HELDEfiSEHECOURANT
E.S.O.N.A.
E.S.O.N.A.
.S.O.N.A.
Geschiedenis der opera.
TWEEDE EK LAATSTE BLAD.
STADSNIEUWS
VAN DONDERDAG tl FEBRUARI 1932
haalt UW goed af
Vervoert vlug en goedkoop
zorgt voor iedere expeditie
Licht op
voor alle voertuigen:
Wintertijd.
Donderdag 11 Feb17.32 uur
Vrijdag 12 Feb17.34
CENTRAAL GENOOTSCHAP
KINDERHERSTELLINTGS- EN
VACANTIEKOLONIES.
Wij herinneren aan de jaarvergadering
van bovengenoemd genootschap, welke
Vrijdagvond gehouden wordt in het
lokaal van den heer van Weelde, Ko
ningsplein, en welke vergadering toe
gankelijk is voor alle leden en belang
stellenden. Men weet, het gaat hier over
belangrijke dingen, namelijk de verzor
ging en verpleging van jonge kinderen,
die naar vancantiehuizen moeten worden
uitgezonden. Laten velen dus deze ge
legenheid aangrijpen eens nader met het
werk van dit zoo gunstig bekend staande
Genootschap kennis te maken.
DE ZES-DUIZENDSTE SPAARDER
DER NUTSSPAARBANK.
Zooals elders in ons blad wordt bekend
gemaakt, is houder van spaarbankboekje
no. 5765 als 6000ste spaarder der Helder-'
sche Nutsspaarbank ingeschreven, op
wiens spaarbankrekening een extra be
drag van 10 gulden werd bijgeschreven.
„ALKM AAR-P ACKET".
Per advertentie in dit nummer maakt
de directie van de „Alkmaar-Packet" be
kend, dat met ingang van 15 Februari
a.s. haar expeditiekantoor en aanlegplaats
alhier worden verplaatst van Westgracht
68 naar Binnenhaven 1.
„MARANATHACONFERENTIE.
Hedenmiddag en -avond optreden
van Joh. de Heer.
Niettegenstaande de plotseling ingeval
len koude was er ook gisteren veel be
langstelling voor de „Maranatha"-confe-
rentie.
In de samenkomst van gisterenmiddag
zaten de menschen dichtopeengepakt en
werd met spannende aandacht naar de
sprekers geluisterd.
Gisterenavond was ook het Evangelisa
tiegebouw tamelijk goed bezet.
Door ziekte van ds. Hoekendijk zal op
de samenkomsten van hedenmiddag en
-avond o.m. het woord gevoerd worden
door den bekenden redacteur van „Het
Zoeklicht", Joh. de Heer.
Blijkens advertentie in dit nummer zal
ook de samenkomst van hedenmiddag
worden gehouden in het Evangelisatiege
bouw, Palmstraat, aanvang half vier. De
samenkomst van hedenavond heeft op het
gewone uur plaats, n.1. om 8 uur.
DE VELDTOCHT VAN HET
LEGER DES HEHLS.
In advertenties in dit blad van j.1. Don
derdag en Zaterdag werd de tiendaagsche
veldtocht van de Leger des Heils-kadetten
uit Amsterdam aangekondigd. Deze is in
middels met kracht ingezet, zoowel op
straat als in de zaal, zoodat iedere in
woner van onze s tad met de strijdende
kadettenschaar heeft kennis gemaakt. De
bijzondere samenkomsten in de zaal, die
ièderen avond om 8 uur worden gehou
den, blijken een groot succes te zijn. Zon-
daga\ond moest lang voor den aanvang
dei samenkomst de deur gesloten worden,
daar de Legerzaal stampvol was. Ook
Dinsdagavond was het weer overvol.
Om de tientallen teleurgestelden, die
moesten buiten blijven, toch een kans te
geven de kadetten nog te zien en te hoo-
ren, heeft de plaatselijke commandant,
kapt. Segaar, besloten om voor de laatste
samenkomst, Zondag 14 Febr. 's avonds
8 uur, de groote zaal van de Evangelisa
tie in de Palmstraat te huren, alwaar men
dan hoopt alle belangstellenden te kun
nen bergen. Deze samenkomst is dan
tevens de laatste af scheidssamenkomst
van de kadetten en de officieele sluiting
van den veldtocht.
Men zie ook de advertentie in het num
mer van Zaterdag a.s.
PLAATSELIJK CRISIS-COMITÉ.
Dinsdagavond 9 Februari te 7£ ure
had ten Raadliuize de derde vergadering
plaats van bovengenoemd comité. Afwe
zig waren 4 leden. Nadat de notulen zijn
voorgelezen en ongewijzigd goedgekeurd,
worden enkele huishoudelijke zaken afge
daan.
