KÜNIlH's GELDERSCHE ROOKWORST
Vfhïr611 e/reren
raa» m'- -
Mr. ïïstïïs
SPOORSTRAAT
TELEFOON 339 «SM» ÜS&'SÜ Kr en Saï/wJai hS
m-
HET FIJNSTE
80 ot. per pond
naar, bij het afscheid, dat de journalisten
namen van de hen rondleidende inge
nieurs en bouwkundigen, namens allen
een dankwoord sprekende, daarbij het
:1 fraaie winterweer tot object zijner beeld-
ge veer 224.000 H.A., waarvan de Wlerm- HoUandsoh ingenieur. Geen
genneer een grootte beslaat van rond brein ™aeen imlerdaad hier al
het eerst aan de beurt is, en waarvoor te
Den Oever en te Medemblik de beide
enorme gemalen zijn opgericht, is de
kleinste der vier droogmakerijen, welke
binnen de afsluiting der Zuiderzee zijn
20.000 H.A. De nieuwe polder wordt naar nnn initiatief
Dat is dus nummer een. Dan: de dijk het Zuiden en Westen begrensd door het wat Ne(kr_
bij Kolborn. Kent u dien, lezer? n Gezel- vaste land van Noord-Holland, naar het P waterbouwkundigen be-
lig dijkie", noemde de chauffeur het en Noorden door het thans door den afsluit- «ujders zfln ais wan t(je_
hij bedoelde het ironisch. De snelheid dijk van het Amsteldiep met Noord-Hol- keil(1 m
werd teruggebracht tot een vaartje var iand verbonden eiland Wieringen, terwijl gepast bemaling?
een 25 of 30 K.M. en dientengevolge bleet naar bet Oosten de 18 K.M. lange afsluit-
de stad van koning Radboud in de verte dijk van Medemblik naar Den Oever de Men rebent met deze beide gemalen den
liggen en leek het wel alsof wij er nooit begrenzing vormt Op den dijk te Medem- p^der in 8 a 10 maanden droog te hebben
zouden komen. Dat er dus met dat al veel blik staande, kan men dit gedeelte duide- geiegd. Dan is een vlakte ontstaan, die
aanvankelijk zal bestaan uit een weeke
slibmassa met een sterk zoutgehalte. Men
ingezonden Mededeeilng. (<67)
i
tijd was tot philosofeeren, begrijpt-u.
Het is te hopen, aldus de overpein
zing van den eenzamen verslaggever in
de voortkruipende auto, dat men ten op
zichte van den thans droog te leggen pol
der de wegen breeder heeft geprojecteerd
en rekening heeft gehouden met het toe
genomen verkeer. Dit mag trouwens a
priori verwacht worden van een onder
neming, die zoozeer voor de toekomst is
bestemd. Voor de tegenwoordige dorpen
in den Wieringerwaardpolder blijft het
niettemin een ernstige handicap, dat de
wegen er zoo smal en onvoldoende zijn.
Ontvangst te Medemblik.
Even nadat wij Medemblik bereikt had
den, arriveerden daar de collega's der
groote pers, een treinvol. Zij werden al
lerhartelijkst ontvangen door de heeren
Lichtenberg, hoofdingenieur, en Verhey
en Monhemius, ingenieurs der Zuiderzee
werken, die zich aan het stationnetje van
den lokaaltrein bevonden. Gezamenlijk
ging het hierna naar het cantinegebouw
der Zuiderzeewerken, alwaar een keurige
lunch gereed stond. Het was hier, dat ons
door den heer Lichtenberg het welkom
werd toegeroepen, waarbij hij wees op het
historische oogenblik van deze in gebruik-
stelling van het eerste gemaal.
Door de heeren Lichtenberg, Verhey en
Monhemius werden aan de aanwezigen
vervolgens, aan de hand van kaarten en
teekeningen, allerlei bizonderheden om
trent de beide gemalen, dat te Medemblik
(het grootste) en dat te Den Oever, mede
gedeeld. Tevens was ons bij het binnen
komen, een geschriftje overhandigd, ge
titeld „De Bemalingsinrichtingen van de
Wieringermeer", speciaal samengesteld
om aan de bezoekers van Maandag te
worden overhandigd. Hieraan, alsmede
aan hetgeen de heeren ingenieurs ons
mededeelden, is veel van het nu volgende
ontleend. De beide hier gereproduceerde
doorsneden der gemalen zijn eveneens aan
dit geschrift ontleend, dat verder was ge
ïllustreerd met een aantal mooie photo's,
die een duidelijk beeld geven van den
voortgang der werkzaamheden.
lijk onderscheiden.
