ligt vooreen
toekomBt van vrede en hopen, dat
Polen zich van lijdelijk stootkussen
tot een waarlijk onafbankelijken en
bloeienden staat moge ontwikkelen.
Een scheepsramp.
De Iersche paketboot „Connemara'
is Vrijdagavond, kort na het vertrek
uit Greenore (Oostkust van Ierland)
in aanvaring gekomen met het ss.
„Retriever". Beide schepen zonken.
De „Connemara" had 50 passagiers
en een bemanning van 81 koppen
De bemanning van de kolenboot
„Retriever" bestond uit 18 koppen.
Mr. M. Tydeman Jr. t
De heer mr. M. Tydeman Jr., lid
der Tweede Kamer der Staten-
Generaal te Breda, is Zaterdagnamid
dag onder Hilvarenbeek, met eenige
heeren op jacht zijnde, plotseling
overleden, waarschijnlijk aan hartver
lamming.
De heer Tydeman werd in Dec. 1891
in het kiesdistrict Tiel als opvolger van
mr. H. J. Dljckmeester tot lid der Twee
de Kamer gekozen. Het district ver
nieuwde telkens zijn mandant, zoodat
het in December a.s. vyf en twintig
jaren zou zijn geleden sinds hij in
'sLands Volksvertegenwoordiging zit
ting nam.
Inlijving mllltlelichtlng 1917.
Iu het tydvak van 16—20 Decem
ber 1916 zullen van de militielichting
1917 worden ingelijfd:
1. de dienstplichtigen toegewezen
aan het eerste bataljon van een der
regimenten grenadiers en jagers of
van een der overige regimenten
infanterie
2. de dienstplichtigen toegewezen
aan de compagnieën wielrijders.
In deze inlijving zullen niet worden
begrepen de dienstplichtigen die in
bet bezit zijn van het in art. 70 der
Militiewet bedoelde bewijs van voor
geoefendheid deze zulllen twee
maanden later worden ingelijfd.
BINNENLAND.
Onlusten In Indltf.
(Officieel). Bij het Departement van
Koloniën zijn de volgende berichten
ontvangen
De resident van Palembang seint
dat twee vorzetBleidersultdeafdeeling
Rawas zijn gevangen genomen. De
resident van Djambi telegrafeert dat
in Bangko alles rustig was; de be-
bevolking koerde in hare dorpen terug
en verrichtte heerendiensten. Rio
Depati meldde zich bij den controleur.
Een der moordenaars van den con
troleur Walter meldde zich te Saro-
langoen (Djambi).
(Officieel). In de Ajar Hitam streek
namen marechaussées Raden Boeroeg
met 13 volgelingen gevangen en
i 5 Beaumontkarabijnen in be
slag.
Ds Indische asroplanss.
De correspondent van het Hbl. te
Soerabaja seint, dat het legerbestuur
een telegram heeft gezonden aan de
Nederlandsche commissie voor keu
ring van vliegtuigen te San Francisco
met. een betuiging van afkeuring.
De commissie moet alle onderdeelen
der machines van baar keurmerk
voorzien.
Gssn wittsbroodvsrbod.
Het Hbl. heeft hot Rljksgraan-
bureau geïnformeerd naar de juistheid
van het aan „De Maasbode" ont
leende bericht omtrent een te ver
wachten verbod tot het bakken van
wittebrood. Het bleek, dat b(j de di
rectie van dat bureau van zoodanig
voornemen niets bekend is.
Os „K.I" beschoten.