Beschikbaarstelling zwavelzure
amnoniak.
Hierna komt de beschikbaarstelling van
zwavelzure ammoniak tegen zeer verlaag
den prijs vanwege het Nationaal Crisis
comité aan kleine eigen boeren, pachters,
landarbeiders en tuinders met een maxi
male landoppervlakte van 5 H.A., voor
zoover de drie eerste categorieën betreft
en 1 H.A. wat betreft de laatste categorie,
ter sprake. Er wordt besloten mede in
verband met het feit, dat het Nationaal
Crisis-comité een scherpe controle zal
uitoefenen op de ingekomen aanvragen,
zulks aan de hand van de gegevenè van
de landbouwtelling 1930, de benoodigde
hoeveelheid per H.A. te bepalen op 200
K.G. Verder wordt besloten dat van de
16 personen die volgens de door het
Nationaal Crisiscomité aangegeven voor
waarden in aanmerking komen, 1 geheel
gratis de kunstmest zal ontvangen. De
anderen zullen de aangevraagde hoeveel
heid, eventueel minder, tegen de prijs,
die daarvoor aan het plaatselijk comité
in rekening wordt gebracht, d. i. f 2.
per 100 K.G. plus vracht moeten voldoen.
Het Nationaal Crisiscomité eischt van elk
der begunstigden een schriftelijke ver
klaring, dat zij de kunstmest in eigen
bedrijf zullen gebruiken, dit ter voorko
ming van ongeregeldheden, b.v. weder
verkoop aan boeren, die volgens hun
landoppervlakte niet in aanmerking ko
men. De vracht zal in rekening gebracht
worden, wat betreft de afstand Schagen
(L. T. B.) naar den belanghebbende. De
totaal-opgave wordt door de vergadering
vastgesteld op 8100 K.G. Op een schrijven
van het Plaatselijk comité aan het Natio
naal Crisiscomité betreffende steun, is
ingekomen een verzoek om uitvoerige
inlichtingen omtrent het aantal gezinnen,
dat noodlijdend is door de crisis, het aan
tal werkloozen, het werk van het comité
en zijn middelen, het werk van het Arm
bestuur en andere particuliere instellin
gen van weldadigheid, enz. Op de vraag
van het comité is dus een wedervraag
gevolgd.
Nadere bepalingen der uit-
keeringen.
Van de 5 aanvragen om steun kunnen
volgens de meening van de vergadering
slechts 3 in aanmerking komen. Het aan
tal steunontvangenden is thans dus ge
stegen tot 8, daarboven hebben 2 gezinnen
gedurende één en twee weken steun ont
vangen. Van de 2 vooreerst niet in aan
merking komenden wordt één geval ver
wezen naar het Algemeen Armbestuur.
Het andere zal nader worden onderzocht.
De Voorzttter stelt voor, om het Polder
bestuur Callantsoog te verzoeken om bij
eventueel uit te voeren werken, b.v. ver
betering van wegen, zijn medewerking te
verleenen en werklooze ingezetenen daar
voor aan te nemen. Aangenomen.
Verder stelt spreker voor, om een op
de voorgrond tredend lid van de pas op
gerichte landarbeidersbond te verzoeken
zitting te nemen in het Plaatselijk Comité.
Na enkele vragen beantwoord te hebben,
sluit de Voorzitter om 11.30 uur, onder
dank voor de vlotte besprekingen, de
vergadering.
VERGADERING VAN GEMEENTE
BESTUREN EN AGENTEN.
Behoorende tot het vaste land
vEn het District Den Helder der
Intercomm. Arbeidsbemiddeling.
Dinsdag 9 Februari 1932 vergaderden in
hotel lgesz te Schagen de gemeentebestu
ren en agenten benoorenae tot het vaste
land van net District Den Helder der in
tercommunale Arbeidsbemiddeling ter be
spreking van de werkgelegenheid, in den
W ier ingermeer polder.
De vergadering, welke tevens werd bij
gewoond door een tweetal ambtenaren van
den Rijksdienst der Werkloosheidsverze
kering en Arbeidsbemiddeling te 's-Gra-
venhage, was zeer druk bezocht door hee-
ren Burgemeesters, Wethouders, Secre
tarissen en Agenten van tot het District
Den Helder behoorende gemeenten.
De voorzitter, de heer L. Bandsma,
opende de vergadering en deelde o. a.
mede, dat deze vergadering was belegd
naar aanleiding van het gerucht, dat een
groot aantal arbeiders uit de gemeenten
uit den kop van Noord-Holland, die thans
werkzaam zijn bij het in cultuur brengen
van d,eu Wieringermeerpolder, zullen wor
den ontslagen.
Nadat spreker het verloop der bespre
kingen, welke tot nu toe zijn gevoerd, had
medegedeeld, stelde hij ue vraag aan ae
orde: „Wat kunnen de gemeentebesturen
doen om dit ontslag te voorkomen?"
