COURANT
TUIN-CONCERT
Vertegenwoordiger F. C. v.d. HAAGEN.Spuistraat 8.
Hotel „BELLEVUE".
ZONDAG a.s.
Laat U verhulzen door de
Heldersche Meubeltransport- en
Sleep-Onderneming.
Ne. 4954
DINSDAA 2 JULI 1918
48eJAAR8ANQ
mtnavrtC. PB BOERJIr., MaUw. Oplaag 6600 ex. - Abonnementsprijs; In dt stad tl.—, per post 11.25, Buitonland <2.26. - Los— ex. 8 oent. - AdvrtentlAn per regel Wowri-f 20 oorltflrtotl»fl.
Op paflna 4 van dit blad
Is opgenomen:
I. Ingazondan.
2. OE DISTRIBUTIE ta Helder.
I. H Csllantsoeg.
- ZIJP».
Anna Paalawaa.
„hm Texel.
3. Faulllaton, anz.
Het oonvool.
Officieel. - Het Ministerie van
Buitenlandse!» Zaken deelt het vol
gende mede:
Nadat door de inbeslagneming van
Nsdeilandsche schepen door de Geas
socieerde Regeeringen een stagnatie
In het verkeer met Nederlandsch-
Iudiö waa ontstaan, besloot de Ro-
geering, met bet oog op de belangen
van den dienat aldaar, gebruik te
maken van do gelegenheid, dat een
oorlogsschip naar IndiS zou vertrek
ken, voor da samenstelling van een
convooi voor het vervoer van Gou-
vernements-ambtenaren mat hunne
gezinnen en van krijgsvoorraad en
Gouvernementsgoederen.
Het hoofddoel van het convooi was
om b|j de bestaande onzekerheid ter
zee, de ongehinderde doorvaart te ver
zekeren, met name de opbrenging
naar belligerente havena tot uitoefe
ning van het recht van onderzoek
ta voorkomen.
Aan de daarvoor in aanmerking
komende oorlogvoerende mogendhe
den werd in do tweede helft van
April madedeeling gedaan van de
aameoatelling van het convooi, als-
mode van de getroffen voorzieningen,
waaruit bleek, dat do Nederlandsche
Ragearing uit eigen beweging waar
borgen gaf ten bewfizs dat het ver
voer bleef buiten de militaire belangen
der oorlogvoerenden. Be voorafgaande
overlegging der scheepspapieren ge
schiedde naar analogie van 't begin
sel, ook voor een gewoon handeia-
convooi goldend, dat de «lag slechts
in zoover de lading dekt als die
lading geen door de oorlogvoerenden
verboden goederen bevat en dat de
convoolcommandant dan ook bi) ont
moeting met een belllgerent oorlogs
vaartuig de ladingsmanifesten en
verdere papieren moet vertoonen.
Nog eer de madedeeling van de
Nederlandeche regeering Hr. Ms. ge
zant te Londen bereikt had, werd
den 26»n April naar aanleiding van
de desbetreffende verklaring op 16
April door den minister van Marine
in de Eerste Kamer der Staten-Ge
neraal afgelegd, eene nota door den
Bnttcben gezant alhier overhandigd,
waarin deze herinnerde aan bet Brit
sche standpunt, dat nimmer betcon-
voyeeren als een recht van neutralen
erkend heeft.
Eerst onder dagteekening van 8
Juni j.1. beantwoordde de Britsche
regeering de bovenbedoelde haar door
den gezant te Londen gedane made
deeling. Uitdrukkelijk vasthoudende
aan baar standpunt, dat zi) het con-
voolrecht niet erkende, gaf de Brit
sche regeering niettemin te kennen,
dat zij, als een tastbaar bewijs barer
vriendschappelijke gezindheid jegens
Nederland, voornemens was onder
bepaalde voorwaarden aan dit convooi
geen moeilijkheden in den weg te
leggen, nu de Nederlandsche regee
ring eenmaal het voornemen tot uit
zending daarvan openlijk bad aange
kondigd.
Be Nederlandsche regeering gaf
daarop ten antwoord, fiat, wat de
Britsche regeering voorwaarden noem
de, praktisch overeenstemde met hare
bedoelingen, blijkende uit de waar
borgen, welke zij reede uit eigen be
weging had gegeven en die beoogden
voor de oorlogvoerenden niets ver
borgen te houden omtrent het karak
ter van bet convooi en z(]n lading.
Eerst op 14 Juni was het lading*
manifest van de „Noordam"gereed;
den volgenden dag werd mededeeling
van dat manifaat gedaan aan de
betrokken gezanten te 's Gravenhage,
terwijl hun tevens de gelegenheid
geboden werd inzage te nemen van
d® passagierslijsten. Op 17 Juni d.a.v.
werd hun eveneens een lijst gezonden,
houdende opgaven van de aan boord
van don bulpkruiser „Taban&a" en
het kolenschlp „Bengkalis" zich be
vindende goederen. Inmiddels was
het vertrek van bei convooi bepaald
op 19 Juni. Op 18 Juni opperde de
Britsche gezant namens zijne regee
ring het bezwaar dat, ofschoon be
grepen waa dat geen gosderen van
Buitschen oorsprong zouden worden
vervoerd, de „Noordam" verfstoffen
van zuiver Buitsche herkomst aan
boord had, zooals hem was bericht
bi] een schrijven van de Nederland
sche regeering van 4 Juni j.1. Be
inhoud van dat schrijven was ter
kennis van de Britsche regeering
gekomen, nadat zij aan Hr- Ms. ge
zant te Londen haar standpunt nopens
het convooi had kenbaar gemaakt.
