T
Derde Blad.
DE STORM VAN WOENSDAG.
ESoSSS» ■fhtr
VAN ZATERDAG 28 NOVEMBER 1925.
HET DUPT8CHE SJ3. IRMGARD
IN NOOD.
W0,
Ben angstige nacht 2 dooden.
vu J l>ewonerB van ©en kustplaats, die
ptl «e ree opgegroeid zijn en haar kennen
in lentetooi, als de zon schitterende flon
keringen werpt op haar nauwelijks bewo
gen golven; wij, die 's zomers zelf zoo
gr&a# in die zee rondduikelen en sparte-
len en daarbij de verfrisschende en ver
sterkende werking van het zeewater on
dervinden, wq kennen ook de zee, als zft
zich toont als de vijandin van de xaen-
sohen, als zij in wilde woestheid alles wat
op haar wateren zich beweegt, of in haar
nabijheid is, tracht te vermelen en te ver
slinden.
Zoo vergramd toonde de zee zich
Woensdag. Een gierende Noord-wester
va* opgestoken en joeg huilend door de
■traten van onze stad, alles in zijn onge
breidelde kracht meesleurend. En op den
dijk vertoonde zich het grootsche schouw
spel van de zee. Al wilder en woester kwa
men de golven opzetten. Slierten bruis
water vlogen over den dijk en bezorgden
den wandelaar, eigenlijk worstelaar, die
bij het meest slechte weer daar toch te
vindien is, een nat pak.
Om half twee stond het water zoo nu
en dan tot den dijkkruin en enkele golven
rolden over den dijk. Hoe machtig is het
gezicht van zoo'n stormachtige zee. Golf
op golf rolt aan, donderend over de stee-
nen, een witte, schuimige massa bedekt
de geheele zee en alles kookt en bruist.
Zoo ging de middag voorbij, stormach
tig, met kletterende hagel- en regenbuien,
die het voortgaan bijna onmogelijk maak
ten. En toen dan 's avonds ook het werk
op kantoren en werf was beëindigd, zag
men bijna niemand mee» langs den weg.
Allen kropen zoo dicht mogelijk achter de
brandende kachel en luisterden naar den
gierenden wind om hun huls. Huiveringen
liepen over je lichaam, als je dacht aan
hen, die nu op de zee aan de woedende
elementen waren overgeleverd-
Op en om het havenkantoor was het
echter niet uitgestorven Woensdagavond.
Daar stonden de mannen gereed, om op
het eerste sein van een in noodverkeerend
schip, den strijd met de elementen aan te
vangen. De Drente lag onder stoom. En
niet ten onrechte weid gewacht, want om
8 uur kwam een S. O. S.-sein van het En-
gelsche stoomschip With-Wood dat onge
veer 70 mijl van onze kust in nood ver
keerde.
Kunt u zich indenken wat dat is? Over
gegeven aan die wilde golven, die het schip
als een notedop opnemen en weer neer-
smakken. Golven, die met donderend ge
weld op het schip aanstormen en er over
heen rollen, die alles wat zij grijpen kun
nen meesleuren, die deuren kapot slaan
en masten doen wankelen en knappen.
Geen licht op het schip en daar beneden
de angstige bemanning met den dood
voor oogen.
S. O. S., save our souls, red onze zielen,
seint de marconist, en als een noodkreet
van in doodsangst verkeerende menschen-
tielen, wordt dit sein aan land opgevan-
gen.
Dan geen talmen meer bij de Drente,
een ieder zoekt zijn plaats op. De kapitein
aan het stuur, de marconist in zijn kajuit,
de machinisten en stokers bij hun machine
en zoo heeft ieder zijn plaats, en is daar
onmisbaar.
Allee wordt hermetisch afgefloten en
voort gaat het. Eerst de haven uit. Dan
begint de strijd, die zwaar en moeilijk is.
Met geweldige kracht beuken de golven
het schip.
Zelfs gelukt het zoo'n geweldenaar een
■tuk van de kajuit af te slaan en het wa-
ter stroomt naar binnen. Mot zeildoek en
planken wordt het gat inderhaast weei
dicht gemaakt. Tussohen de Haaksgron-
den en het Haaks-vuurschip door, gaat
het naar de plaats deB onhells.
De With-Wood heeft ondertusschen be
richt gezonden, dat geen hulp meer noo-
^ian Ameland zijn echter noodseinen
waargenomen van een schip, dat ten
Noorden van de Brandaris, 0.Z.0 van
Ameland, vuurpijlen afschoot.
