IELDERSCIE COURANT
TWEEDE EN LAATSTE BLAD.
PLAATSELIJK NIEUWS.
VAN DINSDAG 24 NOVEMBER 1925.
Rectificatie.
Uitslag
Terk°oping van huizen en
erven, op Maandag 23 November 1925,
door notaris A. M. Engelmann.
Huis en erf aan de Nieuwstraat no. 9,
Eoot 1 are 8 centiaren; kooper de heer
liemes q.q., voor f 2340.—.
Huis en erf aan deNieuwstraatno.il,
groot 1 are; kooper de heer P. Bregman
q.q., voor f 2635.—.
Pakhuis en erf aan de Vischstraat no. 32,
froot 6 aren 46 centiaren; koopers de
eere7 0tt«rvanger en T. Rampen,
voor f 1740.—.
o«en aan Basstraat no. 68,
groot 86 centiaren; kooper S. Herschel,
.voor f 1140.—.
Buis en erf aan de le Vroonstraat
no. 11, groot 87 centiaren; kooper de heer
O. Veerman, voor f 1501.—.
Huis en erf aan de Molenstraat no. 142,
groot 72 centiaren; kooper de heer J. H.
v Moormann, voor f 556.—.
Fanoy-hdr Militair Tehuis.
Het Beituur van het Militair Tehuis aan
den Kanaalweg heeft een fancy-fair geor-
iseerd op de bovenzalen Van haar ge-
■w, welke hedenmiddag te 5 uur wordt
geopend. Alweder een fancy-fair? vraagt
de lezer. En dan is het antwoord: inder
daad, een fancy-fair is het oude, beproefde
middel tot stijving der geldmiddelen. Want,
om het maar dadelijk te zeggen: met die
geldmiddelen is het tegenwoordig, nu de
regeering alle subsidies 'heeft ingekort, niet
al te best gesteld. Een Militair Tehuis als
dit is uit den aard der zaak aangewezen
op subsidies van Rijk of particulieren. Wat
,er aan het buffet verdiend wordt, is heel
weinig, omdat de .prijzen' der verschillende
artikelen zeer laag zijn gesteld, en dat wei
nige komt bovendien den beheerder hier
vader en moeder genaamd ten goede.
Men begrijpt dus, dat door de inkrimping
van de subsidies het voortbestaan der in
richting ernstig bedreigd wordt. Wel heeft
men nog wat zaalhuur-ontvangsten, maar
die zijn ook gering.
Dat het Bestuur dus naar middelen uit
zag om de kas te versterken, is begrijpelijk.
En toen eenmaal het recept: een fancy-fair,
die klinkt als een klok, gevonden was, gin
gen tal van rappe handen aan het werk.
Weken en weken lang naaiden en hand
werkten en knutselden tal van dames, ver
schillende firma's stonden artikelen af, en
tenslotte kon met de inrichting een begin
worden gemaakt. Dat ook dat nog niet zoo
eenvoudig was, zal ieder beamen, die daar
heden of morgen een kijkje gaat nemen.
De beide groote za'en, die door het uit
lichten van een scherm tot één zaal kunnen
worden gemaakt, bieden den fleurigen aan
blik van feestelijk-ingerichte vertrekken.
Bij het binnentreden staat men al dadelijk
voor het traditioneele vischvermaak, dat
aan geen rechtgeaarde fancy-fair ontbreken
mag, en een voetstap verder brengt u in
den allergezelligsten theetuin, door de fir
ma Van Nelle aangericht. Precies als in
de „Bijenkorf" te Amsterdam kan men hier
van een kopje thee genieten, terwijl men
een magnifiek -uitzicht heeft op de stad.
