Populair Bijvoegsel van dè
HELDERSCHE COURANT,
van Zaterdag 22 Sept. 1923.
mwmm
Zonderlinge lotgevallen
in het Dagelijksch leven
No. .89. (auteursrechten voorbehouden)
Waf een encyclopacdle kost
Wij die er graag een, hebben on es in
den regel onze meer bijzondere kennis uit
putten we hebben gewoonlijk: geen besef
van- de groote moeite en kosten, welke de
voorbereiding en de publicatie van groote
woordenboeken en encyclopaéBieën mét zich
mede brengen! Het Journal de Genève"
publiceerde onlangs ennoime cijfers met be
trekking tot de „Dictionaire Historique et
Biographique'8, uitgegeven bij de firma Atr
tinger te NeuchateL
Voor de bedoelde dictionaire werd tijdens
de voorbereidende werkzaamheden een som
van reeds 775.000 Frano uitgegeven. De be
reiding en de druk van de te verschijnen.
40 deelen, wordt geschat op een bedrag van
1.140.000 Fr.; het bedrag voor de handels-
propaganda en diversen wordt geraamd op
200.000 Fr., zoodat voorloopig de geheele
som voor het werk vereischt, reeds vaststaat
op een bedrag van 2.116.000 Fr.
Hiertegenover staat dat de voorverkoop
ij inteekening in 1922 reeds aan baten heeft
opgebracht 070.000 Fr. Dit aan 4500 inteeke-
naren. In1 1028 is reeds verkochit voor een
totaal aan 515.Q0Q Fr. Dat is ln totaal reeds
1.850.000 Fr.
En men rekent dat bij een igoodl door
gevoerde handelspropaganda nog wol oen
4000 Intekenaren zullen wordon gewonnen.
Inmiddels ls oen on ander teveel nrbèld
voor een persoon of een enkele firma, zoo-
dat voor de uitgave on do behartiging van
dit boekwerk oen noamiooze vennootschap ls
opgericht.
Hot werk voor deze dictionaire ving reeds
twaalf jaar geleden san. De eerste druk-
werkzaamheden begonnen ln 1918. Over het
Work gaat een speoialo organisatie, or zijn
eigen lokalen een kas en een speciaal bu
reau. Er zijn drie directeuren in de vennoot
schap, een secretariaat van een half dozijn
personen, een dozijn vertalers.
Enzoovoorte, Enzoovoortal
Nlet-zlntulgelijkq waarnemingen.
Op bet Internationale oongrea voor phy-
siologie to Edlnburg (te Juli) heeft de be
kende Fransche physloloog Ohorles Rlchet
een rede gehouden over gewaarwordingen,
die zonder gebruik van de gewone zintuigen
verkregen werden. Wij willen hier iets over
nemen uit deze belangwekkende rode.
Rlchet begint met zich te vcrontsohuMi
gen, dat hij de klassieke paden van do phy
Biologie heeft verlaten; ook op dit nieuwe
gebied van de psychologische physlologle
geldt hetzelfde als voor de gewone physlo
logle: ook hier zijn alleen de waarneming
on het experiment beslissend.
Om duidelijk te maken, waarover het on
derwerp gaat, dat hij wil behandelen, geef
hHde volgende voorbeelden:
Een jong meisje, wonend ln New Hamp-
shire was plotseling verdwenen en uien!
vreesde, dat zij ln een naburig meertje was
verdronken. Men dregde echter tevergeefs
op de brug en ln het meer. Twee dagen later
droomde een mevrouw Titus, die 8 KM.
ver woonde, dat zij het lichaam van het
meisje op een bepaalde plaats ln het meer
had gezien. Een duiker vond op die plaats
het lijk. Moer dan honderd menschen had
den gedurende twee dagen tevergeefs er
naar gezocht
Mevr. Green te Londen droomde, dat zij
twee vrouwen zag, die zij niet herkpnde,
welke ln een klein wagentje zhten; zij zag
hoe het paard in het water viel, dat twee
hoeden op de oppervlakte van het water
dreven en dat twee vrouwen verdronken.