De ,K. I" en de sleepboot „Witte
Zee" z|jn op hun tocht naar Ned. Indié,
eerst aan de Fransche kust door een
Fransch patrouille-vaartuig, later by
Gibraltar van Engelsche z(jde bescho
ten. De „N. Rott. Crt." ontleent aan
,De Toekomst" nog eenige bijzonder
heden
Ofschoon de beide vaartuigen door
vlag die zij voerden duidelijk
herkenbaar waren, heeft men èn aan
Fransche Westkust door een
Fransch patrouillevaartig, èn b|j Gi
braltar van Engelsche z|jde, zonder
verder onderzoek op onze marine
vaartuigen geschoten. De granaten
vielen op korten afstand in zee. Na
eenigen t|jd zag men blijkbaar de
fout in, en het vuren hield op. De
betreffende Fransche en Engelsche
commandanten hebben 't echter niet
noodig gevonden excuses aan te bieden,
en zich op de hoogte te stellen, of
de Nederlandsche schepen misschien
getroffen, resp. beschadigd waren en
of hun, b|j de voortzetting der reis*
misschien gevaar dreigde."
De „N. Rott. Crt." voegt hieraan
toe
Deze gebeurtenis is inderdaad zeef
pijnlijk. Het vertrek van de beide
booten was in de Staatscourant bekend
gemaakt, en geregeld z|jn er in dat
blad en in de Nederlandsche pers
berichten verschenen omtrent den
tocht. De beide schepen zyn meer dan
eens van de Engelsche kust gesigna
leerd. Alle zeevarenden konden dus
van dezen tocht, in de ongewone
combinatie van een sleepboot en een
duikboot, op de hoogte zyn. Niettemin
is er, ondanks de schepen de Neder
landsche vlag duidelijk vertoonden, op
los geschoten. En toen eerst aan de
Fransche kust de fout was begaan,
is zij bij Gibraltar herhaald. Dit alles
wijst bij de commandanten der schul
dige schepen op eene roekelooze
onverschilligheid, die met die van
sommige kapiteins van Duitsche
duikbooten op één lyn mag worden
gesteld. Onze regeering heeft, naar
„De Toekomst" meldt, over deze ge
beurtenis aan de Fransche en de
Engelsche regeering opheldering ver
zocht, en die zal wel worden verkre
gen. Maar men mag toch verbaasd zyn,
dat geen der beide mogendheden er
van haar kant prijs op gesteld heeft,
eene vraag van onze regeering te
voorkomen.
Lleht van Elarland.
Het Departement van Marine deelt
in aansluiting aan het bericht om
trent de voorgenomen ontsteking vaD
het licht van Eierland mede, dat be
doeld licht Zaterdagavond zou wor
den ontstoken, met dien verstande,
dat hierop niet in alle gevallen vast
mag worden gerekend, omdat de
militaire autoriteit gemachtigd is, in
dringende omstandigheden het licht
te dooven zonder voorafgaande waar
schuwing.
Da Koningin Mosdar aan een
gevaar ontsnapt.
Door don sterken wind knakte
Zondagmiddag omstreeks halfeen in
het Haagache Bosch, op een gedeelte
gelegen in het verlengde van de Ltfm
vau Nieuw Oost-Indiö, een zware
boom af. Het vallende deel kwam
met donderend geweld op den grond
een ondeelbaar oogenblik te
voren was het rijtuig waarin de
Koningin-Moeder gezeten was, de
plaats van het gebeurde gepasseerd,
zoodat Hare Majesteit op gelukkige
wyze aan een zeer dreigend gevaar
is ontsnapt.
Het gebeurde veroorzaakte ook
overigens geen persoonlijke onge
lukken.
Da vlssehersvloot waar naar zaa.
De berichtgever van het Hbl. te
IJmuiden schrijft: Zaterdag z(jn in
het geheel 41 stoomkorders naar zee
vertrokken, alsmede 1 beugschip en
haringsschepen, welke laatste echter
buiten het verband der IJmuider vloot
varen en dus niet in ééne der convooi-
kl&ssen ingedeeld waren. De regeling
der verschillende groepen was toever
trouwd aan eene commissie van be
varen schippers, die alle schepen der
vloot op hun duimpje kennen en dus
het beste konden uitmaken in welke
groep de schepen moesten visschen.
De „Admiraal" van iedere groep werd
door de medevarende schippers aan-
izen en men kon zich in het
algemeen goed vereenigen met de
indeeling. Wy hoorden althans geen
klachten tegen de regeling uiten.
