Spionnage
in den grooten oorlog.
TWEEDE EK LAATSTE BLAD.
VAN DINSDAG 7 JUNI 1932.
STADSNIEUWS
Buitenlandsch vlootbezoek.
Visscherij-allerlei.
Klaarheid.
Licht op
voor alle voertuigen:
Dinsdag
Woensdag
7 Juni
8
AFHALEN POST HUISDUINEN
Inwoners van Huisduinen
knipoogt terug.
Het vrouwelijke gedeelte onder de toe
schouwers heelt het al druk met lonkjes
toe te werpen aan de bemanning, de eer
ste poging tot verbroedering der twee
naties.
Al dadelijk wordt het schip door ver
schillende leveranciers beklommen, die
Ajn er -natuurlijk tuk op om wat te ver
dienen
De verslaggever klautert ook aan boord.'
üuitsch jchqnt de taal te zijn waarmede
je op dit schip het verst komt, dooh on
gelukkigerwijs is hij meer aan den En-
geUchen kant georiënteerd. Hij kan er
echter ook mee terecht.
Wij worden in een vertrek aan dek ge
brast. De loods, de heer Flick, is hier
K-n ®,Zlg niet 06,1 officier om de ver
schillende papieren in orde te brengen.
e officieren blijken heel aardige en voor
komende menschen te zijn, eigenschappen
die wi.1 verslaggevers niet overal mede
maken. De scheepskat vertoont zich ook.
iii.1 haar (of hem) hindert het niet dat ze
op een Yougo-Slavisch schip is. Het pss.
j psss. wordt door alle katten overal ver-
kunnen u i,n' zoo.?ok door deze. Jammer genoeg
hebben wij echter geen gelegenheid om
Zomertijd.
*21.45 uur
21.45
thans des Zondags tusschen 8 en 9 uur de kennismaking nader voort te zetten
de poststukken ten postkantore aldaar 1r.
afhalen.
HELDER—TEXELIIARLINGEN.
Zooals we reeds mededeelen, zal de
N.V. „T.E.S.O." dezen zomer opnieuw een
dienst Helder—Harlingen onderhouden,
doch dit jaar alleen op Maandag en Za-
want juist heeft de commandant doen
weten dat hij bereid is om den persman
een kort onderhoud toe te staan.
Captain Royal Jugoslav Navy, Armin
Pavitch beantwoordde met de meeste wel
willendheid onze vragen.
Het schip de „Dubrovnik" is een vaar
tuig van 2400 ton en houdt het midden
tusschen een flottiljeleider en een kleine
terdag. De eerste reis zal gemaakt wor- kruiser. De lengte bedraagt 113 nieter liet
/"lort ATI ft 1 ..1 dn lnnfofn All nnn» Ai i -I
den op Zaterdag 9 Juli en de laatste op
Zaterdag 10 September a.s.
ORGELCONCERTEN
FEIKE ASMA.
In tegenstelling met de gewone jaarlijk-
sohe serie orgelconcerten op zomeravon-
geen dus iets grooter is dan onze jagers
die nog geen 100 meter halen.
Het schip is in dit jaar gebouwd door
de fa. Yarrow in Glasgow en is dus splin-
ternieuw. Het is zelfs nog niet eens in
Yougo-Slavië geweest, doch is van Port
land rechtstreeks naar hier gekomen.
Hon i,-.: °P het oogenblik heeft de „Dubrovnik"
den door den heer Feike Asma, wordt dit een bemanning van 1*20 koppen, doch de
jaar begonnen tien eersten Woensdag- 1 oorlogssterkte bedraagt 200 man' De ma-
avond m September en zoo vervolgens chines van 47.000 P.K. geven het een snel-
rederen eersten Woensdagavond der heid van 37 knoopen.
daaropvolgende maanden tot en met April
1933, op het orgel in de Groote Kerk aan
de Weststraat. Aan deze avonden zullen
diverse solisten medewerken.
Een Yougo-Slavische torpedo-
bootjager.
