popuehe
POPULMR. dOURAMT
Van een dapper ontdekkingsreiziger
VAN ZATERDAG 11 APRIL 1031
Wilkes, de veel belasterde.
Zijn ZuidpocH-ontdekkingen blijken thans juist te zijn.
31
r
(AUTEURSRECHTEN VOORB^HO'JO N).
Negentig .jaar geleden deelde Charles
Wilkes, luitenant bij de Amerikaan-
sehe marine, officieel meue, dat hij
een groot vasteland in het Zuidpool
gebied had ontdekt. Hij was langs de
kusten gevaren met zijn slecht ge
bouwde, lekkende schepen, door stor
men geteisterd, en zette zijn wil door
tegen den raad der scheepsdokters, die
de bemanning te ziek en te zwak von
den voor de onderneming. Daarvoor
werd hij na zijn terugkomst voor den
krijgsraad gebracht. Bovendien werd
de waarheid van zijn mededeelingen
over het ontdekte vasteland in twijfel
getrokken en soms zelfs openlijk be
streden. En na korten tijd was hij door
zijn landgenooten vergeten. En toch
was hij een der grootste ontdekkings
reizigers van de vorige eeuw een
uitstekend zeeman en organisator, die
onverschrokken op zijn doel wist af te
gaan. Het is de verdienste van Sir
Douglas Mawson, dat hij thans na zoo
veel jaren recht heeft laten weder
varen aan de nagedachtenis van dezen
pionier. Mawson is onlangs de kusten
afgevaren, die na de reis van Wilkes
eigenlijk niet meer zijn bezocht, en hij
hseft de mededeelingen van Wilkes
geverifieerd door middel van een vlieg
tuig, dat hij van zijn schip kon uitzen
den. De kustlijnen bleken vrijwel ge
heel overeen te komen met de kaart,
die Wilkes bijna een eeuw geleden ge-
teekend heeft, afgaande op zijn waar
nemingen vanaf zijn schip op zee.
Wilkes was wat men noemt een lastig
element. Hij betoonde niet altijd de
noodige consideratie jegens chefs en
ondergeschikten. Doch hij had groote
verdiensten op wetenschappelijk ge
bied; hfj stelde de eerste vaststaande
astronomische instrumenten op in een
klein gebouwtje, dat later het groote
observatorium der Amerikaansche ma
rine is geworden. Zijn collectie uit het
Zuidpoolgebied vormde de kern van de
SIGAREN-MYSTERIE.
Er werd gebeld; het meisje deed
open s
Twee mannen kwamen binnen, waar
van de jongste een stuk hout op den
schouder droeg.
Dag Marie, vandaag voor het
laatst, zei deze, opgewekt. Heb je al
thee gezet?
Hij liep haar achterna naar de keu
ken, hield, haar hand even vast.
Dag Henk, antwoordde ze zacht,
haar wang aan hem voorhoudend, me
vrouw vond het wat laat, over elf.
Nu dan maken we het varavond
wat vroeger. Je kan toch wel?
Ja, maar ik ga eerst even naar
huis. Moeder zou je wel eens willen
zien.
Best, zei hij, instemmend, ik héar
ook wel.
De andere man wachtte tot ze hem
niet meer konden zien en deed dan
geruischloos de deur van de huiskamer
Open.
Eenige minuten later floot hij zijn
makker. Henk kwam naderbij en stoot
te. door zijn haast, met het eind hout
tegen een deur. Deze gleed open, waar
op hij haar stil weer dichttrok.
Is er iets? vroeg Marie, zacht uit
ae keuken.
Nee niets, al voor mekaar.
Ifoa mo£©lÜk liepen de timmer-
den de trappen op, naar den zolder,
moesten, nog één schot afstellen,
thans zoo beroemde verzameling van
het Smithson-instituut. De wetenschap
pelijke rapporten van zijn expeditie
werden grootendeels door hem ge
schreven; hij interesseerde zich vooral
voor de meteorologie en de zeestroo-
men. Ondanks zijn fouten heeft hij veel
en goed werk geleverd en het gaat niet
aan de waarde daarvan te kleineeren.
Wij mogen ook niet vergeten, dat
zijn expeditie, waar later zoo'n felle
critiek op zou worden uitgeoefend, on
der de meest ongunstige omstandig
heden werd begonnen. John H. Rey
nolds maakte het eerste plan in die
richting, en na eindelooze partijtwisten
en ambtelijke jaloezie, werd eindelijk
in 1836 toestemming voor de expeditie
gegeven, maar Reynolds moest er bui
ten blijven. Drie officieren weigerden
het bevel over de expeditie te aanvaar
den en toen werd het zender meer op
gedragen aan Wilkes, die zich op dat
oogenblik in Europa bevond, om zich
van de laatste wetenschappelijke
vondsten op de hoogte te stellen en in
strumenten aan te koopen voor zijn
observatorium.
