COURANT
DE OORLOG.
No. 4800
DINSDAG 10 JULI 1917
46e JAARGANG
Op pagina 4 van dit blad la
opganomen
1. Ingezonden.
2. Uit den Omtrek.
3. Feuilleton, enz.
De legarberlchten
vin 7 an 8 Juli.
Van het W e a t e 1y k front.
Naar het Duitsche legerbericht van
7 Juli aangeeft, ondernamen de Fran-
schen na krachtige artillerievoorbe
reiding een aanval over een front dat
zich uitstrekte van den Mont Cornilet,
tot aan den Mont Haut. Ten Z.0.
van Nauroy werden de aanvallers na
een handgemeen teruggeworpen. Bij
den Mont Haut kregen zy vasten voet
in de Duitsche loopgraven, doch wer
den zij door tegenaanvallen verdreven.
Hierna ondernamen de Franschen nog
een aanval doch eveneens zonder
succes.
Ook het legerbericht van den 8sten
Juli meldt aanvallen der Franachen
ten O. van Cerny, ten Z.W. van de
boerderij La Bovrille en bij Ailles. Alle
aanvallen werden afgeslagen. Even
eens mislukte een poging der Fran-
schen om by den Mont Cornilet vooruit
te komen.
Hot bericht geeft verder aan, dat op
den linkeroever van de Maas de artil
lerie beschieting tot groote hevigheid
werd opgevoerd, en gevolgd werd door
krachtige aanvallen der Franachen bij
hoogte 804 en op de westeiyke helling
van den Mort Homme. Op het grootste
gedeelte van het front werden de
Franschen teruggeslagen. Slechts in
enkele stukken loopgraaf waar zy zich
konden nestelen, duurde de stryd nog
voort.
Volgens het Fransche middagcom-
muniqué van den 7en ondernamen de
Duitscbers in Champagne een aanval
in de richting van Massiges, doch
werden zy teruggeworpen.
Ook aan de Aisne werden verbit
terde gevechten geleverd. Naar bet
communiqué van den 8sten aangeeft,
onderhielden de Buitschers een ge
weldig artillerie-vuur tegen het Fran
sche front van ten N. van den molen
van Laffaux tot aan de boerdery van
Froidmont. Tegen het vallen van den
avond volgden krachtige, met groote
troepenmassa's ondernomen aanval
len der Buitschers, die echter op het
grootste deel van het aangevallen front
werden teruggeworpen. Alleen tus-
schen Bovelles en de hoeve Froidmont
drongen de Duitschers in de Fransche
loopgraven door, doch werden door
tegenaanvallen weer verdreven.
Daarentegen slaagden de Franschen
ten O. van Cerny erin hunne stellin
gen die zy op 1 Juli veroverden,
belangryk uit te breiden en gevange
nen te maken.
Op denlinker-Maaaoever veroverden
de Franschen na een korte beschieting
drie vooruitspringende stellingen op
den linker Maasoever, de eerste by
den Mort Homme, de beide andere
ten Z.0. van Hoogte 804.
Onverwachte aanvallen der Duit
schers tegen de Fransche stellingen
op de Maa3hoogten en in den boven-
Elzas mislukten.
Het Engelsche bericht maakt mel
ding van een kleine verbetering der
stellingen ten 'O. van Wytschaete.
Een aanval der Duitschers by Ache-
ville werd afgeslagen.
Verder spreekt het bericht over
geslaagde overvallen op verschillende
punten van het front.
Van het O o s t e 1 y k front.
Met onverminderde hevigheid zetten
de RuBsen hun aanvallen voort.; Ge
weldige actie der artillerie wordt door
aanvallen van groote troepenmassa's
gevolgd, die elkaar onophoudeiyk
opvolgen. En uit de berichten van
beide zyden valt ook wel op te maken,
dat de gevechten uiterst bloedig zyn
en dat niet zonder reden Galicia als
het meeat bloedige gevechtsterrein
van den Europeeschen oorlog wordt
beschouwd.
Na de geweldige aanvallen der
Russen in Galiciö, ontbrandde de
stryd ook by Plnsk. Een Russisch
bericht van 7 Juli meldde reeds dat
daar verwoede gevechten aan den
gang waren, en Pinsk In brand stond.
Latere berichten meldden dat de
Duitsche stellingen aan beide zyden
van de Pina werden vernield.
Op het meer naar het Zuiden ge
legen front werden talryke verbitterde
gevechten geleverd.
Naar de Russische berichten aan
geven werden in de richting van Do-
lin voordeelen behaald. De vU'ande-
ïyke linie werd vermeesterd en vy-
andelijke tegenaanvallen afgeslagen.
Hier werden 260 man gevangen geno
men. In de streek van Zloczow gin
gen de Russen eveneens tot den aan
val over. Gedurende den 6en Juli
waren zy den geheelen dag in ver
woeden stryd gewikkeld, waarby de
vyandeiyke stellingen meermalen van
eigenaar verwisselden. Met inderhaast
aangevoerde versterkingen onderna
men de Duitschers en Oostenrykers
hier 7 tegenaanvallen, voornameiyk
gericht tegen het dorp Oerlof en de
bosschen ten W. van Konivchy (tus-
schen Zloczow en Brzezany), waar
zy er in slaagden de Russen terug
te dringen. Aan het einde van den
dag hadden de Russen evenwel de
hoogten ten N.W. van Presovtse, het
dorp Lavrikovtse en een hoogte ten
O. van Godvo in hot bezit.
In den loop van 7 Juli maakten
de Russen 17 officieren en 672 man
In het Russische communiqué van
den 8aten wordt nog gemeld, dat de
DuitBchers ten W. van Koniuchy
krachtige tegenaanvallen ondernamen
doch steeds teruggeslagen werden.