Toen zij wakker werd beschreef zij haar
droom. Inderdaad bleek later, dat een
nichtje van mevr. Green, dat zij niet kende,
in Australië uit rijden was gegaan met een
vriendin en dat zij verdronken waren. De
hoeden hadden inderdaad op het water ge
dreven.
Er zijn honderden van dergelijke veerheef
den verzameld, vooral door Engelsche ge
leerden, Ziehier nog enkele.
De heer Wingfield zit in de kajuit van
zijn jacht en ziet plotseling zijn broer ver
schijnen, bleek en bedroefd er uitziend. Hij
schrijft onmiddellijk dit gebeuren op ln zijn
journal. Inderdaad bleek later, dat zijn
broeder in Engeland op hetzelfde uur stierf
door een val van zijn paard.
De heer Smith, een bankbeambte in Lom
den, komt thuis na den eten, spreekt rustig
met zijn vrouw en1 vraagt plotseling: hoe
laat is het? Zijn vrouw zegt: 8.45. Wel, dan
is Fred gestorven, ik heb hem juist gezien.
Inderdaad bleek, dat Fred op het genoemde
tijdstip gestorven was.
Victor Hugo vertelt iets dergelijks in zijn
„Choses Vues". Mevr. Guérin zegt tegen
haar dochter: ik heb juist mevr. Lann zien
voorbijgaan; zij la een uur geleden gestor.
Ten. En dit bleek later werkelijk zoo. Mevr.
Lann was niet ziek geweest.
Rlchet vertelt, dat er vief soorten van
verklaringen mogelijk zijn voor deze ver
schijnselen, die h|) nu bespreekt.
lo. Het is mogelijk dat wij te doen hebben
met onjuiste of vervalschte waarnemingen.
Maar in de moeste gevallen ls het onmoge
lijk, dat zij vervalscht zijn, er zijn er te
veel en zij zijn te goed gecontroleerd.
2o. Het kan zijn dat bij doze waarnemin
gen het toeval een rol heeft gespeeld. Ook
deze mogelijkheid ls uitgesloten. De kans
dat Wingfield een hallucinatie heeft juist
°P het oogenblik, dat zijn broer sterft is
zeker niet grooter dan één op honderd mil-
uoenj
De spiritisten! en theosofen hebben een
eenvoudiger verklaring aan de hand gedaan,
rü, dat het 'astrale Lichaam van den doode
kan terugkeeren. Zulk een verklaring kah
Richet niet bevredigen, in de eerste plaats
omdat in de bovengenoemde waarnemingen
lang niet altijd sprake is van doode men
schen, in de twee plaats, omdat de waar
neming bijna steeds slechts door één enkele
persoon wordt gedaan, en in de derde plaats,
omdat de physiologie leert, dat allo gedach
ten verdwijnen tegelijk met den dood van
de hersenen. Bloedeloosheid, verstikking,
vergiftiging, lichamelijke beleediging ver
hinderen de werkzaamheid van do hersenen
in die mate, dat 'het voor de physioloog on
mogelijk is aan te nemen, dat een persoon
lijkheid of een 'bewustzijn kan bestaan, als
de hersenen niet meer functioneeren.
4e. De vierde verklaringsmogelijkheid is
eigenlijk geen verklaring of een hypothese,
maar alleen de oonstateerteg vah het feit,
dat op bijzonder treffende wijze door het
experiment wordt bevestigd, dat de gebeur
tenissen van de uitwendige wereld ons be
wustzijn kunnen beïnvloeden ook zonder dat
van onze zintuigen gebruik gemaakt wordt.
Op welke wijze dit gebeurt, is Riohet niet
bekend. De werkelijkheid komt tot ons en
de kennis hiervan neemt den symbolischen
vorm aan, als in een droom. Het onderbe
wustzijn van mevr. Guérin wordt gewaar
schuwd dat mevr. Lann dood is. Opdat
mevr. Guérin deze mededeellng ook in haar
gewone bewustzijn zal gewaar worden, wordt
de vorm van een droom gekozen,
Hoe belangrijk pok doze waarnemingen
zijn om te bewijzen, dat wij nog een onbe
kend zintuig hebben, een oryptacsthosla, er
zijn nog sterker, bo^ijzen voor zijn bestaan.
