T
Derde Blad.
VAN ZATERDAG 28 JANUARI 1922.
PLAATSELIJK NIEUWS.
De vaart op het Noord-Hollandsch Kanaal.
Het garnizoen der Infanterie te Helder.
Het honderdjarig bestaan van het
Algemeen Weeshuls.
r.
gloeiend werden gestookt, was het vooral in
de nabyheid van het tooneel niet te harden.
Het Bestuur met den heer Vliegen in hun
midden als feestredenaar, dat aanvankeiyk
plechtig had plaatsgenomen aan de deftige
groene tafel op het podium, vluchtte-weldra
van daar naar de zaal waar het althans min
der koud was. Maar de kou heeft aan de fees
telijke stemming niet in het minst afbreuk
gedaan.
Het voor deze feestelijke gelegenheid op
gestelde-programma vermeldde allereerst het
zingen van de „Internationale" door de zang-
vereeniging „Kunst aan het Volk" met mede
werking van alle aanwezigen. Daarna trad
dezelfde vereeniging (onder leiding van ha
ren directeur, den heer C. W. Rusting) op
met een tweetal socialistische strydUederen,
„De Rood en roepen", woorden van Adama I
van Scheltema, muziek van de Nobel, en
Schaperis bekende lied „De Wereld aan ons"
(muziek van W. Lanfermeyer). Toen betrad
de heer Verstegen, afdeelingsvoorzitter, het
podium, om zyn openingsrede te houden en
den aanwezigen een hartelijk welkom toe te
roepen.
Vyf-en-twintig jaar terug, aldus spr., had
De „Record Reign"
De werkzaamhedien tot viotbrenlgen van het
op de glooiing van den zeedijk zittende En-
gelsche schoenertje „Reoord1 Reign" zijn oin-
üelyk%met gunstigen uitslag bekroond. Dag
en nacht heeft men gewerkt oan het schip
vlot te krygen: elk oogenlbil'k van opkomen
den vloed benut. Maar het geluk was niet met
de vlelterlieden, die hieraan arbeidden, want
de ^oostenwind was oorzaak, dat de waterstaoi-
den iniet hoog genoeg opliepen <xm de „Reoord
Reign" vlot te kunnen brengen. Gisteren was
men zoover gevorderd, dat alleen ihet achter
schip nog op den dyk zat, het geheele voor
schip lag reeds in het water. Het bleek toen,
dat de lekkage nog al meeviel, en men hoopte
nu op vloed, om ook dit achterschip van de
steenen af te krygen.
Het Us.
Nu de feUe vorst een dag of wat heeft aan-
Wy kunnen dus niet anders dan wat wur
men voor eenige meerdere stoffeiyke wel;
vaart. En wy willen het andere ook, wil wil
len ook genieten van alles wat kunst en wo-
tensohap biedt, en dat thans voor enkelingen
is. Wy willen werken, maar wy wenschen
ook de vruchten van onzen arbeid te zien.
Onze taak is het de maatschappij in die rich
ting te sturen, opdat onze kinderen op
groeien als vrije menschen.
A. ,J. Sevenhuysen, architect te
(maker van het bekroonde plan).
Gisterenmorgen te half tien is een ijsbre-
ker van Amsterdam vertrokken, die te onge
veer half drie te Alkmaar arriveerde. Het
kostte veel moeite, het zware ijs van Purme-
rend naar Alkmaar te breken. Nog zwaarder
weik geeft het gedeelte van Alkmaar naar
hier. Te half zeven hedenmorgen was de ijs
breker bij Burgerbrug, steeds gevolgd1 door
de van Amsterdam vertrokken boot van de
„Esoaia".
Te Burgerbrug werd de aldaar in het ijs
zittende boot van de „Esoaia" losgemaakt. De
beide booten, alsmede de ijsbreker, worden
alhier hedenmiddag te 3 uur vea*wacht.
De directie van de „Esona" (heeft maatre
gelen genomen, om den dagelijkschen dienst
zoo mogelijk te hervatten. Morgenochtend
vertrekt reeds een (boot naar Amsterdam.
(Zie verder de advertentie).
De ijsbreker heeft, naar wij vernemen, in
etructies, het kanaal verder open be houden.
De Telegraaf heeft inzage gekregen van
een geheime aanschrijving omtrent de op
komst der lichting 1922, zooals die regeld zal
worden indien de Eerste Kamer he^ aanhan
gige dienstplicht-ontwerp heeft aangenomen,
hetgeen zoo goed als vaststaat.
Daaruit blijkt ons dat het 21e Regiment In
fanterie (thans te Helder en Hoorn) word
overgebracht haar Amersfoort.