De Duitsche en Oostenryksehe be
richten geven niet toe dat de Russen
eenig voordeel behaalden. Er wordt
melding gemaakt van allerhevigste
aanvallen, o.a. by Stanislau, Hulta
en Solotwina, doch deze aanvallen
werden afgeslagen. Ook by Brzezany
en Zborow was dit het geval. By
laatsgenoemde plaats vielen de Rus
sen over een front van 16 K.M. met
9 k 10 divisies, die in 15 achtereen
volgende golven kwamen opzetten.
Deze aanvallen werden meermalen
herhaald, doch zakten steeds onder
bloedige verliezen ineen.
By Batkow en Zwyczyn mislukten
eveneens de door de Russen onder
nomen aanvallen. In de streek van
Dorna Watra en Kirli-baba nam bet
artillerievuur toe.
De duikboot- in mljnoorlog.
Naar van Duitsche zyde wordt ge
meld, heeft een der duikbooten ln
den Atlantischen Ooeaan 28.000 ton
aan scheepsruimte vernietigd. In de
Middellandsche Zee werden 11 stoom-
en 89 zeilschepen, te zamen metende
60.000 ton, tot zinken gebracht.
Torpedojagar getorpedeerd.
Volgens een mededeeling van de
Engelsche Admiraliteit, werd in de
Noordzee een Eogelsche torpedojager
door een Duitschen onderzeeör tot
zinken gebracht. 1 officier en 7 man
kwamen om.
OnderieeSr getorpedeerd.'
Voor eecige dagen werd van Duit
sche zyde melding gemaakt van het
torpedeeren van een vyandeiyke duik
boot in de Middellandsche Zee. Thans
maakt een bericht uit Parys, dd. 7
Juli, bekend, dat den 19en Juni de
Fransche duikboot „Ariadne" getor-
pedeeerd werd en gezonken is. Van
de bemanning werden 9 koppen gered.
Luohtaanvil op Enen
Van Duitsche zyde wordt gemeld,
dat vliegtuigen der geallieerden boven
Buitsch gebied verscheidene bommen
wierpen op het Westfaalsche industrie
gebied by Trier, verder op Mannheim,
Ludwigsbafen en RodalbiD. Militaire
schade werd niet aangericht.
Volgens berichten van de grens
aan de „Telegraaf", verschenen de
vliegtuigen ook boven de fabrieken
van Krupp te Essen en wierpen zy
daar bommen. Daarbij zouden 6 man
zyn gedood en eenige huizen verwoest.
Het Duitsche bericht geeft daaren
tegen aan, dat een kind gedood en
een man gewond werd. De geheele
aangerichte schade wordt op 2000
Mk. begroot.
Luchtaanval op Londen.
Een Engelsch bericht meldt, dat
Zaterdagmorgen te halftien een 20 tal
vyandelijke vliegers boven het eiland
Thanet en Esaex verschenen en bom
men wierpen. Zy gingen voort in de
richten van LondeD, boven welke stad
zy van het NoordOosten naar het
Zuiden vlogen. Bommen werden ge
worpen in verschillende richtingen. Zy
werden aangevallen door de artillerie.
Inmiddels opgestegen Engelsche vlie-
geis slaagden erin de vyand in een
gevecht te wikkelen. De vliegtuigen
vlogen zeer laag en dicht by elkaar.
De binnenste wierpen bommen, terwijl
de buitenste als bescherming dienst
deden. Tengevolge van de afweer-
maatregelen konden zij het boven
Londen slechts 12 tot 15 minuten
uithouden, waarna zy den terugtocht
aanvaardden.
Inmiddels kwamen evenwel van
alle kanten Engelsche vliegers opzet
ten. Een eskader watervliegtuigen
bracht 4 Duitsche machines ten val.
Een luchteskader uit Duinkerken dat
de Duitschers afwachtte, mistte deze,
doch bracht 7 andere vyandeiyke vlieg
tuigen naar beneden.
De EQgelsche vliegers leden geen
verliezen.
Omtrent het aantal slachtoffers van
den raid op Londen wordt gemeld, dat
87 personen werden gedood en 141
gewond.
Uit Dultichland.
Uit Berlyn wordt aan de Köln.
Volksztg. gemeld, dat in de hoofd
commissie van den Ryksdag gebeur
tenissen van historische beteekenis
flaats vonden. Zonder voorkennis van
iet centrum eischt8 Erzberger van
den Ryksdag ingrypende hervormin
gen, zoowel in de binnenlandsche als
in de buitenlandsche politiek, en een
vrede zonder annexaties en zonder
schadeloosstelling. De Bociaal-demo
craten steunden hem onmiddeliyk. De
leider van het centrum verklaarde
niets van het optreden van Erzberger
te hebben geweten.