Dit zijn nJL de doelbewuste experimenten.
Ie op personen ln hypnose (spiritistische
„trance en ten tweede in normale perso
nen. Bij gehypnotlseêrde personen en bij
mediums vinden wij af en toe bewijzen van
helderziendheid, zegt Riohet. Hij doelt, dan
oen aantal proeven mede, die hom persoon
lijk bekend zijn en vertelt, dat af en toe
dergelijke experimenten ook gomkkeu mot
op het oog normale peronen. Ook hiervan
deelt hij iets mode.
Hoe al deze dingen mogelijk zijn, heeft
ook Richet niet kunnen uitmaken. Hij ge
looft echter even vast aan hun bestaan als
aan de gewone phyaiologischq waarheden.
HIJ waarsohuwt er togen al te spoedig
theorieën uit te denken ter verklaring van
deze versohijnselen. Voorloopig is het nog
de tijd van de toevallige observaties en de
bewuste proefnemingen. Men bedenke ver
der, dat al doze feiten alleen maar myste
rieus schijnen, omdat zU nog niet passen ln
pnze systemen,
Het waarnemen 'van telegrafie zonder
draad zou voor ons ook een mysterie lijkon
als wij niets afwisten van eleotrisoho golven
Wat noodig is, is dat men ze met dezelfde
kritiek en dezelfde afwezigheid van voor
ingenomenheid bestudeert als de gewone
phyalologische en psychologische gegevens.
De Engelsche bladen bevatten, meldt de
„N. R. Ot.M verder nog, een merkwaardige
goschiedonis. Twee jaar geleden verdween
Erio Gordon Toombs, zoon van een oud-pre
dikant te Londen. Het gelukte niet een spoor
van hem te vinden. Eeuige dagen geloden
droomde de vader dat hij zijn zoon zag
begraven op een boerderij, 'genaamd The
Weloornes te Kenley, in Surrey. Het droom
beeld was zoo levendig, dat hU de politie in
den arm nam en aandrong op het instellen
van een onderzoek. Inderdaad heeft de poli
tie nu ln een put op de boerderij het lijk
van den jongeman gevonden met een gedeel-
telijk ingeslagen schedel. Zijn kleeren waren
nog aanwezig on de vader en moeder heb
ben hun zoon herkend. De man aan wien de
'boerderij behoorde, heeft verleden jaar No
vember zelfmoord gepleegd. De vader had
zes weken geleden toevallig vernomen, dat
de man van de 'boerderij zijn zoon had ge
kend en dat deze daar me-ermaleq was ge
weest, om achter iets te komen wat- den
eigenaar betrof. Die eigenaar zal ook wel
den moord gepleegd en daarna het lijk in
den verlaten put geborgen hebben.
CELbld.)
Grootere rijsnelheid op spoorwegen.
De heer Maurain, directeur van het In
stituut van Physioa, doet op het oogenblik
oen belangwekkend onderzoek naar de mo
gelijkheid om een veel grootere rijsnelheid
op de spoorwegen te verkrijgen, zonder ver
grooting van beweegkracht. Hij is tot de
conclusie gekomen, dat de weerstand van de
lucht, waarmede een ln beweging zijnden
trein te kampen heeft, met 72pCt. kan wor
den verminderd en wel door wijziging van
den vorm van bet rollend materieel. Wan
neer een trein van tien wagens, zegt hij, een
snelheid van 48 mijl per uur bereikt, veroor
zaakt de tegenstand van de lucht een -ver
lies van honderden paardekrachten. Onder
de oorzaken van dit krachtverlies noemt hij
deurknoppen, handrails langs de wagens,
treeplanken en den bestaanden vorm van
het dak, die alle punten bpleveren, -vyaaraan
de lucht sterken weerstand biedt. Doch een
van de grootste oorzaken van kraohtsverlies
ligt volgens Maurain te de tusschonruimten
der wagens, omdat deze,wanneer de trein
snel rijdt, de strekking hebben even zoovele
zakkken met gecomprimeerde lucht te wor
den. Onder andere verbeteringen geeft hU
in overweging, den tender der locomotief
hooger te maken en den laatsten wagen van
den trein aan het ednde af te ronden, op do-
zelfdowijzo als bij oen automobiel. Treeplan
ken on deurknoppen moet natuurlijk blijven
Een
Polderlandschap.