Een groote lingeriestand trekt aan den an
deren kant uw aandacht, en wat hier te zien
en te koopen iswij wagen, ons niet aaii
een beschiijving van dit „bonheur des da
mes". Even verder vindt men de chocolade
tent, waarnaast een keurig opgemaakte pop
met wieg is geëxposeerd, welker naam u
neen, niet raden mag, maar waarvoor 11 van
een fraaien hulstboom een zorgvuldig in
oranjepapier gewikkeld lootje plukken
moogt (tegen betaling wel te verstaan!)
waarop de naam staat. Dat wil zeggen, die
naam komt natuurlijk slechts eenmaal op
de lootjes voor. Wederom naar het midden
gaande, bereiken we de afdeeling kussens,
poppenwiegen, enz. keurige collectie met
al'erlei moderne patronen. Wegkomen nu
bij het boekenstandje; hier zijn behalve
keurige leesboeken, tal van etsen, schilder
stukjes, platen, en wat m^er tot het vak
behoort. We ontdekken nog een tafel met
kindergoed, een stand met meubilair, na
tuurlijk een voor sigaren, sigaretten en ta
bak, terwijl ook de schiettent niet ont
breekt, noch de ouderwetschq, geliefde
sjoelbak. Tenslotte is er nog een stand voor
galanterieën en een voor plateelwerk (ook
hierbij is keurig mooi goed), terwijl een
hoekje is gereserveerd voor het orkest, dat
op geen rechtgeaarde fancy-fair ontbreekt.
We zijn nu rond geweest, maar wie
denkt, dat we er zijn, heeft het mis. V\ e
gaan nu naar boven, op de tweede verdie
ping. Daar heeft de heer Stevensön iets
origineels bedacht, dat wij nog op geen an
deren bazar van dezen aard tegenkwamen.
Tusschen de hanebalken van den zolder n.1.
is een prachtig doolhof ontworpen en de
kunst is nu de verschillénde bezoekers er
in te krijgen. Zijn ze er eenmaal in, uan
moeten ze probeeren er uit te komen. Hier
voor is eenige handleiding wel noodig, wel
nu: je gaat eerst links, dan weer rechts,
dan omhoog, dan omlaag, komt op een zwe
vende brug en op een hangende jacobsi i -
der, moet tusschen balken doorkruipen,
weer naar rechts, weer naar links, ach er
uit, vooruit, komt in een spiegelzaal, en
dan ten slotte rechtuit Nu staan wij voor
de juiste volgorde dezer verschillende
manipulaties niet in natuurlijk, anders
was er geen aardigheid aan. Maai r
is onderweg zóóveel moois te zien, en men
houdt zóó u aangenaam bezig, datu heuscn
niet het idee zal krijgen verdwaald te zijn.
Voorwaar, dit is nu eens een doo'hot, waar
het een pleizier is 'rond te dolen. Is men
eindelijk er weer uit en in de gang, welnu,
dan kunt u altijd nog even uitrusten m de
theetent, die er vlak bij is, nietwaar?....
Deze fancy-fair, die, zooals wij zeiden,
hedenmiddag geopend wordt, is tot en met
Zaterdagavond open, dagelijks van 2 tot 10
uur, behalve vandaag, nu de openstelling te
vijf uur geschiedt. Te 3 uur zal de officieele
opening plaats hebben voor genoodigden,
enz., maar om vijf uur wordt het publiek
toegelaten.
NederL Vereeniging tot Afschaffing van
Alcoholhoudende Dranken, afdL Helder.
Zooails blijkt uit een advertentie in dit
blad, zal bovengenoemde Vereeniging mor
gen, Woensdag 25 Novembcf, een openbare
propaganda-vergadëring houden in „Musis
Sacrum".
Ds. C. C. de Kloet zal spreken over „Van
röeger en Nu"; hij zal o. a. in het kort een
historisch overzicht geven van het ontstaan
van het Alkoholisme, zooals wij dit thans
kennen.
Da Onthouders-Zangvereeniging „D.O.
V.", onder directie -van den heer Rusting,
zal voor-het eerst in het openbaar optreden.
Een strijkje uit het Arbeiders-Strijkorkest
zal voor muzikale opluistering zorgen. De
A.J.C. zal medewerken met een bont pro
gramma, uiting gevende van hun levens
blijheid en levensernst.
Het belooft een mooie avond te worden.
Zie voor den kaartverkoop onze adverten
tie in dit blad.
IJsclub „Hel Noorden".
Men schrijft ons:
Nu de winter weer voor de deur staat,
lijkt het ons niet overbodig nog eens fie
aandacht op bovengenoemde vereeniging te
vestigen.