Graaf Westarp, de leider der con
servatieven, viel Erzberger heftig aan.
De conservatieven wilden met hem
nooit weer iets te maken hebben.
Ook de soc. dem. hebben bespre
kingen met den rykskanselier gehou
den. Zy elschten onmiddeliyke Invoe
ring van het parlementaire stelsel,
onmiddeliyke benoeming van leiders
van alle partijen tot ministers en
staatssecretarissen, en onmiddeliyke
invoering van bet Ryksdagklearecht
in Pruisen.
Be liberale fractie eischte, evenals
Erzberger persooniyk, invoering van
het parlementaire stelsel.
Een officieus bericht deelt evenwel
mede dat de besprekingen in de com
missie Btrikt vertrouwelyk waren en
de berichten hieromtrent dus wille
keurig en op de voornaamste punten
onjuist zyn. Het is de vraag of aan
deze tegenspraak groote waarde moet
worden gehecht.
Volgens uit Zwitserland, te Parys
ontvangen berichten hebben te Bussel-
dorf onlusten, wegens gebrek aan
levensmiddelen plaats gehad, waarby
plunderingen plaats hadden. Onluaten
van denzelfden aard zouden hebben
plaats gehad in de Industriestreek
van Boven Sileziö.
Een bericht van de Duitsche grens
van de „Tel." meldt nog, dat tenge
volge van de onlusten 193 volwasse
nen en 24 jeugdige personen in hechte»
nis genomen werden. Een derde deel
hiervan waren buitenlanders, voor;
nameiyk Belgen.
De bond van Duitsche schoenhande
laren bereidt het publiek voor op de
binnenkort te verwachten invoering
van eenheidsschoenen, die in hoofd
zaak uit sterke weefsels en houten
zolen zullen bestaan. Tot dien maat-,
regel moet worden overgegaan, daar
er nog Blechts 10 pet. van de hoeveel
heid leder ln vredestyd ter verwerking
beschikbaar ia.
De toestand In China,
Uit Shanghai wordt d.d. 8 Juli
gemeld,dat de ex-premier de mo
narchisten Vrijdag aanviel en uiteen
dreef by Langfang. De republikeinen
zijn genaderd tot op 10 myien van
Peking, den vyand voortdurend ver
volgend.
Lia Juan Hung, de ex president,
heeft Tuan Bjiui benoemd tot premier
on gaf hem het presidentszegel ter
overbrenging aan Teng Kuo Sjang,
die zich bereid heeft verklaard, op
te treden als president van de voor-
loopige regeering ie Nanking.
De 11-jarige Keizer Hsuan Tung
heeft reeds weder afstand van den
troon
BINNENLAND.
F. Lleftlnok. t
Te Haarlem is Zaterdag, na een
langdurig ziekbed, twee en tachtig
jaren oud, in het St. Elisabeths gast
huis overleden de heer Franciscua
Lieftinck, lid van de Tweede Kamer
voor het kiesdistrict Zutfen.
Do heer Lieftinck was sedert den
18en Februari 1879 lid der Tweede
Kamer.
De crematie van het stoffelijk
overschot heeft Woensdagmiddag half
een plaats in het crematorium op
Weaterveld.
Vlssoharavaartulgen tot zinken
gebracht.
By het departement van buiten
landsche zaken is heden bericht ont
vangen, dat de te Vlaardingen thuis
behoorende visschersvaartuigen Thor
en Proefneming door een Duitsche
duikboot tot ziDken zyn gebracht, en
dit de bemanningen te Stornoway
zyn geland.
Beide schepen waren voor eenige
tyd naar Stornoway opgebracht en
juist vrygelaten.
Da mail van da „Moagolia".
Het ter hoogte van Bombay door
het atooten op een myn gezonken
stoomschip „Mongolia" had de uit
gaande mail aan boord voor Indie,
China en Australië, verzonden van
Londen 81 Mei jl. Deze mail isme-
de verloren gegaan, zooals thans of
ficieel wordt bevestigd.
Da vrije handel In aardappelen.
De Groentencentrale deelt mede,
dat de regeling van den inkoop van
vroege aardappelen voor het binnen
land op de veilingen, welke tot he
den door daartoe aangestelde leiders
geschiedde, met ingang van Maandag
9 Juli 1917 is opgeheven, zoodat
ieder grossier of winkelier via zyn
gewonen leverancier rechtstreeks van
de veilingen de aardappelen kan be
trekken, alsmede dat van dienzelfden
datum af de maxlmumprys op de
veilingen voor het binnenland komt
te vervallen.
Van da traeplank gevallen.
In den nacht van Vrydag op
Zaterdag heeft een student by de
politie te Leiden aangifte gedaan dat
zijn vriend, een medisch student, een
ernstig ongeluk was overkomen. Mot
den laatsten trein waren zy Vrijdag
avond uit Den Haag naar Leiden
vertrokken. Ter hoogte van de Laan
van Nieuw Oost-Iadiö bemerkten zy,
dat zy in een damescoupé hadden
plaats genomenzy verlieten dezen
coupé en wilden over de treeplank
eeD anderen coupé opzoeken. De
medische student, afkomstig uit Delft,
is toen van de treeplank gevallen.
