VRAAGT
n.
Ingezonden mededeellng.
Wil zij zich met de entente verstaan, opdat
wij bij een eventueele politieke en financi-
eele ineenstorting, die bij een omloop van
bankpapier van meer dan 200 milliaïnd im
mers niet onmogelijk is, of bij een verdoe»
iing van Oostenrijk, niet worden verrat?
En dat wij bij een mogelijke ineepst-orting
ten minste om eigendom in Tsjpcho-Slowa-
kije terug te krygen, opdat dit niet zal wor
den toegewezen aan Tsjecho-Slowakye of
Zuld-Slavlë?
8 uren gewerkt hadden, om meer te verdie
nen, en dat zij zelfa den beklaagde met werk
staking bedreigd hebben, wanneer hy hen niet
langer dan 8 uren te werk wilde houden. On
der deze omstandigheden leek het toen aan
het schepengerecht volkomen onjuist, den
beklaagde op grond van de verordening van
28 November 1918 te bestraffen.
De verordening kon, meende het gerecht,
wanneer zy maar by benadering aan het
algemeene rechtsgevoelen voldoening zou ge
ven, slechts het geval op het oog hebben,
dat een werkgever zyn arbeiders op ongemo
tiveerde wyze dwong meer dan 8 uren te
werken, niet echter in het geval waarin de
arbeiders vrijwillig langer dan den aangege
ven tijd werken wilden. De eerstvermelde op
vatting achtte het gerecht ook in strijd met
de fundamenteele beginselen van de grond
wet betreffende de persooniyke vrijheid.
En het beriep zich daarby op eene beslis
sing van het Reichsgericht van 6 Juli 1920,
waarby in een dergeiyk geval duideiyk wa9
uitgesproken, dat het vrijwillige besluit van
de arbeiders niet onder de voorschriften van
de bovengenoemde verordening viel.
Noske en de socialisatie.
Noske, de voormalige rijksweerminister,
thans opperpresident van Hannover, is naar
men weet door de meerderheids-socialisten
in het district Harburg candidaat gesteld
voor de a.s. Ryksdagverklezingen. Hij heefl
nu voor zyn kiezerB een rede gehouden,
waarin hy o.m. waarschuwde tegen het voort
woekeren van holle frazes en van een poli
tiek van illusies, die hoe eer hoe beter plaats
dient te maken voor verstandig ekonomisch
inzicht. Zoo zal men goed doen alle sociali-
satieplannen voorloopig in een hoek to zet
ten.
Noske ried verder zijn hoorders aan de in
ternationale vooruitzichten niet te optimis
tisch te beschouwen. Aan mooie redevoerin- 1
en van bultenlandsche socialisten heeft hel
uitscho volk niets, want van een werkelij
ke socialistische beweging is geen sprake.
Ook vun den Volkenhond, die nis een zeepbel
is uiteengespat, beeft Duitscbland niets te
verwachten.
Tegen de in het buitenland loppende praat
jes, dat de Duitschers te weinig" belasting be
talen kwam Noske op. De belastingschroef jl
is voor alle standen reods tot het uiterste
aangedraaid.
Ten slotte maande spr. tot voorzichtigheid
by 't samengaan met het centrum, dat op
clericallseerlng van de staatsambten aan
stuurt.
Uit de Hongaareche Nationale Vergadering
'Boedapest, 26 Januari. De Nationale Ver
gadering heeft vandaag Gaston Gaal met 99
tegen 82 stemmen herkozen als voorzitter
De afgevaardigde Paul Sandor heeft uit
voerig gesproken over den polltiekon en fl-
nancleelen toestand van Oostenrijk, llij h. :1
aan den minister-president de vraag gesteld
of hy wist, dat Oostenrijk de gobelins, die
geineenachapeUJk eigendom zyn van Oos
tenrijk en Hongarije, wilde verpanden, en
cljans daarover uan het onderhandelen was
met Nederland. De eventueele betaling van
8 mll loen frank zou voldoende zyn om Oos-
tenrUk zes of acht weken financieel het
hoofd boven water te doen houden. Daarna
zou de Ineenstorting plaats hebben, Hoe wil
de regeering de verpanding verhinderend
UIT 1»E OUDE DOOS.
Natuurkundige beschrijving van het land
van Huisduinen en den Helder.
Volgons de Kroniek van MedemhWk, W«.
19, zou de aU*> hout vernielende paalworm het
eeesst aan de Heldereche zee-wering Olltdekt
zijn. fel tiet jaar 1781 deed dit Insect, In zeer
hooge mate zijn vernielenden invloed gevoe
len, oftaehpon Martinet de plaag vroeger
ate-it, namelijk In de zestiende eeuw.