Ditmaal heeft onze
teekenaar een polder
landschap uit de om
geving ln beeld ge
bracht. Wie Heldear
uitsluitend beziet als
zeeplaats, doet dat
eenzijdig. Want het
landbouw-gedeelte is
zeer belangrijk en om
vangrijk. Toch 'be
hoeft men vtoorr dit
molengezicht niet
naar Julianadorp te
gaan, want het ligt in
de onmiddellijke na
bijheid der stad.
'De beide typiseh-
Bjoliandsohe windmo
lens sfcoffeeren het
landschap zeer
aardig. Een molen
heeft altijd iets beko-
rends. Iets grootsch:
geheel de langgerek
te opbouw ervan, met
de domineerende wie
ken, die ten hemel
streven, geeft, in de
kalmte van het lage,
rustige Hollandsche
landschap, daaraan
Iets geheel aparts,
Iets eigens, dat in
buitenland ons (land
terecht beroemd
maakte.
Een klein, beschei
den stukje Nederland
Js hier vertegenwoor
digd.
LiPlhKKQf. '13
en ook door andere onvermijdelijkheden kan
men bet maximum van de vermindering
van den weerstand niet bereiken, doch Mqn-
rata ls er van overtuigd, dat wijzigingen
runnen worden aangebracht, die de krachts
verspilling door den tegenstand der lucht
met 40 kunnen verminderen.
BRAMEN ZOEKEN.
Als de zomer op zijn eind loopt en er
langzamerhand de overgang komt tot den
herfst, dan is de tijd gekomen, dat de bra
men rijp worden.
Dooh evenais alles dit jaar tot rijpheid
komt, ais gewoonlijk de tijd van oogsten
reeds lang achter den rug ls, zoo is het ook
met hét rijpen der bramen gegaan.
Was het andere jarqn in do vacantieda-
gen een welkome afleiding voor de jeugd
om in de duinen te gaan dwalen en dan
tevens de duinpannen en de duinhellingen
af te speuren om van die heerlijke paarse
vruchten de bramen van de doornige
struiken te plukken, dit jaar kwam er van
het laatste niet veel terecht.
Wel togen ze in de vaoantle ook met dat
doel de duinen ln, doch, ondanks de groote
bussen, die ze hadden meegenomen; was
de oogst tooh schraal en behalve een half
bedekte bodem met bramen, brachten ze
gescheurde pantalons en kousen on blaiuw-
bevlekte vingers en lippen snee, omdat ze
de sporadisch rijpe exemplaren gedurende
de dorstaanvallen hadden verorberd en de
halfrijpe in de bus hadden gedeponeerd in
de hoep, dat ze daar, door het hussen en
schudden spoediger tot rijpheid zouden wor
den gebracht.
Maar nu de maandenreeks van de „r" in
de maand is aangebroken en er dus weer
gedacht wordt aan levertraan en warme
punch en het gebruikelijk is, dat de herfst
aanbreekt, nu laat moeder natuur ons nog
even "in het tonnetje zetten. De zon lacht
nog daverend «over de velden en over de
duinpannen en doet nog een koesterende
streeling gaan over alles wat nog groeit,
zoodat mijn aardbeiplanten nóg volop in
bloei zijn komen te staan en ik nu en dan
nog een rijpe aardbei afhandig maak aan
de lijsters, die imeenen, dat mijn tuin nu
hum gebied is geworden.
En zoo streelt de zon ook nog de halfrijpe
vruchten, van de duin'braam en brengt ze,
nu nog vocht genoeg uit de aarde kan
worden geput, tot grooten wasdom.
Daarvan profiteeren nu weer de kinderen,
ja zelfs heele families. Als karavaantjes zie
je ze, 'zoodra school of arbeid dat toelaten,
met bussen er Op uit trekken.
Dan dwalén ze door de heerlijke duin
pannen en behalve bevrediging te vinden in
het vullen met bramen van de bussen, ge
nieten ze ook, bewust of onbewust, van de
heerlijke kleurgloeiingen, die de toch lang
zaam naderende herfst werpt over de plan
ten en bladeren.