De politie te Leiden stelde zich
dadelyk met Den Haag in verbinding,
en Zaterdagmorgen vroeg is het lyk
niet ver voorby de Laan van Nieuw-
Oost-Indïé gevonden. Het hoofd was
ingedrukt, en de beide beenen waren
afgereden.
Koninklijk Nadarlandsch
Aardrijkskundig Genootschap.
Tentoonstelling betref
fende de oudere en tegen
woordige gesteldheid van
Holland's Noorderkwar
tier, te houden 1-80 Sep
tember a.s. in het Stedeiyk
Museum te Amsterdam.
Ongeveer een jaar geleden nam
het Kon. Ned. Aardrykskundig Ge
nootschap, op initiatief van zyne
commissie voor Nederlandhet besluit,
wetenschappelijke tentoonstellingen
te gaan houden, betrekking hebbende
op eenig gedeelte van ons land.
Men wilde, voornamelijk door mid
del van de cartographie, een beeld
geven van de wording, de verande
ringen en de tegenwoordige gesteld
heid van bodem en wateren van eenig
gewest en aldus de kennis der his
torische geographie bevorderen, om
een juisten blik te krygen op den
tegenwoordigen aardry kskundigen
toestand.
Toen bepaald moest worden met
welk gedeelte een begin zou worden
gemaakt, viel de keuze op Holland's
Noorderkwartier (Noord-Holland t. N.
van het voormalige IJ), dat één
aardrykskundig geheel vormt. Geen
enkel gewest van ons vaderland heeft
in de laatste zes eeuwen zulke groote
veranderingen ondergaan als dit deel
van het oude Holland en zyn winge
west Westfriesland, en van geen
zyn die veranderingen in't algemeen
.zoo goed bekend, wat zeker mede
voor een groot deel te danken is aan
de bekende werken van den beschry-
ver van het Noorderkwartier, mr. G.
de Vries Azn.de Kaart van Holland's
Noorderkwartier in 1288 en Het Dyks
en Molenbestuur in Holland's Noorder
kwartier; gedurende de Graaflyke
Regeering en de Republiek. Van vóór
de 14o eeuw Is weinig omtrent de
geschiedenis daarvan bekend.
Het uitgangspunt als 't ware van
deze tentoonstelling moeat daarom
zyn de Kaart van Holland's Noorder
kwartier omstreeks 1800, onlangs
door de commissie voor den Geschied
kundigen atlas van Nederland uitge
geven en daartoe op veel grooter
schaal (126,000) gebracht en op te
hangen naaat de Cbromo-Topographi-
sche kaart van dit deal des lauds op
dezelfde schaal, zoodat dadelyk een
blik wordt verkregen op de ontzag-
ïyke veranderingen die hier zyn ge
schied.
Mede tengevolge van die vele ver
anderingen, als afdamming van zee-
gaten, droogmaking van meren, in-
dyken van aangewassen grondeu, is
de cartographie van het Noorderkwar
tier zeer rijk.
Alleen de bekende verzameling
Bodel-Nijenhuis op de universiteits
bibliotheek te Leiden bavat daarvan
710 stuks, het ryka archief in den
Haag 215 deze laatste meerendeels
geteekendo kaarten en de eerste goed
aanvullend. Het spreekt wel vanzelf
dat alleen het voornaamste daarvan
zal worden tentoongesteld.
Alleen het oudste kaartenmateriaal,
dus uit de 16e eeuw, is min of meer
misteekend, maar dat van lateren
tyd, waaronder de bekende kaart van
de uitwaterende Sluizen van KenDe-
merland en Westfriesland en da
kaarten van vele droogmakeryen, is
grootendeels, in tegenstelling met de
meeste kaarten van de andere
gewesten vóór Krayenhoff'a opname,
vry nauwkeurig van vormen, waar
door de bruikbaarheid daarvan ver
hoogd wordt. Ook de minuten der
stedekaarten van Jacob van Baventer
en nog vele andere waaruit de ont
wikkeling d6r steden is na te gaan,
zullen nauwkeurig zyn.
Het ligt niet in de bedoeling om
tevens alles tentoon te stellen wat
betrekking heeft op de bevolking, op
de middelen van bestaan, levenswijze,
zeden en gewoonten, kleederdrachten
enz., waartoe al de musea van het
Noorderkwartier het hunne bydrag6n.
Toch meende men, dat een aantal
kenmerkende afbeeldingen of voor
werpen, de aantrekkeiykheid van het
geheel zouden kunnen verhoogen.
Men zal daarom b.v. by Kennemer-
land zeer fraaie teekeningen vinden
van de Abdy en van het Slot van
Egmond in verschillende tydperken
van de Zaanstreek, voorstellingen
van alle molens eü een en ander
betreffende de Groenlandsche vaart,
van de Beemster schilderyen en voor
werpen betrekking hebbende op de
onderneming der droogmaking uit
den tyd van het tot stand komen
daarvan, enz., enz. Het geheel zal,
naar men hoopt, dus passend zijn
„aangekleed".
Behalve de catalogus waarin alle
tentoongestelde kaarten en voorwer
pen zijn vermeld, zal er ook een
grootere verkrygbaar zyn, waarin
de aardrykskundige geschiedenis van
het Noorderkwartier tot in by zonder
heden wordt behandeld, met verwy-
zing naar de kaarten en voorzien
van de kaart van den toestand om
streeks 1300.