Wij hadden bericht gekregen, dat eei»
Vougo-Slavische torpedobootjager Zater- eenige jaren terug een drietal Argentijn
dag in de haven zóu komen en dat het sche torpedojagers naar Den Helder,
schip om drie uur zou binnenvallen. Dit Het monteeren van de vuurleiding zal
bericht konden wij nog onder laatste be- ongeveer drie a vier weken duren, waar-
richten opnemen, doch deze rubriek bleek na het schip naar het land vertrekt. Al-
nog te vroeg te zijn, daar wij in den och-vorens naar zijn haven te gaan, zal het
tend, vlak voor het afdrukken van de schip Algiers aanloopen om te provian-
krant vernamen dat het wel zeven uur deeren.
zou worden. Op het uiterste nippertje is De „Dubrovnik" is het nieuwste schip
het toen nog veranderd kunnen worden, van de Yougo-Slavische zeemacht. Na
zoodat wij onzen lezers een te vroege loop het vredesverdrag van Versailles is dit
Een belangrijke vergadering van visch-
handelaren is volgens de Visscherij Crt.
te Utrecht gehouden om te komen tot een
federatieven bond van belanghebbenden
bij de visscherij. Het resultaat is geweest,
dat de Besturenbond van Visclihandels-
vereenigingen is opgericht.
Daarmede is de eerste schrede gezet op
den weg, die voert naar de medezeggen
schap in zaken, die den vischhandel raken
en die het gemakkelijk maken invloed te
krijgen in overheids-bestuursmaatregelen,
welke het vischbedrijf raken.
„Groot- en kleinhandel", zeide de voor
zitter, zullen elkaar moeten vinden, want
de gang in de maatschappij is thans zóó,
|dat groote bedrijven zich de distributie
van levensmiddelen aantrekken, b.v.
Jamin te Rotterdam.
^e, constateering van dit feit spreekt
boekdoelen en laat zien, dat ook in de
j distributie zich iets bezig is te voltrekken.
Een artikel in de Visscherij Courant,
geteekend door „Het Open-Zee-Comité te
Haarlem", draagt tot titel: „Het Zuider
zee Drama". Daarin komen allerlei be-
schouwingen voor over de groote kosten;
over nadoelen aan de afsluiting verbonden
en over het gevaar, dat den afsluitdijk
dreigt bij doorstaand stormweer.
I Deze zinsnede, die het belang van Den
Helder raakt, troffen we daarin aan:
I „Onder deze omstandigheden, waar de
I tegenwoordige afsluitdijk, met de naaste
i omgeving en een groot gedeelte der kust,
bij stormvloeden aan blijvend gevaar is
blootgesteld, geven wij ernstig in over
weging de verbinding van Noord-Holland
met Texel, Vlieland, Terschelling, Ame-
land en Schiermonnikoog met de Ooste-
liike kust tot stand te brengen door een
j hoogen zeedijk, uitgevoerd volgens het in
1924 voor den afsluitdijk der Zuiderzee
aangeboden systeem. De diepe geulen
I tusschen Noord-Holland en Texel en de
verdere eilanden zün in geen enkel op
zicht een bezwaar, doch bij toepassing van
meergenoemd systeem voor den bouw be-
vorderliik.
De eilanden, thans aan voortdurende
afbrokkeling onderhevig, zullen dan mede
als gezochte badplaatsen voor ons land
De bewapening bestaat uit vier 140 mm.
kanonnen en zes 40 mm. kanonnen, ter-
wijl het verder is uitgerust met zes torpe-j behouden blijven. Een groot gedëelte van vletten worden geconstrueerd met inge-
dolanceerbuizen, welke
dit aangetoond, het laatst nog in verband
met het voldoen aan de vraag der Amster-
damsche huisvrouwen naar levende visch
en levende garnalen.
Weet ge, dat de geheele visschersvloot
zich gedurende de wintermaanden op
Texelstroom en in de zeegaten bezig
houdt met de garnalenvisscherü en daar
in, in het algemeen, een loonend bedrijf
vindt. En dat van elders ettelijke vaar
tuigen komen om in deze visscherij het
brood te vinden.
Denkt eens aan de haringvisscherü,
aan geep, aan ansjovis, aan bot, aan schar,
aan gul, aan alikuiken, aan mosselen en
met eenige jaren misschien weer, aan
oesters, aan zeegras, aan paling.
Stel u de afdamming van het Marsdiep
en de andere zeegaten voor en vraag u
dan af wat er van Den Helder zal worden.
Deze actie van het Open-Ze'e-Comité
eischt onze aandacht en met groote be
langstelling dienen we dit alles te volgen.
Het geldt hier een levenskwestie voor
Den Helder.
Dat het contingent zeeviseh voor
Frankrijk voor dit kwartaal is uitgeput,
zal zeer zeker invloed hebben op de viseh-
prijzen.
Vooral het groot-trawlerbedrijf zal daar
van schade ondervinden en zal niet ren
dabel kunnen worden gemaakt.
