DE BIJENKORF
f
MAHLER-BESSE&CIE
E.S.4
3.N.A.
E.S.O. N.A.
Twee episoden uit het
leven van FranzSchubert
m
VIERDE EN LAATSTE BLAD.
STADSNIEUWS
BORDEAUX
WIJNHANDELAREN
agentschap den helder
LIKEUR CORDIAL MEDOC
VAN ZATERDAG 9 APRIL 1932.
Kamgaren-Cosfuums
Fantasie-Costuums
Lumber-Pakjes
Matrozen-Pakjes
Gabardine-Jassen
Er is gewoon Krentenbrood
en er is Krentenbrood van Krigée
PREDIKBEURTEN
f 1.60 per H.L., franco thuis,.
Fa. H. BOOIJ ZOON
Op -en ondergang van Zon- en Maan
en tijd van hoogwater (Texel).
Wintertijd.
Zon Hoogwater
Maan
ond!:
Apr. op: ond.: op: ond: sm. nam.
Z 10 6.22 5.14 18.47 11.— 11.16
M 11 6.55 0.22 5.12 18.48 11.83 11.51
D 12 7.44 1.25 5.10 18.50 0.10
W 13 8.48 2.14 5.07 18.51 0.31 0.55
D 14 10.05 2.49 5.05 18.53 1.24 1.57
V 15 11.29 3.15 5.03 18.55 2.38 3.25
t 16 12.57 3.33 5.01 18.57 4.14 5.-
Lioht op
voor alle voertuigen:
Wintertijd.
Zaterdag 9 Apr19.15
uur
g0»d»K 10 19.17 i(
Maandag 1119.18
JUBILARIS.
Maandag 11 April hoopt de heer P. v.
fl. Vliet, bode bij de afd. Arsenaal en Ma-
gazynsdienst, op de Rijkswerf, alhier, den
dag te herdenken waarop hij voor 40 jaar
ln 's Rijksdienst kwam.
„VERPLEEGHUIS"
aan de Kerk gracht.
De bewoners bedanken den heer H. J.
Burgers, Middendstraat, voor de heerlijke
moccapunten.
RAIHO-ORGELCONCERT
FEIKE ASMA.
Het programma der radio-orgelbe
speling voor de A.V.R.O., op Maandag
11 April, 's morgens 10.30—11 en 11.30—
12 uur door Feike Asma, met medewer
king van Bram Misset (baszanger), bevat
orgelwerken van Franck, Borowski, Jan
Zwart en Feike Asma, benevens zangnum
mers van Mendelssohn, Handel, Liszt en
Brahms.
BAZAR „DORCAS".
W;j verwijzen onze lezers(essen) naar
de in dit nummer voorkomende adverten
tie betreffende de bazar van „Dorcas" in
het gebouw U.S.O., Kanaalweg.
De opening van deze bazar is bepaald
Op Woensdagmiddag half drie. Men zie
de advertentie.
FILMVOORSTELLING TEN BATE
VAN HET CRISISCOMITE.
Wij hebben eenige malen bericht over
de filmvoorstelling, door den heer van
Twisk aangeboden aan het plaatselijk
crisiscomité, wij moeten nog verslag
doen van de voorstelling zelf, welke Don
derdagavond half acht aanving. De be
nedenzaal was niet zeer goed. het balkon
daarentegen uitstekend bezet; onder de
aanwezigen merkten we op den Burge
meester, Schout-bij-nacht en mevr. Brutel
de. la Rivière, den gemeente-secretaris en
mevrouw Kamman, wethouder Smits, als
mede verschillende plaatselijke autoriteiten.
Gedurende het eerste gedeelte van de
zen filmavond werd een gevarieerd pro
gramma vertoond, waarvan zonder over
drijving kan worden geconstateerd, dat
het van prima kwaliteit was. Het begon
met Speenhoff, den Nederlandschen bard,
die den klassiek geworden „Brief van een
moeder aan haar zoon. die in de gevange
nis zit", op de van hem bekende wijze
voordroeg. Levendig herinneren wij ons
het succes, dat, nu een vijfentwintig-
dertigtal jaren geleden, Speenhoff met
deze zoo geheel in den volksgeest ver
vaardigde, liedjes had: in „Flora" bijvoor
beeld in de Amstelstraat, brak men, bij
wijze van spreken, de zaal af als Speen
hoff voor het voetlicht kwam. Behalve
Speenhoff trad ook op zijn vrouw Cesarine
Prins. Op dit inleidend nummertje volgde
een geestige micky-mouse-film, fantas
tisch, grotesk en dwaas en een land-
loopersfilm. Amerikaansch druk en la
waaiig. Dan een prachtig gekleurd num
mertje: Spaansche zang en dans, weer een
Amerikaansche klucht, van studenten dit
maal, en een teekenfilm, „Klokkenwinkei",
waarbij de klokken uit een winkel de rol
vervullen van de groteske poppetjes uit de
mickey-mouse-films. Geestig was dit door
den teekenaar vaak weergegeven.