Zoolang de reorganisatie van het legeT
nog niét is aangenomen, blijft de Staf van
het 21e Reg. Inf. gevestigd te Helder, de mi
liciens zullen echter te Amersfoort onder de
wapenen komen en aldaar worden geoefem
door kader, dat te Amersfoort gedetacheerd
zal worden. Hiervoor zal zooveel mogelijk
on^huwd personeel worden aangewezen.
Aanbesteding.
Door het bestuur der Vereenlging „Vak
school voor Meisjes voor Helder en Omstre
ken" werd Donderdagavond aanbesteed het
lood- en zinkwerk, w.c.'s aanleg, sanitaire
artikelen en gasleiding voor haar schoolge
bouw hoek Javastraat en. Middenweg. Be
grooting 10579.Ingekomen waren de
volgende biljetten: J. A. Fey, Helder,
9990.G. J. de Jong, id., 10949.Schel
lingen, ld., 11760,—, O. J. Westerbaan, id.
12100.—.
Verharding weg CaHantsoog,
Onze correspondent te CaHantsoog bericht,
dat Gedeputeerde Staten dezer provincie een
subsidie van f 80000— hebben toegestaan
aan de gemeenten Helder en CaHantsoog
voor den aanleg van een nieuwen weg onder
de duinen van Helder tot CaHantsoog.
Wij kunnen hieromtrent nog het volgende
mededeelen: Gedeputeerde Staten hebben de
ze subsidie, die deel uitmaakt van een be-
grootingspost van 200.000.verleend voor
werkverschaffing. Het was geens de bedoe
ling van Gedeputeerde Staten den aanleg van
wegen te subsidieeren, en het is niet dan op
sterken aandrang van da sociaal-democra
tische fractie, met name den heer Michels,
dat men besloot een bedrag uit te trekken
voor werkverschaffing. Het hierbedoelde
werk de aanleg van een weg naar Cal-
lantsoog is begroot op 100.000 waarvoor
de provincie 80 subsidie geeft, evenwel
onder voorwaarde, dat het Rijk 'en de ge
meenten Helder en CaHantsoog voor de rest
zorgen.
Nu het Algemeen Weeshuis 1 Febr. 100
jaar bestaat, is het misschien goed, om het
een en ander over deze stichting mede te
deelen.
Toen 25 Jan. 1822 regenten en regentessen
door het gemeentebestuur van Helder geïn
stalleerd werden met de bedoeling, dat z(j
1 Februari in functie zouden treden, bestond
reeds een Algemeen Wees- en Armenhuis,
genoemd ,Wees- en Armenhuis vau de ge
meente Helder en .Huisduinen". In dit Wees
huis. zijn van 10 Oct. 1780 tot 1 Febr. 1822
172 kinderen opgenomen geweest, waarvan
60 overgingen naar het Algemeen Weeshuis
van de gemeente Helder.
1 Februari werd door regenten en regen
tessen uit hun midden gekozen de heer Joh.
Starkes tot voorzitter, do heer S. Schoon tot
secretaris. Verder waren de heeren H. van
Wiin en A. Heiligers regenten en de dames
A. Kramer—Kwak, N. Korf—Jongeling en
C. J. Koning—Jansen regentessen. Vader en
moeder waren de heer G. Adriaan sn mejuf
frouw W. Marga
Den Hen Februari werd het eerste weesje
in het Huis onder het nieuwe bestuur opge
nomen. Zoo zijn er vervolgens 850 weezen
in het register ingeschreven geweest.
Dat het Weeshuis in werkelijkheid een
.Algemeen" Weeshuis was, moge blijken uit
den volgenden spiat.
Ingeschreven in 100 jaar 850 weezen en wel
Meisjes. Jongens.
den heer
Amsterdan
J. Borst, plaatselijk architect, en de heeren
regenten, Na onderzoek keurden dezen het
plan goed.
Door het gemeentebestuur werd aan den
beer A. J. Sevenhuysen opgedragen plan,
bestek en teekeiing te maken voor de som
van f200. Deze werden door B. en W. en het
bestuur van het Weeshuis goedgekeurd en
de bonw kon beginnen.
Vermoedelijk is men begin 1851 gaan bou
wen, want 8 Juni 1852 werden de Bleatels
van het nieuwe Weeshuis door B. en W. aan
het Bestuur toegezonden.
2 Juli 1852 was het huls klaar om de
kinderen te ontvangen. 13 Juli 1^52 werd
door het gemeentebestuur in overleg aaethet
bestuur van het Weeshuis bepaald, dat de
overgang der weezen naar het nieuwe huis
zou plaats hebben op Donderdag 29 Juli 1852,
's avonds 6 uur.