Be Britsche regeering gaf thans te
kennen, dat tegen het vervoer van
Bultache kleurstoffen bij haar alleen
dan geen bezwaar zon bestaan,
wanneer zfi zich overtuigd had, dat
die kleurstoffen niet konden worden
betrokken uit andere dan tegen haar
strijdende landen.
Zfi wees daarbij op een schrijven
van het Britsche gezantschap van
28 April 1918, waarbij inlichtingen
werden gevraagd omtrent de hoeveel-
bedon kleurstof, die jaarlijks In Ne
derlandsch Indifl werden Ingevoerd,
ten einde te kunnen vaststellen in
hoeverre het mogelijk zoude sijn dit
artikel te betrekken uit andere dan
met Engeland ln oorlog zijnde lan
den. Bit schrijven was op 28 Vei j.1.
beantwoord met vsrstrekklng dor ge
vraagde inlichtingen.
Op de nota van den Brltschen ge
zant van 18 Juni werd den volgen
den dag geantwoord, dat kleurstoffen
niet in aanmerking kwamen om
zonder meer te worden gerangschikt
onder wat de Britsche regeering ais
goederen van vijandelijke herkomst
beschouwde, aangezien ten opzichte
.van deze goederen aadert geruimen
tijd reeds eena bijzondere overeen
komst besteed, krachtene welke zij
(onbelemmerd naar Indie werden
vervoerd, mits geadresseerd aan ds
•Indische regeering en door deze zelve
gedistribueerd; een en ander wt-a
immers neergelegd in ecnen brief
van het Britsche gezantschap van
'20 Juni 1916 en in eeu dez9rzfidsch®
nota van 26 Juni d.a.v.
De boven vermslde brief van bet
Britsche gezantschap van 28 April
behelsde slechte een vraag om inlich
tingen, met het oog op een door de
Britsche regeering in te stellen
onderzoek. Zfi wijzigde niets aan de
bestaande overeenkomst.
Bij een memorandum van 19 dezer
vroeg het Britsche gezantschap voorts
nog enkele inlichtingen. Deze inlich
tingen werden verstrekt.
Overwegende, dat de zeer besliste
bezwaren der Britsche regeering ten
aanzien der kleurstoffen verband
bieldon met de uitlegging eener be
staande overeenkomst, achtte do Re
geering zich niet verantwoord het
convooi te laten uitvaren, eer het
bestaande verschil van gevoelen tot
klaarheid gebracht zoude zfin.
Aangezien uit een Zaterdag 29dezer
van de Britsche regeering ontvangen
antwoord is gebleken, dat geene
overeenstemming kan worden ver
kregen, zal Jut vertrek plaats Jubben
na lossing van de kleurstoffen.
PLAATSELIJK NIEUWS.
Vsrklszligsradt A. P. Staalman.
Zaterdagavond trad de candidaat
der christen-democraten, de heer A.
P. Staalman, ln .Casino" op met
eene rede, die tot titel had,de
schuldige volksvertegenwoordiging
voor de rechtbank des volks". Be
zaal was tot barstens toe gavuld;
ook de galerfi was propvol, en ver
schillenden stonden nog in de gang.
Tenslotto werden de deuren gesloten,
daar men de menigte niet meer
bergen kon. Be christen democraten
troffen het bijzonder slecht mst de
verlichting; den vorigen avond, toon
de heer Oud sprak, was het licht
wel slecht, maar het was tenminste
licht. Thans echter was, hoewel de
gewone hoeveelheid branders was
ontstokeD, de verlichting zóó abomi
nabel, dat met voel moeite oen paar
kaarsen werden gehaald, om den
heer Stsalman in staat te atollen
zfine aanteekenlngen to raadplegen.
Ook de verslaggever kreeg een kaars
om zfin aanteekenlngen te kunnen
maken.
Nadat de heor H&rtendorf de ver
gadering met gebed geopend bad en
ln zfin openiDgsrede gewezsn op bet
feit, dat de oproep der soc. dem. om
Staalman alleen te laten staan al
heel slecht w»s beantwoord, en nadat
hfi op enkele persoonlijke dingen
gewezen had, door den heer Oud te
berde gebracht, kreeg de heer Staal
man bet woord.
Een hooge onderscheiding is het,
aldus spr., voor de zooveelste maal
te mogen optreden voor een dergelijke
stampvolle zaalbewfis dat ik nog
altijd gedragen word door de trouw
en de aanhankelijkheid mijner kiezers.
Toch ben ik eenigermate bedroefd
en terneergedrukt, en wel omdat de
heer Oud goedvond te zeggen, dat
men van Staalman verder maar
zwfigen moest. Het is toch lichtelijk
arrogant van een dergelfik jong
broekje in de politiek zooiets te
moeten vernemen over iemaDd, die
elf jaar in het Parlement heelt ge
zeten, en ten vorige jare, dware
tegeu het politieke akkoord in, 600
stemmen meer behaalde dan de heer
Oud zeiven! Beze beer moetwè!|een
eigenaardiger dunk hebben van den
tegencandtdaat Staalman.
Eveneens is spr. bedroefd over de
advertentie der e.d.a.p., waarin hem
allerlei liefelfiks naar hét hoofd wordt
geworpen, omdat bjj niet in komen
debatteeren met den heer Buys. Toon
men mfi uitnoodigde, heb ik gemeend
niet eens. te moeten antwoorden, en
wel omdat ik de Heldersche sociaal
democraten niet ernstig neem. Zfi
toch zfin menschen van den schfin.