Vier afdeelingen van ongelijke
hoogte.
Naar de hoogteligging van den bodem is
de polder onderverdeeld in vier afdeelin
gen waarin het polderpeil zoo goed moge
lijk aan de hoogte van het terrein wordt
aangepast Dienovereenkomstig verkrijgt
is nochtans vol vertrouwen, aldus ver
telde de heer Lichtenberg dat bij, kun
dige behandeling deze in enkele jaren tot
een vruchtharen polder zal worden omge
zet. Hij wees er op, dat deze eerste polder,
de '"VVieringermeerpolder, eigenlijk moet
worden beschouwd als een tweeden proef-
--- L-polder op groote schaal, zooals de polder
SV - Andijk op kleine schaal als proefpolder
4.60 M. N.A.P., afdeeling H 5.30 M.
N.A.P., afdeeling n 6.00 M. N.A.P. en
afdeeling IV 6.70 M. N.AlP. Dé ver
schillende polderafdeelingen zullen na het
droogvallen ten behoeve van de scheep
vaart in den polder door schutsluizen in
hunne hoofdkanalen met elkaar in ver
binding worden gebracht.
was ingericht. Natuurlijk zullen hier de
nieuwste inzichten en ervaringen aan de
praktijk worden getoetst. De kleine proef
polder bij Andjjk (40 H.A.) heeft twee jaar
na de drooglegging reeds van verschillen
de gewassen een goeden oogst opgeleverd.
Natuurlijk zal het in cultuur brengen van
ncung worueii geuxucm. dezen eersten Zuiderzeepolder, die onge-
De afdeelingen H, III en I worjder^- veer 20.000 H.A. groot is, iets lantrer
malen door het gemaal te Medemblik, de
afdeelingen I en JU door dat te Den
Oever. Het is evenwel mogelijk elke af
duren, doch verwacht mag worden, dat
spoediger dan men aanvankelijk heeft
verwacht, deze Zuiderzeebodem productief
J V -J. VCTWttUUl, UCZt? ZiUiUCrZtJtJUGUClU piUUUOWOI
zal Zijn. Met de ervaringen van den Wie-
De Vereenlglng voor Vreem
delingenverkeer te Medemblik ls
diligent.
Van de gelegenheid, dat zooveel pers-
menschen tegelijk te Medem blik aanwezig
waren, had de Vereeniging voor Vreem
delingenverkeer aldaar geprofiteerd door
aan alle dames en heeren een geschriftje
uit te reiken betreffende de stad, alsmede
een aantal keurige photo's, die eenbeeld
geven van de vele 'historische merkwaar
digheden, die dit Zuiderzeestadje kenmer
ken, als daar zijn het kasteel Radboud,
het voormalig koggehuis (een mooi oud
topgeveltje), het raadhuis (Sierlijke oud-
Hollandsohe gevel), de groote kerk met
den toren, het waaggebouw, het Poortje,
met den datum 1785 en vier weeskinde
ren-poppen in den gevel. „Verheugend
is het voor de gemeente Medemblik", heet
het in dit geschrift, „de uitverkoren doch
ter te zijn uit de reeks van doode steden,
welke het voorrecht geniet, de plaats1 te
zijn, waar de eerste in bedrijfstelling zal
geschieden van een deel der energieke
werken, welke tot het uitgebreide plan der
Zuiderzeewerken behooren. De gemeente
Medemblik verwacht van de toekomst een
hernieuwden opbloei van haar stad. De
kanalisatie van West-Friesland, waarbij
Medemblik ook zal worden aangesloten
en de uitvoering van den primairen weg
Amsterdam-Medemblik-Friesland zal on
getwijfeld het zijne bijdragen tot den bloei
der stad. Het stadsbestuur is erin ge
slaagd de hand te leggen op uitgestrekte
terreinen voor industrie, opslag en ver
scheping. De bestaande zeehaven, die na
allo inpoldering steeds intact blijft en in
de toekomst zal monden in het IJselmeer,
is bij uitstek geschikt voor de scheep
vaart. Deze reeds gunstig gelegen havens
zullen, evenals de kanalen door West-
Friesland. verbinding hebben met de ka
nalen in den Wielingermeerpolder. Door
de unieke verbinding van zeehaven, kana
len in West-Friesland en kanalen in den
Wieringermeerpolder zal Medemblik voor
de scheepvaart in de toekomst dan ook
een knooppunt worden van groote betee-
kenis. Deze vooruitgang wordt nog ge
steund door een goede spoorverbinding.