Donderdag 29 Juli 1852 had de feestelijke
opening van het nieuwe Huis plaats.
Het gemeentebestuur werd vertegenwoor
digd door den heer A. Boomsma, fungeerend
Burgemeester en de raadsleden J. Papinian,
K- Metselaar, J. Sevenhuijsen en J. Haremaker,
Het weeshui8bestuur door de heeren K. J.
Krul. B. Verheij, J. Schoon en E. J. Ver
weyden, regenten, en de dames Goedkoop,
Blokziel, Senderman en Papinian, regentessen.
Met het overgaan naar het nieuwe Weeshuis
waren er 92 weezen.
De eerste begrooting in het nieuwe huis,
werd in ontvangst en uitgaaf geraamd op
f9155.
Natuurlijk ziju er in den loop der Jaren,
talrijke veranderingen en verbeteringen in
het huis aangebracht.
Vooral onder het bestuur van de heeren
C. J. Verhey, A. J. de Jongh, L. de Brutjn,
H. Buiskool, Th. C. W. v. Mierlo en anderen
en de dames De Ven.Meijers, Baert, Corporaal
en anderen. In 't bizonder op hygiënisch ge
bied hebben zij mede gewerkt tot verbetering
van den toestand.
Op het oogenblik, 1 Febr. 1922 zijn er 83
weezen in het register ingeschreven, 16 jongens
en 17 meisjes)hiervan zijn 1 in gezinsver
pleging. Was b'J het in het gebruik nemen
van het nieuwe Huis in 1852 er steeds een
toename van weezen, tegenwoordig is dit niet
het geval
Gereformeerden 311
R.-Katholieken 191
Hervormden 236
Doopsgezinden 83
Lutherschen 35
Chr.-Gereformeerden 21
Oud-Katholieken10
Oud-Gereformeerden 7
Israëlieten 6
(154
89
(119
15
16
7
3
157)
102)
117)
18)
19)
14)
7)
1)
4)
De aanvraag voor plaatsing van weezen
werd steeds menigvuldiger, zoodat het bestuur
in 1847—'48 en '48 steeds by het gemeente
bestuur beklag deed, dat het onmogelijk aan
alle aanvragen voor plaatsing kon voldoen
en aandrong een nieuw .Weeshuis te laten
bouwen.
December 1849 werden door het bestuur
bouwkundigen opgeroepen tot het maken van
een plan, bestek en teekening voor een nieuw
Weeshuis. Voor het besté plan werd flOO
uitgeloofd.
Mei 1850 had een bespreking plaats met
niet kunnen gebeuren wat thans plaats vindt;
dat ondanks de heerschende griep een volle
zaal menschen is gekomen om ons zHveren
feest te vieren. Is het thans'niet zoo moei-
Hjk meer lid te zyn van de s.d.a.p en modern
georganiseerd, vyf-en-twintig jaar geleden
was het anders. De jongere partygenooten
hebben niet de minste notie, van wat het in
die dagen beteekende je voor het socialis
me te verklaren. De ty<l van oprichting hier
ter plaatse was een tyd van vervolgingen
van rechts en links._ Pas hadden we in het
geheele land de opzienwekkende geschiede
nis van het ontslag van de onderwijzers
Janzen en Reitsma achter ons. Zy hadden
het gewaagd socialist te zyn, en dat was voor
den toenmaligen wethouder, wyien den heer
P. Groen, voldoende om te zeggen: ik trap
ze d'r uit! Dit is evenwel niet gelukt-, niet
zoozeer door plaatseiyke invloeden dan wel
door het werken van de vakorganisatie der
onderwyzers, den Bond van Ned. Onderwij
zers, die ook toen al bestond. Voornamelijk
deze en het werken in het geheele land zyn
de oorzaak geweest, dat Janzen en Reitsma
gehandhaafd bleven. JJit die dagen zyn veel
Imeer staaltjes van vervolging te vermelden.
Vóór de oprichting der s.d.a.p was het een
Het le weesje is opgenomen 14 Febr. 1822,1 zoeken en tasten, en toen de party bestond
het laatste 5 Januari 1922.
Vermoedeiyk zal het Weeshuis niet lang
meer voor Weeshuis dienst doen, daar plaDner.
▼oor gezinsverpfcging reeds door het Bestuur
van het Weeshuis aan B. en W. zyn gezonden.
Mochten deze plannen door den Raad worden
goedgekeurd, dan hoopt het Bestuur vaa het
Weeshuis dat verscheidene huisgezinnen in de
gemeente Helder tegen een behoorlijke ver
goeding kindèren zullen willen opnemen.