Daar het afzetgebied voor visch zich
langzamerhand beperkt tot het binnen
land, zal het kleinvisscheriibedrijf daar
aan hebben te voldoen en is het niet on
mogelijk, dat de kustvisscherii daardoor
een kans voor loonend bedrijf houden.
Uit den omzet in den Rijksvischafslag
te IJmuiden in Mei blijkt, dat de gemid
delde reisbesomming der trawlers in stij
gende lijn ging.
Het verslag zegt: opmerkelijk is, dat
het percentage van de met motorschepen
aangevoerde visch steeds stijgt. Dit be
draagt thans reeds bijna 50 van de
totale aangevoerde hoeveelheid.
De conclusie is deze: het stoomtrawler-1
bedrijf heeft afgedaan en de toekomst is
aan het motorbedrijf. De exploitatie is van
het laatste minder kostbaar.
Bovendien kan elk scheepje met een
motor worden uitgerust en dit is nage
noeg al geheel doorgevoerd, want zelfs de
In crisistijden.
De tube tandpasta.
ongeveer mid
scheeps drie aan drie staan opgesteld.
Het heeft geen accomodatie voor een
vliegtuig.
Het doel van de komst van het schip is
het in orde laten brengen van de vuurlei
ding, het monteeren van de z.g. „firing
directors". Voor hetzelfde doel kwamen
het hoog gelegen vruchtbare waddenge
bied, in het bijzonder dat tusschen Ame
land en Friesland, kan dan op gemakke-
j liike en weinig kostbare wijze worden
drooggelegd, terwijl de kusten van Fries
land en Groningen dan voor de hooge
zeevloeden ontoegankelijk, ook van ge
vaar en onderhoudskosten zouden zijn
vrijgesteld. Door productief werk zou hier
mede een nuttige werkverruiming op
groote schaal ten zeerste gebaat zijn.
Wij achten dit plan ook in het belang 4008 banden,
van de visscherij, waarop wij nader terug-
komen."
Tot zoover dit artikel.
Wij, hier in Den Helder, doen goed dit
streven van het Open-Zee-Comité met be
bouwden motor.
Ook de motorindustrie doet goed het
oog te richten naar Den Helder.
OPENBARE LEESZAAL EN
BIBLIOTHEEK.
In de maand Mei werd de leeszaal be
zocht door 1357 mannen en 95 vrouwen,
totaal 1452 personen.
Uitgeleend werden 1785 romans, 1631
1 kinderboeken en 592 studieboeken, totaal
De navolgende werken werden aange
schaft:
v. Ammers—Küller: De appel en Eva.
Beversluis: Liederen van den abeid.
Bilbo: Ein Mensch wird Verbrecher.
langstelling te volgen en eventueel daar- Christiansen: Twee levenden en een do ode
naar den dijk konden besparen.
Dooh tegen zeven uur begaven zich
velen naar de haven om getuige te kunnen
zijn van het binnenloopen van een buiten-
landsche oorlogsbodem, iets, waar wij, al
zijn wij de eerste marinehaven van Ne
derland, niet mee worden verwend.
Op het Havenkantoor wonnen wij in
formaties in. Daar vernamen wij dat het
schip zich voor het Westgat bevond en
stil tij afwachtte om binnen te komen.
Weer rinkelt de telefoon, het is de toren
die mededeelt dat het vaartuig het Schul-
pengat binnenkomt.
Op het Havenhoofd stonden talrijke
nieuwsgierigen. Aan den horizon was
tegen den avondhemel al duidelijk het
silhouet van het schip te bemerken, voor
afgegaan door een kleine Nederlandsche
torpedoboot.
Het schip matigt zijn gang, daar een
stoomsloep wil aanleggen om eenige Ne
derlandsche marinemensohen over te
brengen die bij het binnenloopen behulp
zaam zullen zijn.
Daarna versnelt de torpedobootjager
zijn vaart wper. De blauwe vlag is nog
niet op het havenhoofd geheschen, zoodat
het schip eerst een bocht beschrijft, waar
door zijn slanke lijnen goed tot uitdruk
king komen.