Verder wordt __er aan herinnerd, dat
Medemblik eertijds een der voornaamste
Marinedepots was. In 1828 werd de Mari
newerf naar Den Helder verplaatst en in
1850 verhuisde het Opleidings-instituut
voor de Marine naar Breda. Bedriegen de
voorteekenen ons niet, dan zal de Marine-
roem van weleer thans worden opgevolgd
door de glorie der koopvaardij en bin
nenscheepvaart.
Tot zoover oiteeren wij uit het ons ver
strekte geschriftje. Hopen wij, dat de ver
wachtingen van Medemblik verwezenlijkt
worden, en dat de nieuwe toestand, die
ontstaan zal, deze zeer oude stad uit de rij
der „doode" steden langs de Zuiderzee* zal
verwijderen en tot nieuw leven zal bren
gen.
Wat thans wordt drooggelegd.
De betrekkelijk wéinigen, die in de ge
legenheid waren de mooie film te zien van
Joris Ivens, die hier vertoond is voor den
Bouwvakarbeidersbond, hebben, dank zij
de daar vertoonde kaarten en teekeningen.
een goed idéé gekregen van het terrein,
d»t zal worden drooggelegd. Wat thans
malen te doen bemalen.
Wat thans reeds verricht ls.
Wat thans verricht is, heeft uitsluitend
betrekking op de voorbereiding: de bedij
king en het eigenlijke droogmalen. In
volle zee heeft men, zooals bekend is, den
dijk van Medemblik naar Den Oever ge
bouwd. Daarnaast zijn een groot aantal
randwerken voltooid, die noodzakelijk
waren ter beveiliging van de kust. Wij
weten er hier in Den Helder ook van mee
te praten: onze bemuring langs den zee
dijk is een dezer randwerken, terwijl thans
aan de haven werkzaamheden worden ver
richt die er verband mede houden. De
hoofdkanalen der polderafdeelingen, wel
ke behalve voor de scheepvaart, voor den
watertoevoer naar de gemalen dienen,
zijn, evenals de noodige tochten, reeds
thans in den zeebodem gebaggerd. Behal
ve deze randwerken, zijn mede voltooid de
beide gema'len te Den Oever en Medem
blik, welke gisteren in werking zijn ge
steld, en waarvan wij wat uitvoeriger wil
len vertellen.
Geheel producten
landsche industrie.
van Neder-
Beide gemalen zijn bestemd, in eerste
instantie, om den polder leeg te malen, en
later, hem droog te houden. Zij zijn vol
ledige producten van de Nederlandsche
industrie, met uitzondering van één enkel
onderdeel, waarop Zwitsersch patent rust
te. Hun pompinstallaties zijn de voortref
felijkste ter wereld, en wij mogen er inder
daad trotsoh op zijn, dat de Nederland
sche industrie op zoo goede wijze voor den
dag komt. Het was dan ook naar onze
meening geen frase, toen de heer Kouwe-
ringermeerpolder rijker zal men dan kim
nen te werk gaan bij; het afsluiten en
droogleggen van de andere veel grootere
Zuiderzeepolders.
Hoe geschiedt de bemaling?
Bij de hooge eischen, welke de moderne
landbouw stelt aan de capaciteit eener be
maling, n.1., dat deze in staat moet zijn met
schommelingen van slechts enkele deci
meters het polderpeil, gelegen op 1.40 M.
onder het laagste land te handhaven, kun
nen de gemalen, waarvan het vermogen
tot het op peil houden van den polder
werd berekend, zooals gezegd, de Wierin
germeer in den tijd van 8 a 10 maanden
leegmalen. De splitsing der bemalingsin
stallatie in twee gemalen, waarvan dat bij
Medemblik electrisch wordt gedreven en
dat bij Den Oever met Dieselmotoren is
uitgerust, maakt de bemaling zooveel mo
gelijk onafhankelijk van moeilijkheden in
het verkrijgen van een bepaalde soort
brandstof en van eventueele bedrijfs
storingen aan een der gemalen.
Ten opzichte van deze gemalen moesten
bizondere moeilijkheden worden overwon
nen. Hier was namelijk zeer diep water, en
er moest in volle zee worden gewerkt.
Daar de zee hier niet altijd even diep is,
was het noodig den polder in verschil
lende afdeelingen te verdoelen, zooals
wij boven zagen.
Dientengevolge bezitten de bem'alingsin-
richtingen diverse zuigkanalen; de instal
latie te Medemblik heeft er drie, die te
Den Oever twee. De pompen liggen diep,
zoodat ze altijd gevuld zijn. De beste op
lossing bleek te zijn de pompinstallatie te
Den Oever met horizontale as te maken,
terwijl die te Medemblik voorzien is van
een verticale as.
Een unicum op de wereld.