Het is n.1. op de laatste Districtsvergade
ring van den Ijsbond „Hollands Noorder
kwartier", gehouden in Café „De Póol" aan
den Kanaalweg alhier, gebleken, dat de daar
aanwezige hoofdbestuursleden en afgevaar
digden der verschillende ijsclubs in het
Noorderkwartier, allen vol lof waren over-
de uitrusting, die deze Heldersche veree
niging bezit.
Genoemde hoofdbestuursleden verklaar
den dan ook volmondig, dat de ijsclub „Het
Noorden" letterlijk niets had nagelaten om
de veiligheid van hare leden te'verzekeren.
Dat er veel geld noodig is om een derge
lijke uitrusting,-bestaandq uit gereedschap
pen, reddings- en verbandmiddelen, aan te
schaffen, zal een ieder, die één der exposi
ties hiervan gezien heeft, _ten volle be
grijpen.
Het gevaar, dat den schaatsenrijder be
dreigt, is werkelijk niet denkbeeldig; te-
mèer als men nagaat, dat de respectievelijke
ijsbanen hier te Helder ten allen tijde op
diep water zijn aangelegd. Z.g. plassen als
„dé Rijdt" te Nieuwe Niedorp zijn hier in.
den omtrek niet te vinden.
Wat echter wel te vinden was? „De be
kende Fortgrachten". Het is het bestuur
van „Het Noorden" n.1. mogen gelukken,
de hand te leggen op alle wateren rond de
forten „Erfprins" en „Kaaphoofd". Deze
zijn door pachting ter beschikking van de
IJsclub gekomen, om daarop hare banen
aan te leggen. Men is thans verzekerd, dat
bij intredende vorst materiaal en banen
beschikbaar zijn.
Door haar lidmaatschap Van het hoogste
college op ijspportgebied, met name „de
Koninklijke Nederlandsche Schaatsenrij-
dersbond",' is voor de HÜldersche JJsclub
„Het Noorden" de weg gebaand ook te
Helder nationale wedstrijden in schoon.- en
hardrijden te kunnen houden; alsmede kam
pioenschappen te doen verrijden. Men ziet,
dat alles in het werk gesteld wordt om, in
dien de winter zijne intrede doet, de ijs-
sport te Helder hoogtij te doen vieren.
Ook staat altijd nog het inrichten van een
vaste ijsbaan (ondergeloopen land) op het
programma. En dat dit plan nog niet tot
uitvoering is gekomen, vindt hierin zijn
oorzaak, dat eenvoudig tot 1 Jan. 1927 geen
land beschikbaar komt. Daarbij komt nog,
dat niet alle terreinen door den aard harer
ligging geschikt zijn tot ijsbaan te worden
ingericht.
Ettelijke pogingen zijn dan ook in het
werk gesteld om land beschikbaar te krijgen.
De laatste zijn gedam bij het Gemeentebe
stuur, met het resultaat, dat gewacht dient
te worden tot hierbovenbenoemden datum.
Wordt lid van de IJsclub „Het Noorden"
De contributie van f 1.en f 0.50 voor
huisgenooten en f 0.25 voor kinderen be
hoeft voor U geen beletsel te ziira.
De IJsclub geeft straks goed onderhou
den banen en een veilig verblijf op het ijs,
voor volwassenen en kinderen. En dat niet*
alleen. Zij hoopt,-straks menigeen in de ge
legenheid te kunnen stellen met diverse
werkzaamheid een weekgeld te kunnen ver
dienen; want de winter brengt mede, dat
met hem ook de werkloosheid hare intrede
doet.
EAADSO VERZICHT.
Ben fout bij het opmaken was Zaterdag
oorzaak van het inlaaschen van een ver
keenden regel, waardoor de indruk werd
gewekt alsof de ideeën van den heer
Eylders ontstaan waren uit voorstellen
van den heer Grunwald. De hier abusief
ingebrachte regel hoort op een andere
plaats thuis, en wij schreven natuurlijk
„de voorstallen van den heer Zondervan".
Leger des Heils.
Naar men ons meldt, zal in het gebouw
Spoorgracht 88 a.s. Woensdag 26 Novem
ber een bijzondere muzikale avond plaats
hebben. Muziekkorps en zangkoor zullen
vereenigd het onderstaand programma
uitvoeren.