De.meiisph' was alwèr door zijn vijand ver
slagen en andere middelen moesten bedacht
en aangewend worden om de «eeweringen tv
feehoddeiv,
Ekiuletyk feeden 'twee mwunen oip, die het
gewichtige vraagstuk der verbeterde zeewe
ring meenden opgelost te hebben. Het waren
Pieter Straat en 1 Heter van de-r De me, Zli
«telden namelijk voor om (kei- en klipstee-
oen op de glooiing der dijken te doen aan
brengen tot ouder water, tot den bodem der
zee. Men beproefde dit plan «net zeer gelukkig
gevolg, Na deze -proef weid dit stelsel, ©enigs
zins gewijzigd, vry algemeen genomen.
Dat hetgeen tel hiertoe vermeld Is, de ge
schiedenis bevat van de zeeweringen in het
algemeen, maar van die van de Hetderaohe
In het byzonder, zal leder gevoelen, die weet
hoeseer onze "kust meer dan eenige andere
voor den woedenden aanslag «ener onstul
mlge zee, maar voolal door de steeds toene
mende eb- en vloedstiroomen in het zioh meer
en meer verhreedende Marsdiep blootstond
Het zal dus niemand verwonderen, dat men
vaak te zwalk om den geduohten vijand te
overwinnen, terug heeft moeten wijken en
een deel der kust heeft moeten prijs geven,
zoo als ons later In deze beschrijving nader
zal blijken.
Welke imoelte men heeft aangewend on
het.voorland of strand aan de Hetieiseh
kust te behouden, kan men zien O" kaart Ne
6, gevoegd achter 't werk van L. Brandllgt
Deze kaart, voorsteWlende de peilingen langs
de kust van het Nieuwe Diep tot het wester-
hoofd, in den jare 1694, doet ons zien hoe
men in dien tijd door paalhoofden de Hel-
dersche kust heeft traohten te "behouden.
Renige jaren nadat het ontwerp van Pieter
Straat en Pieter van der öeure was bekend
geworden, volgde men aan de Noordkust var
den Helder, waar zich toen hier en daar mor
eenig voorstrand bevond, het stelsel var
wierdyken, steen- en stukwerken, met regels
palen en hoofden, waarvan eenige enkel uit
deel en en palen (bestonden, door de-paalworm
zeer gehavend.*) Het voorland (maakte om
trent dien tijd plaats voor gevaarlijke dien
ten. zoodat de toestand van onze kust toen als
zeer gevaariyk moet geacht worden.
DE PAUS-KEUZE.
Bezuiniging ln de kosten.
De oorrespondent van de Times te Rome
heeft vernomen, dat het plan bestaat, van
wege de buitengewone duurte van arbeids
krachten en materialen by de uiteriyke re
geling van het conclave ditmaal een verso
bering te betrachten.
Vroeger werd er voor elk kardinaal en
zyn staf een streng afgesloten, uit drie ver
trekken bestaand apartemient ingericht, ten
einde het houden van besprekingen tydens
de stemming te voorkomen. By het laatste
conclave had de materieel© organisatie
800.000 lire gekost. Indien men het thans op
den-zelfden voet wilde inrichten, zouden de
kosten 2,000,000 lire bedragen. Vandaar dat
er waarschijniyk een heel eenvoudige in
richting gemaakt zal worden met enkele
deur-afsluitings, zonder gansohe apparte
menten en afsluitingsmuren. Ook bestaat
het plan, dat de kardinalen hunne maalty-
den gezameniyk zullen nuttigen teninde het
beruoodigde aantal koks te verminderen. Op
die maaltyden zal echter stilzwygendheid als
regel gelden.
GEMENGD NIEUWS.
Gladheid en vorst.
Van gladde straten hebben wy hier niets
©merkt. Wel wezen enkele bevroren regen»
ruppels, die Donderdagmorgen op de stra
ten lagen, op de wonderlijke onstandvastig
heid van het weer, waardoor het midden tus-
schen het vriezen in biykbaar even gere
gend had. Maar dit was toch slechts in ge
ringe mate.