In zijn kajuit ontvangt de marconist
van de Drente berichten van Helder, dat
zij daarheen koers moeten zetten-
Een geheelen nacht wordt» de strijd ge
streden door de Drente, maar óók. daar
ten Noorden Tan de Brandaris. Daar is
de strijd veel gevaarlijker en de angst
veel grooter. Want het Duitsche s.s. icm-
gard, dat daer met zijn bemanning van l»
koppen in doodsnood verkeert, heeft de bei
de ankers en de schroef verloren. Het
«chip is dus i een speelbal van de golven
geworden. Twee reddingbooten zijn over
boord geslagen, terwijl een derde geheel
kapit gebeukt is. Alle deuren en ruiten
zön door de geweldige golven stuk ge
ramd. Het water loopt vrij naar binnen.
Hot electnsch licht is defect, zoodat in
de woedende elementen te overgeieverd.
lichtmatroos Erick Cus^ mt Koning
bergen o*er boord, Ben redding
hem toefegooid. Te laat echter, p
reed* in de diepte verdwenen en °p^
rollen de golven aan en loeit de et
door ha want
De 13-jarige matroos André Androes-
■en, wiens tf-jarige broer drie weken ge
leden is overleden, krijgt een stuk van
den past tegen zich aan en wordt met
zijn hoofd tegen een van de pijlers van
het dek geslagen.
Met gespleten schedel valt hij dood neer.
In angstige spanning wacht de beman
ning wat verder gebeuren zal.
Zal er redding op komen dagen?
De uren verstrijken en niets anders
wordt gehoord dan het beuken van de gol
ven op het bovenschip en het.brullen van
den wind.
Reeds begint de morgen te dagen en
gloort het licht van den nieuwen dag ter
Oosterkimine. Dat geeft eenige rust. De
angstwekkende duisternis is nu verdwe
nen en men kan zien waarheen men door
de zee gefleurd wordt. De storm begint
af te nemen en na eenige uren verschijnt
in de verte de Drente, de reddingbren-
gende.
Niet gemakkelijk is het voor de sleep
boot om verbinding te krijgen met de Irm
gard, doch na eenige moeite gelukt het
toch. en om 10 uur in den morgen stoomt
de Drente met de Irmgard naar veilige
haven.
Op onze vraag aan het havenkantoor,
hoe laat de beide booten binnen verwacht
worden, antwoordt de havenmeester: „om
pLm. 8 uur".
En zoo peddelden we dan tegen dien
tijd naar het havenkantoor, om bij de bin
nenkomst aanwezig te zijn.
Doch niet om 8 uur kwam de Irmgard
binnen en eerst om half negen seint de
vuurtorenwachter, dat de beide booten
voor den toren zijn, terwijl dm een loods
verzocht wordt.
De heer Jaarsma zal met de Assistent
erheen gebracht worden, een pracht-
gelegenheid voor ons, om den tocht mee
te maken, en zoo stoomen we dan om even
over half negen de haven uit.
Wat een verschil bij gisterenavond. Nu
een bijna spiegel-gladde zee en geen ja
gende wolken boven ons, maar een bleeke
.maan, die zijn zilveren licht over de zee
werpt.
Na een half uurtje zijn we op zij van
de Irmgard en klauteren we tegen het
schip op. Hier hoorden we het verhaal,
zooala we dat hierboven opteekenden. Hier
waren we getuige van de geweldige
kracht van de zee, die o.a. het stalen kaar
tenhuis geheel had ingedrukt. Hier lag
ook het lijk van den 19-jnrigen matroos,
die op zoo tragische wijze om het leven
kwam
Om ruim half elf waren we in de haven
terug en daar stonden de vrouwen en
dochters en meisjes van de mannen van
de Drente; gelukkig allen weer veilig bin
nen te zien.
De Irmgard is een zoo goed als nieuw
schip. Het werd in 1921 bij de firma
Janssen en Smelenski te Hamburg ge
bouwd. De kapitein is de heer Hochreuter.
Het schip was op weg van Koningsberg
gen naar Londen, met een lading hout
van ongeveer 1200 ton. Naar schatting is
een paar honderd ton hout verloren ge
gaan.
In Koningsbergen had het schip een
dag oponthoud, was dit niet het geval ge
weest, dan was het voor den storm op de
plaats van bestemming geweest.
