E
T
Tweede Blad.
53reaüsme
VAN DONDERDAG 2 FEBRUARI 1922.
n Rott. Courant: „Een stuk van brutale
openhartigheid met een paar voortreffelijke
soeelrollen. Reeds de inzet van Greta Lobos
KTas uitstekend.Als gelegenheid om
Kp en hartstochtelijk spel te geven, is de
keus van dit stuk zeker gelukkig te noemen
Het succes bij het publiek was dan ook zeer
Gemeenteraad van Helder.
PEillBEDDH NIEUWB.
Te Delft slaagde voor candidaat electr.
techn. ingenieur de heer J. Kippermaiij
alhier.
Het Ziekenhuis.
Nagenoeg het halve verplegend personeel
van het Ziekenhuis is ongesteld. Dientenge
volge heeft de directeur zich genoodzaakt
gezien bijna alle patiënten naar hunne wo
ningen! te doen vervoeren; slechts ernstige
patiënten worden nog verpleegd.
Vereenlglng van NederL Huisvrouwen.
In de zaal van Casino, die inet bloemen
en schemerlampjes op de met een vroolijk
kleedje bedekte tafeltjes gezellig was ge
maakt, ontving de welbekende firma van
Nelle, namens de afdeeling Helder der Ned.
Huisvrouwen Vereeniging, Maandagavond
hare genoodigdeH, ter bijwoning van hare
theefilm. Na een korte uiteenzetting over de
bakermat en andere wetenswaardigheden
der thee, wees de vertegenwoordiger op het
voordeel van gebroken thee, een specialiteit
der firma van Nelle, waarvan een smakelijk
kopje geserveerd weid. Op de film werd
heel duidelijk gedemonstreerd de verschil
lende werkzaamheden op de plantage, als
plukken), wegen, verzendenl Daarna kwamen
de verschillende bewerkingen, die de thee
op de fabriek ondergaat aan de beurt en eixir
delijk het afwegen, verpakken en verzenden
naar de verschillende afnemers. Heel inte
ressant was het dit alles op de duidelijke
film te volgen
Na een korte pauze, waarin de aanwezi
gen weder van een kopje theei genoten, werd
door van Nelle's vertegenwoordiger nog ge
wezen op hare verpakte koffie. Waar de
Huisvrouwenvereeniging steeds ijvert voor
het verpakt verkoopen der verschillende le
vens- em genotmiddelen, wees de firma er
op, dat dit bij haar fabrikaat reeds jaren in
praktijk werd gebracht. Nadat de voorzit
ter der Huisvrouwenvereeniging de firma
van Nelle hartelijk dank had gezegd voor
hare moeite en bereidwilligheid gaven zich
nog 14 der aanwezige dames ais nieuw lid
der Vereeniging op.
Werklledenvereenlging O. 8. W.
Zooals wij reeds in ons vorig nummer
mededeelden viert de Werkliedenvereeni
ging O. S. W. dezer dagen haar vijftig-Jarig
bestaan.
J.l. Maandag waren het bestuur eni ver
schillende oommissiën in het gebouw der
Vereeniging bijeengekomen, waar het gou
den feest officieel werd herdacht. Talrijke
bloemstukkon werden daarbij de vereeni
ging en den voorzitter, den heer do Kok,
die juist 25 jaar lid der vereen|iging was,
aangeboden door particulieren, oommJasiën.'
vereenigingen, alsmede door talrijke gros
siers, zoowel van 'hier als elders. De beken
de firma De Erven de Wed. J. van Nelle te
Botterdam- had gemeend bij dit feest het
nuttige met het aangename te moeten ver
eenigen en bood bestuur en) leden' een film-
vertooning aan betrekking hebbende op hare
branche n.1. thee en koffie. Zulks werd dan
ook door het Bestuur dankbaar aanvaard
en Dinsdagavond hadden wij het genoegen
deze filmvertooning bij te wonen in het Ohr.
Militair Tehuis aan den Kanaalweg.
Het bestuur van O. 8. W. had geineend
ook de kinderen) van de leden van het Gou
den feest te doen genieten en had in over
leg met het bestuur van bovengenoemd Mi
litair Tehuis gezorgd voor een serie kinder
films, welke des middags aldaar werden ver
toond en natuurlijk zeer in den smaak vielen
terwijl daarbij de noodige versnaperingen
niet ontbrakem.
Dinsdagavond reeds voor acht uur was de
bovenzaal van het Tehuis reeds geheel met
belangstellenden gevuld. Alvorens met de
filmvertooning aan te vangen, opende de
voorzitter van O. 8. W. deze bijzondere bij
eenkomst met een woord van welkom. Het
doet spr. genoegen, dat er zooveel dames
aanwezig zijn om van de filmvertooning te
genieten en tevens te leeren in belang van
hun huisgezin. Spr. herinnert verder aan het
gouden feest der vereeniging, er aan toe
voegende «dat zij bij veel Uef nok veel leed
heeft gekend. Maar thans is O. 8. W. krach
tig, waarom er dan ook reden is om feest
te vieren. Na allen een) genoeglijken avond
te hebben toegewenscht geeft spr. het woord
aan den heer IJ. Althuis, vertegenwoordiger
van de firma van Nelle, der afdeeling recla
me voor Amsterdam en Noord-Holland.