Op andere plaatsen biykt het evenwel
meer geregend te hebben, althans, 'wy vin
den verschillende berichten omtrent gladde
srtraton. Zoo was ln Rotterdam het plaveisel
bedekt met een ysiaag, die groote voorzich-
heid by het gaan geboden maakte, en oor
zaak was van tal van ongelukken. Zelfs
spreekt het bericht van eeni tiental gebro
ken armen en becnen. Ook het tramverkeer
ondervond hinder van de gladheid. De be
zoekers van de Haagsche schouwburgen
vonden by het naar huls gaan de straten zoo
flad als een spiegel. Auto's slipten herbaal-
eiyk. Door het late uur kon aan zandstrooi-
en toen miet veel gedaan worden, zoodat
vooral in de buitenwyken, waar een tame-
iyk sterke wind was, de toestand voor menig
een levensgevaarlijk was. Sommige voetgan
gers hadden kousen of sokken over hun
«dhooneni gedaan. Gok hier was het aantal
ongelukken groot. Een auto van den Haag-
sohen gemeentelyken reinigingsdienst kwam
Donderdagmorgen ln de Schevenlngsohe
haven teredht; de inzittenden konden ge
lukkig bytyds er uit springen.- Ook aan den
Nieuwen lilt weg geraakte een auto te water;
l>e daarin zittende pastoor, die op weg was
om oen stervenden de laatste sacramenten
te dienen, geraakte te water, doch werd
door een melkbezorger gered. Nog een derde
auto ls te water geraakt. Ook op and'-re
plaatsen, Rotterdam, Tlel, hadden dorg -Hjke
ongelukken plaats. In Amsterdam heeft
oonstateerd. Waarom, vraagt het Handels
blad, wordt er niet beter gezorgd voor de
Amsterdammers? Forensen verklaarden, dat
het overal elders beter was dan in do hoofd
stad wat het zandstrooien betreft. Tot laat
in den morgen was het voor het Centraal
station nog een spiegelgladde vlakte. Men
critiseert het, dat de sneeuw de vorige week
onvoldoende geruimd was, waardoor thans
deze gladheid ls ontstaan.
Gasverstlkklng.
In hun woning aan de Koemarkt te Pur-
merend, meldt de „N. R. Ct", zyn de bewo
ner en zyn echtgenoot» bewusteloos ln bed
gevonden De kamer was met gas gev ild,
De bewoner bleek reeds te zyn overleden;
zyn vrouw, die nog zwak adem haalde, is
naar bet gasthuis vervoerd.
Beroovlng.
De zetkastelein W., uit Leiden is gearres
teerd wegens berooving van een buitenman
van der H., die zyn café bezocht, van 1000,
Hy is naar het huis van bewaring te 's-Gra-
venhage overgebracht.
den geheelen dag ln de gasthuizen er de
polltlebnreuux geloopen van nienisohen; die
fp'vallen waren en puls of onkel verstuikt
ladden. Ook ernstiger gevallen werden ge
it Was lm 't jaar 1749, dat het gevuar «eer
dreigend werd en mlen besloot het stelsel der
stoenglooiliug aldaar ln zyn geheel toe te pas
sen. Op het strand maakte men bovendlon
vwnfdammen met rij at werken. Langzamer
hand vorderde men in het maken van deze
zeewering en men kan het jaar 1774 aanne
men ats hot tijdstip waarop deze werken vol
tooid xljm.
Kr deden zich tijdens het maken en na de
voltooiing der dijken van tijd tot tyd belang
rijke verzakkingen voor, die door zinkstok
ken moesten worden aangevuld. Op plaatsen
waar men meende dat gevaar voor verzak
king dreigde, versterkte men de zeewering
op dezelfde wijze, terwijl! men de uitstekende
hoofden Wet vervallen, omdat men de onder
vinding had oi(gedaan, dat zy eerder schade
lijk dan voordeellg voor de kust weckten. De
onmogelijkheid Inziende, om door bedoelde
hoofden lete op de zee te -winnen, bepaalde
men zioh tot het aanleggen van met den
stroom evenwydlge werken, ten einde te be
houden wat men bezat.
De toen bestaande werken op het Kerntje
van Texel, ten zuiden, van het eiland, 1L t men
ontrent dezen tijd vervallen om aan den op
de Heldemaohe kust sterk aansehletendien' eb-
stroom eene afleiding te geven.
De voortreffelijke steunen glooiing, iin de
diepte op zinkstokken gevestigd, heeft thans
den dijk, aan de Noordkust van den Helder,
tot een bohverk gemaakt dat staat als een
rots en met niet al te piroote kosten in ge-
duchten staat vain tegenweer kan gehouden
worden.
Dat de stericte der Heldersche zeewering
reeds op t einde der vorige eeuw eene bijzo n-
'ere vermaardheid verkregen had. kan blij
ken uit onderscheidene werken, zelfs uit den
reemde.