Verschillende sprekers vestigden er na
drukkelijk de aandacht op, dat het ontslag
van de arbeiders voor vele gemeenten
bijna ondragelijke financieele lasten met
zich zal brengen. Reeds worden vele ge
meenten getroffen door werkloosheid en
als nu ook deze arbeiders nog naar huis
worden gestuurd, zullen de bedragen,
welke aan ondersteuning worden uitbe
taald, enorm stijgen.
Tevens werd er op gewezen, dat de
werkgelegenheid in den Wieringermeer
polder vele arbeiders uit Friesland, Gro
ningen, Drente en Overijsel naar hier
heeft getrokken, welke arbeiders zich in
de randgemeenten rond den Wieringer
meerpolder hebben gevestigd en werkzaam
zijn bij het in cultuur brengen. Worden nu
deze menschen ontslagen, can komen zij
ten koste van de gemeentebesturen.
Een Ger aanwezige ambtenaren van den
Riiksöienst der Werkloosheidsverzekering
en Arbeidsbemiddeling te 's-Gravenhage
merkte naar aanleiding van het gespro
kene op, dat tot goed begrip van deze aan
gelegenheid men terug moet gaan tot 1930.
De opzet is geweest om van de werk
zaamheden in den Wieringermeerpolder
geen werkverschaffing te maken. Het was
ce Directie bekend, dat er groote werk
loosheid heerschte in Friesland, Gronin
gen, Drente, Overijsel en Noord-Brabant.
Aan Noord-Holland, is in die dagen niet
gedacht, daar er in Noord-Holland geen
werkloosheid voorkwam. Vandaar dat
men ook is begonnen met het bouwen van
barakken. Spoedig bleek echter, dat ce
toestand anders was, dan men gedacht
had.Reeds in 1930 is een groot aantal
arbeiders uit Noord-Holland bij de werken
geplaatst. Tevens werden een groot aan
tal arbeiders van elders in de barakken
gehuisvest. Deze arbeiders geven geen re
den tot klachten, terwijl is gebleken, dat
zij zelfs iets beter in het werk waren, Can
de arbeiders wonende in de randgemeen
ten. Dit behoeft natuurlijk geen verwon
dering te wekken, daar dit uitsluitend
grondwerkers waren, die steeds bü groote
werken werkzaam zijn, dus uiteraard beter
met deze werkzaamheden bekend.
De toestand was al spoedig zoo, dat er
2200 arbeiders werkzaam waren, waarvan
500 in barakken en 300 in kosthuizen, ter
wijl het restant, dus pl. m. 1400 arbeiders,
afkomstig waren uit de randgemeenten.
Het lag in de bedoeling gedurende de
wintermaanden de kampen te sluiten,
daar in verband met het weer er toen
weinig gelegenheid tot arbeiden zou zijn.
Een gedeelte van de arbeiders, die uit
de randgemeenten duc, zouden dan aan
het werk kunnen blijven, waarvoor reeds
groote stukken nog te bewerken grond
waren gereserveerd-
Tengevolge van het gunstige weer en
mede door de drang van de gemeente
besturen is een groot aantal arbeiders
te werk gesteld en is er veel werk verzet,
waardoor het wirk in de onmiddellijke
nabijheid van de randgemeenten geheel
gereed is gekomen. Tevens is het de be
doeling voorloopig geen uitbreiding aan
het werk te geven.
Spreker zet verder uiteen, dat het een
nationaal werk is zoodat arbeiders uit
alle deelen van ons land hiervoor in aan
merking moeten komen. De directie van
den Wieringermeerpolder meent tevens,
dat daar aan de arbeiders die verleden
zomer in de kampen zqn gehuisvest ge
weest de toezegging is gedaan, dat zij nu
wederom terug mogen komen, zij eenigs-
zins verplicht is deze menschen weer
aan te nemen.
Het bericht in de bladen, waarin wordt
vermeld, dat 4 kampen zullen worden
bezet, is niet geheel juist. Het zal wel
met 3 kampen ophouden. Het gevolg
hiervan zal zijn, dat er 1100 menschen
uit de randgemeenten en 300 uit andere
deelen van ons land zullen worden tewerk
gesteld. Tevens is de Directie van mee
ning, dat de nog te verrichten werk
zaamheden grootere eischen aan de men
schen stelt, dan tot nu toe, zoodat deze
werkzaamheden dan ook meer geschikt
zijn voor Groningers e.d., dan voor ar
beiders uit de randgemeenten.
De Voorzitter antwoordt hierop, dat
de Directie van den Wieringermeerpolder
het idee vestigt, dat bijna uitsluitend
Noord-Hollanders zijn tewerk gesteld.