Daarna betrad de heer van Twisk het
podium om met een paar woorden zijn
nieuwe geluidsinstallatie aan te kondigen.
Alles wat wij tot nu toe gehoord hadden,
was door deze nieuwe installatie weerge
geven: het nu volgend nummer evenwel
was speciaal hiervoor opgenomen, name
lijk een uitvoering van Willem Mengel
berg en zijn concert van de ouverture
„Oberon". We zien den dirigent het po
dium betreden; het orkest staat op, laat
hem passeeren en Mengelberg neemt zijn
plaats in. Dan wendt de dirigent zich tot
het publiek en zegt een paar woorden en
daarna vangt het concert aan. Bizonder
fraai kwamen in deze opname de afzon
derlijke instrumenten door, maar bij de
unisono's was nog te merken, dat een groot
geluidsvolume hier saamgevat moest
worden in de beperkte ruimte van het op-
neemapparaat. Voor kamermuziek en soli
lijkt ons evenwel de reproductie voortref
felijk en was er weinig verschil met het
natuurlijke geluid. Naar wij vernamen,
ging het gereproduceerde wat geluids
kwaliteit betreft, ver boven de meeste
theaters in het land uit.
Na de pauze kregen we toen de groote
film, op Bali opgenomen en door Bali-
neezen gespeeld. Een korte inleidende ver-
10 50, 19.50, 24.50, 28.00.32.00
11.90, 14.50, 16.50, 19.00, 22.00
vanaf 4.25 tot 8.90
3.55. 3.85, 4.15, 4 30, 4 75
Alle prijzen. Falcon
Capes, Jekkers, Gummijasjes,
Hoeden, Petten, Dassen, Over
hemden nergens zóó goedkoop!
Koningstraat bij de Spoorstraat.
Vraagt zichtzending.
rivier huiswaarts keerden. Maar ook de
mannen hadden koninklijke gestalten.
Ongetwijfeld heeft de heer van Twisk,
behalve het plaatselijk crisis-comité, vele
honderden toeschouwers aan zich ver
plicht met de vertooning van dit filmwerk
en zeker past daarvoor op deze plaats een
woord van hulde!
„VOLKENBOND EN VREDE".
van ons land niet aan v
hoogstens aan de Ned^it v?"'1 verwijten,
kenbond is samengesteld tS' De Vo1"
zestig staten en is wat die stnto"8eveer
maken. 11 ervan
Vaak haalt men er ook het spreekwoord
bij: „Zij, die gelooven, haasten niet". Men
vier wijt ons dan, dat wij bedoelen, dat het
niet hindert of ons doel pas over duizend
jaar wordt bereikt. De taak van den Vol
kenbond is echter zoo veelomvattend, dat
men niet zou kunnen, niet mogen verlan
gen, dat die taak in korten tijd zou wor
den volbracht.
Tot het uitbreken van den grooten oor
log, was het begrip oorlog een normaal
begrip. Wel had men voor dien tijd den
oorlog evengoed verafschuwd, maar een
oorlogsverklaring van den eenen Staat
aan den andere, beschouwde men niet als
een internationalen misdaad, als een mis
daad tegen de internationale samenleving.
Dit begrip is pas in het eerste stadium
van ontstaan en voordat het tot in de har
ten van de menschen is doorgeworteld,
verloopen jaren en jaren. Op dit gevoel
moet de Volkenbond gegrondvest zijn.
De Volkenbond heeft een geschiedenis
van ongeveer twintig eeuwen te córrigeé-
ren en wanneer men nu al, in zijn tien
jarig bestaan, resultaten van zijn arbeid
zou verwachten, kan men evengoed wil
len, dat een baby van ongeveer drie weken
al een verstandigdenkend mensch zou zijn.