Om het stira/nd en de duinen bezuiden
T1aapboi>fd en Kijkduin te behouden, heeft
mem in lang verLoo'ien eeuwen veel moeite
moeten aanwenden. De Mm-. stroo- en riet-
^plantingen hielpen wed een weinig, maar ze
"-drieën in lange niet voldoende te zyn. Na
1.774 werden deze werken door rijs- en stee-
oen hoofden en steenen glooiingen versterkt
en hiervan ondervoind arren weldra de gun
stige gevolgen.
Wy moeten nog spreken over de bewering
van sommigen, dat het land van iHuisdoinbn
>n den Helder vroeger een eiland zou zijn ge
veest. In authentieke stekken is steeds sura-
'ce van het eiland van Huisduinen en wel tot
het jaar 1610. Ofschoon het terrein dat wil
Verhouwen nooit een eigenlijk eiland is ge
weest .daar het steeds met den vasten wad
erbonden was. is deze benaming licht te ver
Maren. Bü hoog water steeg de vloed uit de
Noordzee door de zwinnen en killen over het
Koegras en stroomde lanzs dien weg naar de
Zu'.der"*?, Op zulk een tijdstip vu het land
AMSTERDAMSCHE BRIEVEN.
ROND DEN DAM.
Deze week dan werd de Internationale
rhieatertentoonstelding'in het HtedeLyk Mu
seum geopend, iin tegenwoordigheid van een
groot aantal binnen- en bu,bentandsohe ar-
tisten len van meerdere stedelijke en lande-
lyke autoriteiten. Zoo^ls imet de meeste ten-
toonsteLKngen het geval is, ging 't ook hier:
de „laatste hand" is men nog steeds bezig
„aan te leggen" en zoo is bw. de voor den ge
middelden bezoeker zéér noodzakelijke cata
logus nog miet gereed. Maar reeds thans valt
te zeggen, dat met deze tentoonstelling een
uiterst belangrijke kunst-gebeurtenis te voor-
scüijn werd geroepen.
Na de in 1914 te Ztirich gehouden theater-
tentoonstelling is een dergelijke belangrijke
verzameling, betrekking hebbende op de ont
wikkeling van het mode,me tooneel, niet meer
>yeen geweest. Loopt men de, door den orga
nisator, den architect H. Th. Wydeveld,
streng-modern en rustig-geetyleerde zalen
dioor en overziet men 'het geheel eerst in één
vluchtigen blik, dan ontkomt men niet aan
het gevoel, dat véél van het tentoongestelde
weï héél ver afstaat van de dageiyksche reali
teit des practischen levens, dat de kloof, die
er blijkt te bestaan tusschen al deze fanta-
siëoi, droomen en plannen der deelnemende
urtiston en de wereld van het hedendiaagsohe
tooneel-„bedrijf' zóó groot is, dat zy moeilijk,
zoo ooit, overbrugd zal worden. Het bestaan
van deze kloof werd dan ook waarschijnlijk
wel bijzonder scheTp gevoeld door den be
kenden Enge lachen toon celbewoner Gordon
Oraijph, die tydens de opening een rede hield,
waarin hy o. i. wel wat él té exclusief heit
eenzijdige ,»rtiaten"-standpunt innam. „Wy
ariisten 'bedoelde hy in dat apeeohje te
zeggen, „zyn klaar; ons werk, kunt het
hier thans om U heen zien, ls voltooid, wy
hebben gedaan wat wy 'konden; nü is het
woord aan U, publiek! Wenscht gil Inder
daad een mieuw, levond tooneel te hebben,
dan ibehoeft ge 't slochts te zeggen; maar het
moet dan ook blijken,, dat ge 't werkelijk met
hiart en.ziel verlangt!"
Een hooghartig standpunt, dat als zijnde
alwoluut en daardoor ziilver, zeer zeker op
velerlei kunstgebied reden van bestaan heeft
en te loven valt. En ook op toonoelgehted is
het ongetwijfeld goed, dat er enkelen zyn, die
dit standpunt door dik en dun handhaven en
zoodoende e«n blijvende toetssteen hooghou
den voor de versohynselen dor pruktyk, die
nu eenmaal de eigenaardigheid hebben, dat
zy veelal verloopen langs een s-zag-lyn.
Maar het ^tooneel" ie een kunstuiting, die
meer dan anders geworteld staat in de samen
leving en de massa-instincten; zoo ooit, dan
geldt hier, dat de kunstenaar zaoh niet biy-
ven»d in zyn „ivoren toren" 'kan en mag op
sluiten. En U doet dan ook goed, by een na
dere beschouwing van het tentoongestelde lm
het Stededyik (Museum te bemerken, dat hier
en daar de deelnemers zich werkelijk uit ge
noemden toren hebben opgemaakt tot het
zware stryden met en ïyden door de ^prak
tijk".