Dit is echter niet juist. Vooral vreemde
arbeiders, die in verband met de werk
gelegenheid bij de Zuiderzeewerken zich
in deze gemeenten hebben gevestigd, zijn
te werk gesteld. Wat betreft de grootere
eischen die het nog te verrichten werk
stelt, merkt hij op, dat het niet uitslui
tend draineerwerkzaamheden zijn die nog
verricht moeten worden. Daarbij komt
nog, dat het toch onbillijk is, dat onze ar
beiders, die ook gedurende de slechte
tijden, waardoor zij met een heel laag
loon thuis kwamen, aan het werk zijn
gebleven, nu zullen worden ontslagen,
terwijl nu juist de tijd aanbreekt, dat
weer een behoorlijk loon kan worden
verdiend.
Wat betreft de afstand, merkt de Voor
zitter op, dat dit geen bezwaar is voor
de arbeiders. Zij worden met autobussen
tot de Haukes en Nieuwesluis gebracht
en kunnen dan wel op de fiets hun werk
bereiken. Alleen zou voor stalling van
de rijwielen moeten worden gezorgd,
hetgeen echter geen bezwaar is.
Naar aanleiding van deze besprekingen,
wórdt voorgesteld een Commissie te be
noemen uit de vergadering om al het
mogelijke te doen om dit dreigend ont
slag af te wenden.
De vergadering kan zich hiermede
volkomen vereenigen, terwijl aan de
Commissie volledige vrijheid van hande
len wordt toegestaan. De navolgende
heeren worden als lid der Commissie
benoemd, t.w.:
K. Breebaart, Burgem. Barsingerhorn,
D. Breebaart, Callantsoog,
G. J. Lovink, AnnaPaulowna,
P. A. Smits, Weth. van Den Helder en
L. Bandsma, Directeur der Districts-
Arbeidsbeurs.
De Burgemeester van Anna Paulowna
vraagt of het toegestaan is, omtrent een
onderwerp, hetwelk niet aan de orde is,
iets te vragen. Nadat de voorzitter toe
stemmend heeft geantwoord, deelt hij
mede, dat het in zijn gemeente is voor
gekomen, dat de werkzaamheden, aan
besteed door het polderbestuur, voor plm.
de helft van de begrooting zijn aange
nomen door arbeiders uit de gemeente
Zijpe. Er wordt nu beweerd, dat het ge
meentebestuur van Zijpe aan deze arbei
ders een bijdrage verleent. Hoew el spreker
niet gelooft, dat hier iets van aan is,
zou hij toch gaarne hooren, of dit juist is.
Door den Burgemeester van Zijpe wordt
medegedeeld, dat door zijn gemeente
hiervoor geen bijdrage aan arbeiders
wordt verleend.
Verder komt nog ter sprake hoe het
toch mogelijk is, dat nog steeds een aan
tal arbeiders uit België in deze streken
bij de boeren komen werken.
De voorzitter antwoord hierop, dat dit
in de meeste gevallen geen Belgische ar
beiders zijn, maar arbeiders uit Zeeuwsch-
Vlaanderen. Er is echter een commissie
ingesteld om deze aangelegenheid te
onderzoeken, welke commissie binnen
zeer korten tijd rapport aan den betrok
ken minister zal uitbrengen. Het komt
spreker daarom niet gewenscht voor, hier
op vooruit te loopen.
Een der aanwezigen geeft de commis
sie in overweging tevens stappen te doen,
om stopzetting der werkzaamheden, ver
bonden aan de drooglegging der Zuider
zee, te voorkomen.
Verder niets meer aan de orde zijnde,
sluit de voorzitter de vergadering, waarna
de commissie bijeen bleef om de te voeren
actie nader té bespreken.
VISSCHERIJ.
De krachtige noordooster is oorzaak ge
weest, dat de garnalen-, bot- en haring-
visscherij stil lag. De geheele vloot lag
geboeid in de haven en ook de kotters, die
ter Noordzeevisscherij waren getogen,
verlieten het vischterrein, omdat de ruwe
zee het visschen onmogelijk maakte.
Misschien komt deze stagnatie in het
bedrijf althans den garnalenprijs ten
goede, omdat het overvoeren der markt
evèn stil staat en de vraag dus waar
schijnlijk stijgt, waarmee verhooging van
prijs gewoonlijk gepaard gaat.
De koude zal, zooals_gewoonlijk, de gar
nalen naar dieper water drijven en onmo
gelijk is het dus niet, dat deze het zeegat
uittrekken, daardoor dus, n a deze stopzet
ting van het bedrijf, de visscherij zich ge
deeltelijk zal verleggen naar buitengaats
en niet haast uitsluitend tot de reede en
Texelstroom zich zal bepalen.