De heer Althqjs begint zijn reclame-rede
met de vereeniging O. 8. W. te feliciteeron
met haar gouden feest, er de hoop bij uit
sprekende dat zij nog tal van jaren moge
blijven) bestaan en steeds in groei en bloei
moge toenemen.
Het programma van de fiimvertoonmg
bracht de volgende nummers: Parijs en zijne
bezienswaardigheden, eene gekleurde opna
me van Parijs en omgeving; De thee (van de
plantage naar bet pakje, le deel cultuur). De
heer Althuis behandelt hierbij uitvoerig en
duidelijk de verschillende bewerkingen van
de thee, zooals het verflenzen', het rollen, het
fermenteereni, drogen, sorteeren en afpak
ken, waaruit dus blijkt dat thee een fabri-
kflüt» •is.
[De film gaf ons duidelijke en scherpe
beelden te zien.
Bij het tweede deel van de theefilm zagen
wij de aankomst enj verwerking in de fa
briek, waarbij door spr. aangetoond werd,
dat gebroken thee ook een fabrlcaat is. Men
tracht het nog al eens voor te stellen) alsof
gebroken thee iets minderwaardigs is. Dit
is echter onwaar. Stoffige thee, het woord
zegt het reeds, is stof. Het is de minder
waardige soort. De firma van Nelle heeft
steeds tegen theelichtjes geageerd en) heeft
de theemuts aanbevolen. Spiritus en petro
leum in de theelichtjes zijn geheel uit den
booze, maar als de lichtjes toch niet willen
verdwijnen), dan wordt waxine aanbevolen,
Natuurlijk blijft het bezwaar, dat felle ver
hitting op één punt door de vlam, nadee-
lig werkt en dat temeer wanneer de bladen
op den bodem van de pot blijven liggen uit
te stoven. Door tijdige verwijdering der
Jladeren is dat te voorkomen. Maar dan
moet men ook gebroken thee gebruiken,
want bladthee zou in korten tijd niet goed
uittrekken. Gebroken thee beeft twee groote
voord eelen n.L een kwaliteitsvoordeel en een
economisch voordeel.
Het kwaliteitsvoordeel bestaat hierin dat
gebroken thee geuriger is d»u bladthee en
het economisch voordeel is, dat gebroken
thee veel zuiniger is in gebruik dan grove
of hladthee.
Hierna werd er pauze gehouden en werd
er heerlijke thee door de dames rondgediend.
De heer G. J. Eiiders, penningmeester der
vereeniging bracht hulde aan den voorzit
ter voor alles wat deze in de afgeloopen 25
aren in het belang van 0.8. W. gedaan had,
Na de pauze kregen wij het 8e gedeelte
van de film zien n.1. de verpakking en ver
zending. Alvorens hiertoe over te gaan, nam
de heer Althuis nogmaals het woord om te
spreken over koffie, n.L verpakte koffie.
De koffie, zeide spr., is als verbruiksarti-
lel en dan bovenal als genotmiddel een
voornaam product, wat vooral ons uit den
distributietijd maar al te goed bekend is
Koffie is een artikel van vertrouwen. Wel
nu, de firma van Nelle levert dat vertrou-
wensbewijs door baar koffie verpakt in den
handel te brengen.
Voorheen werd koffie altijd los geleverd
en nog kan men bij sommige winkeliers
zien, hoe dit zoo teere artikel naast olie- en
vetwaren, waschartikelen en dergelijke mis
handeld wordt Verder deed zich ook altijd
het bezwaar voor, dat de bereiding, d.w.z
het branden en vooral het meieeren, niet
vakkundig geschiedde.
Jan Ligthart, de bekende paedagoog, ver
telt in zijn „Jeugdherinneringen" van een
primitief koffiebranderijtje bij den winke
lier en dat is waarlijk nog niet zoo lang ge
leden. Verder verhaalt spr. nog, dat Ligt-
harts vader, die kruidenier was te Amster
dam en op de Egelantiersgraoht woonde, de
koffie op straat, aan den) waterkant bruid-
do, terwijl eeni vuur werd gestookt met eiken
krullen en talhoutjes.
De koffie, verpakt wordt geleverd in ver
schillende kwaliteiten, maar alle soorten
worden door de firma van Nelle's naam ge
dekt Resnmeerende: Koopt alleen van
Nelle's pakjes koffie. De verpakking ls
waarborg voor hygiëne,, waarborg voor
prijs» daar bet merk de waarde aangeeft en
waarborg voor [kwaliteit omdat )de firma
van Nelle haar naam er aan geeft.
Na beëindiging van deze rede kregen we
nog een oor-komische film te zien, die de
lachspieren danig in beweging wist te bron
gen.
Vermelden we nog dat het mooie filim
apparaat het eigendom der firma van Nelle
is en door eigen personeel bediend wordt.