De bema 1 ingsinrlchting te Medemblik
is eenig In de geheele wereld. Deze is na
melijk voor het eerst uitgevoerd In ge
wapend beton. Gewoonlijk wordt voor
pompinstallaties gietijzer gebruikt; de
installatie te Den Oever bestaat dan ook
uit gietijzer. Dat voor de vervaardiging
van gewapend beton geheel nieuwe, zware
eischen werden gesteld ten opzichte van
het uiterlijk, behoeft geen betoog; de
plompe materie laat weinig speling voor jngang en een directievertrek onder een
architectonische toepassingen. Dat het verlaagd dak zijn uitgebouwd,
nochtans aan den bouwmeester, den Haag- De vloer van de machinehal en aanslui-
schen architect Roosenburg gelukt is, met tende ruimten ligt, evenals de bedien mgs-
bordesson boven. inlaat-complex, op
0 50 M. 4- N.A.P. Twee deuren geven
vanuit de machinehal toegang naar d e
bordessen. De hoogte van 0.50 N.A.P.
is gekozen om aan de elect-i isclie instal-
latie ten allen tijde, zelfs bij een eventu
eele doorbraak van den Wiermgermeer-
dijk, een zooveel mogelijk watervrije lig
ging te verzekeren.
De bovenverdieping van het gebouw
omvat in hoofdzaak de ruimten voor in
voer, transformatie en meting van de be-
noodigde electrische energie.
Aan de zuidzijde gaat de toren voor den
invoer van stroomdraden op en vormt het
hoogste gedeelte van het bouwwerk,
waarvan het dak op 20.50 M. -f- N.A.P. ligt.
Het inwendig aanzien van het gebouw
is door den architect Ir. D. Roosenburg
aangepast aan de technische eischen van
de verschillende ruimten en is, mede door
het ontbreken van elke overbodige ver
siering, rustig en stijlvol. De evenwichti
ge verdeeling der massa's tegenover
elkaar en het trapsgewijze terugspringen
der hoogere gedeelten in de middenpartij
geven, niettegenstaande de rechte strakke
lijnen van het betonwerk, het gebouw een
levendig karakter. De witte mineraalverf
waarmede het gemaal boven water is ge
verfd doet voor het oog aangenamer aan
dan de grauwe kleur die betonnen gebou
wen in het algemeen plegen te bezitten.
Benoorden het gemaal zijn vier dienst
woningen gebouwd voor het machineper-
soneel. De architectuur dezer woningen
werd verzorgd door Prof. Ir. M. J. Gran-
pré Molière.
Het gemaal te Medemblik.
De machine-installatie.
De electrische energie voor dit gemaal
wordt betrokken van het P.E.N. volgens
speciale overeenkomst. De stroom (draai
stroom van 50 perioden) wordt met een
spanning van 50.000 volt door een boven-
grondsohe leiding met een dubbel circuit
deze stof een alleszins: aan de eischen der
aesthetica voldoende oplossing te vinden,
doet een blik op de Medemblikker instal
latie zien. Om het beton te beschermen
tegen het zeewater, is het vervaardigd
van hoogovencement.
De bouw der gemalen.
Deze gemalen moesten worden aange
legd in bouwputten, d.w.z., dat in den af
sluitdijk kuilen werden gegraven. Daar de
fundeering zeer diep moest komen te lig
gen, moest de z.g. bronbemaling worden
toegepast om het water er uit te houden.
Het gemaal te Medemblik.
De bouw.
Wij geven allereerst bizonderheden
iets langer over het gemaal te Medemblik. Dit is, zoo
als wij zeiden, electrisch.
Drie gelijke pompèn voeren het water
uit de Wieringermeer door perskokers,
welke onder dien dijk liggen, af naar de
Zuiderzee (later IJselmeer). Aan de Zee
zijde zijn de persmonden vereenigd in een
uitmondingsbouwwerk, waarvóór een ge
deelte van den zeebodem, ter voorkoming
van uitschuring, met stortebed is ver
dedigd.
Op de fundeeringsplaat, een betonplaat
op houten palen, is aan de West-(polder-)-
zijde het inlaat-complex van het gemaal
opgetrokken, waarin zich de drie zuig
kanalen bevinden, correspondeerende op
de hoofdkanalen van de polderafdeelingen
II, in en TV. Door afsluitbare verbin
dingsriolen tusschen de zuigkanalen en
schuiven in die zuigkanalen zelf wordt het
mogelijk in geval van storing aan een der
pompaggregaten de bemaling der bijbe-
hoorende afdeeling tijdelijk met een der
twee overblijvende pompen te doen ge
schieden. De pompaggregaten vormen op
deze wijze elkanders reserve.