Op de film zult u straks zien welke lan
den bij den oorlog waren betrokken. En
temidden van al die landen lag ons kleine
landje als een neutrale staat. Alleen om
dat feit zouden wij al iedere poging in het
werk moeten stellen om het werk van den
Volkenbond te propageeren, doch er is
nog een andere, nd. dat in Nederland het
volkenrecht eigenlijk ontdekt is en wel
door Hugo de Groot, die in drie lijvige
folianten grondvesten van het volkenrecht
Vertegenwoordiger J. HOFSTRA
Polderweg 42 Telefoon r.o. 531
Kelder Hoofdgracht 77
D. VAN OOK, Telefoon no. 526
Na een periode waarin van de afdeeling
Den Hélder van Volkenbond en Vrede,
zoo goed als niets werd gehoord, is door
het nieuwe bestuur weder een aanvang
gemaakt met de propaganda voor hetj beeft neergelegd en die als bewijs voor
standpunt van V. en V. het verdere werken zijn opgenomen. Na
Als eerste openbaar bewijs hiervan Grotius zijn vele anderen gekomen en
werd gisteren in „Musis Sacrum" een wanneer wij een figuur uit de latere dagen
Één telefoontje en
haalt Uw goed at.
avond gehouden, waar als spreker optrad
de heer H. Ch. G. J. v. d. Mandere, de
secretaris van „Volkenbond en Vrede".
De heer v. d. Mandere werd geïntrodu
ceerd door den voorzitter van de afdee
ling ds. H. A. Enklaar.
Alle begin is moeilijk, zei spr., en daar
om verheugde het hem, dat toch nog een
aantal menschen waren gekomen om van
de nieuwe pogingen van „V. en V." ken
nis te nemen. Spr. haalt een woord van
Briand aan: „Ga naar de stad, waar gij
willen noemen, dan denken wij aan
Berthe von Suttner, de schrijfster van „De
Wapens neer", die het in haar militaire
omgeving heeft durven bestaan dit boek
te schrijven.
De Volkenbond is feitelijk geen nieuw
idee; reeds in de oudheid hebben geleer
den en andere menschen de wenschelijk-
heid betoogd, dat de volken zich aaneen
zouden sluiten en bet is Wilson geweest,
die hiertoe den stoot heeft gegeven. Dan
hebben we ook het Permanente Hof van
wilt, ga naar de dorpen en vraagt het Internationale Justitie, dat te Den Haag
klaring (laten de Nederlandsche filmonder
nemingen bij Nederlandsche opnamen ge
bruikmaken van inleiders, die behoorlijk
Nederlandsch kunnen spreken; de meneer,
die hier aan het woord was, wist met de
geslachten geen raad!) en enkele korte
toelichtingen tusschen de opnamen door
vervingen de geschreven teksten. Overi
gens werd in deze film slechts een enkele
maal een conversatie in de taal der inlan
ders opgenomen en waren alleen muziek
van gamelan en westersche instrumenten
vastgelegd. Omtrent de film zelf hebben
wij reeds voldoende verteld: uitdrukkelijk
werd ons, door den meneer-met-'t-slechte-
Hollandsch verteld, dat de spelenden ge
wone inlanders waren en geen van allen
tooneelspelers. Wij hadden deze mede-
deeling te aanvaarden, moeten des te meer
de natuurlijkheid en gratie bewonderen
van de mannen en vrouwen, die erin mee
speelden, speciaal van hen, die de hoofd
rol vervulden. Inderdaad waren zij in hun
gewone dagelijksche leven gefilmd: dit
nam evenwel niet weg, dat de jonge
vrouw, die de hoofdrol vervulde, voor
treffelijk acteerde in haar „liefdesspel" en
ook mag dat van anderen worden gezegd.
De film was zeer interessant, omdat zij,
zooals wij zeiden, den inlander in zijn
daar aan de boeren, zij allemaal roepen,
wij willen vrede. Maar dat alleen is niet
voldoende, men moet beseffen, welke
groote problemen daaraan verbonden zijn
en men moet noch rekenschap geven van
de groote historische momenten welke
is gevestigd, en dat de eerste werkelijke
rechtbank ter wereld is, waarin vooraan
staande juristen uit alle deélen der wereld
zitting hebben.