Het was een mooie reclame-avond.
van een lieve sentimentaliteit die precies
overeenkomt met het waarachtige leven"
.Al de sterke kwaliteiten van mevr.
Lobo's spel komen fel naar voren.Haar
spel voortreffelijk gesteund door dat van
v. Kerckhoven, was zoo geweldig, dat het
publiek minutenlang na afloop bleef applau-
disseereniu
Ons verslag over bet gouden jubileum van
onze alom bekende Vereeniging „O. S. W
zooi onvolmaakt zijn, indien wij de verlichting
van het gebouw in de Koningstraat niet ter
sprake brachten. De gevelverfLichting is in
één woord schitterend. tDe heer Heitmeder
heeft eer van zijn werk. Wanneer ornien na
gaat, dat genoemde heer met zijne monteurs
in de tfeste koude, welke wij! dezecr dagen door'
'maakten, de leidingen voor de vele gloei'
lampjes (moest aanleggen, zoodat helt bijna
een opgegeven werk was, dan moet bij dezen
aanleg geconstateerd wórden, dat bier een
reuzenwerk is verricht.
De raamverlichtlng miaakt een prachtig
effect en een bijzonderheid mag wel1 genoemd
ivorderi de vlaggestokveriichting; dit is zeker
hier een unicum. Men moet dan ook de in
stallatie, door den heer Heitmeier voor elkaar
gebracht, in alle opzichten bewonderen.
De verlichting is verdeeld in drei afdee-
lingen, te weten:
Verlichting van den gevel van het ge
bouw door pi. m. 750 gloeilampjes van 5 N.K,
in z.g. prikkabel.
Deze verlichting, wélke verdeeld is over
de drie phasen van het net, wordt ooor tnid
del van drie waterweerstanden verduisterd
tot geheel uit, in een zeer fljn verdeeld tempo
De totale verduistering duurt ongeveer 20
seconden.
b. Een transparant, hetwelk achtereen
volgens rood, geel en (groen verlicht wordt
in regelmatig tempo.
c. Verlichting van den vlaggestok, voor
stellende een vuurpijl.
De vlaggestok is voorzien van 24 lampen,
welke achtereenvolgens elk afzonderlijk me
chanisch worden "ntstoken, echter zoodanig,
dat hQjjven branden nos. 1, 2, 8, 4. Gaat 5 aan,
dan gaat 1 uit, gaat 6 aan, dan gaat 2 uit, en
zoo vervolgens. Hierdoor schijnt het of een
vurige slang langs den stok kruipt.
Wanneer het laatste lampje rilt is, ont
brandt de vuurpijl in den vorm van een lamp
van 2000 NK, die rood gekleurd is en gaat
gloeien. Het geheel eindigt in een regen
van lila-gekleurde vonken (lampen).
Deze laatste verlichting werkt op een
sóhakelwals.
Alle apparaten worden aangedreven door
een hoofddrijfas, welke weder door een
P.K. eiectro-motor wordt gedreven.
Rest ons nog te vermelden, dat het muzi
kale gedeelte van de avonden geheel toever
trouwd was aan Mej. De Kok, dochter van
den Voorzitter der Vereeniging „O. 8. W.",
dei haar lang niet gemakkelijke en belange-
looze taak op buitengewoon verdienstelijke
wijze vervulde.
H. O. R A.
In aansluiting op het bericht inzake de
liefdadigheidsuitvoering op 15 Februari ten
behoeve van H. O. R. A., zij nog medege
deeld dat de hoeren Joh. Pala, vioolsolist en
Arie v d. Weg, pianist, eveneens hunne be-
langloóze medewerking voor dien avond heb
ben toegezegd.
„Vlam."
Wij laten hier nog eenlge persuittreksels
over het Zondagavond op te voeren toomeel-
Suk van Hans Müller, dat het gezelschap
Comoedia" zal opvoeren, volgen:
Tolecrraaf' „Vlam is een sterk speel-
Vergadering van Dinsdag 31 Januari 1022.
Afwezig met kennisgeving de heeren Schoeffelen-
berger en Baak.
Aan de orde is:
Voorstel van Burgemeester en Wethouders tot het
verkoopen van grond aan Gebrs. Meijer.
Goedgekeurd.
Behandeling gemeentebegrooting 192a met bijlagen.
Algemeens beschouwingen.
Hiervoor ls ingekomen een motie van orde van
den heer Van Breda ter rantsoeneering van den
spreektijd voor de algemeene beschouwingen.
De heer Zondervan zegt, dat in de vergadering
van 20 Januari der verschillende fracties deze zaak
besproken is. Men kon evenwel tot geene overeen
stemming komen. Men wilde het vrije woord niet
beperken. Ten slotte heeft onze fractie zich veree-
nigd om in eerste instantie slechts eenmaal het woord
te voeren en daarvoor één persoon aan te wijzen.
Onzerzijds zal dus zooveel mogelijk aan beperking
der algemeene beschouwingen worden meegewerkt.
Den heer Van Breda doet het genoegen, dat
de heer Zondervan thans een andere houding in
neemt dan op de bedoelde fractievergadering. Ook
van spr.'s partij zal slechts één lid het woord voeren.