Onder meer verdient in de eerste plaats
de aandacht de Inzending van het Parysche
„Théatre du vieux Colambier", een instelling,
die onder leiding vain den acteur-régisseur
Jules Copeau, reeds ge ruimen, tyd in het
brandpunt der belangstelling van overtuigde
theater-vrienden staat. In zijn ikleine theater
tje tracht de leider, die de volgende week
ook hier in A'dam zijn idééën zal komen ver
kondigen, een levend, opbouwend contact tot
stand te brengen tusschen de uitvoerende
kunstenaars en het publiek en de resultaten
van dit pogen vindt men hier, in den vorm
van afbeeldingen en teekeningen yan de dé
cors en andere détails, vastgelegd.
Komt men door den, door Wydeveld ont
worpen ingang de tentoonstelling binnen, dan
vindt men in de eerste zaal een uitgebreide
collectie ontwei pen en teekeningen van de
twee eerste en misschien nog wel meest be
kende .Jooneelbervormers" Adolphe Appia
(Zwitserland) en Gordon Craigh (Engeland),
door wier idééën nog altijd de meer in.de
praktyk werkende medestanders gevoed
worden.
Hier en daar treft men, verder gaande,
tusschen de ontelbare moderne décors-, cos-
tuum- en gebouw-ontwerpen, enkele vitrines
aan met antieke maskers, meerendeels in
bruikleen afgestaan door het Leidsche Oud
heidkundig Museurn, maskers, die, buiten
gewoon fraai belicht en tegen een gouden
fonds geëxposeerd, alleen al een gang maar
deze tentoonstelling waard zyn.
Onder de Russische inzending, die met
haar voor een deel zéér-theoretisch „cubisti-
sche" motieven en Slavisah-helle kleuren,
wel byzonder fantastisch aandoet, treft een
verzameling „dahsfiguuri'-ontwerpen van
Léon Balet, die door de Russische balletten
beroemd werd.
Van de tot reëel bestaan gekomen plannen
valt nog te vermelden de photo's en plannen
van den Belg Henri van de Velde, die inder-
tyd, op de Werkbondtentoonstelling te Keu
len in 1914 een theater voor 600 personen
bouwde. En ook de Hollanders Pander en
Hardeveïd figureeren hier, onder de practici,
met een maquette van het volgens hun teeke
ningen te Heerlen verrezen „tooneel- eni con
certgebouw". Wydeveld zelf .toont ons met
een groote maquette vam een volkstheater,
zijn stijlvolle en gedurfde fantasie, al had hy
nog geen gelegenheid die fantasie aan de
realiteit te toetsen.
In het laatste zaaltje tenslotte, dat met zyn
mysterieuse belichting en, in de wanden ge
jouwde kleine „tooneeltjes" een merkwaar
dige ,»quarium"-«temmLng wekt, slaan de
Hollanders oqk lang geen slecht figuur. Het
„Schouwtooneel" van Musch en Van der
Horst exposeeren er scènes uit „De Parady»-
vloeik" en „Marieke van Nljmeghe", terwijl
Kooyaards er het bekende, door Erits Bene
veld ontworpen déoor van de eerste acte van
„Driekoningenavond" laat zien.
Zoodat en hiermede gaat de voorspelling
die we by de aankondiging van deze expo
sitie deden in vervulling uit een en ander
wel blijkt, dat de Nederlandscbe tooneel-we-
reld, niettegenstaande zyn voortdurend geld»
gebrek en sto-yd, dm de «y der volkeren,
vooral wat praotlsche bereiking betreft, niet
achteraan komt. Mocht er inderdaad nog ei ns
een tyd komen, dat wy hier te lande dit
chronisch geldgebrek «n tevens list theater
tekort te boven komen, dam zal onze tooned-
kunst 'blijken te staan op de eerste rij. En
wordt met deze tentoonstelling bereikt, dat
autoriteiten en, publiek van dit besef door
drongen worden, dan is daarmede het tuut van
deze onderneming al meer dan voldoende
aan getoomd.
van Huisduinen werkeiyk als een ellamd, muur
als de vloed week, hield die toestand op. In
1610 heeft men, door het leggen van een
zanddijk, ter lengte van 2800 roeden, de 01-
denbarneveldsdljK genoemd, het o verlootten
van de golven van de Noord- naar de Zulder-
zce belet. Na dien t(jd komt de benaming
„Eiland van Huisdulmen".inlet meer voor. In
1666 lade Oldenbarneveldsdijk doorgebroken,
maar na dien tijd beeft uien heui zoö goed
hersteld, dat hij in later tyd dooi' uanstuivlji-
gen ln een goede aaneenschakeling van dui
nen veranderd ls. Van den dijk vindt men
th*n« weinige sporen imeMir.