Deze laatste zal, naar men vertrouwt
als boekwerk biyvende waarde heb
ben.
De tentoonstelling zal gehouden
worden in eenige zalen van hetSte
delljk Museum (Suasso) te Amsterdam
en geopend worden op 1 September
a.s. Zy zal in elk geval gedurende
September geopend blyven, doch by
groote belangstelling zal de duur
misschien nog worden verlengd.
Moge het Kon. Ned. Aardr. Ge
nootschap de groote moeite en kosten,
verbonden aan déze eerste poging
van dien aard tot vermeerdering der
kennis van onzen bodem, ruim be
loond zien door een druk bezoek.
Uit Oost-IndIS.
Er heerschte begin Mei te Soera-
baja een zeer ontevreden geest onder
het scheepsvolk der vloot. Toen kor
telings de officieren van „DeRuyter"
aan land op een feest waren genoo-
digd, was de bemanning bezig met
kolenladen. zy staakte eensklaps het
werk, liet de kolenbooten afdry ven
en sneed den kabel van de electrische
verlichting door.
Vliegen In Indie.
Op Java maakte Ter Poorten een
schitterende overlandvlucht, 't record
van de tot dusver in Indie gedane
vluchten. Hy vloog van Priok over
Batavia naar Kali Djati en keerde
zonder landing over Paser Boengoer
en Tjikampek langs de spoorbaan
van Weltevreden, naar Priok terug.
Hij toefde drie uur in de lucht, zonder
één enkele landing, wolke trouwens
volkomen onmogeiyk zou geweest
zyn, aangezien hy was opgestegen in
een hydroplaan. In verband met deze
omstandigheid wilde Ter Poorten
geen passagier meenemen. Hy wilde
met deze vlucht demonatreeren een
absoluut vertrouwen te hebben in
de Amerikaanacbe motoren door met
een hydroplaan een overlandvlucht
te maken en op slechts 800 meter
hoogte to vliegen. Het vliegtuig is het
nieuwe groote verkenningsvliegtuig.
Nlauwo ollabron.
Op het boorterrein der Bataafsche
Petroleummaatschappy te Pangkalan
Soesoe is dezer dagen een nieuwe
oliebron aangeboord, die ni6t minder
dan 1.600.000 Liter per dag geeft.
Dit is op 't oogenblik de ryksto olie
bron van geheel Indiö.
't Is te hopen, dat de regeering in
Djambi dergelyke meevallertjes onder
vindt. Een bron als de te Soesoe
aangeboorde, levert een jaariyksche
netto opbrengst op, waaruit het ge
heele Europeesch- en] Inlandsch
onderwys in Indiö kan worden be
taald I
Te Pangkalan-Soesoe boort men IJ
millioen liter olie per dag aan, en in
het moederland kry gt. moeder de -vrouw
geen spat olie voor haar kookstellen I
Ziedaar de Nederlandsche oorlogs
organisatie.
Raadsoverzloht.
't Zijn booze tyden, waarin we leven
en gelukkig maar, dat we niet weten
wat de toekomst, zelfs de zeer nabye,
in haar schoot bergt. Heel veel goeds
is het, vooralsnog, niet. Thans is,
zooals Minister Posthuma Vrydag in
de Kamer zeide, ook .aan den anderen
kant de sloot dichtgegooid" en zijn
wy, wat voedselvoorziening betreft,
geheel op ons zelf aangewezen. Lako-
niek zeide de Minister verder: „Brood
is er niet. De Minister zal heel tevre-
zyn, als hy 't tot het volgend
jaar kan brengen met het brood".
Wat beteekent dit? Dat wy binnen
zeer korten tyd, misschion wel vóór
den winter, nbg kariger bedacht zullen
worden in ons broodrantsoen, dat
onze broodkaarten, oorspronkelijk be
stemd voor eene geheele week, en
thans reeds voor 10 dagen geldig,
mogelyk voor nog langer termyn
zullen moeten strekken. Het betee
kent, dat wy dan, wegens tekort aan
brood, zullen aangewezen, zyn op
ander voedsel, dat wij hoogstwaar-
schijniyk dus tweemaal daags warm
eten zullen moeten bereiden. Maar...
er is een groot tekort aan brandstof,
en met het gas it het dus ook treurig
gesteld, zoodat zeer velen in den
komenden winter gebruik zullen
moeten maken van gemeenteiyke
centrale keukens, die op de meeat
economische wijze het onontbeeriyke
voedsel kunnen bereiden.
Een vooruitziend gemeentebestuur
dient dus te zorgeD, dat het,voorde
komende, zorgwekkende tyden, klaar
is. Dat het een modern bedryf heeft
klaarstaan, dat, op volle capaciteit
werkend, aan de bevolking in den
uitgebreidsten zin des woords, voedsel
naar behoefte kan verstrekken. En
zoo kon men dan ook de gestie van
ons gemeentebestuur slechts toejui
chen, toen het aan den Raad voor
stelde een centraal keukenbedryf te
stichten.
Waarom er dan, zal de argelooze
lezer vrageD,twee volle raadszittingen
aan zoo'n urgente zaak gewyd moes
ten worden? De Raad had toch geen
keus, kon toch de verantwoording
om niet intyds te zorgen klaar te
zijn, niet aanvaarden?