Het werk van den Volkenbond is poli
tiek en organisatorisch. Op politiek ge-
Vervoer te water bespaart
U geld en spaart Uw goed
dagelijksch leven weergaf en bovendien
ons bekend maakt met de inheemsche ze
den en de prachtige natuur van het land
schap. De Balineezen zijn een fraai ras;
vorstelijk is hun houding en ook dit kon
men ruimschoots bewonderen. Een fraai
gezicht was het, als de jonge vrouwen,
den waterkruik op het hoofd die zij
soms geheel los balanceerden van de
zich in de geheele wereld voordoen. Wij bied heeft de Volkenbond de geschillen
moeten die niet langs ons heen laten gaan, te berechten, die zich tusschen verschil-
zij hebben iets tot ons te zeggen. Crisis lende staten voordoen en die er altijd wel
wil zeggen: er komen groote veranderin
gen en die voltrekken zich niet alleen
over de menschen, maar ook temidden van
de menschen. Het is onze plicht de men-,
schen te vormen voor die nieuwe toekomst,
en om dat te bereiken, daaraan helpt „Vol
kenbond en Vrede" mee.
Briand heeft gezegd tot Stresemabik
Duitscher, en op grond daarvan kunnen
zullen zijn. Talrijke van deze geschilpun
ten zijn door den Volkenbond reeds tot
oplossing gebracht, die anders wellicht tot
oorlog aanleiding zouden hebben gegeven
De Volkenbond oefent'toezicht uit op de
mandaatgebieden, de vroegere Duitsche
koloniën en deelen van het oude Turksche
rijk. Zij houdt toezicht op de vrije stad
„Ik ben een Franschman en u bent een 'Danzig, het Saargebied en komt op voor
l*ni rct/1 Li A"VI a vl ai\ rvvi an /i 11 o n nrr A w Ir* 111 vi A>1 -
de nationale minderheden in Polen, Hon-
wij moeilijk tot een vergelijk komen, maaR,.„.ai.ije> Oostenrijk enz.
als ik als K°ed b ranschman een goed Qp organisatorisch gebied is het werk
Europeaan wordt en u als Duitscher ook, van (]en Volkenbond veelomvattend. On-
dan kri,igen wij een grondslag, waarop v ij geveer 600 ambtenaren arbeiden in Ge-
w-1' k"nnen fren begrijpen nève aan dit veelomvattend werk. Wij
Wy allen moeten goede Europeanen noemen de internationale arbeidswet-
woiden, ziehier iets van het gioote geving de bemiddelingen voor het vrije
streven van „Volkenbond en Vrede verke^ op de groote rivieren. De bestik-
De heer v d Mandere dinS van den opiumhandel, van den handel
in vrouwen en meisjes, hygiënische
kwam hierna aan het woord. In het kort maatregelen, al deze worden door den
zette spr. iets over den film uiteen. De Volkenbond ter hand genomen,
titel ervan is „Van Geweld tot Recht". Hij De Volkenbond moet worden gesteund
begint met het geweld en eindigt met een door de publieke opinie, dat wil niet zeg-
begin van recht. Zoover, dat het geweld gen, dat wij alles door dik en dun moeten
geheel door het recht vervangen is, zijn goedkeuren wat de Volkenbond doet, maar
wij nog niet. Waren wij reeds zoover in de wij moeten ook zijn feilen en onvolkomen-
internationale samenleving, dan was een heden naar voren brengen, maar laat het
vereeniging als de onze, overbodig, hoe- geen afbrekende critiek zijn.
wel de Volkenbond dat niet zou zijn. Wij moeten de menschen opvoeden in
Wanneer men over het werk van den j den geest van den Volkenbond, in den
Volkenbond spreekt, moet men met zijn;geest van het pacifisme. Men zegt wel
oordeel niet overhaast zijn. Men zegt wel, eens dat de Volkenbond veel geld kost,
de Volkenbond had dit of dat moeten maar dit geld is te beschouwen als een
doen, maar men moet niet uitgaan van het uitstekende premie om de vrede te ver
begrip, dat de Volkenbond een persoon- zekeren.
lijk iets is. Men kan een verkeerde daad De film.
Hierna werd de Volkenbondsfilm ver
toond. Dit filmwerk is niet van nieuwen
datum, doch is reeds eenige jaren oud.
Dit doet echter niets aan de kwaliteit er
van af, ja zelfs wordt de waarde er van
I eenigszins door verhoogd, daar men het
wel als historisch document kan gaan be-
j schouwen. Vele groote figuren uit de in
ternationale politiek herleven weer voor
ons, als daar zijn: Clemenceau, Strese-
mann, Wilson, Briand, terwijl vele, thans
nog levende kopstukken op het doek
komen.