Op de Oostelijke helft van de fundee
ringsplaat is het pompenblok opgebouwd, aangevoerd van Öterleek naar Medemblik.
een groot massief van gewapend beton,
waarin de slakkenhuizen der drie centri-
fugaalpompen uitgespaard zijn. De water-
aanvoer naar de pompen geschiedt aan de
onderzijde daarvan door middel van zuig-
monden, welke hét water uit het inlaat-
complex toelaten, terwijl de afvoer van
het water plaats vindt door de reeds eer
der vermeide perskokers naar de zee,
welke onder den dijk liggen.
Boven den pompkelder treft men de
groote machinehal aan, een ruimte van
ongeveer 30 X 10 X 7 E waarin de elec-
tromotoren met hunne regelmachines zijn
opgesteld.
Aan de Westzijde van de machinehal
liggen de schakelruimten, een omvormer-
vertrek en een toiletgelegenheid, terwijl
aai* de Oostzijde de werkplaats, de hoofd-
CLCCTQlöCn QET~lAA.L
Tfr MCDe-nBLirc.
van 9000 107 om^rin- gaten, elk bestaande uit een regelbaren draaistroommotor 8000 volt met pan
Links is de \Vieringermeerpolder, rechts het IJselmeer. af>gregaat.
In de boven de machinekamer gelegen
hoogspanningsruimten wordt de stroom
tot de voor het gemaal benoodigde werk
spanning van 3000 volt getransformeerd.
De leiding is dubbel uitgevoerd met het
oog op eventueele storingen of defecten.
Automatisch schakelt een defect circuit
zichzelf uit.
De transformatoren, die den stroom om
schakelen, zijn beschermd door een Neder-
landsch patent. Voor het eerst is hier het
systeem toegepast van regelbare motoren.
Er zal namelijk met zeer verschillende op-
voerhoogten der pompen moeten worden
gewerkt. Deze zijn berekend op een op-
voerhoogte die zich beweegt tusschen 2
en 9 meter. Het gemiddelde, dat later zal
worden vereischt, is 6 meter. De pomp
kan dus op elke gewenschte opvoerhoogte
worden ingesteld; hiervoor is naast eiken
motor een aparte regelmachine opgesteld.
Dat voor een dergelijke installatie een
zeer ingewikkeld schakelbord noodig is,
zullen de technici onder onze lezers be
grijpen. Nochtans kan dit schakelbord
door één man worden bediend. Bij een
verkeerde manipulatie stopt de machine
automatisch.
Het P.E.N. heeft op de bovenverdieping
een ruimte gereserveerd voor een trans-
ormator, welke later stroom zal leveren
voor het provinciaal net in West-Fries
land.
Wy zeiden hierboven, dat dit gemaal
a°v /rie zu'gkanalen. Hiervoor
waren dus drie geheel gelijke pompaggre
gaten noodig, elk omvattende een centri-
!met ,verticale as. Aan het be-
u zÜn krooshekken ge-
hSSn n -et drÜvend vuil tegen te
nouden. De waaiers van de pompen zijn
vrii S ^er'de Pumpassen van roest-
vry staal en de tusschenassen van de
UiWrfrfi" 6n m0t0r van staal.
w!ï? pro,even z«n verricht in het
r^°uwkundig Laboratorium te Delft
Lmn vnr komen tot den meest gunstt-
Wol va,n, P°mP en waaier.
elf vaSTfS p Medembük heeft motoren
eis van 1000 P.K., welke, zooals gezeed
cifa ?5PohM3 SnbUk wordt per minuut
maunden !i'S"T6rwerkti over eenige
birichW te6®1611 nog mede> dat een
mnchtiiig is aangebracht voor re™™
middel van olie. lraal verwarmd door
Het gemaal te Den Oever. -
De bouw.
aan opgericht ls
germeerdijk wordt h Van den wierin-
selmotorer'Ü"l™"1 ï!m Dle"
door perskokors aI en loost zijn water
polder gevormde Ln benoorden den
IJselmeer) gemeen^fL s (later
De bouidïrft611?6 binnenhaven,
legenheid^im f Plaatse bood de ge
len in den bmm? t r°kkelijk lage kos-
maal Werd JSi!?\waar binnen bet ge-
te bouwen v<vir tevens een schutsluis
kanaal van de .„a naar bet boofd-
het zeovepir,^6 P°lderafdeeling. Na
kunstwerken iTdAK\xrer-eed komen der
den bouwnm ïw Wienngermeerdijk in
werden de diike^ n' Ten riotte
gebaggerd. van den bouwput weg-