Ja, dat was nu juist het kardinale
punt, het waarom. Wy zullen trachten
den lezer dit uiteen te zetten.
Het Bestuur van den door geheel
Nederland bestaanden „Volksbond
tegen drankmisbruik" had op verschil
lende plaatsen in ons land al proeven
genomen met een centrale keuken,
teneinde dit instituut te laten inbur
geren, en ook uit zuiver altruïsme,
ter tegemoetkoming in den gas- en
kolennood en de duurte der levens
middelen. Ea schier overal scheèn de
proef te zullen slagen. Wel maakten
nog betrekkelijk weinigen van deze
keukens gebruik, maar langzamer
hand burgerden zy toch in.
Ook de afdeeling Helder richtte, in
Maart van dit jaar, zoo'n bedryf op.
Men kent het verloopde keuken is
in de Ooatslootstraat, vrij primitief,
geveBtigd. Maar dit bedryf is niet
alleen niet op winstmaken ingericht,
het werkt zelfs, teneinde de porties
zoo goedkoop mogelyk te kunnen
maken, met verlies. En voor een
particuliere vereeniging, die toch
waariyk niet van den wind leeft, is
dat een groote opoffering. Zoo kwam
het, dat de keuken in de Ooatsloot
straat een zeer primitieve inrichting
bleef, en zelfs toen het Kon. Natio
naal Steuncomité een deel van de
kosten overnam, bleef zy met verlies
werken.
Toen nu de Vereeniging overleg
pleegde met het gemeentebestuur om
dit te polsen omtrent de overname
van hot bedryf, blëek het, dat B. en
W., den komenden nood van den
aanstaanden winter voorziende, ook
van plan waren een centraal keuken
bedryf te stichten en als van zelf
kwam men nu tot onderhandelingen
omtrent de overname van het huidige
bedryf. Zoo geschiedde het, dat Burg.
en Wethouders aan den Raad het
voorstel deden een keukenbedryf te
stichten en de lasten en inventaris
van het bestaande particuliere over
te nemen. E9n geschikt terrein was
gevonden (en door het Ryk gratis
afgestaan) in het grasveld achter de
huizen van dr. Bakker en de firma
Maas. B. en W. becijferden vooreen
en ander de stichting van een
gebouw, de overname van den be
staanden inventaris en do uitbreiding
daarvan f 11,000. Natuuriyk dat op
de porties die verstrekt worden óók
geld toegelegd wordt, maar die
f 11,000 is alleen het voor de op
richting van het bedryf noodige en
dus a priori verloren geld.
Wat geschiedde nu echter? De
8. d. a. p. kwam, in dit smakelijk be
reide schoteltje roet gooien. De s.d.
a. p. redeneerdewy moeten dat be
dryf hebben, daar ontkomen we niet
aan. En daar de volksvoeding het
allerbelangrykste is, moeten wy die
ook zoo goed mogelyk maken. Dat
kan alleen door een modern bedryf,
grootsch opgevat, met toepassing van
alle moderne machinerieën. Het be
staande bedryf in de Oostslootatraat
is zeer primitief; het werkt met z.g.
veevoederketela, en het .plan van B.
en W. is slechts eene uitbreiding
daarvan. Immers, B. en W. ontwier
pen een plan van 18 kookketels, welk
aantal later- eventueel kan worden
uitgebreid. Het moderne bedryf, zoo
als het in Amsterdam en den Haag
o.a. bestaat, heeft ketels met dubbele
wanden, waardoor stoom geleid wordt.
Behalve dat dit ecomomischor Is
immers met centrale verwarming
werkt is het zindeiyker en wordt
het eten gaargestoomd in stede van
gekookt. En zy kwam ln den Raad
met dit haar plan.
Het was de knuppel in het hoender
hok. Er ontstond een ontzettende
oppositie tegen dit plan, en het eind
was, dat de zaak werd aangehouden
en eene commissie werd benoemd,
die zou onderzoeken de beate wyze
van inrichting.
Men kont het verloop dezer zaak
de commissie begaf zich op reis en
legde haar bevindingen neer in een
vry uitvoerig rapport. In dit rapport
becyferde zy de kosten van een dus
danig bedryf op f50000.- terwyide
kosten per portie eten voor de ge
meente ongeveer 8 cent zouden be
dragen. Een aanzieniyke uitgave dus.
Al heel spoedig bleek uit de dis
cussie ln den Raad, dat aan de zaak
der Centrale Keuken een politiek
tintje zat. Want de s.d.a.p., die het
niet goed zetten kon, dat dit demo
cratische gevalletje haar neus voor
bijgegaan was en dat het een vryzin-
nige vereeniging (de Volksbond) was,
die dezen steen aan het rollen had
gebracht, verzette zich fel tegen het
voorstel B. en W. Omgekeerd waren
de Volksbondera de heer Bierste
ker c.s. - bang, dat uit de ontworpen
Centrale Keuken der Commissie zou
groeien een fundamentsteen voor de
toekomende socialistische maatschap-
py. Wel riep de heer Michels, dat de
samenstelling der commissie van on
derzoek, waarin o.a. de heer van
Breda zitting had, daarvoor een be
letsel was, en ook, dat, dus spreken
de, men de socialistische samenleving
miskende, daar immers geen enkele
sociaal-democraat genoegen zou ne
men met een keukenbedryf zooals
door de commissie was ontworpen,
maar nog veel verder gaan zou en
er dan een modern restaurant aan
zou verbinden maar het bittere
woord „socialistische tendenz" was
gesproken en het bleek, dat geen
van de partyen van wyken wilde
weten.