Uit de nadere mededeelingen van de
bladen blijkt wel, dat wij buitengewoon
boos weer hebben gehad op onze kust.
Helaas zijn er vele slachtoffers gevallen,
die den dood in de golven vonden.
Wij geven 'hier, samengevat, dö belang
rijkste berichten.:
Verwoestingen op Ameland.
De geweldige storm heeft te Helium op
het eiland Ameland groote verwoestingen
aangerioht. De eenige molen, die op het
eiland' staat, is grootendeels vernield; de
wieken werden er af geslagen. Een1 niet
bewoond huis Stortte in elkaar. Verschei
dene gevels zijn ingewaaid, boomen ont
worteld, schoorsteenen en dakpannen van
de huizen gewaaid. Persoonlijke ongeval
len' hadden daarbij niet plaats.
Motorboot gezonken.
BIJ Bruinlsse, ter hoogte van de slikken
van de Anna Jacoba-polder, is Woensdag
middag omstreeks 4 uur door den storm
de motorbapt „Nooit Gedacht", schipper
HaverhoekTvol water gelbopen eni gezon
ken. De reddingboot van Bruinlsse, welke
assistentie zou verleenen, stootte lek, zoo
dat men den tocht er niet mee durfde on
dernemen.
ODe 'bemanning bestaande uit drie per
sonen, heeft zich zwemmende en over de
slikken wadende weten te redden. Men
aal trachten het schip te lichten, doch het
is deerlijk gehavend.
Monnikendam.
Door den storm zijn in de dijken van
Monnikendam, Volendam en Burgerdam
eenige gaten geslagen. Bij Burgerdam
was de stand van het water 2.80 M. boven
AP. en te Monnikendam 230.
De materieèle schade door den storm in
Monnikendam aangericht wordt op 10
16 mille geschat. De rookerijen hebben
nogal schade opgeloopen. Het werk in de
rookerijen is stop gezet Voorts zijn ton
nen met visch weggedreven.
Lijk aangespoeld.
Uit Enkhuizen meldt men nog, dat aan
het strand van Wervershoofd bet lijk is
aangespoeld' van den schipper de Boer
van het tjalkschip, dat Woensdagnacht
nabij Medeimhlik is gezonken.
Een wrak.
Kapitein Doornspleet van de salonboot
Holland" van de Holland-Friesland lijn,
Donderdagmiddag te Lemmer binnenko
mende van Amsterdam, rapporteerde dat
tusschen Marken en fort Pampus een
tjalkschip aan den grond zit, waarvan
alleen de mast en een stuk zeil boven
water uitateken. Van de opvarenden was
Spoor te ontdekken.
Over boord gcnlegen.
De schipper van den Donderdagmorgen
te IJrauiden binnengekomen stoom tredler
Reiger heeft gerapporteerd, dat de ma
troos A. Dekker, uit Egmomd, gehuwd en
vader van 8 kinderen, bij het inhalen van
de log door een stortzee overboord is ge
slagen en verdronken.
De schipper van de Donderdagmorgen
binnengekomen Dank» 16 heeft gerap
porteerd1 dat door een stortzee een
scheepfboot is weggeslagen en tegelijker
tijd overboord sloeg de matroos D. v. d.
Swan. Door een volgende stortzee wend' de
matroos weer aan boord van het schip
geworpen;
In aan vulling op het reeds vermelde
bericht men uit Wieringen:
De storm van Woensdag 'heeft hier veel
schade berokkend. Het paalscherm van de
nieuwe vissahersbaven aan den Oever ib
grootendeels bezweken. (Deze haven is in
het begin van dit jaar gemaakt wegens
gebrek aan ligplaats voor de schepen, die
tengevolge van de afsluiting van het
Amsteldiep hun ligplaats in de heven aan
de Haukes naar die van den Oever heb
ben overgebracht). Hierdoor ontstond in
de haven een zware golfslag, waartegen
de kleine vissabersschepen niet alle be
stand waren; sommige zijn beschadigd,
.oen is te pletter geslagen tegen de steen
glooiing en een aoder is gezonken.
