Extra Algemeen Handels-Blad
A°. 1799.
BATAAFSCHE
COURANT.
NEDERLANDSCHE
STAATS-COURANT.
HET NIEUWS VAN DEN DAG.
Ipllffc
DE ONTWIKKELING VAN HET
ADVERTEEREN.
BULLETIN
SELYE-SESD, VRYHBID»
N°. 152
LANDSCHE
fc >.3 3 B-2 f
?s£"3~se*
g f aave-S
--.|l
.iSiihï
•Si
'a*
grooce Vyzndelyke SCtazpcn vernaoroea.
niet merken* d»tiy twi$ca mualbndorlca.
flUfH Si!
5 3
tl-3 8slri§|
Uit de grijze oudheid van de Krant.
Hoe werden bij de oude volken
do berichten gepubliceerd?
De courant, in de beteekenis, die wij
daaraan tegenwoordig hebben, ia eigen
lijk van min of meer modernen oorsprong.
Het behoeft immers geen betoog, dat zij
de boekdrukkunst niet beeft kunnen voor
afgaan, maar daar is achteraan gekomen.
Zonder deze uitvinding was de courant
practisch onbestaanbaar.
Eerst in liet begin van de zeventiende
eeuw eenige eeuwen na de uitvinding
van de boekdrukkunst vindt men ook
de eerste sporen van een' periodieke pera
Maar dat wil niet zeggen, dat daarvoor
geen de minste sporen van publiciteit wer
den aangetroffen. Nog daargelaten de pu
blieke nieuwsgierigheid en belangstelling,
die altijd hebben geheerscht, moeten de
vorsten en regeeringen van ou<le volken
toch in de noodzakelijkheid bebbeni ver
keerd om wetten en besluiten ter kennisso
van bet volk te brengen.
En bet is wel zeer te betreuren, dat in
de oude tijden het wezen van de courant
zoo onbeteekenend werd geacht, dat wij
baast geen gegevens over deze aangele
genheid 'bezitten. Wat we weten is maar
heel weinig.
De CMneezen.
De Öhineezen, die den naam hebben
vele kunsten te hebben verstaan vóór de
Westersche volken, maken ook aanspraak
op bet bezit van de oudste courant. Het
moet de oudste courant ter wereld' zijn en
beet de „King-Pau" of „Hoofdblad" en
wordt naar alle waarschijnlijkheid tegen
woordig nog uitgegeven te Peking. Het
eerste nummer zou zijn verschenen in
911 AJ>. Zij was voorgeschreven door 'bij
zondere verordeningen van den regeeren
den keizer Quang-Soo, doch kwam in bet
begin slechts op ongeregelde tijden uit.
Sedert het jaar 1851 echter la zij wekelijks
verschenen en in stereotiep gelijk formaat
uitgegeven. In bet laatst van de vorige
eeuw verscheen zij reeds in drie edities.
De „King-Pau" bevatte niets anders dan
verslagen van regeeringsvergaderingen
en nieuws van bet hof. Zij kostte twee
Oash of iets minder dan een cent per
nummer.
De Babyloniërs.
Volgens Flavïus Josephus bezaten de
Babylonische volken geslachten lang aan
gestelde geschiedschrijvers, die belast wa
ren om dag aan dag bet verbaal van de
publieke en politieke gebeurtenissen te
schrijven. Naar deze 'bouwstoffen zou,
naar de getuigenis van denzelfden schrij
ver, de historicus Berosius zijn Ohal-
deeuwsobe geschiedenis hebben samen
gesteld.
Verschillende historici zouden hierin
willen zien de voorloopers van de journa
listiek, maar zij worden weersproken door
anderen, die zeggen, dat men dan even
goed de figuur van vader Noach als het
prototype van den nieuwsverzamelaar
kan doen gelden. Hij toch kwam op de
idee om vanuit zijn ark een aantal duiven
los te laten, om hem door olijftakken te
berichten „dat de wateren boven de aarde
geligt waren".
De Romeinen.
Van de Grieken weten wij belaas niet
veel, ofschoon niet is aan te nemen, dat
dit intelligente volk niet op de een of
andere wijze aan de journalistiek heeft
gedaan.
Van de Romeinen in het glanstijdperk
weten we wat meer. Reeds vroeg vinden
wij melding van een periodieke uitgaaf,
die in vele opzichten het karakter van
een krant bezat. Sedert de eerste tijden]
van Rome's bestaan verzamelde de hooge
prelaat of- opperpriester berichten van
eenijge beteekenis en hield daarvan regel
matig aanteekeningen op een bord. Dit
bord bevond zich voor of binnen zijn wo
ning op een plaats, waar ieder het 'bena
deren kon en het raadplegen.