De bodem van het terrein onzer beschou
wing bestaat uit drie veroohUhmde hoofd
soorten van gronden, ais: marsoh-, geest- en
dulngronden. Zy versmelten echter zoodanig
in- en door elkander, dat hunne grenzen bijna
niet, of althans niet «net zekerMd te bepalen
zijn.
Op vele plaatsen vindt mien, tier diepte van
vijf tot negen voeten, een veen- of tivrflaag.
van een tot drie voeten dik, soms wel tot vyf
Onder deac veenlaag, die vry sterk ls saam-
gemikt, vindt mén wederom zand. Zy strekt
•den ook uit onder de duinen door en waar-
sohljinlljtc wel verder in zee.
De grond van het B'iltenveli b'Staat voor
•en deel uit kleigrond', hier meer, daar minder
mot, zandgrond vermengd.
Het strand van Huisduinen is geheel over
eenkomende met dat van de geheele Hollaud-
sche kust. Men vindt aldaar echter meerma
len stukken derrie, die waarschijnlijk van de
Raaks afspoelen. Ook vindt imien er wel eens
boomstammen, of zinkhout, waarvan de oor
sprong, naar het gevoelen van Paludainus
dezelfde is. Zoo als we boven reeds aanm°rk
ten. zou een aanmerkelyk deel van het, in
vroegere eeuwen aan de zee prijsgegeven
land, met bossoben bezet zijn geweest, die
door de omkeeringen,. veroorzaakt door de
hooge watervloeden, tot in den bodem zouden
gezonken zijn.
iDit vermoeden wordt bevestigd door de
menigvuldige opgravingen van boomen.
meest met de toppen naar het Zuidoosten ge-
keerd. Bij het graven der dokken te Willems
oord heeft men ze menigvuldig gevonden.
't Is echter moeiiyk te bepalen- of deze om-
keering heeft plaats gehad tydens den Cim-
hrisohen vloed', zooels sommigen wlileni, of
by een der vele overstroomingen, die in late-
ren tyd zyn voorgevallen.
Na deze beschohwiug van het vaste land
van Huisduinen en den Helder, moeten, wi,
een blik slaan op de zeegaten, als. met de om-
wentellrwren die het land onderging, in zeer
nairw verband staande, wy zullen dan ook
gelegenheid' hebben het een en ander te ver
melden van de haven, hri Nieuwe Diep.
De kaarten, gevoegd achter het, werk van
L. Rrendügt, zullen ons hier ten gids veer
strekken.
Kaart III, „Landkaart van ©en, gedeelte der
Nederlanden, voornamelijk ten aanzien der
uitwaterende stroomen, Ln de dertiende eeuw
ontworpen", geeft ons het land te aamsohou-
weu, toon Texel, volgens het medegedeeld ge
voelen van Paludanus, nog aan bet Land van
Huisduinen gehecht was.
We xlen wel, tuasohen de tegenwoordige
noordpunt van het vaste land en de plek clle
thans het eiland Texel uitmaakt, een zand-
rond die ons weinig 'bestand sohJjmt tegen
o woede der zee, niaar er ls nog geon siioor
te ontdekken van de zeegaten, die hier later
ontstonden, evenmin als van het Marsdiep en
lvet Nieuwe Diep.
De beschouw,ng van Kaart IV, „Landkaart
van een gedeelte der Nederlanden, voorna-
nieiyk ten aanzien der ultwatorcnde stroonien
ln 't laatst der dertiende of 't begin der veer
tiende eeuw ontworpen", leert ons, dat de
ipsnJnff tussi'lii'ii het land van Huisduinen
li Texel toen reeds gevormd was. Van het
Nieuwe Diep ontdekken wy nog geen spoor,
naar we zien er wel een water, dat ln verband
staat met het nieuw gevormd zeegat en tot
voorbij Behagen zijp loop neemt. Brandllgt
merkt aan, dat deze kaast aantoont hoe de
Voorzienigheid, Ln de beginselen der diep-
wording van het Texelaohe zeegat, een ge
vreesd onheil, tot heli van geheel Holland ten
goede besteld heeft.