Zoote fijne nuanceering van het nog
bloeiende hoidegras en de teer roodo, bruin
en groen roodo schakeeringen der braam-
bladeren, als hier en daar reeds de verwel-
kingsperiodo ls aangebroken, vormooit op
zacht-stemmige wijze het duinlandschap.
De kleuren doen heel anders aan dan in
het voorjaar als de stijgende zon uit de
klaarheid der luohten alles wekt tot uitbun
dig leven.
Nu zUn het do koosterondo stralen, die
Jetwat getemperd' door het nevelige van de
ïerfstatmosfeer, iets god'egeners en barus-
;ends brengen in de kleurencombinaties van
iet landschap. Het heeft Iets intlemers, het
's wat zachter én een tikje weemoedig.
De verschrompelde blfiren hier en daar
hébben iets hards en iets stugs en het is
er mee als met de menschen op leeftijd, die
Iets hoekigs en schrompeligs in hun wezen
kunnen hebben, doch wier blik en wier
glimlach een berustende en zachte innerlijk
heid verraadt.
De late zon, die wegzinkt achter de dui
nen, kan daarover werpen zoo'n blinkend
geel als van een overrijp korenveld.
En in die heerlijke kleurenvelden zamel'
men nu de'warmrijpe bramen. Bussen 'bi,
bussen vol worden er meegesleept naar huis,
waar moeder de vrouw er jam van maakt en
flesoh na flesch vult met het sap der bra
men, dat inderdaad de 'bessensap, gekookt
uit aalbessen, op uitmuntende wijze kan
vervangen.
Behalve do altijd weldoende bekorte]
die er zit te een ongedwongen verblijf
de heerlijke natuur van het duteenland-
sohap, bereikt omen ook daarmee een goede
aanvulling Van de provisiekast, die ons
voor een deel moet brengen door de lange
winterm aandén, welke nu eenmaal belmoren
tot ons klimaat.
„Alles kost eln doebbeltje."
Enkele jaren voor het uitbreken van den
oorlog werd hier in Holland .en te het bizon
der in Amsterdam, Den Haag en1 Rotterdam
een zeea* beroemd Duitsch dirigent geënga
geerd tot het leiden van eenige Wagner-
drama's.
Deze dirigent was reeds bijna dertig jaar
geleden op een rondreis door Holland ge
weest.
En bij de eerste orkestrepetitie nu hield
de leider tot de orchestleden de volgende
toespraak:
Mein'e liebenswürdige Ooilegen 1 Hef-
fentlich erlauben Sie dass irch nur Deutsch
spreehe. Denn ioh kann gar kete Hóllan-
disch.
En ondér groote vreugde van de aanwe
zige léden, \jpegde hij er lachend bij: Das
einzige was ich mich eriimere ist:
Alles kost ein doebbeltjel.
.Alles kost een dubbeltje!"
Het is werkelijk wel heel lang geleden!.
De geleerde.
De beroemde Fransche- geleerde, Pasteur,
nam' altijd voor zichzelf de grootste voor
zichtigheid! in acht ten opzichte van de door
hem ontdekte en bestreden lichaams-micro-
ben. Hij wilde ze tot eiken prijs buiten zijn
lichaam houden en besteedde derhalve ge
durende zijn maaltijden eto, groote aandacht
aan de voorzorg.
Zoo zou het hom b.v. nooit in het hoofd
komen om welke vruchten dan ook ongo-
wasschen te eten.
Zoo verhaalt men, dat Pasteur eens bij zijn
kinderen buiten te gast was en des middags
aan tafel getraoteerd werd op druiven bU het
dessert. Ofsoboon de druiven reeds gewas-
sohen waren, kon Pasteur niet nalaten een
glas frisoh water to vragen en onder het
eten daarin druif voor druif nog oen bad
to geven.
De kinderen vonden deze hygiënische
maatregel wel wat al te var door gedreven on
lachton,
Ja, jullie lacht nu wel, kinderen.zei
de groote geleerde maar je schijnt niet te
wfeten, dat ieder van deze kleine drulvqp (lui
zende onzuiverheden kan bevatten.