En gedurende verscheidene eeuwen bad
Rome geen andere geschiedenis dan deze
annalen op het bord van den Hoogepries-
ter. Op don duur evenwel was het niet
meer voldoende. Rome breidde zich uit.
Men zag toen onder den naam „Acta
Diurna" Dagelijksohe gebeurtenissen
een soort van openbaar blad ontstaan,
dat a! meer en meer overeenkomst met
onze kranten had. Want de Acta gaf be
richt van alles Vat maar evea de be'ing
stelling van bet publiek waard was. Som
migen meenen, dat deze Acta een dage-
lijksche uitgaaf is 'geweest tijdens het
dictatorschap van Julius Ceasar. En dat
deze nieuwsbladen werkelijk iets betee-
kenden, ligt in de mededeeling van een
toenmalig satyricua Deze toch gewaagt
van een Romeinsche deftige dame, die
haar ochtenden doorbracht met.... het
dagblad te lezen!
DE NAAM VAN DE KRANT.
Hoe heetten de eerste kranten?
De eerste vormen van de courant na de
uitvinding van de boekdrukkunst waren
eenvoudige verslagen van belangrijke ge
beurtenissen. Zij droegen den verkorten
inhoud als titel, welke was bedoeld om op
straat te worden uitgeroepen. Het waren
'n soort pamfletten, zonder strekking,
maar alleen als verbaal bedoeld. Zoo heet
b.v. de allereerste te Amsterdam gedrukte
Oourant:
„Verhael van den döot des advocaets
van Hollant, Johan Van Oldebamevelt*
hoe hij op den 13 Mey 1619 ln den Hagho
onthooft is, also lek 't selve gesten hebbe."
Al spoedig begonnen deze pamfletten
„loopmare" te heeten. Soms ook „Nieu-
mare" of .„Tydinghe". Vaak alleen:
„Waerachtig Verhael".
In het buitenland heetten ze: Zeitung,
Newe Zeitung, News, Strange News, Nova,
Relationes, Nouvelles en soortgelijke.
De oorspronkelijke benaming „Ty
dinghe" werd in de dagen, toen men alles
en nog wat verfransebte en sprak van re
novatie, deductie en Tresoor, vervangen
door het woord „Courante". Sommigen
meenten daarin te moeten zoeken het be
grip „stroomend" in den zin van doorloo
pend nieuws.
In ieder geval heeft deze verfransdhinig
Van den titel loopmare of nieuwsmara
zich tot heden gehandhaafd 5)00 wel in
de officieele als ln de vulgaire benaming.
Want de officieele naam is nog altijd cou
rant, en de gemoedelijke afleiding daan-
van in ons aSer taal is: krant!
Tri Duitschland en Engeland djn be
namingen „Zeitung" en Newspaper* be
houden gebleven, terwijl men in dé Zui
delijke landen in verschillende uitspraak
den naam „Gazette" heeft.
Men heeft vrij wat geredekaveld over
de afkomst van dit laatste wooid. Sommi
gen hebben den oorsprong uit het He-
'breeuwsch trachten te vinden - anderen
zelfs uit het Hindoesch. Iroriei zouden
graag willen, dat men er allasi het ver
kleinwoord in zag van den naam ven een
babbelvogel, n.1. „Gazza", d.i. ekster.
Volgens de meest igangbar» meening
zou de herkomst moeten worden gezocht
in de Italiaansche taal: Gazzeta, zijnde
de naam van een oud Italiaaisch klein
muntstukje, waarmede men ii vroegere
eeuwen het lezen van de -voorhanden
zijnde nieuwsbladen betaalde.
Zoo zou dus den naam van Gazette niet
anders beteekenen dan ,,'t Stui-ertje". En
dezen naam zou men hebben toegepast op
het blaadje, dat men er voor kcehtl
B.
No. 250.
1837.
22 OCTOBER.
NEDERLANDEN.
PROGRAMMA
FREDERICA LOUISA WILHELMJNA
KONINGIN DER NEDERLANDEN,
VAN DE KRANT EN DE
JOURNALISTIEK.
DE RUSSISCHE SOVJET-PERS.
Interessante cijfers.
De „Telegraaf" publiceerde kort 'gele
den een uittreksel uit 't Moskousche blad
„Izwestia" over het tegenwoordige aantal
en de soort van kranten in den oonnmu-
nistischen Staat.