De noordooster is gewoonlijk ook van
invloed op het doortrekken der haring
naar liet Zuiderzeegebied. Men zegt dan,
dat de haring hier wordt „opgehouden".
Mocht dat het geval zijn dan is de kans
van voorloopig groote vangsten op Zui
derzee nog geringer en kan het mogelijk
zijn, dat bij de aanstaande haringvangsten
hier tijdelijk nog goede prijzen kunnen
worden gemaakt, omdat de vraag naar het
artikel in de vastendagen groot is en in
hoofdzaak dan die vraag van hierin zal
kunnen worden bevredigd.
Erger wordt het voor de uitgezette
haringkommen als de vorst mocht gaan
aanhouden en zich ijs in zee gaat vormen.
Dan loopen de staketsels kans te worden
vernietigd door de ijsschollen, waardoor
veel moeizame arbeid teloor gaat en,
mocht het netwerk niet bijtijds kunnen
worden ingenomen, ook dat kans loopt te
worden beschadigd, zoo niet geheel te
worden vernield.
Dat is meermalen gebeurd en vooral als
stormtij, zooals nu, niet toelaat, dat met de
vlet tot berging van een en ander kan wor
den ingegrepen.
Dat is de risico van het bedrijf, dat aan
zooveel risico bloot staat.
De ingetreden vorst kan ook oorzaak
zijn, dat Zuiderzee zich dekt met ijs, waar
door de daar misschien nog aanwezige
bot en garnalen zich gedrongen gevoelen
naar de Waddenzee af te zakken.
Bovendien verhoogt een dergelijke toe
stand hier het prijsniveau van de haring
en kan oorzaak zijn, dat de doortrekken
de haring zich gaat ophouden aan den
noordkant van den afsluitdijk, waardoor
voor de motorspan-visschers, die het be
drijf niet bezuiden den dijk mogen uit
oefenen, kans is ruime vangsten te maken
Dit verschijnsel kwam sterk voor n a
Verwijdering van den leclijken tand-
aanslag? Heel eenvoudig: Men poetst de
tanden eerst met de bekende Chlorodont-
tandpasta en spoelt ze dan na, terwijl
men flink gorgelt met Chlorodent-mond-
water. Per tube 35 cent.
den strengen winter van 1928, toen ook
de Zuiderzee was toegedekt met ijs en er
rijke vangsten gemaakt werden.
Het gaf hier toen een dagelijksche
komst van talrijke vrachtauto's vanuit de
Zuiderzeeplaatsen, die hier hun lading
haring weghaalden.
Zullen we dit hier weer zien gebeuren?
„ONS 100-JARIG KADASTER."
Rectificatie.
De schrijver van de artikelen onder
bovenstaanden titel verzoekt ons de vol
gende verbeteringen te willen aanbren
gen: 2e kolom, 7e regel van boven „de
schaking van de waarde" moet zijn de
„schatting van de waarde"; 2e kol. onder
ste regel staat 1881, moet zijn 1831, 3e
kol. 7e regel van onder staat „afgezet",
moet zijn „opgezet".
ONS FILMPROGRAMMA VAN
DEZE WEEK.
Tivoli-bioscoop.
In de Tivoli-bioscoop deze week een
„grootsche circus-sensatiefilm" zoo
wordt zij aangekondigd getiteld „Salto
Mortale" oftewel de Doodensprong. Een
verhaal van Jim en Robby, twee oppas
sers bij het Circus Central, en een
knappe paardriidster. Twee medemin
naars dus, waarvan de een tenslotte de
overwinning wegdraagt in den zeer ge
vaarlijken doodensprong, die als nieuw
ste sensatienummer het verwende publiek
wederom naar het circus doet stroomen,
maar die tevens, na eenige weken, van
hem een invalide maakt. Hoe zich de edel
moedige J im daarna terugtrekt en het ter
rein aan zijn tegenstander vrijlaat, wordt
in de film verder vertoond.
Witte Bioscoop.
De „Witte Bioscoop" kondigt in groote
advertenties Grock aan, den beroemdsten
clown der wereld, die voor ongeveer een
jaar rneenen wij een tournée maakte
in ons land. Iiij heeft nu een film ver
vaardigd, waarin hij de hoofdrol vervult
en waarin, behalve hijzelf, medewerken
Liane Haid, Betty Bird en Hardy Hardt,
en de Hollander Max van Embden.
Behalve deze wordt in de Witte Bios
coop vertoond een Doitsche klankfilm
„In geheimen dienst", waarvoor de mu
ziek vervaardigd is door Schmidt
Boelcke, Brigitte Helm en Willy Fritsch
vervullen er de hoofdrollen in. De film
speelt in het hoofdkwartier van de Duit-
sche legerleiding en betreft een spion-
nagegeval tegen Rusland.