Met vrijwel dood tij loop het schip bin
nen. De bemanning staat langs de ver
schansing geschaard. Fluitjes weerklin
ken. De bemanningen van de Nederland
sche oorlogsbodems die in de haven lig
gen maken front naar hun buitenland-
sohe collega's en zoo vaart het schip lang
zaam voor de Atjehloods waar het spoe
dig gemeerd ligt. Talrijke kurkezakken
bewijzen goede diensten en de verslag
gever beijvert zich eveneens een behulp
zame hand te bieden. Boven op het schip
knipoogen de matrozen hem toe en hij
land aan zee komen liggen, en van dien
tijd af dateert het ontstaan van de zee
macht, zoodat deze wel een van de jong
ste ter wereld is. De regeering besteedt
veel aandacht aan de vloot, welke thans
uit de volgende schepen bestaat. Eén
sohoolkruiser, 12 torpedobooten, 6 mij-
nenleggers, 4 onderzeebooten, 1 moeder
schip voor onderzeebooten en een der
gelijk schip voor vliegtuigen, waarbij
dan nog de „Dubrovnik" komt, welke het
eenigste schip van dat type van de zee
macht is. Naar de commandant ons me
dedeelde, zullen geen meerdere schepen
meer volgen.
Wij geraakten nog in gesprek met een
der andere officieren. Het was, naar hij
vertelde, in zijn land al hetzelfde als
overal elders, men zat een beetje krap in
de centen. Toch gaat zijn land vooruit.
Wanneer men bedenkt, dat de hoofdstad
Belgrado na den oorlog een bevolking
had van ongeveer 50.000 zielen en dat de
stad er thans 250.000 telt, dan is dit wel
een bewijs voor de vooruitgang.
Het land beslaat een groot gedeelte
van de kust van de Adriatische Zee, en
volgens onzen zegsman kon deze streek
een vergelijking met de Fransche Rivière
glansrijk doorstaan. Alleen wordt er
voor de laatste meer reclame gemaakt
dan voor de Yougo-Slavische, wat mis
schien ook wel weer zijn oorzaak vindt
in „The shortness of money".
Het schip is van hetzelfde model als
onze destroyers. De boeg is iets gebogen,
het vaartuig maakt door zijn meerdere
grootte een krachtiger indruk dan onze
jagers, hoewel deze natuurlijk van een
andere type zijn. Een foto van de „Du
brovnik" kan men hieronder aantreffen.
Namens den commandant der marine
verwelkomde de officier van piket het
vreemde schip.
uit onze conclusies te trekken, om daarna
ons standpunt ten opzichte daarvan te be
nalen.
Hoe het in 1924 voor den afsluitdijk der
Zuiderzee aangeboden systeem is, staat
ons niet goed voor den geest en we be
schikken- op dit oogenblik niet over het?
nlan.
We willen echter aannemen, dat het
David: Raadgever voor hen, die de foto
grafie beoefenen.
Derksen: Onze bomen.
Ewijk: Handleiding voor amateur-foto
grafen.
Figrter: Terug in de wereld.
Kagawa: Ga uit in de straten!
v. Laar: Het aquarium en zijn bewoners.
Lantinga: Practisch tuinieren.
mogelijk zal zijn het Marsdiep en de - Lablm-ton: Ontwaken.
andere zeegaten af te dammen
Is er onlangs zelfs niet een project ge
lanceerd om de Noordzee af te dammen?
Wat momenteel utopie lijkt, kan mor
gen misschien voor verwezenlijking in
aanmerking komen. Over de mogelijkheid
van het plan zullen we dus niet discus
sieeren, althans nu niet.
Wel willen we het hebben over de ge
volgen er van voor onze nlaats.
Het gevolg zou zijn, dat, evenals nu de
Zuiderzee, als vischgebied verloren ging.
Denkt u eens even in, wat dat voor Den
Helder zou beteekenen!
Juist nu, nu de Zuiderzee als vischge
bied geen waarde meer heeft en hier zich
een vischcentrum staat te vormen, moeten
wij ons hier duidelijk bewust worden
welke gevolgen een afdamming van de
Waddenzee voor Den Helder heeft.
Denkt nu niet direct „och, van dat plan
komt toch niets!"
Zoo zal er indertijd ook gedacht zijn
over het Zuiderzee-plan en deze afsluiting
is nu feit geworden.
Men kan er zeker van zijn, dat, als zich
eenmaal zoo'n plan heeft vastgezet in de
geesten, er ook gepoogd zal worden dat
plan tot verwezenlijking te brengen.
We hebben er vele malen reeds op ge
wezen, dat, mocht de trek van visch, on
danks de Zuiderzee-afsluiting, door de
zeegaten naar de Waddenzee blijven, er
voor Den Helder een belangrijke periode
op visscherijgebied moet aanbreken.
In allerlei beschouwingen hebben we
Munthe: Een oud boek. Van menschen en
dieren.
Plomp: Vogels in en om de stad.