Wij laten er hieronder een gedeelte van
volgen:
Wie leest er de kranten in raden-Rus
land? In boeverre zijn de Sovjet-autori
teiten gevorderd met de uitvoering van
haar program in zake volksontwikkeling
door middel van boeken en dagbladen?
Welke is in 't algemeen de positie der Sov
jet-pers wat aantal organen en lezorstal
betreft.
Een antwoord op deze vragen^ die niet
van interesse ontbloot zijn, was tot dusver
moeilijk te geven, daar evenals zoovele
dingen in Rusland ook deze kwestie moei
lijk te bonaderen was, vanwege de ge
heimzinnige waas, dat alles omgaf.
Ter gelegenheid van de jongste 1 Mei
feesten is echter de Moskousche ,Jzwes-
ta" met een nummer uitgekomen^ dat
speciaal aan de Sovjet-pers gewijd iwaa.
Onder het opschrift „Leve <je Sovjet-pers,
de spreektrompet van de revolutie!" wordt
een overzicht gegeven van het aantal
bolsjewistische bladen en hun respectieve
oplaag.
Aan dit exposé, dat een antwoord op de
bovengestelde vragen mogelijk maakt,
ontleenen wij dan het volgende, waarbij
wij dan vooral de stastieken zullen laten
spreken.
Zooals men weet, zijn ln Rusland alle
bladen verboden, die een andere meening
verkondigen dan de bolsjewistische. Het
betreft hier dus uitsluitend de communis
tische organen.
Van deze bestonden er in Maart 1924 in
totaal 498, met een gezamenlijke oplaag
van 2.520.000 exemplaren. De tabel, die
hier volgt, geeft de nadere specificatie
aan.
1. Boerenorganen: 117 (376.000 abonné's)
2. NietRussische bladen: 108 (238.000 a.)
8. Arbeidersbladen: 43 (655.000 a.)
4. Soldatenorganen: 15 (71.000 a.)
6. Jeugdorganen: 89 (34.000 a.)
7. Coöperaties: 14 (10.000 a.)
8. Overige bladen: 147 (826.000 a.)
De sub 2 genoemde bladen, de niet-Rus-
sische of nationale organen worden als
onderstaand verdeeld:
Oekraïne: 22 (65.000 a.)
Armenië: 12 (18.000 a.)
Georgië: 10 (27.000 a.)
Kirgizenbund: 8 (11.000 a.)
Tartarjje: 18 (33.000 a.)
Overige nat. bladen: 38 (69.000 a.)'
In totaal 108 bladen met 238.000 aibon-
né's.
Uit deze cijfers blijkt, dat de successen
der Sovjets bij bun streven naar volks
ontwikkeling door opvoerlhg van Bet aan
tal abonnementen op de communistische
organen, nog niet van reusaohtigen om
vang zijn. Want nemen wij aan, dat ge
heele Unie van Sovjet-republieken op 't
oogenblik na de leemten door oorlog, hon
gersnood en epidemiën onder d'e bevol
king achtergelaten, rond 140 millioen zie
len telt, dan worden er door al die mil-
lioenen slechts 2.520.000 exemplaren ge
lezen. Verhouding is dus één abonné op
gemiddeld elke 55 inwoners.
Advortentie-bureaux.
De eigenlijke voorlooper van de thans
alom1 bekende advertentie-bureaux was de
z.g.A-gent in advetentiën". Zijn werkzaam
beidi was tweeledig, la die fabrikanten
tot annonceeren te bewegen, 2e. de buit
gemaakte advertenties in de dagbladten te
plaatsen.
Tijding per Courrier.
Antwerpen 23 September vijf en een half uur
des avonds.
BRUSSEL is heden morgen elf ure stormenderhand ingenomen
men heeft tot op de Place-Royale gevochten.
A°. 1830.
TWEEDE EXTRA
AMSTERDAMS.CHE
N°. 14.
ORDINAIRE
COURANT.
De eerste vorm van publiek adverteeren
ih onze moderne beschaving was de „Om
roeper" in de middeleeuwen. Reeds in
1258 waren in Frankrijk de openbare om
roepers georganiseerd en vormden een
corperatie.
Hun eerste 'bezigheid bestond in het
publiek maken van de genomen Staats
besluiten.
Later werd de omroeper een annoncee-
rende kracht tusschen den koopman en
het publiek.