De visscheorsbevoiking is den geheelen
nacht op de been gebleven, waar dit noo-
dig waa Het is gebleken, dat dezepas
aangelegde haven in haar tegenwoordigen
vorm bij stormweer absoluut onbruikbaar
is. Dit is voor een groot gedeelte ook hier
aan te wijten, dat het paalscherm, hetwelk
nu gedeeltelijk vernield is, veel te laag
ia De golven slaan er met een storm zoo-
als Woensdag bij hoog water overheen.
Onze correspondent aldaar meldt hier
omtrent nog het volgende:
De vaartuigen van de heeren O. Tijgen
Szl en J. O. Duijnker zijn totaal stuk ge
slagen, versplinterd en gezonken. Ver
schillende vaartuigen sloegen van hun
trossen loa maar deze konden toch met
vereende krachten nog behouden worden,
hoewel er veel averij waa Enkele vletten
zijn losgeslagen en n een hoek van de
haven ook stuk .geslagen.
Verder heeft de storm danig over het
geheele eiland' huisgehouden. Boomen
omgewaaid, rieten daken vernield, pan
nen van de huizen gewaald enz. enz. In
het woudstrand, waar nog geen dijk voor
ligt, sloeg het zeewater tot bijna aan de
huizen, 't Wordt meer dan tijd, dat het
rijk een flinken dijk in 't Woudstrand
laat maken, daar dit onbedijkte gedeelte
voor een gedeelte van *t eiland gevaar
biedt
Veerdienst op Staveren.
De veerpont Leeuwarden, van den veer
dienst Enikhuizen-Staveren, heeft Woens
dagmiddag den dienst niet vervuld we
gens den storm. De pont is te Staveren
blijven liggen. De passagierfbooten heb
ben den dienst geregeld vervuld'. Alleen
de Bosman kwam 's avonds drie kwartier
te laat te Enkhuizen binnen, doordat 'men,
met het oog op den storm, het vertrek uit
Staveren 40 minuten had verlaat
Een vreeseltyke nacht op de
„Vertrouwen".
Te Lammer is Donderdagmiddag bin
nengesleept door de sleepboot „Zeester"
kapitein B. de Groot van Kampen, schip
per H. Mulder, met zijn ijzeren klipper-
schip „Vertrouwen", geladen met ledige
vaten op reis van Oosterhout naar Veen-
dam.
Deze schipper was Woensd agmidda g om
streeks twaalf uur, toen hij zich nabij
Urk bevond, door vreeselijk stormweer
overvallen, waardoor hij genoodzaakt was
zijn koers naar Lemmer te verlaten en de
Ketel nu te vluchten. Daar zijn zeilen ech
ter stuk sloegen, kon hij dien Ketelmond
niet bereiken, maar was hij genoodzaakt
voor de Ketel te ankeren, 's Avonds om
streeks negen uur werd het weer echter
zoo boos, dat hij van zijn ankers werd
weggeslagen, en naar Eliburg afdreef,
waar hdj. Donderdagmorgen door de „Zee
ster" werd opgepikt De schipper heeft
met het noodweer zijn boot en een ge
deelte van de lading verspeeld.
Hij had met zijn vrouw en vier kinde
ren en den knecht aan boord een vreeee-
lijken nacht doorleefd en had Woensdag
avond op omstreeks 600 meter afstand ae
stoomboot „Nijverheid zien zinken, zon
der dat hij de opvarenden hulp had kun
nen verleenen.