De film begint met een aardig tafereel
tje. Het is Kerstavond en grootvader geeft
zijn kleinkinderen een boek, waarin de
oorlog van de oudste tijden tot dezen tijd
wordt beschreven, echter met het doel om
het verschrikkelijke ervan aan te toonen.
De film vertoont goede opnamen van
oorlog uit vroegere tijden en heele goede
authentieke opnamen van den laatsten
oorlog te land en ter zee.
Goedgevonden is de uitbeelding van de
deelname van de verschillende landen aan
den oorlog. Voor elk jaar wordt de globe
vertoond, waarop de landen die in dat jaar
aan den oorlog deelnamen, zwart worden.
In het laatste jaar zijn nog maar enkele
kleine gebieden wit en daaronder ons
kleine landje aan de Noordzee.
Het zou ons te ver voeren om een uitge-1
breide beschrijving van den film te
geven. Verschillende Volkenbondsverga
deringen zijn in beeld gebracht, wij noe
men de historische zitting in September
1926, toen Duitschland als lid van den
Bond werd toegelaten. Wij zien de drie1
afgevaardigden, Stresemann, Schubert en
Gauss hun plaatsen innemen. De film ein- j
digt met het tafereeltje, waarin grootvader
zijn zoon beweegt om met zijn huisgezin
lid te worden, een voorbeeld, dat „V. en
V." gaarne zou zien, dat het door een ieder
zou worden nagevolgd.
Aan het eind van dezen avond sprak
ds. Enklaar een kort slotwoord. Het secre-
tariaat van „Volkenbond en Vrede" is ge
vestigd bij ds. Borgers, Luthersche pasto-
rie, in de Weezenstraat, waar alle ge-
wenschte inlichtingen zijn te bekomen.
HARMONIEKAPEL „WINNUBST".
Goed geslaagd concert.
Een prettige gezellige stemming
eigen aan de Winnubst-concerten
heerschte er toen wij Donderdag j.1. om
ruim acht uur in de eivolle concertzaal
van Casino werden binnen geloodst en
door vriendelijk geleide op onze bestem
ming werden gebracht. Of het kwam door
het z^er gure weer daarbuiten, zoodat
men er wat voor over moest hebben om
hier naar toe te komen, of de populari
teit welke deze concerten genieten, een
feit was het dat Winnubst eer van haar
werken had en zeer vele donateurs en
genoodigden het op prijs stelden het con
cert bij te wonen en laten we er aan toe
voegen dat zij zeer zeker genoten hebben.
Nadat de voorzitter de Heer C. C Mahieu
een hartelijk welkom had toegeroepen
aan den afgevaardigde van de zusterver-
eenigingen, de pers en genoodigden
opende de kapel onder leiding van den
heer H. B. Schenkels, met den pittigen
rhytmisch goed en vlot uitgevoerde marsch
„El Capitan" van John Philip Sousa (in
memoriam). Deze marschen waarmede
voor dertig jaar de componist de muzikale
wereld veroverde, blijven een bekoring
voor het oor en zullen hem lang overleven.
De groote Ouverture pour Concours
»Lugdunum« van Gabriel Allier met haar
zangrijke baspartijen welk motief zich
vele malen herhaalt, het bazuingeschal,
het geheel een fjjne compositie welke een
zeer goede vertolking genoot. Een dank
bare ouverture voor het gehoor, getuige
de aandacht waarmede het gevolgd werd
en de ovatie welke dirigent en orkest
hiermede in ontvangst mochten nemen.
DEN HELDER
Zondag 10 April 1932
Ncd. Herv. Gem. (Nw. Kerk. Weststraat).
Geen dienst.
\"ed. Herv. Gem. (Westerkerk, Westplein)
's Morgens 10.30 u., Ds. H. A. Enklaar
Onderwerp: „Wie zal ons het goede
doen zien?" (Ps. 4:7)
Geref. Kerk (Julianapark).
's Morgens 10 uur, Ds. Tollenaar
's Avonds 6.30 uur, Ds. Meynen
Kerkdienst (Chr. MiL Tehuis, Kanaalweg)
's Morgens 10 uur, Ds. Meynen
's Avonds 5.30 uur, Ds. Tollenaar
Oud Geref. Kerk (Hoogstraat).
's Morgens 10 u. en 's avonds 5.30 u.,
de heer N. van der Kraats
hr. Geref. Kerk (Steengracht).