Simons: Het drama en het tooneel in
hunne ontwikkeling, dl. 4.
Thirg: De hoorn schalt.
Thijssen: Het taaie ongerief.
Verhaar: De moderne theosophische be
weging.
Webb: Het kostbare gif.
Wells Huxleg: De wetenschap van het
leven, dl. I.
Wille: Na verloren jaren.
v. Wijhe—Smeding: Harlekijntje.
Ten geschenke ontvangen:
Baning: Naar eigen levensvorm.
Bazin: De toute son ame.
de Brugne en Japikse: De staatkundige
geschiedenis van Nederland in onzen,
tijd, d. 16.
Croker: Die Dorfschönheit.
id. Eine dritte Person.
Geschenk; bijdragen van Nederlandsche
schrijvers en schrijfsters.
Leutelt: Das zweite Gesicht.
Jaarverslag, 88ste, v. d. Ned. Vereen, tot
afschaffing v. alcoholh. dranken.
Mooi-Zwitserland.
Oliemotoren.
Schoorl. (Uitg. V.V.V.).
Verslag v. d. Kamer v. Koophandel en fa
brieken voor Groningen over het jaar
1931.
Verzameling brochures over Nieiuv-Mal
thusianisme.
Dienstregelingen K.L.M. Zomer 1932.
PAS OP UW RIJWIEL.
Vorige week vijf fietsen gestolen.
In den laatsten tijd wordt onze stad
weer onveilig gemaakt door een of meer
dere fietsendieven, die meestal hun slag
slaan voor de café's. De vorige week zijn
niet minder dan vijf fietsen gestolen,
waarvan nog geen enkele kon worden op
gespoord. De dief neemt bij voorkeur de
nieuwe rijwielen. Het wordt hem wel zeer
gemakkelijk gemaakt, daar verschillende
cafébezoekers het niet noodig schijnen te
vinden hun karretjes op slot te zetten.
Men zij dus nu wederom gewaarschuwd
en late zijn fiets niet onbeheerd staan, al
thans niet zonder haar behoorlijk te heb
ben afgesloten.
EEN ONVOORZICHTIG CHAUFFEUR.
Gisterenmiddag reed de chauffeur B.
met een vrachtauto van de Westgracht
de Spoorgracht op. Waarschijnlijk was de
chauffeur nog verdiept in de Zondagsche
genoegens en lette hij niet voldoende op,
met het gevolg dat hij de vluchtheuvel en
lichtzuilen, die toch waarlijk wel in het
oog loopen, niet opmerkte en beiden
tegen den grond reed.
De politie heeft van een en ander pro
ces-verbaal opgemaakt en de chauffeur
zal dit grapje dan ook nog wel onaange
name gevolgen bezorgen.
EEN AANRIJDING.
Zondagmiddag om ongeveer vier uur
kwam er van de Buitenhaven een auto, die
het Ankerpark over reed en over de Hoo-
gebrug naar de Binnenhaven ging. De
auto raakte van het brugdek af en reed
een jongen, zekeren De Boer, uit de Jan
in 't Veltstraat, aan, die links op de brug
liep. De jongen werd binnengedragen in
een café op de Zuidstraat, doch kon later
naar huis gaan, hoewel hij toen nog klaag
de over pijn in zijn zijde. Oogenschijnlijk
is het ongeluk dus goed afgeloopen, hoe
wel de jongen nog wel eenigen tijd onder
observatie van een dokter zal moeten
blijven.
AANRIJDING.
Gisterenavond had op de Westgracht,
hoek le Molendwarsstraat, een aanrijding
plaats tusschen een vrachtauto van de
firma Vinke, komende uit laatstgenoemde
straat en het paard met wagen van de
firma Van Amesfoort, staand op de hoek
Westgracht. Van de vrachtauto werd het
linker voorwiel afgereden, terwijl het
paard uit zijn dommeling gewekt, het op
een loopen zette. Het werd gelukkig vlug
gegrepen, zoodat geen ongelukken voor
kwamen.
Het doet goed een artikel als van Mr.
Limburg in „De Telegraaf": „Donkere
dagen, ook voor Genève", te lezen en dat
wel niet nog zoozeer om de inhoudstrek-
king. dan wel om de klaarheid van zeg
gen, die daarin is betracht.
Het fluweelige van de diplomatieke taal
is daarin geheel op zij gezet. Het met veel
woorden te bereiken, dat men ziin bedoe
ling en zün gedachten weet te verbergen,
is in dit artikel geheel over boord gegooid.