„DE FAMILIE VAN MIJN VROUW".
Die krijgt u Zondagavond in Casino,
en u zult er om lachen, zoo grappig als
het is. Louis de Bree treedt er persoonlijk
in op en het stuk, een dolle klucht vol
vergissingen, is twee maanden achter
een in het Centraal Theater vertoond.
Omdat dit gezelschap hier de vorige maal
zooveel succes had met „Geld speelt geen
rol", besloot het nogmaals naar Den Hel
der te komen, en de entréeprijzen zijn
zeer laag, zoodat het voor niemand een
beletsel behoeft te zijn het te gaan zien.
Eigen décors worden meegebracht.
Om een denkbeeld te geven van de
verwikkelingen, die erin voorkomen: er
is in dit stuk sprake van een baby (een
echte), een piano (ook echt) en een echt-
genoote (eveneens). Deze drie worden op
grappige wijze en tengevolge van mis
verstanden met elkander verwisseld, zoo
dat A. denkt, dat. het over de baby gaat
als de piano bedoeld wordt, B. denkt, dat
zijn echtgenoote in het geding komt. Ten
slotte is de piano heelemaal verdwenen
en'weet niemand meer hoeveel babies er
eigenlijk in-'t spel zijn.
Is dat nu, vragen wii u, niet een stuk,
dai pakt?
door
TOON DE HOOGH.
II*).
De ontwikkeling der opera ging langs
de wegen der tijden van de primitiefste
uitingen der volkeren naar den meest ge-
cultiveerden vorm van samenwerking tus-
schen de instrumentale en vocale kunst.
Symphonie-orkest, solo- en koorzang wor
den tot een drie-eenheid. Deze kunstuiting
is gevat in de omlijsting der enscèneering.
De tooneelen, het decorum, verhoogen de
artistieke waarde van de opera. De Duit-
sche opera-componist Richard Wagner,
de kunstenaar van de negentiende eeuw,
die in hetzelfde jaar werd geboren als
Guiseppe Veröi, 1813, heeft met de om
wenteling van de opera naar het muziek
drama als het ware een muzikale revolutie
teweeg gebracht! Gelukkig! Richard Wag
ner heeft karakter en vorm in het leven
geroepen, zooals voor zijn tijd nog niet
bestonden. Tot nu toe was alles bij de
opera ondergeschikt aan de muziek, de
muziek was de toonaangevende factor bij
de opera.
Richard Wagner, die behalve compo
nist ook dichter en wijsgeer was, werd de
grondlegger van „het" muziek-drama in
dezen verheven vorm, waar poëzie, mu
ziek, mimiek, plastiek en beweging ge
lijke rechten verkregen. Ludwig van Beet
hoven, die in 1827 stierf, had reeds in zijn
eenige opera „Fidelio" het melodrama toe
gepast. dit is de declamatie met begelei
dende muziek; kerkerscène. Het groote
genie van Van Beethoven had dus reeds
het tekort aan den inhoud en vorm van
do opera gevoeld en in deze richting een
nieuw terrein betreden. Richard Wagner
zelf erkent, dat zijn kunst geboren is uit
den geest van v. Beethoven's kunst. Van
Beethoven paste de verbinding van woord
en toon toe in zijn 9e symphonie, hetwelk
Wagner noemde de verlossing der muziek
uit haar afgesloten element. De sympho-
nieën van Van Beethoven worden ook wel
de innerlijke drama's genoemd.
Giuseppe Verdi, de Italiaan, komt even
eens tot andere normen dan die welke zijn
voorgangers stelden. Hand aan hand, met
de hervorming der opera, gingen de be
grippen van de menschen, die de opera's
zouden beluisteren, in betere banen. In
de beginperiode der Italiaansche Opera
was het een avond van samenkomst der
élite! In de loges zocht men elkaar op:
gedurende de voorstelling besprak men
daar de feiten van den dag, van de familie
en wat verder ter tafel kwam en ook werd
er wel heel knusjes een kaartje gelegd!!!
Deze goede oude tijd is lang voorbij! Toch
is het nog steeds niet bü alle bezoekers
van muziekvoorstellingen doorgedrongen,
dat muziek volgens de woorden van Van
Beethoven „een hoogere openbaring is
dan alle wijsheid en philosofie". Bij tijd
en wijle ondervindt men dit wel bij uit
voeringen, in de vorige beschouwing werd
daar reeds op gewezen hoe „muzikaal-
knus" het toe kan gaan in de „engelen
bak" in de schouwburgen in groote steden.