De heer Staalman is onaangenaam getroffen door
het feit, dat de heer Van Breda niet wenscht in te
aan op her royale voorstel van den Raad. Het door
en heer Van Breda aan de raadsleden gezonden
voorstel tot rantsoeneering van den spreektijd is
zonder steekhoudende argumenten. Men kan het
evenwel niet zonder meer laten passeeren. Het deed
spr. aangenaam aan, dat deze zaak reeds door de
partijvoorzitters is besproken, al kwam men niet tot
eenig resultaat. De heer Van Breda had met den
heer Zondervan mee moeten gaanin plaats daarvan
handhaaft hij zijn voorstel, waarvan het gevolg is
een eindeloos debat; terwijl men juist het debat be
korten wil. Slechts eenmaal in het jaar hebben wij
elegenheid ons eens tegen elkander ulttespreken
5ie gelegenheid willen wij dan ook benutten. Bedoelt
de heer Van Breda, dat het gemeentegeld door al die
vergaderingen wordt opgefultd?
De heer Van Breda: Wie zegt dat?
De heer Staalman: Als we lang over deze kwestie
spreken zullen, is dat de schuld van den heer Van
Breda. Wij kunnen zoo lang spreken als we willen;
wie ons niet hooren wil, ga naar de koffiekamer.
Spr. is desnoods bereid alle aan de begrooting ge-
wijdde vergaderingen als één enkele te beschouwen,
zoodat daarvoor eenmaal presentiegeld wordt uit
gekeerd.
De Voorzitter meende, dat de beer Van Breda
het juist met den heer Zondervan eens was. (Hilariteit),
De heer Staalman: De heer Van Breda had zijn
voorstel moeten intrekken. Nergens wordt de spree!
tijd geregeld, zelfs niet in den Amsterdamschen Raad,
De heer Van Breda heeft gezegd, dat, indien
het voorstel-Zondervan wordt aangenomen, daarmee
bereikt is hetgeen spr. wenscht. Overigens wil spr.
zijn voorstel wel Inttekken, als hij den heer Staalman
daarmee een genoegen doet
Het voorstel-Zondervan wordt vervolgens aange.
nomen.
Het woord is allereerst aan den heer G r u n w a 1 d
De heer Grunwald: Mijnheer de Voorzitterl
Hoewel het voorstel van den heer Van Breda, om
den tijd voor algemeene beschouwingen, te beper
ken niet de algemeene goedkeuring kon wegdragen
wensch ik mij toch zooveel mogelijk daaraan te
houden en te trachten mede te werken, om de be
grooting In den kortst mogelijken tijd te doen be
handelen.
Op den voorgrond acht ik mij verplicht mede te
deelen, dat, alhoewel ik geheel voor mij zelf spreek,
ik mij beschouw als de vertegenwoordiger der kies-
vereeniging, welke mij naar den Raad heeft afge
vaardigd en meen ik namens deze te mogen spreken.
Het voorwoord bij de begrooting van 1922, waarin
B. en W. o. m. de gaspolitiek bespreken, geeft mij
aanleiding tot de opmerking, dat ik bereid ben
mede te werken, de gasprijs zóódanig te stellen, als
de billijkheid medebrengt, doch dat ik niet bereid
ben in normalen tijd abnormale dingen te doen.
Straks xal ik zeggen op welke wijze m. i. de gas
politiek gevoerd zou moeten worden. In geen geval
gaat het aan, om van de beschikbare middelen, die
bestemd zijn om uitbreiding en vernieuwing te be
talen, te gebruiken om een abnormale prijsbasis
daar te stellen.
M. d. V. Ik wensch ter bekorting niet in her
innering te brengen de discussies over de belasting
verordeningen, in het afgeloopen jaar gehouden,
waardoor onze gemeente, méér dan voorneen over
het geheele land bekend ls geworden, een bekend
heid, die ik in dit geval niet acht in het belang
van onze plaats te zijn.
Doordat de belastingverordening nog niet ter
goedkeuring door Ged. Staten aan de Kroon is
voorgedragen, verkeeren wij in de bijzondere om
standigheid, dat wij bezig zijn met de begrooting
1922, zonder dat die van 1921 is goedgekeurd.
M. d. V. Ik vraag mij af, of B. en W. niet tot
het inzicht zijn gekomen na al dat gehaspel over
de belastingverordening, dat het noodzakelijk ls,
gevolg te geven aan den eisch van Ged. Staten in
schrijven van 14 Dec. 1.1. vermeld, waarin mede
gedeeld wordt:
„dat Ged. Staten geen bezwaar tullen maken
„enz. mits vaststaat, dat voor het doen sluiten
„van de begrooting voor 1922, de opbrengst
„van deze belasting over het belastingjaar 1922/23
„op niet meer dan f 1.000.000 zal behoeven te
„worden geraamd en er naar Uw oordeel ge-
„gronde reden bestaat, om aan te nemen, dat
„dat bedrag ook in de naaste toekomst niet
„hoog zal behoeven te worden opgevoerd."