Het was een zeer interressant ge
zicht buiten de haven de vertrokken
schepen te zien ankeren, totdat
'edere groep b|jeen was. Zoodra de
Admiraal" z(jn scheepjes voltallig
lad, ging de Nederlandsche vlag in
den voormarst omhoog en werd koers
gezet naar de visscherijgronden. Het
geleek wel eon flottilje marinevaar
tuigen.
Om de markt niet te veel op een
dag te belasten met een overgrooten
aanvoer, is door de schippers com-
ie tegelijkertijd bepaald op welke
dagen de onderscheidene groepen
mogen binnenkomen om te markten.
Wij vernamen dat de regeling zóó
nauwkeurig uitgewerkt is, dat alle
schippers van een groep weten, wie
eventueel de plaatsvervangende „Ad
miraal" is, wie b|j oen eventueel
ongeval het eerst een sleeptros moet
overbrengen.
Maandag hoopt men de overige
stoomschepen, welke niet voor her
stellingen moeten binnen blijven, in
te hebben.
PLAATSELIJK NIEUWS.
Cursus In Wijsbsgsttrte.
De tweede cursusavond, door dr.
Ketner Vrijdagavond gehouden, was
eveneens goed bezocht. Spr. behan
delde thans bet verband tusschen
de natuur buiten ons en ons bewust
zijn. Vooraf ging spr. uitvoerig na
de werking van ons zenuwstelsel,
dat ten nauwste met ons bewustzijn
in verband staat.
Opgebouwd uit cellen, zijn deze
cellen onderling verbonden door uit-
loopers, zenuwvezels genaamd, die
te onderscheiden z|jn iu centrale en
perifere zenuwen, nl. zulke, die bin
nen in ons bewustzijn werken (voor
namelijk hersenen en ruggemerg)en
die, welke meer aan den buitenkant
gelegen zyn.
Tegenwoordig weet men, dat ons
denken, ons bewustzijn, zetelt in de
hersenen. Vroeger meende men lang,
dat dit in het hart lag, doch men
beeft zeer overtuigend kunnen aan-
toonen, dat het de hersenen zijn,
die het centrale punt van ons bewust
zijn vormen. Men kan n.1. bewijzen,
dat geestelijke ontwikkeling en her-
senvolume evenredig toenemen..Bij
geestelijk minderwaardigen, krank
zinnigen b.v., vond men bij sectie
na den dood steeds eene afwijking
of gewichtsvermindering. Toen dit
verband dus vaststond, vroeg men
zich af: waarvoor dient nu onB
zenuwstelsel? En dan is het ant
woord: blijkbaar om.ods in staat te
stellen indrukken van buiten op te
nemen. Wij kennen twee soorten
prikkelsde centripetale, de middel
punt zoekende, en de centrifugale,
de middelpuntvliedende zenuwen.
Centripetale z|jn dezulke, die van
buiten door de zenuw worden "opge
nomen, in de uitloopers van die
zenuw terechtkomen, en daar een
gewaarwording verwekken. Van wel
ken aard die gewaarwording is, wat
in die zenuw gebeurt, Btaat nog niet
nauwkeurig vast. Meende men aan
vankelijk, dat die prikkel van elec-
trischen aard was, - men heeft die
theorie laten varen, wSht de gewaar
wording is daarvoor te langzaam.
Men heeft ook kunnen nagaan welk
deel der hersenen voor elke gewaar
wording geprikkeld "wordt. Want
elke prikkel heeft z|jn eigen „ont
vangststation" in het centrale punt
als men dat gedeelte der hersenen
kon uitlichten zou men de daarmede
in verband staande prikkel niet kun
nen waarnemen.
De centrifugale zenuwen daaren
tegen brengen prikkels over van de
hersenen uit naar den buitenkant.