'sMorgens 10 uur en 's avonds 5 uur,
de heer W. F. Laman, van Leiden,
theol. stud.
Berst. Evang. Luth. Gem. (Weezenstr.)
's Morgens 10 u„ Ds. P. H. Borgers
Ouderwerp: „God zorgt"
Donderdag 14 April nam. 8 uur
Deutscher Verein.
Schwester Chr. Glassin ge r
Doopsgez. Gem.
's Morgens 10 uur, Ds. P. J. Smidts
Evangelisatie (Palmstraat).
's Morgens 10 u. en 's avonds 5.30 u
Ds. R. C. W. J. Hoek
Oud-Katholieke Kerk (Langestraat 78).
2de Zondag na Paschen.
's Morgens 10 uur, kerkdienst
Past. Th. Moleman.
Leger des Hells.
's Morgens 7.30 uur, Bidstond
's Morgens 10 uur, Opdrachtdienst
's Mid. 3.30 u., Openluchtsamenkomst
's Avonds 8 u., Heilsbijeenkomst
Onder leiding van Majoor Reppel
Kerk van Jezus Christus.
(Van de Heiligen der laatste dagen).
Jansendwarsstraat 8.
's Morgens 9.30 en 's avonds 5 uui
Samenkomsten.
HUISDUINEN
Ned. Herv. Gemeente
Geen dienst
Winnubst zal dit nummer op het Groo
Nationaal Muziekconcours te Alkmaar,
waaraan door haar dit jaar wordt deel
genomen, ten gehoore worden gebracht.
No. 3 Ballet Egyptien van Luigini
Par. E. Grognet Zeer bekend ballet,
hetwelk door de radio minstens eenige
keeren per week kan beluisterd worden,
met zijn lichte vroolijke muziek, fijne
clarinet partijen, afgewisseld door vol
orkest, waarin alles leeft en jubelt,werd
- behoudens eenige vlekjes - keurig uitge
voerd. No. 4Loreley-paraphrase van Jos.
Nesvadba, als intermezzo op het voor
gaande met de weemoedige Loreley-
melodie, ragfijn solo-clarinet-werk en tot
slot no. 5 Suite-Ballet van Francis Popy
bestaande uit Entrée-Mazurka, Pizzicati,
Valse Lente, Largo en Final Galop waarin
o.a. de hoorns eenige solo's zeer ver
dienstelijk uitvoerde, werd, na een extra
toegiftje, het muzikale gedeelte voor
Winnubst besloten.
Na de pauze werd door eenige dames
en heeren tooneelisten het oorspronkelijk
blijspel in een bedrijf »de Verloving*,
door W. de Haan, op zeer verdienste
lijke wijze uitgevoerd. De geschiedenis
van Dokter Herman van Gelder, vrij
gezel, welke bij verschillende families
met dochters nogal eens wordt lastig
gevallen en zijn tante een zeker bedrag
zal moeten teruggeven, indien hij zich
niet bijtijds voorziet, besluit zich ten einde
raad te verloven met eenonbekende
damewelke in werkelijkheid tocli
bleek te bestaan. De situaties hieruit
ontstaan werden ten slotte in vrede op
gelost. Mevr. Brondsema zoowel alsmej.
Tel. 235 en 479
„Wer reitet so spat durch
Nacht und Wind?"
Op een namiddag van het jaar 1816 be
traden de jongelieden Jcsef von Spaun en
Johann Ma.yrhofer de wening van den on
derwijzer Franz Theodor Schubert, in de
Woensche voorstad Himmelpfortgrund ge
legen, met de bedoeling den zoon des
huizes, Franz, hun beider vriend, voor een
wandeling af te halen.
Josef von Spaun was een jeugdvriend
van Franz Schubert; toen beiden nog jon
gens waren, waren ze schoolkameraden in
het Stadtkopvikt, een soort seminarium,
waar Franz ce functie bekleedde van koor
knaap en Josef in de rechten zou studee-
ren. Maar de jeugdige Franz was, toen hij
tengevolge van de stemwisesling die
functie niet langer kon vervullen, hulp
onderwijzer bii zijn vader geworden,
een betrekking, die voor den genialen
knaap in 't geheel niet geschikt was, en
die hij dan ook slechts enkele jaren heeft
bekleed. Zyn vriend Spaun werd later be
ambte bij de loterij.