Vlak vóór de verkiezingen, verleden
jaar, zelden ze: „een stem op Oud,
is «en stem op het behoud". Veer
tien dagen later, toen het parool was
uitgegeven .laat zitten wat zit", werd
de hter Oud aanbevolen en gesteund.
Nu gaan ze teg-m mfi tekeer en
zeggen, dat ik niet durf. Bat is laf.
En dom ook om te veronderstellen,
dat iemand, die 11 jaar in de Kamer
gezeten heeft, niet zou durven debat
teeren met een reus als Buyst
Zfi schrijven, dat Staalman voor
altfid hun belangstelling verloren heeft.
Ziet ge, en daar ben Ik bedroefd om,
daarvan heb ik zelfs niet kunnen
slapen. Be waarheid la echter, dat
ze zéér veel belang in me stellen.
Overal waar ik in het land optrad,
heb ik hen ontmoet. Be Heldersche
sociaaldemocraten spelen struisvogel
politiek: de christen democraten zul
len er zfin en er blfiven, en wfi
zullen ze dwingen nota van ons te
nemen.
8pr. behandelt thans enkele, door
den heer Buys naar voren gebrachte
punten. Allereerst de bewering, dat
spr. coquetteert met do belangen der
arbeiders. Is het niet belacbelfik
zooiets aan de kiezers te ver
tellen Weet hfi niet, dat ik het was,
die in de kieswet gebracht heb hek
kiesrecht voor militairen beneden
den rang van officieren? 'tBenige
amendement, dat in de kieswet van
Houten is aangenomen. Bfi hst wels
ontwerp voor mil. pensloenon streed
Ik voor verbetering van de toelagen
voor Indische jsren.
Ook ln het militair strafrecht
trachtte ik verbeteringen aan te
brengen.
Ik zou, velgens den heer Bofis,
aarzelen de consequentie aanvaar
den van mfiiQ betoogen. Waar haalt
do heer Bufis dezen onzin vandaan
Julit bndat ik de consequenties
nanvaitdde, heb ik geleden eu bso
door dr. Kuyp«r ln den ban gedaan.
.Staalmau, was de horzol, die steeds
om dr. Kuyper h«en zoemde, maar
hem sltfid volgde," zelTroelstre.Nog
ln 1913 veegde dr. Kuypor spr. toe,
dat hfi meegeholpen üad aan zfin
val en nog nooit schuld bekoud had.
Wat da beer Dufis zegt is kiezersmls
leidiDg. Eu dom is bet ook, want de
kieze's weten het beter.
Is het niet min te zeggen, dat
men mfi uit medelijden dit baan
tje van enquêteur gaf, vooral
waar iemand als Dufis zelf jareu eu
jarenlang f 900 non activiteita-trakte
ment geniet van de Rijksverzekerings
bank, dat bfi steeds maar opstrijkt?
En dat hfi van T&lma gekregen
heeft? Terwfil ik tenminste gewerkt
heb voor mfin salaris, en hard ook.
.De sociaaldemocraten hadden
Slaalman's gegevens al lang in boeken
en brochures gepubliceerd." Z?er
zeker, alleen maar: de regeering
vertrouwds die niet erg en wees toen
epr. aan om ze na te rekenen.
Spr. is niettemin den soc. dem.
dankbaar dat ze bem de gelegenheid
gaven nog eens weer al deze dingen
hier te zeggen. Genoeg over al dit
persoonlijke.
Spr. komt tbsns tot het eigenlijke
oudorwerp van zfin rede: de hooge
beteekecis van de stembus bfi de
huidige verkiezingen. Het Nederland
sche volk heeft altfid betrekkelijk
weinig da verkiezingen voor het
parlement begrepen.
Niet in dit district, w&ar steeds
een frissche strijd gestreden werd,
maar elders in het land. Men stemt
daar eenvoudig dsu aangewezen
candidaat, omdat ds kiezer zich ge
vangen heeft gegeven asn een partfi.
Baardoor komt het, dat de regeering
er uit ziet &!s ze er uitziet. .Elk volk
heeft de regeering die het verdient,"
zegt het spreekwoord. In deze oorlogs
jaren ia de volksvertegenwoordiging
gebleken een fiasco te zfin. Voor een
belaugrfik deel is dit de schuld van
het volk zelf. Ea als het niet anders
doet en onder de Evenr. Vertegen
woordiging geen afgevaardigden kiest,
die hart voor het volk hebben, zal de
nieuwe Kamer er precies uitzien als
de nuldige. Nu reeds komen op tal
van Ifiatea namen voor van lieden,
vro wie spr. persoonlijk weet, dat zfi in
de Kamer zichzelf tot laat zullen zijn.
Omdat meD, wil men Kamerlid wor
den, over bisondere eigenschappen
en speciale kennis moet beschikken.
Als die kleine partijen meesprakeu,
krfigen we een zuivering van den
poliiiebsn toestand, we meet en man
nen van karakter inde Kamer krfigen.
Men publiceert eu, in ,de Loods",
hun portretten. Ook van deu heer
Oud dost men zoo. Wat moet dat nu 7
Is dat «en ernstige wijzo van doen
En die zanguitvoeringen bfi een ern-
stigo vergadering, wat voor zin heb
ben die toch Goede wfin behoeft
geen krans.