De begrooting was in 1853 f9155.
De uitgaaf was in 1920 f24162.76.
Als Vader en Moeder fungeeren thans de
heer en mej. Plaggemars, aan het hoofd der
naaikamer mejuffrouw V. Toor, Suppoost de
heer v. Kuik.
Het Bestuur bestaat thans uit de volgende
dames en heeren: Regenten: H. F. ri-Baaren,
L. de Bruyn, Th. C. W. v. Mierlo, L. Wiersma.
Regentessenmevr. de wed. P. Oorporaal-
Spruit, mevr. de wed. 8. Spruit-Govers, mevr.
A. W. Dekker-Klik, mevr. B. Hejjblok-De Graaf.
Secretaris-penningmeester de heerS Heijman.
1 Februari zal voor de weezen een feestdag
zyn. 's Avonds 8 u. heeft er een feestelijke
bijeenkomst plaats, waar de weezen worden
getracteerd en de avond verder prettig zal
worden doorgebracht. Het gebouw zal van
binnen worden versierdzoodat het een feesteiy k
aanzien krygt.
H. F. v. Baarej,
Voorz. Regent Alg. Weeshuis.
Hedenmorgen hall negen is dit gelukt: de
„Record Reign" raakte vlot, en het wel droe
vig afgetakelde'schip hernam het haar van
huis uit toekomend element Alleen naby de
«machinekamer bleek het eenig water te ma
ken, men 'kon dit gemakkelijk met de pompen
verwijderen. De sleepboot „Limburg" zal
trachten het schip oiaar 's Rijkswerf te ver
halen, teneinde aldaar gerepareerd te worden.
Wegens het vele ys in de haven zal dit niet
zoo geanakkeHjk gaan.
fehouden, is daarmede, voor de tweede anaal
ezen winter, de yspTet op de grachten en
kanalen in .onze stad opgeleefd. Trots de felle
kou, reden"op het Heldersche Kanaal reeds
veie' jongens en meisjes schaatsen, en> ook
wel enkele ouderen. Het y s was hier niet fraai,
maar aan de ijspret schaadde dit niet. Ook
zagen wy reeds een tentje onet de traditio-
neelie versoiaperingen. Een twintigtal werke-
1 oozen zijn van gemeentewege belast met het
schoonhouden en onderhouden der banen.
Deze lieden zijn aHen van lijnen voorzien om
in voorkomende gevallen ,te gebruiken. Dat
deze voorzorg niet overbodig is, is van de
week gebleken, toen eenige slachtoffers van
het ijs uit het water moesten worden gehaald.
Ook op de fortgrachten wordt druk gere
den Jammer is het, dat .thans weer een
sneêuwlaagje het ys bedorven heeft.
Zilveren Feest Af deeling Helder der
S. D. A. P.
paarse. En
het tooneel,
Seringen, witte seringen en
groen, veel' groen. Groen op
proen in de hoeken, groen langs de zij
wanden Dan: ter rechter- en ter linkerzyde
oo het tooneel de vaandels. Het partyvaan-
del het vaandel der Zangvereemging. oorts
de 'groote groene tafel voor het jubileerend
bestuur de bestuursleden met roode bloe
metjes in het knoopsgat. Tenslotte de feest
stemming. Niettegenstaande de geweldige
groote kachels, dis den geheelen avond reod-
met een poover aantal leden, had die aller-
wege strijd te voeren tegen den Socialisten-
bond, en de vrije socialisten. Ook hier was
dat zoo. In het oude Tivoli hebben wy onze
sprekers moeten beschermen, niet ln de eer
ste plaats tegen de rechtschen, maar speciaal
tegen de vryzinnigen en de liberalen, die
van der Goes en Fortuyn te water wilden
loopen als niet enkele burgers en vooral ma
trozen dat hadden verhinderd. En dan Staal
man! Die was toen in zyn volle kracht, hy
werd bestreden door de vrijzinnigen, maar
steeds nam zyn aanhang toe. Eenmaal had
hy byna den gemeenteraad om. Hy zorgde
ervoor, dat de s.d.a.p klein bleef. Wy hadden
in de Sluisdykstraat een lokaaltje voor on
ze byeenkomsten (tegenwoordig by de Theos.
Ver. in gebruik). Staalman noemde dat in
zyn Extra Tyding „het nestje". Welnu, iede-
een, die in dat „nestje binnenging, kwam
met naam en toenaam in Extra Tyding te
staan. Staalman hoopte op die manier de be
weging den kop in te drukken, doordat de
betrokken arbeiders .ontslagen zouden wor
den.