Het vergaan van de „Nijverheid",
Hieromtrent schrijft men, aan het
Handelsblad:
De directie van de N. V: van der
Schuits Stoomlbootreederi} heeft, naar men
weet, onmiddellijk nadat de tijding haar
bereikte, naar verschillende zijden gete
lefoneerd of nog hier of daar leden van
de bemanning waren aangebracht Van
Urk, waar men. nog onbekend was met de
ramp, werd' telefonisch gemeld', dat de ge-
heelie. vloot uit zou gaan, als er nog kans
bestond dat de mannen nog in het want
zaten. De berichten, uit Elburg waren ech
ter te dien opzichte te pertinent De di
rectie wilde desondanks nog een poging
doen om een boot te charteren, maar op
den LJsel en. te Kampen was oen. voor dit
weer zeewaardige boot ndet aanwezig en
te Zwolle kon wegens het hooge water
niet worden geschut
Donderdagmorgen halfzeven vertrok
de sleepboot de „Eendracht" met aan
'boord den vertegenwoordiger van de ree-
derU, den directeur van den motordienst
ZwolleRotterdam (Zwager van den om
gekomen kapitein) en onzen berichtgever
van Zwolle naar de Zuiderzee. Onder
Schokland werd een met turf geladen
tjalk uit Sommalsdijk aangetroffen, die
hst roer vertonen had. DU aahip werd ozv-1
geveer half acht te Kampen binnenge
bracht Tusschen bet Roggebot en El-
burg lag een schap met averij voor anker,
dat later door een sleepboot in de richting
Lemmer werd gesleept Al kruisende werd
te circa 11 uur een klomp opgevisoht, die
later aan het snijwerk werd herkend als
een van de klompen vah kapt Slot
Na de ontdekking van dit spoor werd
recht in den wind opgevaren, in de hoop
in die richting het wrak van de „Nijver
heid" te vinden, doch zonder succes. Alle
visschera werden gepraaid, of ze eenig
apoor hadden gevonden. Omtrent 12 uur
werd gepraaid het motorjacht van de Vis-
scheryinspectie met opzichter Karstens
van Hoorn. Hij was Woensdag om den
middag van Elburg vertrokken, doch door
de Jlhevigen storm gedwongen terug te
keeren. Thans had hij de .Harderwijk 39"
op sleeptouw. Dit schip had zijn netten
verloren. Werden deze gevonden, dan kon
schipper Peters daaruit de plaats aanwij,
zen waar de „Nijverheid" lag.
Voortst kruisten bier de Volendam 167
en 99, die hun kuil achter de .Nijverheid"
sleepten, toen de vaten met vet van het
dek gleden. Vermoed wordt, dat er iets
aan de stuurinrichting onklaar is gewor
den, ten minste ze zagen de .Nijverheid"
dwarmee komen, het scheen alsof de be
manning trachtte het schip voor den wind
te krijgen. De vaten vet dreven langBzij,
toen de viasohers hun kuil binnenhaalden.
Op dat oogenblik kantelde de .Nijver
heid", de mannen klommen in den mast.
De visschera trachtten hen te bereiken,
maar van de V. 167 brak de giek in
tweeën op een meter afstand van den mast
en van de V. 99 brak de hals, waardoor het
zeil onklaar werd. Tengevolge daarvan
was het onmogelijk, bij de .Nijverheid"
te komen en bleef er niets over dan voor
de fok in de richting van Elburg af te
houden, dat zij na l1/' uur bereikten. Al
leen uit de gegevens kan eenigszins ge
constateerd worden, wahr de „Nijverheid"
moet liggen. De visschers zagen nog, hoe
de mast met de mannen al meer overhelde
en de woest golven alles bedekten!
Tot laat ln den middag werd nog, ge
kruist, totdat de duisternis de Hendracht"
dwong, onverrichterzake naar Kampen
terug te keeren.
Een tweede sleepboot heeft het schip
gevonden, 27 kilometer uit den wal in de
lijn, die van Harderwijk maar Schokland
loopt.
Van de bemanning geen spoor ontdekt.
Er zullen maatregelen genomen worden
om het schip te lichten. Gemakkelijk zal
dat echter niet gaan.
De lading moet als verloren worden be
schouwd, Zij bestond uit" koopmansgoe
deren van allerlei aard, vet, graan, meel,
ijzerwaren enz., die van Rotterdamspaar
Zwolle vervoerd moesten worden. SÏIchts'
een klein deel is verzekerd, zoodat imenige
geadresseerde schade zal lijden-
Men meldt uit "Harderwijk:
Aian de kust alhier zijn vaten, kistten,
palen, planken en andere voorwerpen aan-
gespoeld, vermoedelijk afkomstig van het
Woensdag ln de Zuiderzee, op ongeveer
twee uur afstand van het Keteldiiep ge
zonken stoomboot Nijverheid, -
Diverse berichten.
In den Haag is de brandweer 68 maal
uitgerukt voor het verleenen van hulp.
Er waren door de politie-bqjandweer
stormbrigades gevormd, die den geheelen
nacht dienst hebben gedaan.
Op het Bezuidenhout is de 21-jarige F.
R, door een neervallenden spandraad van
de electrische geleiding dier Noord-Zuidh.
Tramwegmij. getroffen en licht aan het
hoofd gewond.
In de Obrechtstraat woed een schutting
om, waardoor een baboe eenige verwon
dingen opliep.