Er blijkt uit, dat een vooraanstaande
figuur als Mr. Limburg, lid van den Raad
van State, Nederlandsch gedelegeerde bij
den Volkenbond, beu is van al het diplo
matiek gewauwel.
Waarschijnlijk is hij te Genève zeeziek
geworden van al het diplomatisch zich
omhullen met een zelfgenoegzaamheids
kleed, terwijl het hier en daar zóó door
zichtig was, dat hü de armzalige naaktheid
van het egoïsme kon zien.
Een ronde figuur als Mr. Limburg
moet daar inderdaad zeeziek van zijn ge
worden en als je dat hpnt, ja, dan moet je
soms braken.
Zin voor klaarheid rijst in allerlei groe
pen. Vooral de jeugd weet te zien door het
kleed der onwaarachtigheid en fel is haar
kritiek over het dragen van het masker.
Het mag soms wat hard en wat bruusk
klinken haar oordeel over de gesluierde
fluweelachtigheid, maar zuiver is het oor
deel en ook daarin voelt men, dat er een
andere tijd doorbreekt.
Dat ook weerspiegelt zich in de bouw
stijl. Open en klaar liggen de huizen.
Alles even frisch en fleurig. Je kijkt tot
diep door het huis.
Het openbaart zich ook in de kleeding,
zoowel vrouw als man, vooral bü die van
de vrouw. Er ligt iets open in. En wij
ouderen mogen daar wat vreemd tegenover
staan; de jeugd, die daarmede opgroeit,
aanvaardt het als een natuurlijkheid en
komt nader tot het natuurlijke en onge-
dwongene, zonder dat het voert naar het
ongebondene.
Hetzelfde demonstreert zich in 't jeugd
leven der jeugdherbergen en van het kam
peeren. Het benepene wordt opgeheven.
Vrijer en opener komt de jeugd tegenover
elkaar te staan en zelf leert ze de grenzen
trekken tusschen het geoorloofde en het
niet geoorloofde.
Er is een groeiproces, dat streeft naar
zuiverheid in allerlei verhoudingen.
Het achterbacksche en laatdunkende
moet verdwijnen.
Mr. Limburg's artikel was voor mij
daarvoor een zeker bewijs.
Even open als de natuur zélf gaat dit
proces groeien.
Zie de tinteling van de zon over het zee
vlak. Klaar en zuiver schittert en twinkelt
het tegen de kabbelgolfjes. Het is of alles
van louter zilver en goud is. De adel der
zuiverheid straalt er af.
Zie de klaarheid aan de lucht, die wel
nu en dan wordt schuil gehouden achter
j groote wolkgevaarten, welke echter toch
look weer de zuiverheid in zich dragen,
want zü zijn soms het beeld van de drei
ging, dat ze niet omhullen of wegdoezelen1!
ze zijn de dreiging en daarmee uit.
Zie de teerheid, waarmede de bloem zich
sluit als de zon wegsterft en ze zich heeft
te hoeden voor de naderende avondkoe-
ling, die er komt, onverbiddellük, klaar en
rechtstreeks.
De bloem weet wat haar wacht en ze
neemt haar maatregelen
Ik denk aan de figuur van dominee
Barnes in „De Steen der Wijzen", hoe hij
De Yougo-Slavische torpedobootjager Dubrovnik"
III.
Waar spionnen zijn, zonder dat
men er vermoeden van had.
De listen, in den oorlog van weerszijden
toegepast, teneinde door middel van
spionnage resultaat te verkrijgen, zijn bij
kans ongelooflijk; slechts de stoutmoedig
heid, daarbij tentoongespreid, overtreft ze.
De „Leviathan" was de grootste paket-
boot, die gedurende den oorlog Ameri-
kaansche troepen naar Europa overbracht.
Meer dan eens was bemerkt, dat de Duit-
sche onderzeebooten pogingen aanwend
den om haar te torpedeeren, en met steeds
grooter nauwkeurigheid werd het uur van
vertrek van de „Leviathan" geheim ge
houden en al datgeene wat deze boot om
ringde met de grootst mogelijke zorg be
waakt. Op een dag vernamen de Ameri-
kaansche autoriteiten, die de Amerikaan-
sche geheime dienst ter beschikking van
de Engebcne Intelligence Service had ge
steld, dat een Duitsch marine-officier,
vermomd als Amerikaansch soldaat, zich
onder de passagiers van de „Leviathan"
zou mengen, teneinde te beproeven deze
te doen zinken. Maar niets werd ontdekt.