1. MarschCanaan, instrumentaal. 2. Mijn
lied zal zijn van Jezus, vocaal. 3. Love,
selection, instrumentaal. 4. Sombere uren,
vocaal. 5. The sinners light, instrumentaal.
6. Geloof, vocaal. 7. Instrumentaal duo
Wondre liefde. 8. Thuis, vocaal. 9. The
rock, marsch, instrumentaal. 10. 't Gebro
ken hart, vocaal. 11. The story of Jezus,
selection, instrumentaal. 12- De storm,
vocaal. 18. Eternity, selection, instrumen
taal. 14. Gij rijt alles mij in al, vocaal.
15. Het ruwe oude kruis, vocaal.
HET GASBEDRIJF IN ONZE
GEMEENTE.
Bereids is door mij kennisgegeven, dat ik
ditmaal meer uitvoerig zou schrijven over
de gasfabrieken verband met de verkregen
uitkomsten, de daling van het gasdebiet
en de groote slijtage aan de ovens, welke
factoren in onderling verband geleid
hebben, tot het inmiddels door den Raad
aangenomen voorstel, om den prijs van
hetgas te verhoogen. Tot mijn spijt heb
ik niet direct aan die toezegging kunnen
voldoen; andere, meer dringender werk
zaamheden moesten voorgaan.
Ten einde nu eerst de lezers meer tot
óordeelen bevoegd te maken, moet even
een uiteenzetting gegeven worden, hoe
hier gas gefabriceerd wordt en welke mid
delen daartoe ten dienste staat.
Bij besluit van den Raad van 26 No
vember 1918 werd toestemming verleend
voor den bouw van een nieuwe verticale
kamer-oven-installatie, bestaande uit 6
ovens met een productiecapaciteit van
5000 M3. gas per etmaal elk, dus in totaal
80.000 M3. per dag.
Behoudens de bijkomende bouwkun
dige werken, werd het maken' der boven
genoemde iijstallatie opgedragen aan de
firma August Klöne te Dortmund. Met de
werkzaamheden tot uitvoering van dit
pl^n is op 29 December 1919 begonnen,
met het resultaat, dat op 10 Deoember
1920, reeds 2 verticale kamerovens in be
drijf gesteld konden worden. Na slechts
korten tijd nog een gedeelte der oude
oveninstallatie in bedrijf gehouden te
hebben, bleek, dat de gasvoorzlening met
die verticale kamerovens kön worden bij-
?;ehouden, ja zelfs kon dit in h^t geheele
aar 1921 worden volgehouden. Op 28
November van dat jaar bedroeg de et
maal-productie 11.580 M8. Verkregen werd
een gemiddelde opbrengst van 402 M8.
gas per ton kolen. De distlllatietijd der
kolen schommelde tusschen 118 en 19 uur.
Voor waar mooie resultaten.
Immers werd deze oven-installatie ge
leverd op den productie van 6000 M3 per
etmaal, dus daar er slechts 2 in bedrijf
zijn geweest gedurende het jaar 1921, had
men in het bedrijf een installatie met een
capaciteit van 10.000 M8. per etmaal. Tooh
werd op één dag zelfs 11.580 M3. geprodu
ceerd, terwijl de gemiddelde hoeveelheid
gas per ton kolen ruim 400 M8. bleef. Op
den dag dier maximum-productie zal men
het distillatie-proces slechts 13 uur heb
ben moeten laten voortduren. Immers kan
in een installatie van 2 ovens 15 ton kolen
ineens in distillatie worden gebracht, met
een opbrengst van 400 M3. per ton, kan
dan geproduceerd worden 6000 M3. Om
dus 11.580 M3. in één etmaal te kunnen
produceeren, moest 2 maal worden gela
den. Op een dag n.L op 16 Augustus 1927
is er 5280 M3 geproduceerd, zoodat wel-,
haast op dien dag met één oven-installa
tie had kunnen worden volstaan om het
benoodigde gas t eproduceeren.
Dit is natuurlijk niet gedaan, aange
zien niet met zekerheid gezegd kan wor-
den, dat over een bepaald tijdvak zoo'n
beperkte hoeveelheid gas benoodigd is en
kan men dus om die reden niet een oven
installatie buiten bedrijf stellen.