Onder die omstandigheden moesten wij
trachten iets naar buiten te bereiken, wy
moesten onzen weg zoeken, en de socialis
tisch voelenden werden hopeloos verdeeld.
Op een Zondagmorgen in December heb
ben toen Reitsma en Alb. Kroes, twee on
derwyzers, de afdeding. opgericht In een
boetje in de Jonkerstraat, een soort stal, met
6 leden achter zich. In dezen tyd, nu de
s.d.a.p. een grooten staat van dienst achter
zich heeft, en de arbeiders meer en meer het
bewustzyn hebben gekregen te behooren tot
de groote gemeenschap der menschen, nu
meer en meer in hen is gekomen de drang
een zoo goed mogeiyk bestaan te veroveren,
is die afdeeling van 6 leden tot een belang-
ryke hoogte opgevoerd. Zeer zeker heerscht
ook thans nog verdeeldheid in het socialis
me, maar die verdeeldheid is meer bewust
dan ih die dagen van vroeger. Op het oogen
blik is ons pad vrijwel geplaveid.
In die dagen was het oppassen om lid te
worden van de party. Wy konden het, trots
al ons werken, niet verder brengen dan 6,
7, 8 leden- Tawerwonderen was dit niet; zoo
als reeds gezegd, was Extra Tyding onze
grootste vyand, en de aanhang van Staalman
bestond voor een groot deel uit menschen,
die by ons hoorden. Zyn kracht was de zaak
van het socialisme te verdoezelen en een
persoonïyke Hetze te ontketenen tegen de
leiders. Janzen en Reitsma werden Wty ge
rehabiliteerd, maar jarenlang voerde Staal
man in zyn blaadje een Hetze tegen hen.
Wy waagden het niettemin een candldaat
te stellen en kozen Hugenholtz. Maar wat
een moeite het kostte om zelfs de handtee-
keningen daarvoor te krygen. Want Staal
man publiceerde die namen ln zyn blaadje.
Tot omstreeks 1907 bleef de toestand statio
nair; wy hadden toen 12 leden. Daarna ls de
groei begonnen. Wat spr. betreft, elke week
stond hy in Extra Tyding, finaal uitgekleed.
Spr. trok het zich toen wel eens aan, totdat
op zekeren keer ds. de Koe tegen hem zelde:
je bent mal, kerel, je moet je die dingen
niet aantrekken. Langzamerhand zakte deze
Hetze wat af en we kregen steun van buiten
van menschen, die geen socialist waren, doch
de strijd wij*- van Staalman luguber vonden.
Op vermakeiyke wyze deelt de heer Verste
gen staaltjes mede van de dikwyis geestige
wijze waarop Staalman hem en de zynen be-
lachelyk maakte. Zy hadden in die dagen
nog een vaandel ook; het was heel primi
tief, maar deed op vergaderingen dienst.
Staalman schreef dan in zyn blad: de roode
zakdoek van den secretaris werd ontplooid,
waarby een traan werd weggepinkt.
Na 1908 is de afdeeling gegroeid, en de
grootste aanwas kwam van den Rooden Dins
dag, toen wy een extra-trein lieten loopen
en vele geestverwanten zagen met welke
ontzagiyke geestdrift in den Haag gedemon
streerd werd .Onze afdeeling heeft hier orga
nisatie gebracht (matrozenbond, losse werk
lieden van „Ons Belang", bouwvakarbeiders,
enz.). Op het oogenblik hebben wy een afdee
ling met een groote 200 leden en over de 500
lezers van „Het Volk". Deze groei is dus
van beteekenis.
De herdenking van ons 25-jarig bestaan
bedoelt een hechtere band te knoopen tus-
schen geestverwanten en allen die bij elkan
der hooren. Wy allen hebben een eensgezind
iazieht omtrent ees betw» maatschappij,
waar het niet langer noodig zal zijn, dat
menschen, omdat ze anders werkeloos zou
den zyn, aan het geestdoodende werk. wor
den gezet een oud lort- stuk te kloppen, maar
waarin ze nuttigen arbeid kunnen prestee-
ren. Deze avond moet er een van propagan
da zyn, wy moeten straks gesterkt naar huis
gaan, met de overtuiging, dat geen mensche-
lijke krachten mogen teloor gaan, maar dat
alle in dienst moeten worden gesteld van
den opbouw der maatschappeiyke puinhoo-
pen. Ieder, die dit wil, kan slechts één daad
doen: lid worden onzer party.
Als dit door allen aldus begrepen wordt,
en wy vieren ons 60 jarig jubileum, dan zal
de wereld een ander aanzien hadden dan
thans!