Wat is in deze vier jaar terecht
gekomen vau de pleitbezorging voor
sociale toestanden, in welk opzicht
bleek de volksvertegenwoordiging op
haar plaats? Toen het tfid van spreken
was, leod zfi totaal fiasco. Wfi zien
thans, dat men weer laat gelden het
.laat zitten wat zit". Terwfil »r tal
van volksvertegenwoordigers zfin, die
het aankfiken niet waard zfin.
Verleden jaar is door spr. gozogd
dat dit parool .laat zltteD wat zit"
een zee van ellende over ons land zou
brengen. Het is maar al te zeer
bewaarheideen jaar vaD jammer en
ellende ie over ons gekomen. Verleden
jaar waren de prijzen der levens
middelen 100, 200 */0 gestegenthans
al 800, 400 °/0. Ea do schuldige
volksvertegenwoordiging heeft de
regeering, die dat liet geschieden, aan
bet bewind gelaten. Ze|fs de parle
mentsleden, die meda corruptie be
dreven. Nu er bfi het scheiden van
de markt, elndelfik een distributie-wet
klaar ligt, zfin de hperen den boer op
gegaan en hebben die eenvoudig nog
maar wat laten liggen. En na de
verkiezingen, aldus heeft minister
Poatbuma gezegd, acht hfi zich, als
demissionair minister, niet meer
geroepen aan die wet verder mede
te helpen.
Er is met onze mlllioecen gemorst;
bfi den schuldenlast, dien we bezaten,
zfin nog weer ettelfiks millioonen
gekomen. Er is thans een staatsschuld
van 2300 millioen gulden. En voor
het jaar om is, is die al tot 8000
gestegon. Toen de Minister van Oorlog
158 millioen vroeg, waren 52 kamer
leden aanwezigde overige 48 vonden
het voor zoo'n bagatel niet eens de
moeite waard te komen stemmen.
Bht is de houding der volksver
tegenwoordiging, in een tfid dat ons
land finantieel dreigt tenonder te
gaan. Beseft gfi wel wat alleen die
158 mill. beteekenen Voor rente en
aflossing daarvan moeten 500.000
arbeiders gedurende 82 jaar elk jaar
f 10.— belasting opbrengen I
Er is met de bilangen van het
volk door dit parlement op ontzet
tende manier gemorst. Ook op het
gebied derlevensmiddelenvoorziening.
Is het geen schande, dat de volks-
vertegenwoordiging niet kon voor
komen, dat op deze manier ons land
in nood kwam? Thans eerst komt
een scheur wet en nog wil Troelstra
baar niet dadelfik behandelon, maar
eerst het land in voor de verkiezingen.
Bfi millioenen kilo's is het vleescb,
zfin allerlei zuivelproducten het land
uit gegaan. Men zegt dat dit vroeger
afgesloten contracten betrof, die na
geleefd moesten wordenMaar ds velks
vertegenwoordiging had den noodtoe
stand moeten voorzlea en maatrege
len moeten nemen.
Be soc. dem. hebben Posthnma
gehandhaafd om het algemeen kies
recht binnen te balen.
Bat buitenkansje is er na. Wat
beteekent het? Bat er misschien 6
bij gunstig wsder
van 8.30 tot 10.30 uur.
of 6 soc. dem. maer in de Kamer
komen.
Er wachten ons nbg ernstiger dagen
in den Haag Is men absoluut het
■tuur kwfit. Thans nog ligt een
contract met Buitschland onafgedaan,
omdat de heersn den boer op moesten.
Gfi zult eens zien welk een nadeel
ons dat zal doen.
Spr. bespreekt thans do houding
der Kamer ten aanzien van de oor-
logscredleten. Be soc. dem., die anders
de sociale hervormingen van hun
program willen uitvoeren van het
geld der militaire „poppenkasterfi"
die steeds wezen op hun macht,
hebben, op deu dag dat de oorlog
uitbrak, de millioenen gegeveD, noodig
om hun eigen kameraden kapot te
schieten, met het geld, door henzelf
opgebracht. Troelstra stond ln 1914
in de positie: hoeveel is noodig,
Excellentie Zeventig millioen. Alsje
blieft, hier zfin ze, in naam van de
Internationale.
Het spreekt van zelf, dat er maat
regelen moesten worden genomen
om onze neutraliteit t» bandhaven.
Was het echter noodig de voile sterkte
te mobiliseeren en duizenden joDge
mannen aan de maatschappij te ont
trekken Nu, bfi deze laatste aan vraag
om 158 millioen, zei Buymaer van
Twist, dat de last te zwaar werd
voor bet volk en drong aan op ge
deeltelijke demobilisatie. Ter Laan
viel bem bfi, en de soc. dem. hadden
nu niet meer den moed vóór te
stemmen. Is de positie van ons land
6chter zooveel minder gevaarlijk dan
in 1914? Geenszins. Dagelfiks nog
dreigt ons het oorlogsgevaar. Maar
in 1914 zeiden ze dat ook, en nu
zouden ze het ineens niet meer ge
kloven? Onwaar is dus hunne be
waring, dat de mobilisatie noodig fa
voor de handhaving onzer neutrali
teit: zfi kunnen zich niet dekken.
Als het noodig ie, dat we een leger
en vloot noodig brbben voor de hand
having onzer .w e ut ral i telt, dan ie het
ook noodig, dat we een sterk leger
en sterke vloot hebben.
Na den oorlog moet er komen een
Internationaal scbeldsgerecbt ter be
slechting van geschillen. De soc. dem.
willen dat ook, maar wat zal men
hen toevoegengfi ijvert thans voor
ds vrsdeaidee, en «F consequentie
van uw redeneering ln 1914 w&s, dat
het boele leger gemobiliseerd werd.