Hij moest op reis gaan voedsel
voorraden, die zonder toezicht van wie
ook waren ingeslagen; met schepen,
die slechts oppervlakkig waren nage
zien; met een bemanning, die door het
lange nietsdoen onhandelbaar en onte
vreden was geworden. Zelfs de publieke
oninie over de expeditie was ongun
stig; het herhaalde uitstel, de besluite
loosheid, die reeds zoo dikwijls aan het
licht was getreden bij het nemen der-
beslissing door het parlement, had alle
populariteit vernietigd en heeft Wilkes
er misschien ook wel toe aangezet, het
vertrek te bespoedigen.
Het doei van den Zuidpool
tocht.
Het wetenschappelijke werk werd
grootendeels gedaan door marine-offi-
dan was de nieuwe logeerkamer af.
Moet .je een rookertje? vroeg de
oudste op doffen toon.
Als je eenmaal hèbt, geef dan
maar op. 'k Heb anders alle dagen al
in angst gezeten, dat de ouwe heer er
achter zou komen. Ik snap nég niet
hoe je durft.
De oude heer Leenders zat aan zijn
klein bureautje, in de huiskamer, en
koos zich met zorg een sigaar uit zijn
kistje.' Dan legde hij de overige sigaren
weer netjes op een rijtje en liet eenige
biljetten tussöhen zijn vingers glijden.
Hij grinnikte zachtjes.
Is er iets niet naar je zin, Gerard?
vroeg de oude dame, aan tafel.
De oude heer keerde zich om, schud
de weifelend het hoofd tegen haar.
„Ik heb er al een paar keer aan ge
twijfeld, mompelde hij.
„Aan wat, man?"
„Aan het kistj,e. Voor zoo weinig als
ik rook, verminderen die sigaren veel
te snel. En ik heb toch in geen dagen
visite gehad."
„Nu, dan vergis je je natuurlijk."
„Nee, Dora, ik vergis me niet", ant
woordde de oude heer Leenders, een
beetje eigenzinnig. Maar weet je, ik
verdenk niet graag iemand, al is het
een werkman. En nu zijn er toch weer
minstens twee te weinig. En zoo'n pa
piertje van tien mis ik óók. Kan het
meisje niet staan luisteren, Dora?"
Marie? Neê, die luistervinkt niet.
Maar, dat is toch ontzettend! riep ze
dan, bevreesd. Als het waar is, durf ik
vannacht geen oog dicht te doen.
Iemand die steelt, durft ook terug te
komen om te móórden. Wat moeten we
beginnen? Politie?
De oude heer schudde 't witte hoofd.
eieren, doch er waren ook burgerlijke
geleerden bij, waarmee Wilkes meer
dan eens overhoop heeft gelegen. Het
is zeker een fout van hem geweest, dat
hij hen niet op de hoogte heeft gesteld
van het speciale doel der expeditie. Dit
was n.1. niet zoozeer het onderzoeken
van het Zuidpoolgebied als wei het
vinden van nieuwe handelswegen in
het verre Zuiden voor de Amerikaan
sche kooplieden en walvi3chvaarders,
waarbij eventueel een reis om de we
reld kon worden gedaan. Op dat oogen
blik wist men neg niets van het vaste
land aan de Zuidpool. Cook had een
tocht om de wereld gedaan op hooge
Zuidelijke breedten zonder ergens land
te zien en was tot de conclusie geko
men, dat als er al land bestond in het
Zuidpoolgebied, dit geheel door ijs over
dekt en ontoegankelijk gemaakt moest
zijn. Verder was het Zuidpoolgebied
een witte vlek op de globe, waarvan
men gaarne wat meer wilde weten om
het aardmagnetisme beter te leeren
kennen, in het belang der scheepvaart.
Er ontstond een wedstrijd tusschen
Ewuikxljk, ïageUnd en AswriJsa; de
Suusje: Zijn mijn lippen de menige
die je ooit hebt gekuét?
Guusje: Positief, en de liefste.
Weekly Telegraph, ShefXield.
Nee nog niet. Afwachten en ons
niet noodeloos ongerust maken. Vraag
jij Marie eens heel voorzichtig uit, of
het biljetje ook tusschen gelezen kran
ten kan zijn geraakt en of ze die al
heeft weggedaan.
En als ze vraagt, waarom?
Wel dan zeg je haar het geval. Je
weet immers, dat het meisje eerlijk is.
En' zeg dan meteen, dat ze nog eens
tusschen de oude kranten zoekt. Hoe
wel daar los je het sigaren-mysterie
niet mee op.
Een kwartier later liep Marie de trap
op, het gezicht gloeiend van opgewon
denheid. Op den zolder wenkte ze Henk
met den vinger, dat hii bü haar moest
komen en ging toen met hem naar haar
kamertje.
Henk zeg me eerlijk, zei ze ner
veus, ben jij gisteren of vandaag in de
huiskamer geweest?
Welnee meid wat meeat ik daar
doen?
Henk jok niet, drong ze aan, met
tranen in de oogen. Gisteravond rookte
ie een sigaar, die sprekend leek op de
sigaren van meneer. Had je die uit het
kist.je genomen?