Van Beethoven greep in zijn tijd iedere
gelegenheid aan om de menschen als het
ware in de richting van zwijgen te bren
gen wanneer de kunstenaar spreekt. Eens
speelde Van Beethoven ten huize van
graaf Browne piano. Toen een heer en
dame, behoorend tot dit first class audi
torium, storend luid spraken, stond v. B.
plotseling op en zei: „voor zulke zwijnen
speel ik niet!" Heel diplomatiek was dit
optreden niet, maar men wist waar men
aan toe was. Van Beethoven kon zich deze
„weelde" permitteeren!
Revenons a nos moutonsGiuseppe
Verdi! De dramatische componist is zeer
kieskeurig in de keuze der onderwerpen
zijner opera's, groote aandacht schenkt
hij daaraan. Niet alleen kiest hij zelf zeer
veeleischend uit, maar vijst in vele geval
len ook den gang van het gedicht aan; hij
bepaalt ook de karakters en de toestanden
zooals hü ze wilde hebben! Aan de dich
ters laat hij vrijwel niets anders over dan
z ij n gegevens in dichtmaat te brengen
en te volgen. Hierdoor toont zijne muziek,
vooral in de werken zijner tweede levens
periode, een bepaald streven om drama
tische uitdrukking boven'de zuivere mu
zikale te stellen. Daarnaast behandelt hij
de orkest-instrumentatie overeenkomstig
de handeling en het karakter van den in
houd; dit in tegenstelling met zijn voor
gangers, die het orkest uitsluitend bege
leidend benutten. Ook werd de melodieuse
zang ondergeschikt gemaakt aan den de-
clamatorischen. We zien in „zekeren zin"
een. parallel tnsschen Richard Wagner en
Giuseppe Verdi! Voor meer ingewijden is
deze zekere zin van zeer betrekkelijken
aard.
Richard Wagner was, zooals reeds ge
zegd, dichter; hij behoefde dus geen aan
wijzing te geven aan welken dichter dan
ook! Dat Rich. Wagner dramatisch was,
moge de volgende jeugd-herinnering be
wijzen. Een drama, waaraan hij met ernst
gewerkt had, bestond uit drie bedrijven.
Zijne dramatische gevoelens grepen zoo
diep, dat op het einde van het tweede be
drijf olie medespelenden dood waren!!! De
eenige oplossing, die Wagner vond om dit
drama tot een nog dramatischer einde te
brengen, was deze, dat hij zijn gesneu
velde personen in het derde bedrijf als
geesten liet opkomen! Gelukkig is Rich.
Wagner van deze tragische dramatische
gevoelens teruggekomen!
Een belangrijke kentering in den groei
van de opera ondergaat de ouverture!
In den beginne viel men met de deur
in het huis! Het orkest begon en de opera
was er! Dit is in dezen tijd geheel ver
anderd. De ouverture is onafscheidelijk
verbonden aan de opera. Ouverture: in
leiding, opening.
De componist, die den eersten steen ge
legd heeft hiervoor was Monteverdi; zijn
opera „Orfeo" begon met een inleiding
van het volle orkest het akkoord van O
aan te geven, kort en mat, hetwelk zich
tweemaal hei-haalde, dan werd dit laatste
akkoord met glans aangehouden! Dit was
in den jare 159(X+). Het „tremolo" en
„pizzicato" werd eveneens door hem voor
het eerst toegepast. Door de eeuwen heen
groeiden deze drie akkoorden uit tot....
de symphonie!
Monteverdi heeft ook voor het eerst het
orkest onzichtbaar opgesteld, deze toepas
sing is vereeuwigd geworden.
Het is onmogelijk hierbij, bij dezen
groei van vorm, stil te staan. De ouver
ture kreeg hoe langer hoe meer de aan
dacht van opera-componisten, steeds
grooter, steeds ingewikkelder werd de
ouverture tot tenslotte dit „deel" aan de
spits van de opera kwam te staan, maar
hoe ook de ouverture in belangrijkheid
toenam, het was en bleef een compositie,
die geheel los was van den inhoud der
opera.
Hoe anders is dit nu geworden. De
ouverture van „de" opera geeft den in
houd van de muzikale gebeurtenissen
weer en brengt de toehoorders onmid
dellijk in het werk. De thema's, de leid
motieven, kortom, de palen waarop het
monumentale gebouw: de opera, wordt
opgetrokken, die zijn benut om de ouver
ture te construeeren. Hoewel dus dit deel
van de opera het begin is, hetzij van het
geheel of van één bedrijf afzonderlijk,
heeft de componist toch het laatst de hand
gelegd aan dit begin zijner compositie,
een contradictio in terminus, welke voor
de hand ligt! Dat de muzikale waarde
van niet te onderschatten beteekenis is
kunnen we concludeeren uit het feit, dat
vele ouvertures als concertnummer op de
programma's voorkomen van de sym-
phonie-orkesten.Eenige zeer bekende
ouvertures zijn, in de eerste plaats ce
Eleonore-ouverture No. 3 van Ludwig van
Beethoven. Van Beethoven heelt heihaal-
delijk deze ouverture bewerkt en afge
keurd, tot tenslotte de Eleonore-ouverture
No. 3 'als een ster uit donkeren hemel naar
voren is gekomen! Het wilde Van Beet
hoven maar niet lukken tot tenslotte het
zoo goed geslaagd is, dat de orkestlitera
tuur een compositie rijker is geworden,
welke naast de andere werken van den
„koning der symphonie" een eerste plaats
inneemt. Mendelssohn schreef op 17-jari-
gen leeftijd de ouverture „A Midsummer-
nightsdream" van Shakespeare, een mees
terstuk, dat hü in zijn leven niet meer
heeft overtroffen. Van Richard Wagner
komen de beide ouvertures van de opera's
de „Meistersinger von Nürnberg" en
„Tannhauser" regelmatig op de program
ma's der groote symphonie-orkesten voor.