Is 't niet van beteekecis, dat zoovclou
outrouw wordeu aan de soc. dem.
Ook de cfiristelfike partfion staan
schuldig. Zfi erkennen in do overheid
de dienaresse Gods en zfi zetten het
geestelijke voorop. Wfi ook, maar
wfi meenen het recht te hebben van
de overheid te eiacben, dat ze haar
plicht doet tegenover het volk en
niet met de volksbelangen speelt.
Boor de christenen ia dat nagelaten;
laat he.i oanfoouen ééz bladzijde uit
de Handelingen waaruit blijkt dat zfi
bfi de overheid hebbsn aangedrongen
om een eind aan de mobilisatie te
maken.
Laat u door dRfe woord van „bet
geestelijke voorop!" niet misleiden.
Een dr. Jan van Beat, van wien zelf
feiten bekend zfin geworden, durfde
ln een gemeente waar thans nog
weekloonen van f7.- worden ver
diend, spreken van het geestelijke
voorop te zotten I
Als gfi 8 Juli zits als rechtbank
voor deze volksvertegenwoordiging,
laat dan uw uitspraak luidenschul
dig!
Ia het tweede gedeelte zijner rede
gaf spreker in breide trekken den
weg aan, die z.t. Ingeslagen mosst
worden. Hfi bracht daartoe enkele
programpunten der christen democr.
naar voren.
Allereerst vrouwenkiesrecht. Het
standpunt der chr. dom,, is, dat de
rechten der vrouw gewaarborgd moe
ten zfin, ook die der ongehuwds
moeder. En op dit punt gaan de
chr. dem. ve9l verder dan verschil
lende andere parlfien.
In de tweede plaats de weermacht.
AIb de oorlog nog niet eindigt, zullen
iogrfipende maatregelen moeten wor
den genomen. Wfi staan thans aan
den rond vau een bankroet. Zoolang
er geen syndicalisten in de Kamer
zfin, die, evenals de bolschewik!, de
spons door al die schulden balen,
zoolang moeten rente en aflossing
worden betaald.
Wfi staan op hat standpunt van
een Staten- of Volkerenbond, met
leger en vloot uit goedbetaalde vrij
willigers. Afschaffing van millitie-
plicht, inplaats daarvan een korte
oefenplicht. Be taak van leger en
vloot moet zich alleen bepalen op te
treden als eenig volk niet voldoet
aan do verplichtingen, het door hst
hof van arbitrage opgelegd. Het ka
rakter dus van politieieger en -vloot,
zooals die in Indlö al is. Het perso
neel moet tot de hoogste rangen
kunnen opklimmen. Van het V. B. W.
wilde men weerb&armaking van het
geheele volk. Iu beginsel beeft men
gelfik; laat men echtor niet wachten
op het voorbeeld ln dezen van een
groot land. Jammer, dat dit Verbond
eigin candidaten stelt, daarmee beeft
bet zichzelf veel kwaad gedaan.
In zfin orgaan heeft het Regiering
en Kamer veel te bard aangepakt,
en als het hun gelukt een onderof
ficier ln de Kamer te brengen, zal
die nog wel eens raar staan kfiken
als hfi de belangstelling van die Ka
mer moet wekken. Ik weet wat dat
zeggen wil. En ge ziet het aan Ter
Laan, die zich toch telkens en telkens
ir sp dit punt bemoeit met de
belangen van het leger. Voor zfin
uitgebreide kennis op dit terrein heb
Ik norbie.1, en bfi heefc te d*z*n op-
z chtfi mfin oprecote sympathie, maar
droe -'ig is het te zien hoe weinig
belargeteliing er in de Kamer vo<t
hem :s, Men voelt ciet voor dit on
derwerp.
Spr. behandelde nu hel S'aatspeu-
a oen. Het program wil etn* ouder
domsrente op65j.tr>gen U-eftfid voer
1 der, voor zoover hfi hei botahn
kan. Die goed kan betalen, beta e
stevige belasting. Staatapensioen
zooals de vrijzinnigen en aoc. dem.
dat willen, zoDder premiebetaling
komt er toch nooit. Bat is otimoge
lfik. kan niet.
En Troelstra wil om de gelden
te vinden, de groote bedrijven ont
eigenen. Jawel, trek dan de slaap
muts maar over je oorenAls je in
de schatkist kijkt vindt ja daar 2300
millioen gld. Bchuld. Iets anders is
er niet, maar het praatjo van staats
pensioen zonder premiebetaling doet
mooi opgeld.
IJvert niet iu die richting, zegt spr.,
doet als in FraDkrfik en Buitschland,
waar men ook premiebetaling heefc
en de soc. dem. verdedigen het stelsel
aldaar. Terwfil hier jaar en dag de
wetten Talma onuitgevoerd liggen
alleen uit partfistrfid.
Spr. besprak tenslotte de actie der
anti-rev. om zooveel mogelijk op no. 1
te atemmen van de Ifisten. Hfi wees
er op, dat de «enige arbeiders candidaat
de heer Smeenk ishfi is do ma?
waarop men rekenen kan. hoewel hfi
zich een touw om den bals heeft
gedaan door zfin as. lidmaatschap
van de Kamerclub. Wilt gfi i bg een
arbeidarscandidaat, stemt dan den
christen-democraat.
Ir was eeuig debat van een
bestuurslid van V.B.W. die opkwam
tegen eenige beweringen van den spr.