De totale gasproductie is van ai dien
tijd geweest in
1921 2.893.780 M8.
1922 8.254.160
1928 8.503.610
1924 8.456.240
Zooals reeds hiervoren lg gesohreven,
is er een oveninstallatie gebouwd met een
capaciteit van. 10.000.000 M8. per jaar.
Daartoe besloot de Raad op voorlichting
van de deskundigen aan de hand van het
feit, dat in 1916 een gasproductie noodig
was geweest van 3.847.470 M3., waarin op
één dag meer dan 16.000 M3. moest wor
den geproduceerd.
Al stelt men nu de reserve zoo ruim mo
gelijk, om ook de geregelde gasvoorzie-
ning te kunnen waarborgen bij eventueele
stoornissen, dan nog kan worden gezegd,
dat feitelijk met de helft der thans ge
bouwde oven-installatie had kunnen wor
den volstaan, en dat dus dit besluit van
den Raad verkeerd is geweest
En nu komt het mij voor, dat door die
te groote installatie te laten bouwen, mede
is veroorzaakt de verkeerde wijze van gas-
produoeeren, die later is toegepast Imr
mers kan men zeggen, dat met één paar
schoenen had kunnen worden volstaan.
Er werden eohter verstrekt 2 paar schoe
nen en nu is daaruit de geneigdheid geko
men om die 2 paar schoenen dan maar te
gebruiken ook. Dit is uit het volgende
voortgekomen.
Om hij de productie van gas terug te
keeren, zij er op gewezen, dat bij de Di
rectie het alleszins lofwaardig streven
voorzit, en heeft voorgezeten, om met zoo
min mogelijke arbeidskrachten, toch te
trachten een zoo hoog mogelijk rende
ment te bereiken, en uit iedere ton kolen
zooveel mogelijk gas te distilleeren. Als
de directie echter slechts had beschikt
over een, oveninstallatie, die met noodige
reserve, juist voldoende was geweest, om
de verlangde hoeveelheid gas te produoee-
ren, dan zou, juist om die reserve steeds
nog gereed te hebben, de distillatie in kor
ter tjjd moeten hebben plaats gehad. Nu
men echter over een veel grootere instal
latie beschikt dan voor de productie noo
dig was, kon men meer oven in bedrijf
stellen en daardoor het distillatie-proces
langer laten duren, waardoor toch de be
noodigde hoeveelheid gas kon worden ge
leverd, de werkzaamheden daaraan kon
den worden verdeeld over grooter tijdvak
ken en uit de kolen tot het laatste nipper
tje gas Laat ik zeggen, kon worden
geperst
Uit de jaarverslagen blijkt dan ook, dat
de distillatieduur is verlengd en b.v. in
het afgeloopen Jaar, drie ovens in bedrijf
zijn geweest met uitzondering van de
maanden Mei, Juni en Juli. De hoogst
benoodigde etmaal-productie is geweest op
26 December 1924, 11.800 M3., dus een
paar honderd M3. gas meer, dan'in 1921
door 2 ovens per etmaal zijn geleverd.
Dood ds bovengenoemde w£se van dis
tillatie te volgen, kon men de distillatie-
duur tot 24 ja 26 uur uitstrekken. En nu
meen i k met zekerheid te kunnen zeg
gen, da t door uitsluitend te letten op de
mogelijlte beparing aan arbeidskracht en
het te verkrijgen hooge gasrendement, te
veel ovor het hoofd is gezien, de nadeelen
die zjjn toegebracht aan de kamers, door
de disti llatie door te 'zetten, somtijds 10
12 uur, nadat de eigenlijke distillatie
reeds a'ltgeloopen was, daardoor van de
vuurvast te steen veel te veel is gevergd,
uitzetting'en krimping der kamers is ont
staan, scheuren zijn opgetreden, waardoor
wederom is mogelijk geworden het door
de kame 'is zuigen van generatorgas, reeds
verbrande gassen en lucht, l) met de fu«
neste gnvolgen van aan de. wanden slak
ken der cokes, gaan vastzitten daarvan ip
de kame rs en dus bij de opening niet val
len der 1 nassa. Die massa cokes moest dan
worden uitgestooten, wat weder leidde tot
vergroot ing der smederij, werkzaamhe
den aan de gereedschappen en zelfs ook
aan de cokes-transportbak, daar deze te
lang me t de gloeiende cokes-massa moest
blijven f rtaan, alvorens afgekoeld te kun
nen wor-den, benevens beschadiging van
de kame rs.