Bijvoorbeeld men zal, op het hoorec
van eene auto, die ontwijken door
opz|j te gaan, wetend, dat men anders
wordt aangereden. Natuurlijk zyn
voor die bewegingen een groot aantal
zenuwen noodig; er is schier alt(jd
associatie van beweging om iets te
kunnen doen.
Ook zonder dat juist het centrale
punt: de hersenen bereikt behoeft
te worden, kunnen centrifugale be-
wegingon worden gemaakt. Men
noemt dat reflex-bewegingenhoesten
b. v. is er zoo een, men doet dit, als
de slijmvliezen geprikkeld worden
automatisch, zonder er verder een
wil om te hoesten aan te verbinden.
Ja, zelfs kan men door den wil
die reflex-beweging geheel of ge
deeltelijk remmen. Jonge kinderen
maken niet anders dan zulke reflex
bewegingen eerst als zij wat ouder
worden, begint hun bewustzijn te
werkeD, en ontstaan gewaarwordin
gen. Door schetsmatige teekenlngen
verduidelijkte spr. een en ander.
Het is duidelijk, dat, tengevolge
van het ontzaglik groot aantal cel
len in de hersenschors bv. bevin
den er zich meer dan een milliard
- zeer samengestelde bewegingen
kunnen worden uitgevoerd.
Den vorigen keer zette spr. uiteen,
dat ons lichaam, in 't algemeen elk
stoffelijk voorwerp, bestaat uit een
aantal trillende stofdeeltjes, die in
voortdurende beweging zyn, en die
samenhangende reeks vormen.
Welnu, dat is met ons bewustzijn
ook het geval. Zooals we zagen heeft
elke prikkel zyn eigen centraal punt
in de hersenen, waarop by reageert,
en al die vertakkingen en die milli-
arden hersencellen staan in onderling
verband. Vanzelf komt men dus tot
de stelling, dat met trillingen in onze
hersenen samengaan bewegingen in
ons lichaam.
Er is, spr. toonde dit aan, drieër
lei samenhang:
lo. de phyaische, die al het stoffe
lijke bevat, met inbegrip van ohb
zenuwstelsel
psychische, die ons bewust
zijn en de onbewuste voorstellingen
omvat
psycho-physische, het ver
band tusschen hersenen en bewustzijn.
Omtrent dezen laatsten samenhang
z|jn verschillende opvattingen. De
is, dat er twee gebieden zyn
het stoffelijke lichaam en de onstof
felijke ziel. Dan r|jst de vraag: hoe
werken die twee verschillende ge
bieden op elkaar in? Deze opvatting
noemt men de dualistische.
Men kan van het standpunt uitgaan,
dat het stoffelijke het ware is, en
het bewustzijn een afspiegeling van
het stoffelyke. Dit is de materialis
tische opvatting.
Ten slotte is daar de derde, juist
het omgekeerde van de vorige; n.1.
het bewustzijn is het ware en ons
lichaam slechts een afspiegeling er
van. Dat is het monisme.
Spinoza had nog een andere op
vatting, waarover straks.
De dualistische opvatting vindt men
bij Descartes.' Als geloovig katholiek
was zijn standpunt alleszins verklaar
baar. Hij onderscheidde stoffelijke
en onstoffelijke substantielichaam
en ziel. Gewaarwordingen, zinnelijke
neigingen, etc. rekende hij tot het
stoffelijk gebied. Dieren hadden vol
gens hem geene ziel, hunne bewe
gingen waren z. i. zuiver mechanisch.
Descaries' theorie leed schipbreuk,
want z|j kon niet het verband ont
kennen, dat tusschen ziel en lichaam
bestond. H|j kon geene verklaring
geven over het ontstaan van men-
schelyke hartstochtenhy zocht
verklaring en kwam tot de theorie
van de p|jnappelklier. Descartes rede
neerde zoo: er is verband tusschen
ziel en lichaam en het is logisch,
dat het punt in de hersenen, waar
dat verband te vinden is, moet liggen
noch rechts noch links, maar juist
in het centrum. En in dat centrum
bevond zich de pijnappelklier, en
hierin zocht b|j dus het verband.