Bit gaf dea heer Staalman nog ge-
legonheid zfin standpunt ten opzichte
van dit Vorbond nader uitean te zetten,
en nanogeenkortpropagandaspeecbje
van den heer Hsrtandorf ging de
vergadering te half tw&aif uiteen.
S. D. A. P.
Zaterdagavond hield de Soc. Bem.
Arb. Partfi, afdeellng Helder eene
openbare vergadering ln den „Tlvoli"
Schouwburg, welke door ongeveer
700 personen bezocht was.
Vooraf werd door de Arboiders-
zangvereeniging .Kunst aan 't Volk",
esn nummer!ja ten gehooro gogeven,
waarna de voorzitter, de heer Ver
stegen, de vergadering opende:
Het is noodig, zoo zeide bfi, dat
wfi one met elkaar verstaan, daar
men er op uit ia om onze gedachten
te vertroeoelen. Beze vergadering is
goed bezocht, wfi hebben ongeveer
een opkomst vao 700 monschen,
terwfil mst 1000 bezoekers de zaal
vol zou zfin. Wfi zfin tevreden, maar.
niet voldaan.
Hierna geeft de voorzitter het woord
aan de eerste spreekster, mevrouw
Cadeiiue—vau Veen, die tot onder-
wern gekozen heeft: .Het Algemeen
Vrouwenkiesrecht vooraan op het
irogram van actie der Soc.-Bem."
Spreekster zegt o.a.:
Toehoorders I Zooals de voorzitter
gezsgd heefc, zal ik heden over het
vrouwenkiesrecht iets tot de vrouwen
zeggen.
En nu de vrouwen tot over de ooren
in de zorg zitten, komen wfi haar
zeggen, dat ze stifiden moeten voor
vrouwenkiesrecht. Waarom Met
vrouwenkiesrecht heeft men een goed
wapen om tegen al die ellende te
strfiden, die ons nu dag en nacht
bezig houdt.
Vooral in het buitenland is tegen
woordig de vrouwenarbeid van groote
beteekecis geworden, vooral in oor-
logstfid, door aanmaak van munitie,
en als de vrouwen nu het kiesrecht
vragen is hetneen jongens, of liever
neen meisjes, daar zfin wfi nog niet
aan toe.
In Europa zfin op 't oogenblik
ruim 60 miljoen arbeidsters, in den
oorlogstfid is het aantal met ruim
10 miljoen toegenomen. Als men weet
dat heel Nederland ongeveer 6 miljoen
Inwoners heeft, dan begrfipt men pas
wat een groot aantal dat is.
In Nederland zfin die vrouwelijke
arbeiders wel niet zoo talrfik, doch
de kamerleden vertellen praatjes,
wanneer zfi zeggen dat de vrouw,
wanneer zfi baar huishouding maar
doet, zfi voor het overige, de mis
standen die in onze maatschappij zfin,
geen tfid hebben om over te denken.
Bia kamerleden, die er zoo over
denken, mr. de Savornin Lohmsn
e.d., moesten eens 14 dagen of oen
maand de bezigheden van esn arbei
dersvrouw kunnen doen, dan zouden
zfi wel tot andere gedachten komen.
Wfi willen verboterlng in den woning
bouw, goed onderwfie.
Ik spreek alsof wfi het vrouwen
kiesrecht rseds hadden. Toch hebben
wfi het nog lang niet. Wfi motten
menschen in de Kamer brengen, die
ons daarna bet kiesrecht zullen
geven. Als vrouw voel ik allereerst
de drang naar verbetering in motder
scbaptzorg en onderwfis.
Wat is moed er sc hapi zorg het
woord zsgt het ons reeds. Wanneer
in een gegoed gezin esn kleine var-
wacht wordt, is dit bat grootste geluk
voor de moeder. Zfi kan zich dan
allerlei artikelen aanschaffen, met
roie en blauwe lintjes, cd allerlei
meer, en wanneer bet kind ter
wereld komt, neemt men een ver
pleegster die kind en motder verzorgt.
Ia een arbeidersgezin Is dit zoo
heel anders. Vooral wanneer er mser
kinderen komen. Waar Is dan alles
wat zoo'n kleine behoeft, en waar de
versterkende middelen voor de
moeder
Wfi soc. democr. willen daarom
moederscbapszorg, om gezinnen be
neden een zeker inkomen, de middelen
te veretrekken om het noodlge aan te
koopen en versterkende middelen en
voldoende verzorging te verschaffen,
zoodat de jonge mosder niet direct
na de geboorte van haar kind hard
Het billijkst en meest geschikt adres.
beboefc te worken, doch op krachten
kan komen. Beze moedeiscbapszorg
moet echter, net alt bfi staatspensioen
premievrfi zfin, daar de staat gebaat
ls met goed» staatsburgers.
Ea nu over het onderwfie. Wfi
hebben hier te lande een leerplicht
wet, die voorschrijft dat ds kinderen
6 jaar de school moeten bezoeken.
Na die 6 jaar zfin ze klaar. Z»
weten dan echter nog betrekkelijk
niets. Ze zfin dan klaar om door de
kapitalisten uitgezogen te worden
(applaus). Bit aatuurlfik over de
arbeidersklasse. Iu de gegoede klasse
is dit echter anders. Baar gaat een
kind op een betere school, waarvoor
ook beter betaald kan worden; na
dl» school gaat hfi naar H. B. S. e.d.
en de domste knapen worden op die
inrichtingen dan net zoolang met
wfisheld gepolitoerd, dat zfi er ten
slotte nog voor het uiterlfik glad
aftornen (gelach).