M. d. V. Ik versta dit zoo, dat Ged. Staten er
op rekenen, dat behalve de bestaande bijbelastin
gen, welke voor dit jaar bedragen volgens de be
grooting f 85.000.geen andere belastingen ge
heven worden dan de f 1.000.000.geraamde
hoofd, omslag. Uit de ingediende begrooting blijkt
m. 1. niet, dat B. en W. tot dat inzicht zijn geko
men en wordt voorgesteld, nu wij niet meer mogen
heffen dan f 1.000.000.dan nog maar weer
f 60.000.— bij belasting.
M. d. V. M. i. voeren B. en W. een ongezonde
finantieele politiek door de begrooting samen te
stellen, zooals deze is voorgesteld en vrees ik wan
neer de Raad B. en W. hierin volgt, ook deze be
grooting niet de goedkeuring van Ged. Staten zal
verkrijgen. Het komt mij voor, dat het niet wen-
schelijk is, zelfs de kans te loopen, dat wij met deze
begrooting opnieuw in conflict komen met Ged.
Staten waardoor het crediet van onze gemeente
zeer zeker nóg meer zal worden benadeeld.
M. d. V. Ik zou willen vragen, of B. en W. de
meening onderschrijven van het lid, die op blz. 12
van het alg. rapport de meening verkondigt, dat
de straatbelasting met sympathie zou worden be
groet, omdat thans een zeer groot aantal gebouwen
en kapitaalkrachtige bewoners buiten allerlei bij
dragen in de alg. kostenlast, dan terdege aange
sproken zouden worden.
Ik vraag mij af, wat bedoelt dat lid daarmee?
Hoeveel kapitaalkrachtige bewoners hebben wij hier,
die niet in de lasten der gemeente bijdragen? Door
een dergelijke redeneering brengt met onse ge
meente meer achteruit dan vooruit.
Het tekort op deze begrooting behoeft geen te
kort te zijn.
Wanneer het B. en W. ernst was, dan sou het
niet noodig zijn wegenbelasting (straatbelasting), die
toch door de huurders betaald moet worden, in te
voeren, evenmin als het noodig is, zooals B. en W.
aangeven om 100 opcenten te heffen op de ver
mogensbelasting, welke slechts hoogstens f 12.000.
kan opbrengen.
Naar ik van betrouwbare zijde verneem, tal het
Hoogheemraadschap van HolL Noorderkwartier met
nog een belasting komen van 8 van de be
lastbare opbrengst, zoodat dit toch reeds een soort
straat belasting is, die de eigenaren van perceelen
in onze gemeente hebben op te brengen.
Interrupties van de bestuurstafel: Daar heeft de
gemeente toch niets aan?
DeheerGrunwald: Maar de betrokkenen moeten
het betalen. Deze belasting beloopt wel i4*/s-
Naar mijn meening zou de f 60.000.kunnen
worden gevonden door f 10.000.af te nemen van
het Weeshuis, dat nu toch opgeheven wordt; dan kun
nen de inkomsten van de waterleiding, die in 1920
heeft opgebracht f 73.399.en nu door B. en W.
worden geschat op f65.500.veilig met f 15.000.
worden verhoogd daar een groot aantal huizen is
bijgebouwd, waardoor de hooge tarieven in toepas
sing kunnen worden gebracht.
Wat de Gasfabriek betreft, voeren B. en W. een
politiek waarmede ik mij ook niet kan vereenigen,
ik heb mij de moeite gegeven te informeeren naar
de prijzen van gas en cokes in andere gemeenten
van ons land en ik heb een opgave van een groot
aantal plaatsen, waar het gas en de cokes veel
hooger in prijs zijn, dan hier, terwijl er slechts
enkele gemeenten zijn, die een lager gastarief heb
ben dan wij. Uit deze opgave zal U blijken, dat ik
niet overdrijf, wanneer ik beweer, dat de voorgestelde
gasprijs van 14 ct voor munt-, 12 voor kook- en
14 ct. voor industriegas veel te laag is gesteld.
Voor kookgas n.1. is een gemeente als Kampen
1 ct. lager dan het lichtgas, doch in verreweg de
meeste plaatsen is het muntgas hooger dan het
lichtgas; in enkele gemeenten gelijk.
Het gebruik van muntgas geeft het voordeel, dat
men geen meterhuur behoeft te betalen, de aanleg
gratis ls, hanglamp en comforen eveneens gratis
zijn. Is het nu teveel gevergd, dat de gebruikers
daar 1 cent meer voor betalen, doch zeker niet
minder moeten betalen dan de lichtgasverbruikers.
Wanneer de muntgasverbruikers nu gelijk worden
gesteld met de lichtgasverbruikers, dan zou dit een
verhooging geven van 2 cents per M* of f 24.000.
Wanneer het kookgas eveneens met 2 ct. verhoogd
zou worden, dan zou dit een verschil geven van
f 9600.—. Industriegas, 2 ct. verhooging, zou meer
geven f 5800.dus totaal f 39.400.