De gaten waardoor men uit het Marsdiep
naar zee zeilt, zijn ln dort loop der tijden aan
veel verandering onderhevig 'geweest. Ver
scheidene hebben er bestaan, waarvan thans
geen overblijfselen te vinden zijm. Het Booms-
gat, de Slenk, het Spanjaardsgat, het Lande-
diep, zijn als zeegaten verdwenen.
Het Nieuwe Diep was in vroegere eeuwen
eene kreek, bij eene der stormvloeden ont
staan; by volzee stond er water genoeg dooh
bij laag getij kon er geen geladen vaartuig
van aanbelang, zelfs geen 'lichter inkomen,
want by het wierhoofd. aan den, invang der
kreek, lag een zandbank. Op kaart Nó. 2. ge
voegd achter het meer aangehaalde werk van
L. Brandligt, voorstellende de Texe'sche
stroomen,, enz., ziet men genoemd hoofd of
de hoofden, want er wanen er twee. die samen
«en V vormden, afgebeeld, zoomede de zand
bank voor het Nieuwe Diep. Die ba"k heeft
men later weggeruimd, dooh daarna bleek het
nog geene gesohlkte llgrilaats te zijn voor
groote schepen. Deze moesten des winters,
om zich voot den ijsvang te beveiligen, op
den Zuidwal ln het slijk gezet worden, waar-
heem ze ook gebracht werden om gekield te
worden. Brandllgt zegt ln zijn werk. dat hy
ln het jea,r 1761. met meer dan tachtig sche
nen Ln de Hoornsche haven winterlaaw heeft
gehouden, omdat de Zo'dwal' niet veilig ge
noeg w«rd geacht. Het Nieuwe Diep was dus
voorheen nld* meer dan «en» lig- of berg-
Met deze kunst-uiting ln het Stedeiyk Mu-
seaim schijnt er ook over andere gedeelten
van de Amstelstad' een «esthetisch» vlaag to
waaien. Zoo kwam dan ln de laatste gemeen
teraadszitting de besoherminig van het stads-
sohoon ter sprake ter gelegenheid van een1
door de Commissie voor de Strafverordenin
gen gedaan voorstel om te komen tot een be
paling ln de Algem. Politieverordeningen, be
helzende het verbod van on-aesthetische re
clames en van bouwwerken, die aan het stads
schoon schade kunnen toebrengen. I n princi
pe bleed de geheele Raad het met die \oorstel
roerend eens te zyn: er waait nu eenmaal,
zooals gezegd, op 't oogenblik een welaau-
doende aesthetische vlaag over onze stad! T
Maar miet het .principieele" alléén komt inen
er ook hier, evenals op modern theetergébied,
er Sdhoonheids-jCommiasies en dergelijke op
na houden, de laatste jaren maar al te dikwijls
moeten ondervinden. Afgezien van het feit,
dat de „deskundigen" het 'm dergeiyke oom-
missies meestal moeiiyk eens kunnen
worden, stuit de uitvoering van een „verbod"
op gronden van „smaa'k" genomen, dikwerf
op bijna onoverkomelijke bezwaren. Vandaar, i
dat het advies van het gemeenteraadslid
Spier, die allereerst Ln dezen een regeling der
procedure wensohte, o. i. zeer juist was.
Ook de chaotische ontsiering, waaromder
de stad by elke verkiezingscampagne komt te
ïydien, kwam, nu de nieuwe verkiezingen Ln
'j, zicht zijn, ter sprake. En, eigenaardig ge
noeg, de Heeren politici, wier namen by der
gelijke verkiezingen het meest en het sma
keloost op schuttingen en muren „geadver
teerd" plegen te worden, bleken het sterkst
tegen een dergelijke ontsiering gekant. Ho
pen wij, dat zy, toomt eenmaal de verkiezinge-
roes ook weer over hen, niet van dit toe te
juichen standpunt zullen afwyken!
Een belangrijke imededeelmg in verband
met de bestrijding van de werkloosheid werd
overigens nog in deze zitting vanaf de tafel
van B. en W. gedaan. Helt Gemeentebestuur
is nJ. vam plan aan de industrieën die door
middel van een accountantsonderzoek kunnen
aantoonen, geen, winst te maken, steun toe te
zeggen, waarby dan het Rijk zijn medewer
king ook zal -verleenen. Een toezegging, die,
behalve by de communisten, die er slechts
een truc in vermochten te zien, om de „onder
nemers" voor ondergang te behoeden, alge
meen voldoening wekte.