Immer s zijn de binnenkamers gemaakt
van een soort vuurvaste steen, waarvan
het smel tpurft Migeveer gelegen is op'
1600 a 1.700 gr. T). Voor het distilleeren
van kolen heeft men noodig ruim 1000
gr. C. Die warmte wordt eohter niet in
eens ver kregen,'maar loopt natuurlijk op,
nadat d<e kamers-geladen zijn. Door het
lossen v an de ookes en het laden, koelt.de
kamer b ©langrijk af. Na ongeveer 12 uur
is echter het proces der distillatie zoo
goed als ten einde. In de kamers is vrij
wel uitsl uitend een gloeiende ookes massa
over. La at men nu die massa nog 8, 10
of 12 uwzitten, om de hiervoren genoem
de oogm erken, dan loopt de temparatuur
nog bela ngrijk op, ja somtijds zelfs tot
1600 gr. O., dus dicht bij het smeltpunt
van de uteensoort, waarvan de maker is
gebouwdEn (Joordat die cokesmassa er
in zit, hoeft er dan ook uitzetting en in
krimping: plaats met de hiervoren ge
noemde gevolgen.
Die gevolgen hebben op hun beurt er
weder to«s geleid, dat de verkoop van gas
verminde rde. Men koopt nu eenmaal
geen gah>, waarin omstreeks voor 80
aan luch t en reeds verbrande gassen zit.
Dit Is ni'at brandbaar. Uit de cijfers in
de jaarvi jrslagen van het soortelijk ge
wicht va;in het gas, valt dit percentage
hiervoren genoemd af te leiden.
Daardo or ontstaat nog een nadeel, n.1.
dat de dr uk op het gas moet worden ver
hoogd en dus het gasverlies grooter
wordt Roeds hebben wij er op gewezen,
dat dit verlies in 1924 gestegen was tot
159.520 M3. Nu willen wij niet eens in
gaan op i fle vraag, Df met dit cijfer het
werkelijke» verlies wordt aangegeven, m.
p. w. of b. v. de berekende hoeveelheid gas
voor de st raatverlichting wel overeenkomt
zoo nabij mogelijk met het werkelijk ver
bruik vooi r dit doeL
Nu zou een deel der gevolgen nog zijn
te keeren geweest, als n.L het gemeente
bestuur dt) aldus verkregen winrten niet
geheel als netto winsten had aangemerkt,
maar ter compensatie van de grootere
slijtage van. ovens, dus verlies van vast
kapitaal, ha het bedrijf een deel van die
winst had fjelaten, dus gereserveerd, om
daarmede, :&oodra dit noodig was, weer de
vernieuwing: der binnenbouw te kunnen
bekostigen.
l) Bij he t overlezen van het artikel komt
het mij ni et ondienstig voor, om in een
noot, dit gedeelte voor de lezers te trach
ten te verduidelijken. Want velen zullen
niet begrijpen, hoe het komt dat, als er
scheuren in de kamers komen, daardoor
generatorgf is, afgebrande gassen en lucht
wordt aang; ezogen. Welnu de zaak is deze.
Het produceeren van gas geschiedt
door middol van het kamerovenstelsel.