Johann Mayrhofer wan aanvankelijk
voor geestelijke bestemd, maar liet grillige
levenslot maakte hem censuurbeambte, een
betrekking, die den vrijzinnigen, fijnen
geest in voortdurend conflict bracht met.
de reactionaire middelen, die bij moest toe
passen. Hij was een zonderling mensch,
literair zeer ontwikkeld, en vele jaren lang
Schubert's literaire raadgever. Deze heeft
vele van Mayrhofer's gedichten (in zijn
vrijen tijd maakte hii verzen) op muziek
gezet en daarmede onsterfelijk gemaakt.
Schubert woonde lange jaren met hem
samen; Mayrhofer's levensbehoeften wa
ren uiterst miniem, by het stoiciinsche af.
Zyn vriendschap is van groote beteekenis
op den componist geweest.
In de periode, waarin we hier Schubert
ontmoeten,'had deze, negentien jaar oud,
reeds een omvangrijk oeuvre voortge
bracht. De dichters Schiller en Matthisson
hadden hem reeds tot verscheiden liederen
geïnspireerd, oök de Weimaner dichter
vorst Johann Wolfgang von Goethe had
hem stof geleverd voor zyn liederoompo-
sities. Twee jaar geleden, toen Schubert
dus zeveriien jaar oud was, was bijvoor
beeld reeds „Gretchen am Spinrad" ont
staan met de typische, het snorren van
het spinnewiel nabootsende begeleiding.
Eigenaardig is wel, dat Goethe, wiens
verzen toch bii uitstek muzikaal mogen
worden genoemd, blijkbaar^ weinig notie
bad van muziek en compositie, althans, hij
nam van de oomposities zijner verzen door
Schubert, waarmede diens vrienden hem
bekend maakten, weinig notitie. Zulke ver
gaande, geheel nieuwe opvattingen, waar
bij het dichtwerk tot een volkomen zelf
standig, nieuw kunstwerk werd omge
bouwd, zooals Schubert dat deed, gingen
hem blijkbaar te ver. Eenmaal slechts, in
April 1830, toen de beroemde zangeres
Wilhelmine SchröderDevrient den Erl-
könig op meesterlijke wyze voordroeg,
moet de grijze dichter zich op de volgende
wy'ze geuit hebben: „Ik heb deze com
positie vroeger ai eens gehooid, toen ze
me evenwel in 't geheel niets zeide. Zoo
als ze thans wordt voorgedragen, wordtze
inderdaad tot een zichtbaar beeld". Men
ziet, erg enthousiast is Goethe's apprecia
tie niet geweest!
II.
Keeren wii thans weder tot de beide
jongelieden terug, die hun vriend Schu
bert voor een wandeling kwamen halen.
Het ging heel anders dan zij zich hadden
voorgesteld: toen zij de huiskamer be
traden, vonden zij daar Franz in een staat
van hevige opwinding ijsberen door de
kamer. Met gloeiende wangen en blikse
mende oogen liep hy daar, op en neer, op
en neer, en in de hand had hii het deeltje
van Goethe, waaruit hii met luider stem
den Erlkönig declameerde.
Het wonderlijke rythme van dit gedicht,
met de zware trochaeën. zoemde in zijn
geest. In een visioen zag hy, beleefde hii,
het verloop der geschiedenis. Het spook
achtige paard, dat in den stormnacht daar
heen draafde, het loeien van den wind,
die met vlagen telkens omboog schoot,
werden hem tot een obsessie en in zijn
geest voegden zich reeds de snelle triolen,
waar doorheen by elke tweede maat uit het
donker oprezen de felle mineur-akkoorden,
snel rijzend, langzaam vallend. Tot dan,
kalm en rustig verhalend, de melodie op
rijst uit dezen nimmer eindigenden cadens
der triolen.
Wer reitet so spat, durch Nacht und
fWind?
Es ist der Vater mit seinem Kind.
Er bat den Knaben wohl in dem Arm.
Er fasst ilm sicher, er halt ilin warm".
Maar het knaapje is angstig geworden,
en de vader vraagt hem waarom hii zoo
bang zjjn gezicht verbergt? Het spookach
tige rythme der triolen rijst van g naar
bes. naar b, naar c, en het jongske vraagt
op zijn beurt: „Zie je dan den Erlkönig
niet, vader?"
De vader begrijpt niets van deze fantas
magorieën van zyn zoon, hij tracht hem te
kalmeeren en gerust te stellen. „Och
jongen, het is een wolkje wat je ziet...."