Be heer Adrlaanse liet de kerk in
't midden. Ja, zeide deze heer, meer
schilderachtig dan naturalistisch juist,
aan den eenen kant huiver ik en
aan den anderen kant aarzel ik. De
huivering gold voor de uitgaaf van
f60000.— voor het moderne bedryf,
de aarzeling voor het minder groot-
sche ontwerp van B. en W. En deze
heor atemd9 dan ook, toen het er
op aan kwam, blanco.
Wy gaven in ons verslag, de dis
cussies uitvoerig, en naar wy hopen,
vry getrouw weder. De lezer kan
dus daarin den loop der geschiedenis
volgen. Het was duideiyk, dat de
meerderheid, i.c. de vryzinnigen, het
pleidooi wel zouden winnen, en dat
wy in den a.s. winter vrijzinnige
erwtensoep en vryzinnige boerenkool
met-worst zouden eten.
De tegenstanders van het plan-
B. en W. dus de heer Van Breda
en die met hem meegingen somdon
verschillende nadeelen op, die aan het
systeem kleefden. Ten eerstede kook
ketels. Elke ketel moet afzonderlyk
worden verwarmd, dat vereischtdus
heel wat brandstof. Verder is dat
ontegenzeggelijk minder zindeiyk dan
een centrale verwarming. Want met
uithalen der aach vooral van de
tegenwoordige slechte kolen ont
staat stof en vuil en kan men moei-
lyk voorkomen, dab dit in de ketels
komt. Dan is er meer personeel voor
noodig, waardoor het bedryf dus,
trots de geringe koBten van aanleg,
op den duur minder economisch werkt.
En men moet, by uitbreiding, steeds
meer ketels bij plaatsen, hetgeen dan
steeds meer brandstof, meer personeel
en meer stof maakt. Daarentegen werd
van de moderne inrichting getuigd,
dat zy te kostbaar was, en het voor
eene Gemeente als den Helder vol
doende was een kleinere te hebben,
die men immers naar believen kon
uitbreiden.
Le mieux est 1'ennemi du bien. En
de vrienden van het goede wonnen
het, het betere moeat het afleggen,
dank zy de politiek en het socialistisch
gevaar.
De heer Over de Linden wilde heele-
maal niets, geen modern, geen ouder-
wetsch keukenbedryf, niets. Hoe
die heer In den aanstaanden winter
dan eten koken wil voor de bevolking,
vertelde by niet.
Eenmaal zoÓ7er, en ik verzeker u,
de golven der rustelooze Noordzee
hadden herhaaldeiyk de barre kusten
van dit noordeiykste puntje vader
land gebeukt, vóór het zoover was
kwam punt II van het voorstel van
B. on W.zullen wy de lasten van
het tegenwoordig bedryf overnemen
Dit was een voorzichtig gestelde
vraag. Waarheid was, dat B. en W.
reeds den moreelen plicht op zich
hadden genomen tot de overname,
en slechts pro forma aan den Raad
daarop sanctie vroegen.
Maar daar was de waakzame soci
aaldemocratie, die zeide: „zyn jelui
nu een haartje mal? Waarom moe
ten wy, als wy een keukenbedryf
stichten nu juist het bestaande „pruts
ding" overnemen voor ons goede
geld Dank je feesteiyk."
Dit standpunt was zeer principieel
maar gétuigde van weinig waardee-
ring voor het werk van den Volks
bond. Die politiek, die politiek 1
De Volksbondkeuken had toch waar
lyk ten bate van de gemeenschap
haar arbeid aangevangen, noch om
eenig gewin, noch om een plasdankje
van het volk. Daarvoor is de Volks
bond met baar alcoholvrye koffie
huizen en anderen socialen arbeid
genoeg bekend. Aan den anderen
kant kan men begrypen, dat een
lichaam als de s.d.a.p., niet staande
op het standpunt van den Volksbond
on opkomende voor de gemeenschap,
zeide: ik wil met den Volksbond
niets te maken hebben, het is half
werk wat die deed en wy mogen
er het gemeentegeld niet aan wagen.
We hebben nu al het slechtere be
dryf, moeten we nu nog eens
f 5000.—, want dat zyn, tot 15 Sep
tember a.s. de geraamde tekorten van
de bestaande keuken, bypassen om
een bedryf over te nemen wat wy
niet goedkeuren Grand merci.
Daar zaten we. Jawel, zei de voor
zitter, maar de keuken heeft geld
noodig. Als wy het nu niet doen en
haar niet aan contanten helpen, kan
zy Diet blyven bestaan. Zy leeft thans
op de beer.
Maar meneer de voorzitter, riep de
heer de Zwart, wat is dkt nu? Moeten
we dkkrvoor geld geven, om een
particuliere instelling aan contanten
te helpen Jamais de ma vie - niet
dan over myn lyk. En opnieuw laaiden
de discussies op.