Met ae cokesprijzen 80 ct. per H.L. zijn wij
eveneens de laagste van de 25 gemeenten, waarvan
ik de opgave heb. Daarvan is Sneek de laagste met
f I.en volgen Amersfoort, Arnhem, Bolsward en
Groningen, Wormerveer en Zaandam met f 1.10, ter
wijl in andere gemeenten prijzen, varieerende tus-
schen f1,15 en f 1.50, ja zelfs f 1.60 betaald wordt.
De heer Verstegen: In 's Hertogenbosch ook
80 cent.
De heer Grunwald
Als ik nu in de begrooting van de gasfabriek zie
een cijfer van 115.467 H.L. cokes geraamd, waarvan
afgaat voor ondervuring stoomketels en verwarming
enz. 55.300 H.L., dan blijft er ter verkoop over 60.167
H.L. Het is zeker niet overdreven, wanneer de prijs
zou worden gesteld op fi.15 per H.L., hetgeen dus
een verschil maakt van 35 ct. per H.L. Het ge
raamde bedrag zou dus vermeerderd kunnen worden
met f 21.000.hetgeen met de reeds genoemde
cijfers van de gasfabriek een meerdere opbrengst
geeft van f60.500.
Buiten de rente aflossing ramen B. en W.voorde
gasfabriek aan beschikbare middelen, d.w.z. de be
dragen, die volgens de nieuwe bedrijfsverordenlng
van 1916 moeten worden gereserveerd, een overschot
van f48.462.94V1, totaal met de vorige jaren f 167.758.92,
d.i. dus ongeveer i4°/0 van de balanswaarde. Nu
willen B. en W. om de gasprijs te verlagen hiervan
gebruiken f 82.148.34. Hetgeen dus in de jaren 1916'
1921 is bespaard geworden, moet nu dienst doen
om een ongezonde verlaging van den gasprijs te
bevorderen.
Aan vroegere gemeentebesturen is herhaaldelijk
verweten, dat zij de winst der bedrijven opmaakten
en nu doet het tegenwoordig college van B. en W.
nog veel erger, Toen werd de winst over het jaar
zelf verbruikt, en nu verbruiken B. en W. dit van
vorige jaren. Om het gasdebiet vooruit te brengen,
zegt het College. Meent het College, dat het debiet
ook niet zal vooruitgaan zonder dit paardenmiddel
te gebruiken Ik meen, dat zonder deze enorme
verlaging het debiet evengoed vooruit zal gaan en
kan het bedrag, voor de verlaging bestemd, gerust
bij de beschikbare middelen blijven.
Nu zal mij worden toegevoegd, de bedrijven mogen
geen winst maken, een theorie, langen tijd door de
voormannen der S.D.A.P. naar voren gebracht, doch
deze theorie is reeds verouderd. En toen de S.D.A.P.-
ers zelf verantwoordelijke posities innamen, kwamen
zij tot de overtuiging, dat die theorie toch niet op
ging en dat de bedrijven wel winst moch
Niemand minder dan de tegenwoordige
van financiën le Amsterdam, de heer Wibaut, heeft
toch op het Kerstcongrez der S.D.A.P. te Arnhem
betoogd, dat het volkomen verantwoord is, wanneer
de bedrijven, die vroeger een redelijke winst hebben
afgeworpen, thans zoo mogen worden geëxploiteerd,
dat een zoodanige winst wordt genoten. Ik ben dus
in goed gezelschap en ls deze stelling door mij reeds
herhaaldelijk verdedigd
M. de V. Voor de uitbaggering van het Heldersche
Kanaal hebben B. en W. op de begrooting f 25000.'
gesteld, met de bedoeling daarvoor nogmaals f 25000
op de begrooting van 1923 uit te trekken. Waar nu
toch nog een overschot is van vorige geldleeningen
voor het Kanaal van ruim f 18000.zou dit bedrag
daarvoor gebruikt kunnen worden en behoeft dus
slechts f7000.op de begrooting worden uitge
trokken.
Wanneer B. en W. en de Raad sich met mijn
beschouwingen zouden kunnen vereenigen, dan sou
geen bijbelasting geheven behoeven te worden.
Uit de door mij aangegeven posten, zijnde:
Weeshuis f 10.000.
Hoogere opbrengst Waterleiding 15.000.
Heldersche Kanaal 18.000.
en naar aanleiding van de herziening van volgens
art. 33 volgn. 7, waarvan de opbrengst veilig f 10.000
hooger geraamd mag worden.
Nu heb ik reeds f 53.000 aangegeven, terwijl het
overige bedrag gevonden sou kunnen worden uit
den post onvoorziene uitgaven, zonder dat uit de
winst, die ongetwijfeld uit de Gasfabriek dit jaar zal
komen, geput behoeft te worden.
M. de V. Het komt mij voor, dat B. en W. op
den verkeerden weg zijn en dat een financieele poli
tiek gevoerd wordt, die op een debacle moet uit-
loopen.
Wie toch om zich heen ziet, kan niet ontkennen,
dat een algemeene achteruitgang plaats heeft van de
welvaart in ons land, een achteruitgang, die zich
ook straks bij de Rijksbelastingen zal doen gevoelen.