Luid declameerend, heftig opgewonden,
liep de jonge Schubert de kamer op en
neer. En zie: plotseling verandert het
vizioen: de onrustige triolen zwijgen,
pianissimo klinken ze nu, een bes-akkoord
in de bas, twee f-akkoorden in den dis
cant, en lokkend klin'kt des Erlkönigs
stem het knaapje in de ooren:
Du liebes Kind. komm, geh' mit mirl
Gar schone Spiele spie-l' ich mit dir!
Zoo gaat het afwisselend vooi't: steeds
angstiger wordt 's knaapjes roep, steeds
kalmeerender 's vaders stem, steeds dwin
gender en dringender de lokstem van den
Erlkoning. Nu is het een liefliike melodie
geworden in majeur en de triolen zyn
zacht en zwevend.
Erlkönig's loklied.
net leidmotief van het lied; het rglhme Grooter wordt des knaapjes angst
var het dravend paard en den pierenden bokser en hooger g.It zyn stem. Nu wordt
ook de vader bang van al dit vreemde,
w 'onbegrijpelijke: „Och mijn jongen" (zoo
klaagt hij), „ik zie het wel, ik zie het wel,
het zijn de grauwe weiden die je ziet".
Weer komt de lokstem van den Erl
koning, maar nu is het geen verleidelijke,
het knaapje alle heerliikheden belovende
stem, vreeselijk is do dreiging geworden,
„als je niet goedschiks meegaat, dan ge
bruik ik geweld"....-
En hooger, steeds hooger gaat het, tot de
laatste wanhopige gil van het stervende
kind weerklinkt: „O vader, vader, nou
grypt hy me vast, hii wil me kwaaddoen!"
En in een snijdenden dissonant van
ges-f-ges smoort deze doodsgil....
De doodsangst van het knaapje.
Nu is de vader werkelijk angstig gewor
den; opnieuw keert de mineur-toonschaal
terug, de vader jaagt zijn paard als razend
door den stormwind en den donkeren
nacht. Tam-tam-tam, tam-tam-tam, altijd
dezelfde dravende en stampende hoeven
van het spookachtige paard, altijd dezelfde
triolen, altijd dezelfde klaaglijke akkoor
den, opdoemend uit de duisternis, snel rij
zend, langzaam vallend. De vader houdt
het steunende en stervende kind in de ar
men en jaagt, jaagt door den vreeseliiken
nacht naar huis, naar zijn woning, waar
het stil is en rustig, waar de storm nfet
woedt. Tam-tam-tam. tam-tam-tam gaat
het, verder, steeds verder....
Dan zwijgt de zangstem, maar de on
rustige triolen zetten hun weg voert naar
het einde: het paard, met zijn tragische
last, draaft huiswaarts. Nog eenmaal komt
de zanger terug om ons te vertellen, dat
de vader ziin woning bereikt heeft, dan
zwijgt alles, plotseling, abrupt en pp
klinkt een akkoord ter inleiding van het
laatste, lugubere, recitatief:
rn seinen Armen das Kind war tot.
Met twee korte slotakkoorden eindigt de
ballade.
Op en neer ging de jonge Franz Schu
bert, op en neer, en in zijn geest groeide
de obsessi© van deze ballade tot 'n onster
felijk, klassiek werk. Op en neer ging hy,
en zyn oogen gloeiden van innerlijk vuur,
van bovenaardschen glans.
Ineens zette hy zich aan tafel. Als razend
vliegt de pen over het papier, „so schnell
man nur schreiben kann", vertelt Spaun
in zijn herinneringen, en in weinige mi
nuten staat de onsterfelijke ballade op het
papier. Een piano bezat in die dagen de
huize Schubert niet. zoodat de drie vrien
den Schubert, Spaun en Mayrhofer naar
het seminarie liepen, waar de ballade nog
dienzelfden avond werd gezongen en met
geestdrift begroet.
Het is wel interessant hiermede eens te
vergeliiken de onderstaande wyze van l>e-
werking van paardengetrappel, door Schu
bert toegepast in een minder bekend lied,
„Auf der Briicke", op tekst van Ernst
Schulze (op. 93. no. 2). Dezelfde middelen
zyn hier gebruikt, alleen is de toonaard
veranderd en de onrustige triolen zyn ver
vangen door de rustiger zestienden, waar
door we het beeld krijgen van een lustig
dravend paardje.
"^4.
13A
3»**-
Lanqs denzelfden weg bereikt de com
ponist hier een ganseh ander resultaat.