Dat niet alle operacomponisten uit in-
nerlijken drang tot pennevruchten kwa
men heeft de historie wel geleerd. Vele
opera's kwamen, vele gingen. Van Beet
hoven, die zoo scherp en onomwonden de
dingen kon zeggen tegen dilettanten, het
zij deze van vorstelijken bloede waren of
niet, ontzag, zoo dit noodig was, de toon
kunstenaars van den tweeden rang ook
niet. Eens gebeurde het, dat hij een opera
bijwoonde van den componist Ferdinand
Paër. Deze dienaar der tonen verwachtte
en hoopte, dat de groote meester hem wel
zou complimenteeren met zijn werk! Van
Beethoven verscheen echter niet; toen de
de componist hem later ontmoette zei v.
Beethoven: „ik zal dit werk gaan compo-
neerenJ" Commentaar was overbodig!
Robert Sohumann heeft geschreven
„Huis en Levensregels"; een dezer regels
luidt: „Verzuim nooit een opera bü te
wonen". Schumann is er van overtuigd,
dat in de opera de verborgenheden dei-
kunst liggen opgesloten, welke eerst dan
den mensch zullen worden geopenbaard,
wanneer hij de opera onder paat.
Het bezoek van een opera is niet te ver
gelijken met welk concertbezoek dan ook.
De opera-uitvoering zal den geheelen
mensch opeischen, waardoor hij ontvan
kelijk wordt voor alle verborgenheden, die
de opera in zich gesloten heeft. „Oor en
oog" worden in beslag genomen vanaf het
eerste akkoord der ouverture tot de laatste
noot van de finale.
Het spreekt vanzelf, dat alle verborgen
schoonheden niet aan den bezoeker van
een opera-uitvoering worden geopen
baard, zelfs de vakmusicus zal bij regel
matige bezoeken van opera-opvoeringen
steeds nieuwere ontdekkingen doen. De
aaneenschakeling van melodieën, harmo
nieën. de solozang, koorzang, het tooneel-
spel, de ensceneering, de orkestratie,
kortom de inhoud kan slechts vergeleken
worden met een meesterwerk van een
Rembrandt, waarbij steeds nieuwere as
pecten naar voren komen. „Men" behoeft
niet muzikaal-geleerd te wezen om te ge
nieten van een opera, wanneer de latente
gevoelens aanwezig zijn zullen deze wel
naar voren komen.
Om van een beqrijpen der muziek te
spreken is zeer gevaarlijk. De muziek, ia
welken vorm zij tot den mensch komt.
raakt de diepste gevoelens en dit te om
schrijven is zeer moeilijk, in vele gevallen
zelfs onmogelijk. Hoe meer woorden, hoe
verder van de waarheid! Woorden worden
wel gebruikt om de waarheid te verber
gen; woorden te vinden om de schoonheid
van muziek te schetsen zal wel tot een
ijdel pogen leiden. Muziek de opera -
spreekt haar eigen taal, zij heeft haai
eigen uitdrukkingsvermogen. De muziel
heeft zonder woorden meer gezegd in vele
gevallen, dan menschen met woorden.
De Toonkunst de kunst der tonen -
bezit verborgen krachten en bronnen, die
velen menschen vrede en rust gebracht
hebben.
Van de groote componisten is het be
kend, dat zü in tijd van nood, verdriet er,
wanhoop, troost zochten en vonden in de
(hunne) muziek. Van gewone menschen
is dit niet bekend, althans het is niet vast
gelegd in de historie der muziek, maar
dat de muziek ook tot hen spreekt in zulke
momenten, is een ongeschreven wet, die
door velen onderschreven kan worden.
Het laatste woord geven wij aan Van
Beethoven
„Muziek is hoogere openbaring dan alle
wijsheid en philosofie".
Einde.
Het eerste feuilleton werd opgenomen
in ons nummer van Dinsdag.