Het Hof van Assises te Jerusalem, dat
in de 12e en 18e eeuw het bestaande Bur
gerlijke Wetboek van Europa volgde,
legde aan personen, die iets te verkoopen
hadden, den plicht op, dit door den om
roeper te doen bekend maken.
Door de behoefte ontstond daaruit het
uithangbord. Het familiewapen werd ge
bruikt als naamsaanwijzing. Toepasselijke
figuren en spreuken golden voor finma s
en voor bepaalde waren.
Samen met den omroeper en z.g. „klan-
tenlofcker" kwam daarbij in zwang de
kunst van bet etaleeren.
De uitvinding van de boekdrukkunst
gaf nieuw leven aan de kunst van publi-
oeeren. De oourant ontstond. Het duurde
niet lang of in de nieuwstijdingen ver
sohenen betaalde berichten van handela
ren en menschen, die iets aan het publiek
wilden meedeelen ten eigen behoeve.
Daarmee was de eigenlijke advertentie
geboren.
Wanneer wij zeggen: de „eigenlijke"
advertentie, dan beteekent dit, dat er ook
daarvoor al aan het z.g. papieren adver
teeren werd gedaan.
De alleroudste vorm was eigenlijk do
„plakkaat" ©en aanvankelijk geschre
ven en later gedrukt papier („siquis" ge-
heeten), dat op muren en borden werd
geplakt. Liefst op plekken, waar steeds
druk verkeer was. De 'bezitters van zaken,
schouwburgen, en de ondernemers van veb-
toorungen etc. probeerden zoo da aandacht
van het publiek te trekken.
Maar de advertentie in het „periodieik,,
overheerschte langzamerhand alles. En
hoewel alle vroegere vormen van publi-
ceeren nog min of meer bestaan en wor
den toegepast, heeft de .krant-adverten
tie" alle vormen gel ij del Ijk overvleugeld
en neemt zij op dit oogenblik nog de be
langrijkste plaats in onder de verschil
lende vormen van publiceeren.
VAN
Prins I'REDERIK, op huis de
Pauw overleden te n uur.
(Zl« vervolg pag. 2 Eerste Blad).
binnen-
faydag den 18 öpobett
liet 5 jjaar der Bati Vryheid.
Jf- a i. S r -
In het gcztgt win den Inging der Z«tt gcn»(HM nyodeceln-
brterdjbettorpiMaflaatcn mot atumpUaatfcAluUet naderen 0
mm den trein. E*
jataafsche rero^babk.
MÉ LEE V E T S L Y S <hn tj Oestbu. olgfcnl w acu lICU).
tipport der Zeelootzca, tyn'er ken yyenclslyseinkgef t ne Agent vin Önrlogprefenreerd» vervolgens do Officiereng
en Korttrvoorwil'en verder 2cewjard» op b-rft men 3. s 4. I c:(|Jt ocf j0 Q-rrr-n^jBr Vfinpl V Al*A A'"nydnunlgende g
Men cao tol oog toe 1 Amlprttk 1
Ü,«'a
Kep van de „Bataafsohe Courant" van 18 Oetober 1799.
Men lette op de aanduiding„Vrijheid, Gelijkheid en Beoedeksohap" en „Het 5de jaae van de Bataafsohe
Vrijheid".
De kop is niet over de geheele breedte, doch slecht» over de linksche twee kolommen.
ZONDAG,
VOOR
DE BEGRAFENIS VAN WIJLE HARE MAJESTEIT ME VROUWE
GEBOREN PRINSES VAN PRUISSEN,
op Donderdag den 26sten Oetober 1837, des
morgens ten tien ure.
EERSTE AFDEELING.
Betreffende het Paleis.
a. Op den dag, bestemd voor de begrafenis, zal het Koninklijk
Lijk, behoorlijk gekist zijnde, staan op de estrade van den
Troon, de zaal zal gedrapeerd en verlicht zijn, met waskaarsen
op kandelabres geplaatst;
b. De voorzaal zal mede met waskaarsen verlicht zijn
c. De dienst bij het Koninklijk Lijk zal verrigt wordendoor:
1°. Den Grootmeester van wijle Hare Majesteit:
2°. De vier jongste Groot-Officieren in rang van Zijne Majesteit,
bestemd tot het dragen der slippen van het rouwkleed;
De Officianten van het Huis van Zijne Majesteit;
De Officianten van het Huis van wijle Hare Majesteit.