Kijk nu eens in dit glas, waarin ik mijn
druiven heb afgewasschen.Daarin zijn
op het oogenblik vermoedelijk millioenen
mioroben, die schadelijk voor het lichaam
kunnen zijn.Want.zoo vervolgde hU
al meer tegen zichzelf, dan tegen de aanwe
zigen volgens de onderzoekingen, dia
we.toen.wacht eens wanneer was
het ook, dat die Geneefsohé doktor in da
chemie gekomen is.
Zonder verder meer goed te weten waar
over het eigenlijk ging, verviel Pasteur hier
te een van zijn welbekende mijmeringen,
welke de menschen uit zijn omgeving heel
goede kenden, en waaruit men den professor
nimmer storend wakker riep.
En «nderwiJl hij zoo diep te denken zat^
greep de groote chemicus eensklaps in zijn
verstrooidheid het glas water, waarin hij mot
zooveel zorg zijn druiven gewasschen had.
En voor een van de aanzittenden het had
kunnen verhinderen, had Pasteur het glas
te één teug leeg gedronken I.
Jongensboeken.
Het volgend grappig stukje is van-den
Amerikaauschen humorist Stanley Huntley:
Onlangs stapte een stevig vrouwspersoon,
gewapend met een paraplu cn een jongen
knaap voor zloh uitdrijvende, een New York-
sohen - boekwinkel, waar voornamelijk jon
gensboeken worden verkocht binnen.
Is dit de plaats, waar zij Indianen be
vechten? vroeg zij aan den winkelbediende:
Is bet hier dat de dappere jongen den hol
len weg instormt en een kogel jaagt door het
^rouwelooze hart van den bloeddorstigen
roodhuid? En zij trok den jongen bU zijn
oor naar zich toe en sloeg met haar para
plu krachtig op do toonbank.
Wij verkoopen jongensboeken, zei da
jongeman ontwijkend.
Ik wil weten of dit de gelegenheid is
waar de onverschrokken knaap op den vu-
rigen mustang springt en rennende door den
kring van als door den donder getroffen
wilden, de touwen van den gevangene door
snijdt en hem wegvoert voor de verbijsterde
Indianen van hun verbazing bekomen zijn?
Dat wil ik weten of zulke avonturen1 zich
hier afspelen? En ziji zwaaide haar para
plu over haar hoofd en gaf den jongeman
een slag op zijn kruin dat het kraakte.
Ik kan mij die dingen niet precies her
inneren, zeide het slachtoffer.
Weten wil.ik, of dit de plek is waar de
avontuurlijke jongen op den rug van den
buffel springt en'met nimmer falende hand
een voor een zijn bloedbeluste vervolgers
neerschiet, die bU iederen knal van zijn
trouwe buks in het zand bijten! Ik ben op
zoek naar de plaatb, waar zulk werk gedaan
wordt! En ongenadig beukte zo des jonge-
lings rug.
Ik geloof! begon de ontwijkende stum
per.
Wijs mij den winkel, waar dé jeugdige
struikroover met stalen blije de wilskracht
van den diligence-koetsier" yerlamt, tenrijl
hij de mannelijke passagiers beroofd met
een vaardigheid, die beproefde ervaring
verraadt en' de dames de hand kust met een
ridderlijkheid, die den geboren edelman
kenmerkt! schreeuwde de vrouw, terwijl zjj
den winkelbediende ln een hoek dreef. Dit
wil ik met mijn eigen oogon zion. En als oen
voorhamer kwam de parupluio neer op
'smans rampzalig hoofd.
Waarachtig mevrouw 1 zoo kreot hij.
Laat mU ae vaten zien. waarin jelui
d'o jonge gidsen dor Slerras bewaart! Toon
mij do manden vol spéuricnapen der prul,
riën, de tonnen met jeugdige zeeroovers der
Spaansche Zee! en bij iedere vraag daalde
de parapluie op haar tegenpartij neer, tot
dat hij over den toonbank sprong en te den
hollen weg om hoek verdween.
't Juffertje
Dr. B.
Robinson.