Na deze openingsrede, die met geestdrif
tig auplaus begroet werd, en nadat de zang-
vereeniging ^nogmaals een drietal van die
prachtig-geestdriftige liederen gezongen
had, die het monopolie zijn der socialisten
(Strydmarsch der Arbeiders, Zegepraal,
Ontwaking), werd het woord gegeven aan den
partijvoorzitter, den heer W. H. Vliegen,
wethouder van Amsterdam, tot het uitspre
ken der feestrede.
Met genoegen heeft spr. aan de uitnoodi-
ging te komen spreken voldaan. Er zullen
wel meerdere feesten van dezen aard komen,
want de soc. dem. arbeidersparty bestaat
thans ongeveer 27 jaar. De socialistische be
weging is evenwel veel ouder, en dat de
s.d.a.p 27 jaar bestaat, is eigenlyk maar toe
val. De oprichting kwam voort uit de scheu
ring in de oude beweging welke evenwel
toen reeds een deel van den zwaren ploeg
arbeid had verricht.
De eerste teekenen eener socialistische
beweging vertoonden zich omstreeks 40 jaar
terug in Nederland. Tusschen de arbeiders
van toen en nu was een hemelsbreed ver
schil. Veertig jaar geleden waren de arbei
ders weinig minder dan slaven, het waren
minderwaardige menschen, aiet in de eerste
plaats wegens hun gebrek aan ontwikkeling,
maar vooral door hun slaafschen geest. Geen
vonkje van verzet voelde de arbeider in zich
zyn harde lot werd met gelatenheid gedragen,
hïj werkte lang en zwaar voor een loon, dat
hem alleen in staat stelde het leven te rek
ken, met als eenige ontspanning de jenever-
flesch en kroeg. Er waren natuuriyk uitzon
deringen, maar de groote massa was als
hierbbven geschetst. Van achting by de bour
gpoisie was geen sprake. Spr. deelt daarvan
treffende staaltjes mede.
In de 80-er jaren ontbond het eerste ver
zet, zich uitend in wilde stakingen te Am
sterdam, Enschedé, Almelo en elders. Dit ver
zet verontrustte de bourgeoisie, en zoo werd
door minister Goeman Borgesius een enquê
te ingesteld naar de heerschende toestan
den. Uit de officieele rapporten daarvan deelt
spr. treffende staaltjes mede van de toen
heerschende toestanden; de enquête had al
leen betrekking op kinderarbeid en nacht
arbeid, en het bleek, dat byvoorbeeld op de
drukkery van de firma Holdert door jon
gens arbeid werd verricht van 50 tot 93 uur
per week. En de firma haalde dit nog aan om
te betoogen dat het niet zoo erg was! Soms
bleven ze ook wel den ganschen nacht door
werken met tweemaal een half uur schaft
tijd en twee uur rust. Zy leefden dan op
brood. Ook van de firma Regout deelt spr.
Staaltjes mede.
In het kleinbedrijf was het nog erger. De
onwetendheid van de arbeiders was groot,
en er was geen sprake van dat in deze mas
sa's verzet werd gebracht en inzicht in het
groote onrecht, dat hen werd aangedaan. En
toen de propaganda begon, kon die uit den
aard der zaak niet anders zijn dan ruwe pro
paganda, kon zy niet anders dan fel de te
genstellingen belichtèn. Daardoor groeide
langzamerhand het verzet, en toen hen ein
delijk de schellen van de oogen vielen, was
de verbittering groot.
Wat men ook van die oude leiders moge
zeggen, dat ze tekort zyn geschoten in het
vormen van een party enz., wy dienen te
erkennen, dat door hun arbeid wy thans de
vruchten plukken daarvan, en dat zy het
zyn geweest, die de vaan hoog gehouden
hebben. Daarom past ons een dankbare hul
de aan hun nagedachtenis!
Wy werden sterker, vooral in de groote
stedèn drongen de ideeën door. Maar ook
de bestrijding werd feller. Wat Verstegen
vertelde van Staalman was geen uitzonde
ring: in andere plaatsen hadden wy ook on
ze 8taa!mannen. Wie denkt hier niet aan de
z.g. oranjefuries? Toen koning Willem III ln
1887 70 jaar werd, had men een maanden
lage Hetze in de pers tegen ons gevoerd.
Domela Nieuwenhuis was kort geleden tot
een jaar gevangenisstraf veroordeeld, en
men had zoo het idee, dat de socialistische
beweging gevaardjk begon te worden. Den
19en Februari, 's konings verjaardag, werd
met géld gesmeten ln de kroegen en het
lompenproletariaat tegen ons opgestookt.