Zyne opvolgers zagen de inconse
quentie van z|jn leer in. Geulinx en
Malebianche kwamen tot do theorie,
dat de inwerking van de ziel op het
lichaam onbegrijpelijk is en door God
tot stand gebracht wordt (occasio-
nalisme). Maar de bezwaren hiertegen
wareD, dat God dan ook aansprakelijk
gesteld werd voor de slechte dingen.
Toen kwam Leibnitz met de theorie,
dat ten opzichte van goed en kwaad
eens voor al door God vastgestelde
overeenstemming bestond tusschen
stoffelijk bestaan en bewustzijn.
Spinoza had een veel hooger op
vatting. Z|jn leer wasstof en geest
z|jn verschillende openbaringen (attri
buten) eener zelfde substantie. Die
substantie noemde Spinoza God of
Natuur, en hierover werd hij heftig
aangevallen en verguisd. Eerst meer
dan eene eeuw na z|)n dood is zijne
leer uitgewerkt en gepropageerd en
ook tegenwoordig vindt z|j nog aan
hangers.
Iotusschen was in Frankrijk
andere theorie geopenbaard. Z|j leerde,
dat het stoffelijke het ware is, dat
het bewustzijn is gevolg, afspiegeling,
uitvloeisel van het stoffelijke, maar
niettemin stoffelijk is. Deze leer, later
ook in Dultschland aanhangers vin
dend (Büchner, Vogt, H&ckel), noemt
men het materialisme.
Dat men tot deze opvatting kwam,
is niet zoo heel onbegrijpelijk. Men
begon toen wat meer kennis te krijgen
van het menschel|)k en dierlyk
lichaam; wlat, dat elk proces, van
stofwisseling etc., dat zich binnen in
het lichaam afspeelde eigenlijk een
scheikundig proces is, (verbranding,
warmte), en vergeleek daardoor het
lichaam met eene machine. Het lag
voor de hand alles uit stoffel|J
oogpunt te verklaren. En waarom
Ingeaonden Mededeellng.
Zanuwin «n Lleh»«m
zou men dan, betgeen in dat kleine
plekje hersenen plaats vond, nietook
langs dien weg oplossen Ten bcwyze
hoever men toen ging, leest spr.
eenige citaten voor uit het standaard
werk van het materialisme, Büchner's
„Kracht en Stof".
Het materialisme staat fel tegenover
het Godsbegrip. Vooral Darwln'a leer
beeft daar invloed op gehad. Het
sterkste bewijs, dat men in den loop
der eeuwen gevonden had voor het
bestaan van God de meeste waren
niet erg steekhoudend gebleken
was: de doelmatigheid in de natuur.
Alles was uitstekend geregeld en met
een bepaald doel ingericht. Er werd
gewezen op feiten, die aan die doel
matigheid weder deden twijfelen.
Van de duizenden kiemen, die de
natuur doet ontstaan, gaat de groote
meerderheid verlorenslechts de
minderheid komt tot ontwikkeling.
Het was, zeide men, alsof iemaud,
om een baas te schieten, met duizen
den geweren op een veld ging staan,
en die naar alle richtingen afschoot,
in de hoop, dat een ervan een haas
zou raken.
Toen kwam Darwin met z|jne ver
klaring, dat in de natuur de zwakste
ondergaat en de sterkste blijft. En
die sterkste plant zich voort, en zoo
gaat de wisselwerking door: de
zwakkeren zullen weer ten onder gaan,
de besten den str|Jd overleven.
Hierdoor wordt het begrjjpel|jk, dat
men er toe kwam de stoffelyke natuur
te beschouwen als de ware en de
geestelijke als de afspiegeling ervan.
Spr. zal den volgenden keer aan
toonen, waarom ook dezo theorie
onjuist is.
„Haldar't Gemengd Koor".