Totdat by stemming, de stemmen
staakten. Daar zaten we weer. Erwten
soep-geen erwtensoep erwtensoep
—geen erwtensoepde Burgemeester
telde de knoopen van zyn ambtsge
waad op en het werd geen erwten
soep. 't Was uit, floi, de keuken zou
worden stopgezet. Geen geld geen
Zwitsers, en totdat er weer een
nieuwe zitting van den raad kwam,
die opnieuw over deze kwestie stem
men zou, kon het niet wachten.
Maar de heer de Zwart, die zwarter
lykt dan hy is, werd! de reddende
engel in dezen hoogen nood. Want
op het kritieke oogenblik riep deze
heer, dat wy immers over veertien
dagen weer vergadering hadden en
dan de zaak tevens definitief geregeld
kon worden. Waardoor de situatie
gered werd, en een zucht van ver
ademing opging.
Want dat het met die overname
wel zal losloopen en dat het gemeente
bestuur moraliter verplicht is de
tekorten van de bestaande keuken
te dekken, dat voelt mon wel. En
men mag nu op een ander standpunt
staan, het gaat niet aan, het
bestuur van den Volksbond, dat toch,
we zeiden het boven, waariyk niet
om eenig gewin of eenig dividend,
maar alleeniyk ten bate van het
algemeen, deze zaak ter hand nam,
het gaat niet aan, zeiden we, om
dat b#atuur de tekorten te laten
dekken.
Maar zoo'n vaart zal het niet
loopen.
Over eén dag of veertien n.1. zal
de raad hebben te beslissen over een
alsdan door B. en W. ontworpen
plan van steun aan den woningbouw
door de verschillende bouwvereni
gingen hier aangevangen. En in zoo
ver had het voorstel der soc. dem.
fractie om noodwoningen te bouwen
zyn doel bereikt: dat B. en W.eens
aangespoord werden tot ingrypen.
Want die noodwoningen zelf - noch
de heer Michels, noch andere leden
voelden er veel voor, en zonder de
verwerping van het voorstel af te
wachten trok de fractie het wyaeiyk
maar in. Echter was thans weer eens,
krachtiger nog dan te voren, de wo
ningnood gedemonstreerd, en wy
kunnen ons voorstellen dat B. en W.
liever dan de consequenties van lange
debatten en ingrypende voorstellen
te aanvaarden, de lastige s.d.a.p. op
deze wyze tegemoetkwam. Want de
nood is waariyk hoog, dat weten wy,
die dageiyks vele woningzoekenden
op ons kantoor krygen, maar al te
goed.
Overigens is, wat verhandeld werd,
gauw verteld. De salarissen van Com
missaris van politie en Gemeente-ont
vanger werden opnieuw geregeld en
in overeenstemming gebracht met de
veranderde tydsomatandigbeden en
denduurderenleveDsstandaard.Inzake
den schoolbouw aan de Doggersvaart-
werd de Haagsche bureaucratie waar
door deze zaak nu al een jaar hangen
de is, besproken en besloten zelf met de
plannen naar ds heeren in den Haag te
gaan met de boodschap er by.dater
op gewacht wordt. Ja, zei de heer
Adrlaanse dat helpt wel. Wel ver
dikkeme, zei de heer van Neck, had
u dat nu een jaar vroeger eens gezegd
dan waren we nu verder. Waarop
de heer Adrlaanse glimlachte en zei
die is raak
Van de regeling der werkeloozen-
kassen had het niet-sociaaldemocrati-
sche deel van den Raad geen kaas
gegeten. Er was een voorstel tot in
stelling eener commissie van advies
voor de werkloosheidsverzekeringen
in verband daarmee tot vaststelling
eener verordening. De s. d. a. p. had
hierop een amendement ingediend,
dat eenigszins zuiverder de werkkring
omschreef. Uit het verslag biykt ge
noegzaam de bedoeling. Niemand
scheen precies het fyne onderscheid
te snappen en na lang heen en weer
praten werd toch de verordening
zooals zy door B. en W. was ont
worpen, aangenomen.
INGEZONDEN.
Geachte Redactie!.
Daar my uit een ingezonden stuk
van uen heer Muye (zie het nummer
van Zaterdag 7 Juli, le blad) blykt,
dat hy hetgeen ik in den Raad heb
gezegd over de nieuwe gaaregeling,
meer speciaal de vergelijkingen, die
ik toen gebezigd heb om de goede
zyde van de regeling in het licht .te
stellen, niet goed begrepen heeft, zy
het my vergund, daarop even in te
gaan.
Er heeracht daaromtrent by don
heer Muye, en mogelyk ook by ande
ren, een verkeerde opvatting.
Ik heb niet gezegd, dat het brood
kaartensysteem goed is. Over dat
systeem heb ik het niet gehad.
Waar ik wel over gesproken heb,
is het kaartsysteem, dat op het Diatri-
butiebureau ingevoerd is en waarop
de uitreiking van broodkaarten en
bonboekjes telkens plaats heeft.
Dit stelsel moeBt eerst ontworpen
worden en toen volgens de ingevulde
formulieren, later gecontroleerd met
het bevolkingsregister, administratief
behandeld worden.
De eerste maal, dat op dien grond-
slag broodkaarten en later bonboekjes
uitgereikt werden, kwamen er een
asaa klachten.
Dit was niet het gevolg van het