Korten tijd later ontving de Intelligence
Service van agenten te Mexico de aan
wijzing, dat een Duitsch spion zich ineen
der hotels te Boston moest bevinden en
wel onder den naam van Robert Morris,
afkomstig uit Chicago. Inderdaad bleek
een gast van dien naam in een der hotels
te zijn afgestapt; hü noemde zich bankier,
maar hij bleek voor het Hotel Black
Bay in zooverre een zonderlingen
gast, wijl hü gedurende zijn voor
genomen, eenigszins langdurig verblijf
den wensch had uitgesproken, dat onder
het plafond van zijn kamer een stalen
koepel zou worden aangebracht. Naar hij
zeide, was het hem eens gebeurd, dat het
plafond op zijn hoofd was neergekomen,
en sedert dien had hü een ietwat zonder
linge angst hü gaf het zelf gaarne
toe voor een herhaling van dit geval.
Daarmede viel samen het verschijnsel,
door den draadloozen dienst van Char
leston Navy May waargenomen, dat de
uitzending werd bemerkt van een toestel
op zeer hoogen druk en van sterken om
vang. De Amerikaansche geheime dienst
zette zich aan het werk. en een 'onderzoek
van enkele weken bracht de overtuiging,
dat de uitzending moest geschieden uit
het hotel, waarin de zonderlinge Robert
Morris zijn intrek had genomen. Men
slaagde er in de berichten van den Duit-
schen spion te ontcijferen in dier voege,
dat de beteekenis van zün laatste bood
schap er op wees, dat alle maatregelen
waren getroffen om het schip te doen
zinken. Het ging klaarblijkelijk opnieuw
om de „Leviathan".
Het ware gemakkelijk geweest den
zonderlingen bankier te arresteeren. maar
men zou dan verder niets hebben ver
nomen. Vandaar dat de Charleston Navy
Yard ook zü'nerzüds een List gebruikende,
met den geheimen dienst in het Black
Bay Hotel in verbinding trad door dezen
te vragen of hü niets had mede te deelen,
en dat nieuws met ongeduld werd ver
wacht. Waarop Robert Morris met spoed
ten antwoord gaf, dat „een der onzen
zich op het schip zal inschepen, teneinde
het te doen zinken". Het was nu gemak
kelijk om bijzondere waakzaamheid aan
den dag te leggen; officieren van den ge
heimen Marinedienst hielden bü het vol
gend vertrek van de „Leviathan" een
wakend oog. Maar zij konden niets vinden,
totdat een soldaat, moeilijk loopende,
blijkbaar aan het been gekwetst, hun aan
dacht trok, dit te meer, omdat de inge
scheepte troepen nog geen marsch van
beteekenins hadden afgelegd en dus een
hunner moeilijk gewond kon zijn. De zoo
genaamde gewonde werd daarom in een
der hutten aan boord gebracht en onder
zocht, waarbü men foto's van den keizer
en de keizerin op hem vond, en een pot
lood van ongebruikelijke dikte, waarin
kleine stukjes papier waren gebracht, ge
wikkeld in geoliede zijde, ongetwijfeld ten
einde elke beschadiging te verhinderen.
Deze papieren bevatten mededeelingen in
cijferschrift, welke door de experts van
Charleston niet konden worden ontcijferd.
Maar toen men den spion zijn schoenen
afnam, liet de zool van een der twee
schoenen los en een uiterst klein boekje
kwam te voorschü'n, dat de code bleek te
zijn, aan de hand waarvan de mededeelin
gen luidden: „het stoomschip „Leviathan
is. volgens door mij ontvangen bevel, tot
zinken gebracht". Ik hoop, dat deze vader
landslievende daad de overwinning voor
mijn geliefd vaderland zal vergemakke
lijken". Men was dus bijkans zeker, dat
eenig© machine, die een ontploffing moest
veroorzaken, zich aan boord bevond. In
allerijl werd het schip ontruimd; het ver
trek uitgesteld, maar vier dagen had men
noodig om de „Leviathan" te doorzoeken
voordat men werkelijk iets vond. In een
onschuldig uitziende kist met zeep was
een geweldige dynamietreserve verborgen,
meer dan in staat om geheel een New-
Yorksche straat tot springen te brengen.