Op het Plein is een reclame-wagen om
gewaaid. De 14-jarige J. M. kwam onder
het gevaarte terecht en kneusde den lin
kervoet
De rijkstelefoon ondervindt eenige
vertraging. De verbinding met Hengelo,
Zwolle en Groningen zijn gestoord.
Te Harlingen is de 25-}arige werkman
Oornelis v. d. Zee, die naar zijn werk zou
gaan, door een vallend schoorsteenbord
getroffen. Hij viel bewusteloos neer.
Waarschijnlijk heeft hij een hersenschud
ding gekregen. Zijn toestand is ernstig.
De Eemnesserpolder is- onder water ge-
loopen. Het zeewater fctaat bij Baarn.
Op de kust van Helgoland zijn verschil
lende botters en kotters gestrand. Van
den kotter Edelweiss konden 8 opvaren
den, door middel van lijnen gered worden.
Men verkeert nog in het onzekere omtrent
talrijke schepen van de Bramer visschers-
vjpot.
Berichten alt Dultsehland.
De geweldige storm heeft in Noord-
west-Dultschland groote schade aange
richt. Tal va ntelegraafpalen langs de
spoorwegen werden omgerukt, zoodat het
spoorwegverkeer op verschillende trajec
ten tot stilstand kwam. De telegrafische
verbindingen van Berlijn met Noordwest-
Duitschland, alsmede met Zweden en De
nemarken, zijn geheel verbroken. Hoe ge
weldig de storm was, blijkt wel uit het
feit, dat de drie radiotorens van het radio
station Norddeich, die alle drie 160 meter
hoog zijn, zijn omver geworpen.
de reddingboot erbij kon komen. Alle op
varenden worden vermist.
Bij Flamborough Head heeft men een
stoomdrifter zien omslaan. Van de beman
ning is niets bekerid en het zoeken van
de reddingbooten naar overlevenden, le
verde niets op.
Van een „sloop" die naar Charlestowp
gesleept werd, zijn twee mannen afge
haald, De sloop zelf werd bij Southshiels
op de rotsen geslingerd. De twee mannen
moesten ruim 30 M. tegen dien rotswand
opgeheschen worden.
Van het stoomschip Strëmness is te
Gximsby de bemanning door de redding
boot aangebracht, omdat het schip niet
meer naar het roer luisterde.
Te Margate is de bemanning van een
kleine kets gered, die zware zeeën over
boord kreeg.
Ook op allerlei andere plaatsen hebben
schepen zware averij gekregen, doordat
zij aan den grond voeren, na op drift te
zijn geslagen. De drifter Rissa viel te
Grimsby binnen, met schoongespoelde
dekken. Er was een matroos overboord
geslagen.
Berichten nlt Engeland.
Woensdag is het ook ln heel Engeland
stormachtig winterweer geweest.
Bij een ongewoon hoog tij sloeg de zee
over de zeewering te Lowestoft en Yar-
mouth en straten in de lage wijken liepen
onder.
De scheepvaart leed aanmerkelijke
schade en vele menschenlevens gingen
verloren. De reddingbooten voeren op
verschillende plaatsen uit om aan in nood
verkeerende schepen hulp te brengen.
Bij Redcar (Yorkahire) werd een klein
motorvaartuig met acht meneohen op de
Hat wa* aan wrak, voor
Een belangrijk Indisch export-bedrijf.
Het gebruik van turfmolm ln veestallen.
In „De Veldbode" wordt er op gewezen
hoe het turfstrooisel, ten onrechte, nog
veel te weinig toepassing in veestallen
vindt Behalve dat het goedkooper Is dan
strooi heeft turfstrooisel nog de volgends
voordeelen:
1. De verpakking heeft plaats in vier
kante 'balen, die weinig plaats innemen en
gemakkelijk opgestapeld kunnen worden.
2. Goed, imiddelfijn turfstrooisel geeft
een zacht, warm droog en veerkrachtig
bed bij een' laag van 20 80 C.M.
8. Turfmolm neemt reusachtig veel
vocht op, ni. 10 tot 16 maal het eigen ge
wicht, terwijl de gebruikelijke stroosoor-
ten slechte 2 tot 8 maal hun gewicht aan
vocht kunnen opnemen. Voor de bemes
ting waardevolle voohten gaan dus niet
verloren.
4. Het bindt in hooge mate gassen en
reukstoffen, Dit is vooral van belang ten
aanzien van 'het vastleggen van ammo
niak. Niet alleen vermindert men zoo
doende de 'hoeveelheid van dit de slijm
vliezen prikkelend gas in de stal, maar
ook laat imen slechts weinig van d© kost
bare stikstof verloren gaan.