Bovenstaande zangvereeniging gaf
Zaterdagavond haar periodieke uit
voering voor leden en donateurs. Een
afwisselend programma werd ten ge-
hoore gebracht. Van deze vereeniging
is de heer F. van der Me|j directeur,
en b|j een vorige gelegenheid hadden
w|J dezen heer reeds gehoord. Welnu,
wat toen gold van „Morgenrood" kau
ook gezegd worden van het „Gemend
Koor": het he«ft uitstekende leiding.
Vooral voordracht en dictie komen
tot hun recht. Maarde opvattin
gen, die de heer Van der Me|j heelt
van tempi en crescendi, worden wol
eens te consequent doorgevoerd. Wel
niemand, en de componist zelf aller
minst, zal het in zyn hoofd krijgen
om het eene liedje zóó te zingen als
de heer Van der Me|j het z|jn troepje
liet doen. Aan den anderen kant
moet de discipline worden bewon-
dere, die de directeur er onder heeft,
want er behoort een behoorlijke dosis
zelfverloochening toe een versje, dat
door inhoud en compositie vraagt
om vluchtig en luchtig te worden
gezongen, om den anderen regel in
spel en langzaam tempo te zingen.
Daarvoor dus hulde.
Overigens - werd er beschaafd en
zuiver gezongen: een beroep door
den heer Van Loo, den president
der Vereeniging, aan den aanvang
op het publiek gedaan om n.1. niet
te praten onder den zang, had natuur
lijk niet de minste uitwerking. Ge
lukkig zitten de verslaggevers nog
al voor in de zaal, anders zouden
ze, vreezen wy, beter de gesprekken
der „luisteraars" kunnen weergeven
dan den zang.
Na de pauze ging een aardig bl|j-
speiietje: „Een minnaar in de kleer
kast". Niet om het gegeven, dat
volBtrekt niet nieuw was, maar om
het prettige spel, was dit dingetje
een lust om naar te zien. Dat was
nu al ongedwongenheid wat er aan
was I Ons compliment voor de spelers
Vermelden wy ten slotte nog, dat
de zang vóór de pauze ook nog eenige
malen werd afgewisseld met voor
drachten, en dat het geheel door een
bal besloteD werd.
Ingezonden mededeellng.
Woorden voor vrouwen.
Vrouwen dienen haar eigen gezond
heid beter te begrypen. Z|j w|jton haar
slechte gezondheid zeer dikwijls aan
verkeerde oorzaken en onderschatten
het gevaar dat z|j loopen door ver-
waarloozing van verschijnselen van
nierzwakte, als:
Rugpijn, Hoofdpijn,
Duizeligheid, Bleekheid,
Bloedarmoede, Vermoeidheid,
Terneerdrukkende p|jn en Onzuiver
Bloed.
leiden mettertijd tot ernstige
nieraandoeningen als rheumatiek,
Ischias, waterzucht, en zelfs tot on
geneeslijke ziekten.
Vrouwen hebben behoefte aan
meer lichaamsoefening in de buiten
lucht, minder huishoudelijke zorgen,
en meer rust en slaap. Licht verteer
baar voedsel is bet beste, met weinig
of geen opwekkende middelen, maar
overvloedig melk en water. Dit z|jn
verstandige gozondheidsregels, die
met behulp van Foater's Rugpijn
Nieren Pillen leiden tot het voorko
men en duurzaam genezen van nier
aandoeningen b|j vrouwen.
Foster's Pillen heelen zachtjes de
vermoeide, overwerkte nieren en zoo
dra deze gezond z|Jn, verwijderen z|j
de niergiften, die bovenstaande ver
schijnselen veroorzaken. Foster's
Rugpijn Nieren Pillen werken niet op
de ingewanden.
Alleen echt, wanneer voorzien van
do handteekening van James Foster
op het etiket. Foster's Rugpijn Nieren
Pillen zijn te den Helder verkr|jgb.
b|j Alb. ten Klooster, Keizerstr. 93.
Toezending geschiedt fr anco na ontv.
v. postwissel i f 1.76 p. doos of f 10.—
p. zes doozen. (46)