Een kamer noemt men elke ruimte van
vuurvaste i-iteen gebouwd en waarvan de
vloer besta, at uit een ijzeren deur, welke
met een ha ndle kan worden geopend. Van
boven kan zoo'n kamer worden gevüld
met cokes. In elke kamer kan 1500 K.G.
kolen word1, en gestort
In een c> veninstallatie zijn 5 van deze
kamers. Do ovens worden gestookt met
ookes. Men kan uit het voorgaande reeds
afleiden, duit dit niet rechtstreeks ge
schied ondor de kamers. Trouwens zou
den deze d an niet voldoende en niet ge
lijkmatig w orden verhit Daarom moet er
een andere wijze van verhitting worden
toegepast Die'ovens zjjn zoodanig gecon
strueerd, di at door het stoken met cokes
een gas on tstaat, welke men noemt naar
de soort ov en (generator) generatorgas,
hetwelk in hoofdzaak bestaat uit kool-
ir.iniocyde. Dit gas komt in een ruimte,
waar men het door toevoeging van lucht
(zuurttof) i doet verbranden. Door deze
verbranding ontstaat een groote hoeveel
heid warmte
Zoodra do kolen in de kamers zijn ge
daan begin i hét distillatie-proces.
Door de ontwikkelde warmte stijgen
wei de verschillende gassen uit de kolen
op, maar tooh zou. die kracht niet vol
doende zijn om het gas door al de ver
schillende i nrichtingen te brengen. Daar
voor doet d'ienst een zuig-perapomp, een
zqig-perapo mp, een z.g. exhaustor, die het
gas uit de kamers, door de condensors
heen zuigt en het door de nog volgende
zuiveringstoestellen perst.
Zooals reods is medegedeeld, duurt het
distillatie-pi roces ongeveer 12 uur. Daar
na raken dis kamers gas-ledig. Toch gaat
men door, t* )t somtijds 24 uur. De zuiging
blijft ook n a den afloop van het eigen
lijke distilla tie-proces doorgaan. Als nu de
kamers lek zijn, wordt door die openin
gen, hoe kl( )in die ook zijn, het generator-
gas, of die reeds verbrande gassen, dan
wel lucht as ingezogen en komt zoodoende
bij het gas, hetwelk door distillatie uit de
kolen is ve rkregen.
Ik meen iloor deze eenvoudige uiteen
zetting dit punt voor d» lazers te hebben
duidelijk ge maakt.
Ditis helaas niet gedaan. Thans zit men
voor de gevolgen en nu ziet men geen
'kans om de aangebrachte slijtage te her
stellen, zonder weer maatregelen toe te
passen,, die het bedrijf nog verder van
een gezonde finanoieele basis afvoert. Im
mers blijkt uit de begrooting voor 1920
dat in 1925 reeds de binnenbouw van 2
ovens vernieuwd moest worden. Dit
brengt men niet ten nadeele van 1925,
maar de vermoedelijke kosten daarvan,
begroot op 6000, stelt men voor te ver
deden over 3 jaren, dus elk jaar 2000.
Voorts moeten in 1926 van nog 8 ovens de
binnenbouw vernieuwd worden, voor een
bedrag van 9000, ook te verdeelen over
3 jaar, of per jaar 3000. Daarbij moet
nog gerekend worden voor 1000 per
jaar aan gewoon onderhoud, zoodat de
onderhoudspost der ovens er in de naaste
toekomst als volgt op de exploit&tie zal
blijken te drukken.
Kosten aan onderhoud,
in voor voor normaal Totaal.
2 ovens 8 ovens_ onderh.
1920 2000 3000 1000 f 6000
1927 20m 8000 1000 6000
1928 2000 8000 1000 6000
Doch daarmede is men er niet Als men
immers kans ziet om in de jaren 1921,
'22, '23 en '24 6 ovens op te gebruiken,
dan zal reeds in 1928 minstens moeten
worden gerekend op vernieuwing van de
ovens, die nu worden hersteld en dus de
post hi dit jaar daarenboven met 2000
stijgen. Op deze manier wordt het paard
achter den wagen gespannen.
Overtuigend blijkt hieruit dat alleen
reeds voor dit doel in de afgeloopen ja
ren 16000 had moeten worden gereser
veerd, tegenover het verlies aan vast ka
pitaal, hetwelk uit leeningkapitaal was
verkregen. Die 15000 heeft de gemeente
ten onrechte als winst genoten. De schuld
van het bedrijf apn de gemeente is daar
mede niet verminderd en het bedrijf moet
nu, naast de' afbetaling van de schuld,
deze herstellingskosten nog ten volle op
de exploitatie verhalen.