Niets was er, dat Robert Morris behoef
de duidelijk te maken, dat zijne geheime
mededeelingen waren onderschept. Men
ging dus niet tot zijn arrestatie over, maar
liet hem verder aan het werk, waarbij voor
nauwkeurige bewaking werd zorg gedra
gen. Twee mannen van den staf van den
Amerikaanschen geheimen dienst namen
in Hotel Black Bay hun intrek, beiden
aangesteld als bedienden, en een der twee
kreeg natuurlijk de kamer van Robert
Morris onder zijn territoir. Maar de spion
verliet onder geen beding de kamer; zelfs
wanneer men deze schoonmaakte, of het
bed afhaalde en opmaakte, bleef hij aan
wezig. Al wat de beide detectives konden
ontdekken, was slechts de aanwezigheid
van twee koffers van bijzondere grootte,
op bijzondere wijze gesloten. Een der de
tectives hoorde menigmaal het geluid van
een dynamo en de eigenaardige tikken,
die een radio-ontvangtoestel geeft. Beden
kelijk voor de Amerikanen werd, dat de
boodschappen van Robert Morris sedert
de aanhouding van een spion aan boord
van de „Leviathan" onbegrijpelijk waren
geworden; vermoedelük was uit voorzich
tigheid de code gewijzigd. De „Leviathan"
had intusschen zijn derde reis heen en
weer naar Frankrijk volbracht en moest
voor nieuw troepentransport worden ge
bruikt. Men mocht het uitgesloten achten,
dat Robert Morris zou rusten na de mis
lukking van den aanslag; zoowel het toe
zicht op het schip als het toezicht op den
spion verdubbelde. Op een gegeven och
tend bemerkte een der beide detectives,
dat zijn kameraad afwezig was; na den
directeur van het hotel gewaarschuwd en
ziin identiteit verraden te hebben, begaf
men zich op weg om hem te zoeken, en
vond hem in de kamer van Robert Morris,
die, na een hevig gevecht, waarvan de
kamer de sporen droeg, hem in een zijner
ijzeren koffers had opgesloten. Nog tijdig
werd hü er uit verlost, maar ziin toestand
was zoodanig, dat hü niets kon mededee
len, voordat een dag was voorbijgegaan.
Toch kon hü zijn avontuur vertellen; Ro
bert Morris had hem aangevallen toen hü
aan de kamerdeur stond te luisteren, had
de overhand gekregen in den strijd tus
schen hen beide, en hem, blijkbaar ver
moedende, dat hü geworgd was, in de kist
geworpen. Daar had de detective meer ge
hoord dan den spion lief kon zijn. want
zich in eens oprichtende riep hü uit, dat
men moest zorg dragen het vertrek van
de „Leviathan" te vertragen en luitenant
James te arresteeren.
Maar inmiddels was de „Leviathan"
vertrokken. Charleston Navy Yard stelde
zich telegrafisch met het schip in verbin
ding; gelastte het met alle snelheid naar
New-York terug te keeren, en zoogenaamd
vertrouwelijk, maar duidelijk voor een
ieder merkbaar, de tijding te verspreiden,
dat deze terugkeer geschiedde, om een
persoon van hooge beteekenis alsnog aan
boord te nemen. Dit geschiedde om lui
tenant James, was hij werkelijk aan boord',
in de veronderstelling te brengen, dat hij
beter zijn aanslag kon uitstellen opdat
daardoor ook deze hooge persoon zou wor-
den getroffen. Luitenant James was de
bezoeker geweest, door Robert Morris ont
vangen, nadat hü den veronderstelden
dooden detective in de kist had geworpen.
Uitdrukkelijk had Morris gezegd, dat hü
op luitenant James rekende om de „Le
viathan" te doen zinken. Het had weinig
gescheeld of deze was te laat gekomen;
alle soldaten waren reeds ingescheept; de
bruggen waren ingetrokken en de ankers
gelicht, doch de officier, die een order
van den Minister van Oorlog kon, toonen
aan den havencommandant, was door
diens hulp en zoodoende door een stoom
bootje aan boord gekomen, nadat de pos
ten van den geheimen dienst waren in
getrokken, kon bijkans geen verdenking
vallen.
Toen het schip te New-York aanlegde,
kwamen de agenten van den geheimen
dienst aan boord. Luitenant James moet
toen begrepen hebben, dat hü verloren
was, want plotseling ontdeed hij zich van
de valiezen, welker inhoud hem compro
mitteerde, door ze overboord te werpen.
Dit vestigde echter juist de aandacht van
de omstanders en de agenten op hem.
Trouwens, ontkennen was tegenover het
getuigenis van den detective uitgesloten.
Hii erkende dan ook Duitsch spion te
zün en zich hy-hebben ingescheept met het