Geen socialist Was ln die dagen veilig; spr.
woonde toen in den Haag en moest met een
dikken stok onder zyn jas* verborgen de
deur uitgaan. Men kon nog beter een rood
strikje ophebben dan heelemaal niets, omdat
de dronken kerels het verschil tusschen
rood en oranje zoo gauw niet zagen. Van
het optreden uit die dagen, ook van de po
litie, deelt spr. staaltjes mede.
Met moeite hebben wy onzen weg ge
baand. Toen wy eenige macht kregen, be
gon het anarchisme ons te overwoekeren,
en het een na het ander, dat bereikt was,
werd overboord geworpen. Eerst de coöpe
raties, toen werd besloten niet aan verkie
zingen te doen (notabene: niet één arbeider
had nog kiesrecht!) en allerlei excessen ont
stonden. Men wilde met geweld de bour
geoisie te lijf en zag niet in, dat in geweld
de bourgeoisie steeds de sterkste was met
baar kanonnen en soldaten, en dat men dus
steeds zou moeten verliezen.
De nieuwe party der sociaal democraten
werd in 1894 gesticht op den solieden
grondslag van organisatie en algemeen
kiesrecht. Die Hjn is systematisch en be
wust volgehouden en het resultaat is eene
arbeidersbeweging waarvoor de bourgeoisie
thans respect heeft. Nog in 1894 yerwierp
de Tweede Kamer de kieswet Tak, een paar
jaar later aanvaardden wy de kieswet van
Houten, die veel minder goed was evenwel,
maar die ons een stuk vooruit gebracht
heeft. De socialistische geest is langzamer
hand in de arbeidersklassen doorgedron
gen, en heeft, ook buiten de rijen van het
socialisme de arbeiders georganiseerd. Wan
neer men tegenwoordig in de r.k. vakbewe
ging klanken hoort, die wijzen, dat ook daar
een klassenstrijd gestreden wordt, dan is
dat de doorwerking van den socialistischen
geest.
Die eerste regeeringsenquête van Goeman
Borgesius was nog maar alleen voor de kin
derzo, «fen de velw&seea arbeiden daekt teem
niemand. Thans hebben we in byna alle
Europeesche landen den 8-urendag, waar
voor wy twintig jaar gestreden hebben. Be
seffen de jonge arbeiders eigenlyk wel, wat
zy daarmee verkregen hebben? Laat ze eens
denken aan die honderdduizenden verkom
merde kinderen uit die dagen. Er wordt wel
eens gemopperd, dat we nog zoo ver van het
socialisme af zyn. Maar laten we dan eens
kijken naar wat bereikt is. Hoeveel gruwe-
ïyke misstanden zyn niet opgeruimd, hóe
ontzaggelijk veel is niet bereikt.
Het komt er nu op aan 'dit alles, dat wij
bereikt hebben te gebruiken om ons voor te
bereiden op de socialistische toekomst. Het
gaat ons net els iemand, die een zeer lange
weg heeft afgelegd. Moeizaam en zwaar is
de tocht, maar af en toe vindt hy iets waar
aan hy zich verkwikken kan, een bloem hier,
een sappige vrucht ginds, een dronk frisch
water eldera En.iedere stap brengt hem
nader tot zyn doel. En wat ons betreft, wat
is onze weg een stuk korter geworden, en
wat hebben we tal van punten gevonden,
waaraan wy ons kunnen vasthouden!
De ad.a.p heeft de arbeidersbeweging een
fundament onder de voeten gegeven. Zooals
Verstegen al opmerkte, doorleven we een el
lendige tyd. Er was een ontwikkeling aan
den gang, die ons hoopvol stemde, de we
reld was bezig rijp te worden, de verbeterde
techniek, verbeterde productiemiddelen wa
ren in staat veel meer uit den grond te ha
len dan wy dachten, dat er in was. Welis
waar werd de rijkdom opeestaneld in de
brandkasten der bourgeoisie in plaats dat zy
verdeeld werd over allen, maar daarentegen
groeide meer en meer het besef, dat de ar
beidersklasse voor zichzelf zou kunnen gaan
zorgen. De oorlog heeft dit alles verbroken,
we staan aan't begin van den opbouw eener
nieuwe wereld. Gaan we nu weer een maat-
schappy opbouwen op den voet van het kapi
talisme, zoodat we over eenigen tyd weder
voor een crisis komen als van den wereld
oorlog? Of zullen wy zorgen, dat die op
bouw in socialistische richting plaats vindt?
Als de arbeidersklasse by het einde van den
oorlog, één was geweest, had zy direct de
nieuwe maatschappij kunnen opbouwen.
Maar helaas, op het beslissende oogenblik
is zy uiteen gevallen in bolsjewisme, anar
chisme en sociaal-democratie. Zy was op dat
oogenblik nog niet rijp voor het socialisme.