Naast de „ernstige" aesthetiek en de werk-
loozen-zorg ontbreekt de laatste dagien ook
de „note gaie" niet!
Het verkeer staat in 'het teelten van de
„gladdigheid" en het publiek, dat zich bui
tenshuis waagt, beweegt ziclh, niettegenstaan
de het verplicht strooien van asch en gruis
op de trottoirs, op de meest vreemdsoortige
wijze lange 's Heeren wegen. „Loopen" kan
je 't niet meer noemen; het zijn acrobatisch»
verrichtingen, die alle noodzaak voor'heil
gymnastiek of andere ,/physioal culture"
teniet doen. 't Is één schuifelen, 'glijden, ba-
lanceeren, waartegen zelfs de HollandscJie
deftigheid het finaal moet afleggen. En hlisir
en daar ziet men zelfs door de gladheid' ge-
plaagden redaclaal met zakken of wollen
doeken om de schoenen gebonden voortsuk
kelen, terwijl gisteren nog, tot algemeen»
hilariteit van de aanwezigen, een stamgast
kalm, met zyn schoenen ln de hand en op zijn
sokken, een bekend, drukbekJant café binnen
wandelde.
Als deze ongelukkigen maar niet onder de
nieuwe verordening tegen de „ontsiering van
lü i Mii'1'sch<x>n" vab'ii!
plaats voor loods- of vlssqjierssohulten.
Tusschen de jaren 1770 en 1780 heeft inen
werd uitgediept en later op die diepte onder-
voorde
het Nieuwe Diep tot eene haven gemaakt. Ze
houden door de getljstroonwn, die, door mid
del van keerdammicii, tut diat «inde, vergaderd
en geleid werden. De eteenen datn en de Duo
d'Al ven werden, eerst ln bet jaar 1786 vol
tooid. Sedert dien tijd wrd het Nieuwe Diep
eene veilige ligplaats vootr allerlei «oort van
eohepon en ln 1781 begaf de Stadhouder Wil
lem V zioh naar die naven om z* ln oogun-
sehouw te nemen, ten einde ze tot eene lig
plaats voor «diepen van oorlog te maken.
Hiermede zullen wij de korte beschouwing
van het terrein, waarop de te beaolirljven ge
meente gevonden wordt, beelulten, om over
te gaan tot de taak die wij on» gesteld wéllen.
Wij zullen het ireoht van erna [geboorte laten
gelden on mot de ge-, van lliialduna
oen aanvang maken.
Dat van de eerste jaren of liever van de
oereto eeuwen van het bral mui dezer plaut»
weinig met volkomen zekerheid valt te ver
melden, zal leder lezer licht bciarljln,rL*
Touh 'kunnen wy het miet van o/i« verkrll-
Ïen om on» er af te imatoun m»t te zeggen:
n dien jare zooveel werd Huelduna gesticht,
vervolgens bereikte het ln dit of dat Jaar zijn
hoogst» welvaart en ikwam later tot verval.
wy willen daarom met vermei'.Heg van het
geen oude sohry vers ons daaromtrent met ze
kerheid berichten, hulp zoeken op het gebied
der geschiedenis der oudheidkunde.
Van alle tijdperken, gedurende het bestaan
van ons land, is genoeg beleend om van het
bekende tot het onbekende te besluiten.
Wy zullen de eerste zijn om te bekennen,
dat alles wat wy omtrent de toestanden der
eerste eeuwen vermelden, niet zuiver Risto
ri soh is of kan zijn. Om tot een geheel te ge
raken, achten wy een weinig fantasie geene
zware zonde. Bovendien, daar wij eerlijk op
biechten, rekenen wy ook op absolutie en
leggen de plechtige verklaring af, dat wy in
de beschrijving van den 'lateren tijd,igeen
haarbreed .van de historie zullen afwyken.
(Wordt vervolgd).
Kathechismus der Natuur, 3 dl., bl. 61.
Ontwerp tot de minst kostbare, zekerste
en sohieiykst" herstelling van den zorgeUtken
toestand der West-Friesohe zeedijken, Arnst.
1788.
Scylia en Oharybdis, by Miart, te Amst.
1780- vil 077
Tegmw. st.der Ver. Nedierl..-8<M„ w.
R Wokman. Beitröge zur Hyd^lisehen
Architect ut Oóttingen 1799 en W «Y™
Algemelme Wasserbaukunst. Danmat. lius-
ros'iimaat
De Internationale Theateïteri-
toonstelling. Het Stadsschoon.
Steun aan noodlijdende Indus
trieën. Asch en sintels.
0 0 9
0 0 9