Wfi willen een vervolgonderwfie.
dat, minstens 2 jaar duurt, eu dat
door de eene 's morgens, door de ar der e
'e middags bezocht wordt. Wfi willen
geon herballngeonderwfis zooais dit
er nu reeds is, dit onder wfis toch Is
niet verplichtend eu wordt bovendien
nog gegeven 'e avonds, dus nh hot
dagelfikeche werk.
Baarbfi komt, dat, bfi goed onder
wfie, hst kind ook goed gekleed
gevoed moet zfin. Wfi willen school
voediüg, schoolkleedicg en bading.
De rechtschen zfin het, die bier tegen
zfinzfi zeggendaar moeten de
moeders zelve voor zorgen en anders
moeten zfi naar armenzorg g&an.
Wfi willen vscantlekolonies, eene
goede ziekenverzorging en een kos
teloos onderwfie.
Wfi zfin hier ln een plaats vlak bfi
de zee, en ook met het militarisme
komen wfi hier veel in aanmerking.
Ook tege:i het militarisme kunnen
wfi vrouwen goode ntrfidera zfiD.
Spr. draagt hierna een gedicht voor
van antimilitaristische strekking,
het welk groote Indruk maakte.
Spr. eindigt met de hoop dat de
vrouwen eu mannen samen zullen
werken, om te strfiden tegen bet
militarisme, waarna Br. Ir. v. d.
Waarden bet woord neemt.
Spr. zegt oj.
Geachte aanwezigen
Be voorzitter zegt, dat het waar-
scbfinlfik niet de laatsto keer zal zfin
dat wfi hier «amen komen. Ook ik
heb het gevoel dat men de derde Juli
te laat komt. Be laatste week ie de
goede beweging olgenlijk pas begonnen,
eD wfi vertrouwen dat wfi de leiding
hebben bfi den uitslag van dit werk.
Ook in andere deelsn des lsnds,
vooral ln donkere Zuiden, begint
zich de actie te ontplooien, 't Ie
Treub. die daar de groote trom voert.
Be ,N. Rott. Courant" van beden
■chrfift over een rede, welke Treub
in „do Boelen" in Rotterdam hield.
Wfi zfin bet onderwerp van deze rede,
wfi bepalen het, al zfin wfi ln de
minderheid.
Onze kracht waarschuwt den vfiand
om zich te veraterken.
Treub en zfin Economleche Bond
zfin van oordeel dat de maatregelen,
welke de staat neemt om de bedrfifs-
vrijheid te baperkeu noodzakelijk ls.
Na den oorlog willen zfi echter de
bedififsvrfiheid weer handhaven, om
door persoonlijke prikkel, eigenbelang
en risico weer tot bloei te brengen.
Het onderwerp van mfin rede
moest een kleine verandering onder
gaan, daar de verkiezingsstrijd eigen
lijk gaat om bedrfifsvrfibulrt. Hoe de
verdedlgiDg van de bedrfifsvrfibeid
er uit ziet kunnen wfi zien in een
boek van Plerson. Hfi zegt daariD,
tot lof van de kapitalisten, dat bet geen
klein probleemiB,omdel4fcl5honderd
millioen menschen, welke op aarde
wonen te kleeden en te voeden. Onder
de werking van bet eigenbelang zal
dit gevonden worden, zonder ten
minste tot ernstige stoornissen te
leiden. Bezo verdediger van de grond
veeten van bet kapitalisme, en de vrij
zinnigen, unie liberalen en bfinaalle
andere partijen strfiden voor bedrfifs
vrfibeid. Met enkele vooi beelden toont
spr. aan hoe de kapitalisten kunst
matig de prfizeo van producten op
drfiren, ook als de oogst overvloedig
was. Bit geschiedde in 1918 mot den
katoenoogst en in 1916 met de koffio.
Pierson zegt echter dat de prikkel
van het eigenbelang er moet zfio,
en Pierson is esn eerlfik man.
Spr. vergelijkt deze daden met het
verhaaltje van het Weeuwlje van
Stavoren. Bit reede was een afschrik
wekkend voorbeeld, een toppunt van
kapitalisme. Treub gaat 6cbt«r door
om de misère over bet proletariaat
uit te breiden. Waar zfin onze vroe
gere tegenstanders, want wfi badden
er velen. (Geroep uit de zaal) „Blo
zfin naar Staalman".
Spr.: Nood, ze zfin zelfs beneden
A. P. (gelach).
Vroeger bcoischte de Llb. Unie
en bod alles to zeggen. Wat ls er
van die machtige partfi overgebleven?
Bezo verkiezingsstrijd la ds be
grafrnie voor de Llb. Unie. 't Is
maar jammer, dat wfi het fesstlied
moeten zingen als de Lib. Unie ten
grave zal dalen.
Hoe komt dat? Uw inzicht, onze
■trfid voor algemeen kiesrecht beeft
dat gedaan. In 1894 werd, na hefigen
■trfid, door 12 apsstelen de S.B.A.P.
opgericht. Zfi zfin mishandeld, gehoond
en zelfs gesteenlgd. In '96 werd door
het kiesrecht „van Houten" de weg
naar het parlement voor ons geopend.
Sindsdien Ie ontwikkeling gekomen.
In 't begin telde de S. O. A. P.
9800 leden, na afloop 1918,
25,700. Het N V V. telde 40,000, na
1918 80,000 leden, welk aantal nog
steeds toeneemt en nu roede de
180,000 is gepasseerd.
Wfi staan aan óod vooravond van
een prscht-periode. Wat zullen wli
doen?