Allen zonder degens, in diepen rouw, met lamfers aan de
hoeden, gaande twee aan twee, de jongste in rang vooruit
Een Heraut van Wapenen te 'paard,
(NEDERLAND.)
voorafgegaan door den Wapendrager;
Zes hofkoetsen, met twee paarden bespannen, gaande naast
elk portier een lakkei; en
Eene hofkoets, met zes paarden bespannen, gaande naast elk
portier twee lakkeijen, bestemd voor de Kamerheeren en
Groot-Officieren, dragers van het Lijk en der slippen van
het rouwkleed;
De Secretaris van wijle Hare Majesteit, in eene hof-koets, met
twee paarden bespannen, gaande eenlakkei naast elk portier;
De Grootmeester van wijle Hare Majesteit, gezeten in eene
gedrapeerde hof-koets, met zes paarden bespannen, gaande
twee lakkeijen naast elk portier;
p. Een Heraut van Wapenen, te paard,
(PRUISSEN.)
voorafgegaan door den Wapendrager;
q. Een Onder-Stalmeester en vier Pages te paard;
r. De rouw-wagen, bespannen ffiet acht paarden, behangen
met rouwkleeden, elk paard geleid wordende door een Page,
bijgestaan door koetsiers.
De Koninklijke Kroon, gehecht op een rood fluweelen kussen,
k.
m
n.
0.
Deel van het nummer van de „Nederlandsohe Staatscourant" van het jaar 1827 en gqen Staatsbesluiten
behelzende, maar verschenen in een „rouwrand" als „programma" voor de plechtigheden dor Begrafenis van
de gestorven Koningin Louise,
6. Vakbladen: 15 (310.000 a.)
Vrijdag den 24 September 1830 ('s morgens II ure.) (Prijs 8 Centen.)
Een van do oudste bulletins van het „Algeheen Handelsblad" van 24 Sept. 1840,
meldende het binnenrukken van onze troepen te Brussel.
Do prijs van dit bulletin was 8 cent.
Ook al vanwego de concurrentie gaf de „Amsterdamsohe Courant" jp dienzelfden
24 September een voel grooter bulletin uit, een z.g. „Extra-ordinais nummer". Dit
exemplaar was nu bedoeld om ter bestemder plaatso te worden nai geplakt.
VRIJDAG
DEN 24stea SEPTEMBER.
'sORAVENHAOE, den 24sten September.
Heden morgen zeer vroeg is hier de Officiële tijding aangebragt dat gisteren
ocl»tend, na eene Kanonade van vier uren, de Nationale Troepen, in de Stad Brussel
zijn binnen gerukt.
Ducpetiaux en Evrard hadden zich als Mandatarissen der Oproerlingen, net
voorwaarden, waarop het inkomen der Troepen zoude toegestaan worden, bij iet
Leger vervoegd; onder dezelve was onder anderen dat men de Kokarde zoude aflig
gen, maar de kleuren als Horologie-Bandjes zoude mogen dragenin hun voordel
is niet alleen niet getreden, maar zij zijn daar te boven in verzèkerde bewaring ge
nomen.
Vervolgens zijn de Troepen den Schaerbeeker Poort binnen getrokken, aan hun
hoofd hebbende Prins Frederik der Nederlanden. Uit de Huizen in den omtrek
werd op het Leger gevuurd. Hetzelve is langs de Rue Roijale op de Place Roijale
getrokken, en meester van de Bovenstad geworden. Het kanon vuurde bij het aigajt
van den Koerier nog langs de straten, die op de Place Roijale uitkomen.
(Voor onze genbonneerden gratl» aan het
bureau verkrijgbaar.)
Vrijdag 9 Septembermorgens te 7 uur.
Nader vernemen wij omtrent het versheiden
van den hoogbejaarden, doch tot voor vieinige
dagen nog zoo krachtigen Prins, den nestor
van ons Vorstenhuis, dat de helderheid van
geest, die zijne kortstondige ziekte kenrterkte,
den lijder tot kort voor zijn dood is gelieven,
zoodat hij in staat was nog enkele besch i kfcingen
te nemen. De laatste oogenblikken vin den
Prins waren zacht en kalm, en, temidden van
de zijnen, zijn eenige dochter en zijn dierbaren
schoonzoon, blies hij 5 minuten over half elf,
den laatsten adem uit.
De treurmare werd circa half een teHage
vernomen, vandaar onmiddellijk aao den
Koning en de Koningin en verdere verwanten
per telegraaf gemeld.
Model van een later bulletin v»n het
Oude „Nieuws van den Dag": Deze
bulletins waren niet meer te koop en
werden niet meer aangeplakt, Zii wer
den rondgebracht aan winkels etc.