Het uiterste te vergen van de burgerij nu, is
zich op glad ijs begeven en M. de V. ik heb mij
tot plicht gerekend daartegen mijn waarschuwenden
stem te moeten doen hooren.
Zooals ik reeds in den aanvang mijner beschou
wingen heb medegedeeld, wensch ik gaarne mede te
werken, om de begrooting in den kortst mogelijken
tijd af te handelen. Het is daarom, M. de V., dat ik
niet ben ingegaan op alle punten uit de begrooting,
waarmede ik mij niet kon vereenigen en nu slechts
heb besproken, hetgeen mij het allerbelangrijkst ge
leek. Bij de behandeling der hoofdstukken hoop ik
gelegenheid te vinden enkele andere posten nader te
beschouwen.
De heer Van Breda zal een drietal punten
ter sprake brengen. Allereerst de belastingvoor
stellen. Spr. begrijpt niet, dat de beide sociaal
democratische wethouders bij Ged. Staten de ver
ordening niet voldoende verdedigen. Daar is gezegd,
dat een groot deel van de inwoners sich tegen de
invoering van de regeling verzette. De adressen aan
de Kroon geven mede aanleiding tot niet goed
keuren van dit ondragelijke tarief. Spr. had ver
wacht, dat de beide soc.-dem. wethouders meer
ruggegraat zouden hebben getoond nadat hun voor
stellen verworpen waren en hadden gezegd: daar
ligt de boel. De theorie van de heeren komt hier
in botsing met de praktijk. De heeren deden alsof
hun neus bloedde
De heer Staalman: En bleven rood.
De heer Van Breda: En kwamen met nieuwe
voorstellen. Dit is het tweede punt dat spreker teT
sprake brengt. Toen de Raad in 1919 gesitueerd
was en er ook belastingvoorstellen kwamen, stelde
spT. een straatbelasting voor. Die zou f 50.000 op
brengen, en de hoofdelijke omslag kon met dit be
drag worden verminderd. De sociaaldemocraten wil
den deze belasting niet, want, zeiden ze, de arbeiders
zullen dat moeten betalen. Maar de Huurcommis-
siewetten bestonden ook toen al. Het verwondert
spr. dat de heeren thans met een dergelijk voorstel
komen. Dit is een ongerijmdheid.
Omtrent de gasorijsregeling (spr. derde punt)
merkt de heer Van Breda op:
Welk stelsel huldigt men bij de bedrijfspolitiek
Begrooting 1922?
Doordat in vroeger jaren te laag op het kapitaal
der Gasfabriek werd afgeschreven, is in de Begrooting
1921 een post groot f41157.75 onder de benaming
„Extra-afschrijving op het stam vermogen" opgenomen.
Dat wil dan zeggen, indien het bedrijf dat in 1921
zou opbrengen, dat dan zou worden aangewend om
in te halen wat vroeger te laag werd afgeschreven.
Een gezond principe dus.
Wat doet men nu?
Thans laat men in 1922 dit beginsel weer varen,
trekt in 1922 voor extra-afschrijving niets meer uit,
doch legt nu ten onrechte en in strijd met de daar
omtrent bestaande Verordeningen beslag op kapitaals
afschrijvingen, dat geneutraliseerd dient te worden
tot instandhouding van dat kapitaal, door n.1. de
prijsstelling van het gas zoodanig te maken, dat die
vrijkomende middelen moeten dienen om het toe
komstige gat te stoppen.
Want een deficit wordt het, hoe ook het gasdebiet
wordt opgevoerd.
Welke bedoeling zit met eene dergelijke prijsstel
ling voor?
i°. Om te komen tot eene verhooging van het
debiet, zeggen B. en W. in hunne memorie van toe
lichting. De indruk is niet, dat daardoor het verlies
door eene dusdanige prijsregeling zal zijn te voor
komen.
Trouwens een optimisme in dien zin ontwaart men
in de begrooting der Gasfabriek niet.
Men heeft verder naar het inzicht der S.D.A.P.'ers
vroeger steeds te weinig belasting betaald, omdat de
winsten der bedrijven in de gemeentekas werden
gestort, waardoor de belastingopbrengst laag werd
gehouden.
Indien men deze critiek levert, waarom heeft men
dan In 1920 de gemaakte winst ook in de gemeeete-
kas doen vloeien en niet gereserveerd voor de be
drijven om te komen tot een reservefonds, waarvan
de Verordening spreekt en hetwelk men nu juist in
deze begrooting 1922 had kunnen aanwenden om te
komen tot lagere prijsstelling, Dat zou een gezond
standpunt zijn geweest.
Men is zelfs verder gegaan.
Zoowel de winst als de restitutie van het garantie
fonds Duitschland heeft men door het bedrijf aan
de gemeente laten afdragen en het komt mij voor,
dat juist dat laatste bedrag bestemd had behooren
te worden tot gasprijsverlaging, omdat in de oorlogs
jaren de verbruikers een hoogen kolenprijs hebben
moeten betalen.