Wfi willen beter onderwijs, afgezien
of het openbare of bfizondere scholen
zfin. Het veraieje, dat op de bfizondero
scholen bfi bet kind wordt, aange
bracht, gaat er wel weer af, als de
kinderen, later als arbeiders de waar-
beid zien.
Alle Roomeche arbeiders van de
Philips Gloeilampenfabriek te Eind
hoven, het zfin er 48 000, voelen
dagelfiks de loet van bet. Protestant-
sche kapitalisme op huu Roomsche
ruggert.
Is het wonder dat zfi de kluts
kwfitraken Het dondert in de katho
lieke gelederen, in het donkere Zuiden.
Z«lf» „de Tfid" zegt in een artikel
dezer dagen„Wie is nu nog tegeu
he» vrouwenkiesrecht?"
Be arbeiders hadden kunnen ant
woorden „Gisteren gfi."
Het dondert ln do katholieke ge
lederen, ze gaan zich vortrouwd ma
ken met enze linie.
Wat sullen wfi met dat klestecht
doen? Wfi willen goed onderwfie
opdat de arbeider niet mateloos wordt
uitgebuit. Wfi willen de ouden van
dagen een toekomst trachten te be
reiden. Wfi moeten een Wonicgwet
bobben die de Gemeenten de ver
plichting oplegt, de noodlge rnimte
beschikbaar te stellen en ze verplich
ten om de gemeentelijke woningbouw
ter hand te nemaD, opdat er oen
einde komt aan dea woningnood, en
middelen bier voor uit belastingen te
halen. Duizenden leven bfi elkaar,
hooien elkaar en ieven ln eikaara
stank. Bat ls het, wat zoovmiI
verdriet veroorzaakt.
Er is echter ruimte gecotg, zie
maar eons het Paleis op den Bam,
daar kunnen 160 gezinnon zich royaal
huisvesten eu nu wordt het door één
vrouw élos per Jiar bewoond. Er ls
ruimte gecovg, net ls eigenlijk een
étstributiekwestle, die swr slecht
geregeld ls. Wfi willen uitbreiding
van de Woningwet en betere grond
slagen voor het staatspensioen vor
men. Wfi willen een 8urigea werk
dag. Wfi willen strfidon tegeD bulten-
landsche politiek en afschaffing van
diplomatie, en beslechting van go-
schlllen door arbitrage en tenslotte
ontwapening. Na den oorlog, wanneer
de vrede ls teruggekeerd, zou het
krackilnnlgheid zfin dit laatste in
alle landen niet toe te patten. Goen
man en geen cent voor bet mllita
riame. (applaus.)
Jonkers en baronnen genieten
slapende van hun ontzagifike oorlogs
winsten. Ooze oorlogswinst is onder
votdlng, wfi betalen gezondheid on
bloed, hetwelk met geen millioenen
te betalen ls. Be oorlogswinstmakers,
ds hyena's en haaion van bet slag
veld proflteeren nu van onze gezond
heid en levenslust. Wfi willen staats
exploitatie, zoodat er van concurrentie,
van haat en nfid geen sprake kan
zfin, om te komea tot een overvloed
van productie bfi korton arbeid.
Wfi willen geen zorg bfi ziekte.
Wfi zien onzen dag reeds gloren.
Gaat dus den len Juli naar öa
stembus voor ds Socialen(Donderend
applaus).
Na eenige zangnummers door
„Kunst aan 't Tolk" werden eenige
vragen geateld, welke door mevr.
Coderlus—v. Veen werden beant
woord.
Hierna sloot de voorzitter de ver
gadering met de wenscb, dat wat
den aanwezigen op dezen avond was
bijgebracht, zfi dit ook weer aan
anderen zouden mededeelen tot hun
eigen belang, opdat allen op 8 Juli
tot de eiksnnlng zulion komen, dat
zfi, om aan den IJzeren greep van het
kapitalisme wlJlen ontkomen, rood
moeten stemmen. (Applaus).
OrMlMMnMlUi dar Vrljzlaalg.n.
Zondagmiddag hielden de vrijzinnig-
democraten op het terrein aan de
Molcagracht, dat bestemd ls voor den
bouw der nieuwe mulo school, esne
openluchtmeeting. Als sprekers tra
den daarbij op mevrouw MaDsfelt-
de Witt Huberte van Utrecht en de
heer mr. P. J. Ond, afgevaardigde ter
Tweede Kamer. Er was tamelfik vsel
belangstelling, waartoe zeker het
mooie weer en de zang van de ver-
evnlglng „Morgenrood" hebben bfige-
dragen.
Men kan van bet goede te veel
krfigen, en de lezer, die reeds een
uitvoerig verslag van sen rede van
den beer Oud heefc gehad en die in
dit nummor alweer aan de politiek
smullen kan, zal het ons toD goede
houden, dat we dezen „landdag" ln
vorelvlucht behandelen.
Mevrouw Mansfeld besprak de
kwestie van het vrouwenkiesrecht
en de noodzakelijkheid voor de vrouw
om zieh aan te slatten bfi den Vrij
zinnig democratlschen Bond. Zfi ver
geleek de toestanden van vroeger
mst d« huidige. Jarenlang wo<nd4
zfi ln Noord Brabant, en zfi veitelie
hoe haar eenvoudig sociale werk
daar dadelfik wantrouwen wekte,
hoe de menschen gewaarschuwd
werden voor haar, en hoe zfi ten
gevolge daarvan aansluiting had
gezocht bfi de vrijzinnigen, waar