Voorts blijkt tevens uit die mededeeling
in de begrooting voor 1926, dat van de 6
ovens, er in die jaren 5 versleten zijn. Die
hebben met elkaar een productie-vermo
gen van rond 9.000.000 M3. gas. Er ia
dooreen genomen nauwelijks 81/» millioen
M8. gas per jaar gemaakt Neemt men
zelfs het noodig in gebruik te stellen ver
mogen tot levering van gas, zoo ruim mo
gelijk en dus voor het produceeren van
81/» millioen M8. gas, een vermogen van
rond 5 millioen, dan nog blijkt hoeveel
vermogen meer er door deze wijze van
produceeren versleten is.
Ten~ behoeve van de verbetering van
den toestand van het bedrijf, meen ik de
volgende middelen in overweging te moe
ten geven:
1. Hetgeen ik de vorige keer reeds heb
aangegeven bij het Waterleidingbedrijf.
Daarbij kan dan het muntgasstelsel ver
vallen. 't Beste ia, die heele rattaplan
maar cadeau te doen. De onkosten aan het
onderhoud der leidingen en meters, de
rente en afschrijving van het daarin ge
stoken kapitaal, de grootere onkosten
verbonden aan de inning en de adminis
tratie, enz. worden niet vergoed, door de
1 cent hoogere opbrengst van het gas per
M8. Haalt dus per week bij die verbrui
kers een zeker vast bedrag op, overeen
komstig het deel van hun jaarüjksch ver
bruik en neemt in verband met geble
ken noodzakelijkheid de meters eens
per 3 maanden op, ter controleering van
het verbruik ten opzichte der betaling.
De muntgasmeters kunnen daarvóór even
goed dienst doen.
2; Het bedrijf ontlasten van de daarop
orinoodig drukkende arbeidskrachten. Dit
heb ik eveneens in de beschouwing over
het Waterleidingbedrijf genoemd.
8. Het bedrijf meer economisch inrich
ten en laten werken. Daaronder versta ik,
het buiten bedrijf stellen Van de groote
gasmotor voor opwekking van electrisohe
stroom ten behoeve der verschillende
hulpwerktuigen.
Bij die hulpwerktuigen plaatsen elk
afzonderlijk een electromotorvan ver
doende capaciteit om dat bepaalde hulp
werktuig zelf te kunnen laten werken, en
deze rechtstreeks aansluiten op een kabel
van het P. E, N. Als groot-industrieel met
het P. E. N. een overeenkomst aangaan
voor de levering van die stroom. Dan is
men veel goedkooper uit dan thans.
4. Het vertrouwen van de burgerij
moet ten volle worden hersteld. Dan al
leen kan worden verwapht, dat met suo-
ces voor het gebruik van gas propaganda
kan worden gemaakt. Om dit te bereiken
is het gewensoht een onpartijdige des
kundige te belasten met het onderzoek en
de controle op de samenstelling van het
gas, waarvan de uitkomst maandelijks in
de pers wordt gepubliceerd. De Raad
stelt vast aan welke minlmum-eischen die
samenstelling moet voldoen.
6. Waar voorts geen sterke toename
van de bevolking is te verwachten en de
electrisohe stroom meer en meer het gas
•verdringt voor licht- en krachtdoeleinden,
zal op andere wijze naar vergrooting van
het gasdebiet moeten worden omgezien.
Daarom zal m.L in studie moeten worden
genomen, de levering van gas aan de bui
ten-gemeenten, b.v. in de eerste plaats de
omgeving van de Ewijckssluis, in de ge
meenten Anna*Paulowna en Wieringen,
om later, indien blijkt dat die levering
slaagt, het afzetgebied verder uit te strek
ken. De capaciteit van de fabriek, in het
bijzonder de stokerij, ifl groot genoeg, om
een bevolking tp bedienen 2 maal de ge
meente Helder.
Men levere aan die gemeenten tegen
een bepaalde minimum-prijs en laat aan
die gemeenten afzonderlijk de distributie,
administratie en inning, dus ook de vast
stelling van den verkoopsprijs aan hunne
ingezetenen.
Waar thans ongeveer 6 cent per M8. in
den verkoopprijs van het gas voor de
dekking der kapitaals-uitgaven moet wor
den opgenomen, is alleen een dragelijke
prijs te verkrijgen doos vergrooting van