Wanneer men, zooals men meent, door gasprijs
verlaging de Gasfabriek op gang te helpen, boven
genoemde politiek voert, waarom voert men diezelfde
politiek dan ook niet bij het G. E. B. waar men
winst raamt, waar de bedoeling niet ls de winst
op te slurpen, door de prijzen ts herzien, gelijk ook
elders het geval is en daardoor beide bedrijven de
kans geeft om te ontwikkelen en te concurreeren.
Waarom worden de lichtgasconsumenten als be
lastingbetalers bevoorrecht boven de electriciteits-
verbruikers?
De gasverbruiker betaalt volgens de begrooting
1922 16 cent voor Jicht.
Onder de electriciteitsverbruikers behooren toch
ook de kleine luyden (Tuindorp b.v., dat voor licht
op het G. E. B. is aangewezen).
Hoe is het te verklaren, dat B. en W. voor het
G. E. B. eene winst ramen van ruim f 10.000.en
die blijkens hunne toelichting zullen voegen bij de
beschikbare middelen? Voor welk doel?
Waarom wordt in de Begrooting 1921 het verlies
van dat bedrijf blijkens de gegeven toelichting ge
dekt door de winst der Gasfabriek? Waarom niet
een en hetzelfde stelsel ook in 1922 gevolgd?
Verder is de gasprijsregeling zoodanig gesteld, dat
de kostprijs niet gedekt wordt en dat het tekort op
de exploitatie zal worden gevonden door aanwending
der beschikbare middelen, door afschrijving op het
kapitaal verkregen.
De memorie van toelichting van B. en W. ver
dedigt deze handeling door die middelen aan te merken
als reserve.
Dat blijft onjuist.
Men schrijft volgens de Verordening op het kapitaal
af, draagt daarvan aan de gemeente de aflossing af
en laat het restant als bedrijfskapitaal in de fabriek,,
in die gevallen waar het opnemen van gelden tegen
hoogere rente oneconomisch zou wezen.
Let well Bedrijfskapitaal door afschrijving verkre
gen, gaat men nu voor lagere prijsstelling van het
gas aanwenden.
M. a. w, men restitueert aan den verbruiker wat
feitelijk moet worden aangewend tot Instandhouding
het -
van het stamkapitaal. Dat geld is dus weg en de
;evs.l, dat ze weer geld zal
fabriek staat voor het
moeten opnemen om te functionneeren.
Men kan hetzelfde bereiken door de afschrijving
zooveel lager te stellen als een voorgestelde prijs
regeling eischt, maar door dit te doen, komt men
in conflict met de Verordening.
Toch blijft, ondanks de toepassing der Veror
dening, de gevolgde methode eene verkapte ver
laging van het afschrijvingsbedrag.
Over het algemeen redeneert men bij het toe
passen der aftenrijving verkeerd.
Afschrijven is geen onderdeel der winst. Neen, er
is eerst sprake van winst, wanneer men de afschrijving
heeft bewerkstelligd. Evenmin mag men in dit geval
spreken van reserve, omdat de reserve, die er nog
was in 1917, werd aangewend tot dekking van het
verlies der Gasfabriek in dat jaar.
Het bedrag, dat men nu aanwendt tot verlaging
van den gasprijs, is ontstaan uit afschrijving op het
stamkapitaal en dat geene andere bestemming mag
hebben, dan voor vernieuwing van het bestaande
kapitaal (Uitbreiding dus van het stamvermogen der
fabriek).
Afschrijving is een element van den kostprijs, die
de verbruikers opbrengen en die men door de prijs
stelling beneden den kostprijs weer voor 40 50
aan deze gaat teruggeven.
Het gegeven beeld van Amsterdam is onjuist. Die
gemeente heeft inderdaad in de jaren 1915 werkelijke
reserves uit de gemaakte winst gevormd en nu voor
het dekken van verliezen aangewend.
Doch hier is het afschrijvingskapitaal, dat men
gaat aanwenden.
Reserve ontstaat eerst, wanneer men een deel van
de gemaakte winst tot een bepaald doel terughoudt,
maar dat ls hier niet het geval.
Afschrijving is een onderdeel van de exploitatie
kosten.
Eene reserve is Ingehouden exploltatiewinst en
dus kapitaalsurplus. Men verwart beide met elkaar.
Concludeerende zegt spr. niet te kunnen mede
werken aan een dergelijke gasprijsverlaging.
Punt 4 van spr. beschouwingen betreft het sub
sidie aan Helder's Harmoniekapel. Spr. was het lid,
dat in de secties de opmerking inzake het subsidie
maakte, en dit antwoord had spr. niet verwacht Het
was geenszins de bedoeling van spr. om dit corps
voor te schrijven de programma's der te spelen
liederen. Maar spr. protesteert er tegen, dat een
muziekvereeniging, die het praedicaat „Stedelijk"
voert, op de nationale feestdagen nimmer nationale
liederen speelt. Dan is die vereeniging dat praedicaat
niet waard.
Punt 5. Eindregeling Distributiebedrijf. Metrmalen
heeft spr. hiernaar gevraagd en telkens maak' het
College sich een Jantje van Leiden van de zaak af.
Hoe zit het hier toch mee
De heer Bok wenscht een en ander over de po-