Zeg 's hoe kom je daar bü? vroeg
hij luider, maar minder vast van stem.
Alle sigaren lijken immers op elkaar.
Da's niet zoo, dat wee jezelf ook.
Wil je d'r eerlijk voor uitkomen, dat je
die sigaren
Henk duurt het nog lang? nep zijn
makker
Toe laat me met rust, ik meet aan
het werk, zei de jonge man, zenuwach
tig. Als je geen ander nieuws hebt, dan
me hier'voor dief en leugenaar uit te
maken
Henk, Henk, smeekte het meisje,
zeg 't mij tenminste, je kan mij immers
leiders der beide andere expedities
kwamen merkwaardig genoeg in ka
rakter sterk met Wilkes overeen. Ja
mes Ross was een ruwe zeeman, die
beroemd was geworden door de ontdek
king van de magneitsche Noordpool
en Dumont d'Urville had een veelbe
wogen leven achter den rug hij ont
dekte o.a. de Venus van Milo! en in
teresseerde zich niet zoo sterk voor de
Zuidpoolstreken als voor het leven en
de levensomstandigheden in de minder
Üzuoe zeeën van het Zuidelijk halfrond.
De eerste tegenslagen.
D'Urville en Wilkes gingen in het
zelfde jaar naar de Zuidpool met resp.
twee en vier schepen. Wilkes had
eigenlyk zes schepen, doch een ervan
is kort na het uitvaren vergaan en het
andere zond hij terug misschien
omdat hy daarvoor hetzelfde lot vrees
de. Hü voer naar Sydney en liet daar
zijn plant- en dierkundigen achter, om
dat zy naar zijn meening in de ijswoes
tijnen van het Zuidpoolgebied geen
werk konden doen. Zoo voer hy op 26
December 1839 naar het Zuiden met
zijn schepen, die overal van schietga
ten waren voorzien het waren oude
oorlogsschepen en die daarom on
mogelijk droog of warm waren te hou
den. In Sydney dacht men, dat Wilkes
en zyn mannen eenvoudig dood zouden
vriezen; zii hadden slechts voedsel voor
12 maanden en brandstof voor 7 maan-
éftjj bij ziek en Wilkes verwachtte ook
niet, dat zy veel kans hadden, maar
zooals hij in zijn dagboek schreef:
„Men had ons bevolen te gaan en dat
was genoeg. Het was onze plicht".
De eerste dagen voorbij Sydney trof
fen zij mooi weer, maar toen begonnen
de stormen en de mist, waarmee by
verder bijna onophoudelijk zou hebben
te kampen. De schepen raakten uit el
kaar en later gaf hy kapitein Hudson,
den commandant van op één na het
grootste schip, vergunning om op eigen
gelegenheid verder te gaan. Het was
haasrt ondoenlijk, bij elkaar te blijven
en voor de veiligheid maakte het wei
nig verschil. Hieruit blijkt, dat het
Wilkes niet te deen was om de eer ge-
keel aan zich te trekken. Hudson heeft
vertrouwen.
Nou hoe is 't. Kom je haast, riep
de ander weer.
Schiet op, zei hy wrevelig, als je
zoo over me denkt
Ze keerde zich een oogenblik van
hem, veegde de oogen af.
Goed, ga maar, zei ze, dan schiet
ik opvoor altiid.
Zóó bedoel ik het nou niet.
Maar ik wel, antwoordde ze, resoluut.
Ga maar aan je werk.
Toen hij weg was, ontsloot ze haar
kast en nam er iets uit. Dan trippelde
ze haastig naar beneden, liep op de
teenen de huiskamer voorbij en wierp
in de bijkeuken den stapel oude kran
ten omver. Daarna klopte ze aan de
huiskamerdeur, en ging, beschaamd en
nerveus, naar binnen.
Alstublieft, meneer, zei ze, met
neergeslagen oogen, hem een verfrom
meld biljet overreikend. Ik hoop, dat u
't my niet kwalijk neemt. Ik heb den
stapel heelemaal overhoop gehaald, en
'k begrijp nog niet, hoe ik zoo dom heb
kunnen zijn. Maar ik beloof, dat ik
voortaan beter zal opletten.
Ze zei het met zooveel overtuiging,
dat mevrouw haar goedhartig toe
knikte. De oude heer Leenders tikte
haar op den wang.
Dèt lost 't sigaren-mysterie nog
niet op, prevelde hij, toen hij de kamer
inkwam.
Wat is dat voor een? riep hii dar
verbaasd.
Goeie help, man, wat is 'r nu
weer? Wat kijk je naar dat biljet? Is
het soms een ander dan je kwijt bent?
Dat niet alléén", zei hii met een
zucht, terwijl een verlegen glimlach om
zijn mond kroop, „maar dit is echt. De
biljetjes op mijn bureau waren maar
toppertjes om den dief erin te Eten
loopen." H. S.