Een en ander maakt het turfstrooisel
zeer geschikt voor paardenstallen.
In den stieren- en pinkenstal, alsmede
in liet kalverenhok is het tufrstrooisel
eveneens goed op zijn plaats, ten gevolge
van het opnemen van veel vocht. Voor
den melkveestal is het echter over het
algemeen minder geschikt. Moet het
melkvee om de een of andere reden (bijv,
ten gevolge van mond- en klauwzeer) al
hier langen tijd worden opgesteld, dan
verdient het gebruik van 'het zachte, dro
ge strooisel Juist weer alle aanbeveling.
Ten slotte is het gebruik ook aan te
raden in varkensstallen, schapenhokken
en kippenverblijven. Weliswaar heeft het
bij schapen het nadeel dat het te veel
stof in de wol brengt, maar dit euvel is
te voorkomen door over het turfstrooisel
nog wat gewoon stroo aan te brengen. In
het algemeen kan dit laatste worden aan
bevolen, waar men aan een frisch ««rvian
vu dan stal vaal waard* hecht
rh piptrt notrinsr om do deklast, <110 ib
pïï Kïï4. niast die «-»
kelen, vaat te sjorren, slaat dle |S-jarige
Van Wiertngen.
Tot de voornaamste export-bedrijven,
welke de ruggegraat van Indië's huishou
ding vormen, behoort in de eerste plaats de
suikercultuur, die op Java den grootsten
invloed uitoefent op de maatschappij.
De kolossale ontwikkeling dier industrie
vindt haar oorsprong in de ernstige crisis
van 1884, toen de suikercultuur tén doode
scheen opgeschreven. Men moest den kost
prijs naar beneden krijgen en begreep, dat
dit alleen mogelijk was door een voortdu
rende verbetering in de voortbrengings- en
fabricage-methoden van het product. Hier
toe was wetenschappelijke voorlichting op
botanisch, technisch en geologisch gebied
noodig en sindsdien heeft men een nauwe
samenwerking gekregen tusschen theorie
en practijk, welke tot de tegenwoordige re
sultaten geleid hebben. Hoe diep de suiker
industrie in het gemeenschappelijk leven in
grijpt, blijkt het best uit de sommen, jaar
lijks door de suikercultuur aan loonen, leve
ringen en grondhuur betaald.
Van de 41.000 Europeesche mannelijke
inwoners, tusschen 20 en 50 jaar, welke
Java in 1920 telde, hebben er 5000, dus
12 aan de suikerindustrie hun brood
winning te danken.
Aan loonen, leveringen en grondhuur aan
de Inlandsche bevolking, betaalde die in
dustrie in 1920 ruim 101 millioen, in 1921
ruim 127 millioen, in 1922 ruim 121 mil
lioen en in 1923 ruimlii millioen gulden.
Java en Cuba zijn de twee groote suiker-
exporteerende landen. Daarbij is Cuba in
het voordeel, zoowel wat klimaat als wat
vruchtbaarheid van den bodem betreft. Bo
vendien hebben de Cubaansche suikerfa
brieken te beschikken over veel grootere
aanplantingen dan de fabrieken op Java.
Dat de suikerindustrie op. Java tot nog toe
kan concurreeren, is te danken aan jje we
tenschap. De proefstations kweekten zaad-
rietsoorten, die het mogelijk maken, dat op
Java 130 pikol suiker per bouw verkregen
wordt, tegen nog niet 60 pikol op Cuba.
Toch is Cuba's kostpriis concuïreerend,
omdat de suikerrietcultuur op Java eigen
lijk een kunstmatige is, die alleen goede
resultaten afwerpt bij zeer strenge selectie
van het riet en zeer intensieve grondbe
werking.
Feitelijk is de positie der suikerindustrie
op Java, die bijna haar geheele product op
de wereldmarkt moet afzetten, niet sterk;
Java misit het voorkeursrecht, waarvan
Cuba in de Vcreenigde Staten geniet, waar
van de Engelsche dominions en koloniën
in het Vereenigd Koninkrijk kunnen profi-
teerdn. Wil Java zijn plaats op de wereld-
marlet behouden, dan blijft slechts één mid
del over: scherpe concurrentie in verband
met lagen kostprijs.