Inderdaad, do eenheid komt niet plotseling,
het is een plant, die zorgvuldig gekweekt en
verzorgd moet worden, en wy hebben tot
laak in de arbeidersklasse het besef dier
eenheid te brengen.
Intusschen, -- do arbeiders van 40 jaar
geleden zyn niet dezelfde van nu. Er rit
meer bewustheid in. en we dienen meer nog
dan tot nu toe fchouder aan schouder lo
staan in één massa's wilsuiting. De groji
van de afdeeling van 9 leden tot 250 geeft
ook het beeld veer van de beweging over->l
Het socialisme komt, het komt onvermy-
delyk. In deze dagen is bewezen, dat de ar
beidersklasse binnen het raam van het kapi
talisme getoond heeft haar toestand te kun
nen verbeteren.-Maar tevens zyn we tot de
ervaring gekomen welke nauwe grenzen dat
zelfde kapitalisme stelt aan-het bereikbare.
De verkregen loonen kunnen ternauwernood
en soms niet eens worden gehandhaafd, wer
keloosheid heerscht overal, het kapitalisme,
niet ingericht op de voorziening in "maat
schappeiyke behoeften, maar alleen op eigen
winstbejag, is machteloos om het productie
proces in gang te zetten. Het kapitalisme
heeft daarmede bewezen, dat het steeds weer
de maatschappy in de ellende zal storten,
als het biyft heerschen.
Het was Inmiddels al vrij laat geworden,
toen een 25-tal musici, dio zich daarvoor wel
willend beschikbaar hadden gesteld, de aan
wezigen kwam vergasten op eenige nummers
voor Bymphonieorkest. Het was beschaafde
muziek, waarbij do meer ernstige nummers
worden afgewisseld met geestige en vroo-
lijke. En daarna was het glanspunt van den
avond aangebroken n' en déplaise 's hee
ren Vllegens rede n.L
Punt 7 van het programma: Gelegenheid
voor diverse organisaties om de Jubilaresso
te oomplimenteeren.
Toen het scherm weder opging, zat het be
stuur van de afdeeling aan de groene tafel,
en de heer Verstegen deed modedeeiing van
Ingekomen telegrammen en brieven. De ge-
westeiyke federatie te Alkmaar zond een uit
voerig telegram met gelukwenschen, de afd.
Helder van den Typografenbond een schrif-
tciyke felicitatie. Eveneens was er van een lid,
den heer de Beer, door ongesteldheid ver
hinderd persoonlijk lo feestvergadoring by
te wonen, oen orief met gelukwenschen.
Daarna werden verschillende bloemstukken
aangedragen; van don Bond voor Minder
Marine-Personeel, van Kunst aan het Volk,
daarna een geweldig groote en zwaro mand
van den Helderschen Bestuurdersbond.
Voor dezen laatsten trad de heer de Zee
naar voren om in een toespraak te wyzen
op het feit, dat het feest der s.d.a.p t erve na
een feest ls voor de geheele Heldersche Ar
beidersbeweging. Spr. wyst op de groote ver
dienste van den heer Verstegen aan wien
het ln hoofdzaak te danken ls, dat de H.B.B.
thans 1200 leden telt. Daarvoor wenscht spr.
hem persoonlyk te huldigen. De moderne
vakbeweging heeft de s.d.a.p steeds als ge
trouw kameraad naast zich gehad.
De heer Borkert treedt als woordvoerder
op van een Comité uit de leden om den afd.
voorzitter een persoonlyk blyk van waardee
ring te geven. Spr. biedt den heer Verste
gen een klok aan.
De heer Verstegen, ten zeerste getroffen
door deze sympathie dankt met ontroerde
stem voor de hulde aan de afdeeling en aan
hem persoonlyk gebracht. Ook ten zynen
huize ontving spr. felicitaties, en wel het
meest heeft hem deze getroffen van het per
soneel der gasfabriek. Die schreven: wy fe-
liciteeren onszelven, dat gy heden 25 jaar
voorzitter der afdeeling zyt. Persoonïyke
eerzucht heeft spr. nimmer gekend; de heili
ge zaak ging by hem steeds vóór alles, zelfs
voor vrouw en kinderen. Maar toch treffen
zulke bewyzen van sympathie, en de beste
wensch, dien spr. de partygenooten kan ge
ven, is deze, dat zy allen van dezelfde ge
dachten bezield mogen worden als die welke
spr. van het eerste oogenblik van zyn optre
den in de party had. Tenslotte dankt spr.
aüea die me»9ewwk* kekke* 4e
