1
545
TWEEDE BLAD.
VAN ZATERDAG 25 JUNI 1932.
(AUTEURSRECHTEN VOORBEHOUDEN)
CORNELIS DREBBEL, uitvinder van
duikboot en telescoop.
DE BRIEF.
Bij zijn 350sten geboortedag.
door
FRED. OUDSCHANS DENTZ.
Dit jaar is het 350 jaar geleden
dat de wereldberoemde uitvinder
Cornelis Drebbcl werd geboren
Telt Nederland in het heden een
groot aantal mannen, die op het gebied
van wetenschap en techniek een groo-
Portret van Cornelis Drebbel.
ten naam hebben verworven, (men
denke aan het groote aantal Nobelprijs-
winners op de kleine bevolking) ook in
de eeuwen welke achter ons liggen,
heeft ons land mannen voortgebracht,
wier onsterfelijke namen den luister
van den Nederlandschen stam hebben
vergroot.
Een van die is Cornelis Drebbel, de
groote experimentor der 17e eeuw, gra
veur, schrijver, instrumentmaker, schei
kundige, uitvinder van tal van ons in
dezen tijd den dienste staande hulpmid
delen, die buiten de landspalen van
Nederland is geëerd en erkend, zoovel
in Engeland als Bohemen en die op
61-jarigen leeftijd in Engeland arm
stierf. Hij werd in de Parisch Trinity
in Minories te Londen in 1633 begra
ven.
Mogen andere landen roemen op
Kepler, Davy, Boyle, Galilet, Faraday,
Tycho Brahé, Nederland kan een
Swammerdam, Leeuwenhoek, Huygens
en Drebbel aanwijzen, welke laatste,
vooral door de onvermoeide pogingen
door
JOHN CRAWFORD.
Wat ik zoo in je waardeer, beste
Anne. zei Robert Ward, toen hij de
dame, die zoo juist „Victoria binnen
getreden was, begroette, is, dat je nooit
te laat bent, Hii keek op zynpolshor
loge. Op de minuut af, voegde hy er
aan toe.
Er is nog wel iets ergers dan te
laat komen, klonk het antwoord.
Daar twijfel ik aan, antwoordde
hij haar naar hun tafeltje geleidend.
Bijvoorbeeld, heeiemaal nitt ko-
Ik het niet met ie eens, zei
hii haar onderwijl met haar mantel
helpend ik heb liever dat men heeie
maal niet komt, dan te laat Er nn een
excuus zijn voor met komen, maar er
ia oxcous voor to laat komen,»
van het Drebbel Genootschap en diens
ijverigen secretaris, dr. Naber, te
Horn, meer en meer is erkend. En dat
op 10 dezer Gerrit Tierie te Haarlem
den graad van doctor in de wis- en na
tuurkunde aan de Rijks-Universiteit te
Leiden heeft gekregen op een proef
schrift aan den grooten Nederland
schen geleerde gewijd, getiteld Cor
nelis Drebbel (15721633), stemt tot
groote verheugenis voor het eerher
stel, dat dezen zoon van het land van
Rembrandt in onze dagen is gegeven.
In het, om bijzondere redenen in het
Engelsch geschreven proefschrift, be
handelt dr. Tierie in 8 hoofdstukken het
leven van dezen merkwaardigen man.
Hfdst. I is aan zijn levensgeschiedenis
gewijd, eerst in Holland van 1572-1605,
in Engeland van 1605-1610, in Bohemen
van 1610-1613, weer in Engeland van
1613-1633, Drebbel in dienst van de
Britsche zeemacht van 1626 tot 1629 en
tenslotte zijn laatste jaren tot zijn dood.
Dan volgen in hoofdstuk II zijn per
soonlijke karaktertrekken, afkomst en
vrienden. Hoofdstuk III behandelt
Drebbel als graveur en schrijver en
geeft enkele bijzonderheden over zijn
..3
hMs
m
Perpetuum Mobile van C. J. Drebbel.
uitvindingen. Daarna volgen in hoofd
stuk IV zijn mechanische instrumenten
als perpetuum mobile, ovens, automati
sche muziekinstrumenten en Drebbel
als hydraulisch ingenieur. In hoofd
stuk V lezen wij van Drebbel's opti
sche instrumenten, van glassliiper, te
lescoop, tooverlantaarn, camera obscu-
ra en zijn uitvinding en samenstelling
van de microscoop. Het volgende be
langrijke hoofdstuk is, dat waarin zijn
duikboot en de uitvinding van zuurstof
worden beschreven. De vervaardiging
van ontplofbare stoffen en zijn ont
dekking van het gebruik van tinzout
bii het verven met cochenille staan in
hoofdstuk VII opgeteekend. Tenslotte
een chronologische tabel en een over
zicht van zijn ontdekkingen en uitvin
dingen, om besloten te worden met 26
bladzijden documentatie van toelich
tende noten. Na de index, 13 stellingen.
Uit het leven van Drebbel, de man
van de thermometer, het Perpetuum
Mobile, de weersvoorspellingen, den
telescoop, de zuurstof, de gaswetten, de
wereld van het kleine (de microscoop)
willen wij in het kort een en ander
mededeelen.
Drebbel was te Alkmaar geboren uit
een aanzienlijk Alkmaarsch geslacht,
in den aanvang zeer gefortuneerd. Hii
genoot slechts elementair onderwüs en
leerde latijn op lateren leeftijd. Hii be
gon. als leerling van den beroemden
Goltzius te Haarlem, wiens zuster So-
phia Jansdochter hij in 1595 huwde. In
den aanvang wijdde hij zich aan het
graveeren en uitgeven van platen en
kaarten en leefde afwisselend in Haar
lem en Alkmaar.
Hii w-as een man met zeer beschaafde
manieren, maar tevens iemand, van
grooten eenvoud, waarop zijn bevreem
dende bijnaam „Alkmaarsche boer"
wijst. Ofschoon van 1604 tot 162S de
oogen van heel de beschaafde wereld op
hem gericht waren, ging hij heel ge
woon gekleed: als een werkman, als
een smid; hii kleedde zich juist zooals
zyn werk van mechanicus of graveur
het meebracht.
Aan het hof van Jacob den eersten,
die in allerlei uitvindingen veel belang
stelde, wijdde hij zich geheel aan zijn
arbeid, welke hij zonder geldelijke zor
gen kon verrichten. Na voor Koning
Jacobus het Perpetuum Mobile te heb
ben vervaardigd, hield hij zich met de
verbetering van den tooverlantaarn en
het clavecymbaal bezig en zijn roem
verspreidde zich door geheel Europa.
De hertog van Wurtemberg kwam hem
in zijn werkplaats in Eltham oprreken
en de keizer van Duitschland, Rndolf
II, noodigde hem tot,, een bezoek aan
Zii keek naar hem, met een tinteling
in het oog, terwijl hii het menu bestu
deerde.
Je weet, Robert, ging zij voort,
nadat de kellner zich verwijderd had,
wanneer je met een dame uitgaat, is het
beter haar af te halen, dan om hie~ of
daar af te spreken.
Je bent de eenige vrouw, Anne,
waar ik mee omga. En ik weet, dat ik
altijd op je rekenen kan.
En toch hen ik geen nauwgezet
persoon, bekende zij. Maar ik weet dat
je er erg op staat en zoodoende bèn ik
op tijd.
Hii keek haar onderzoekend aan,
alsof hii vermoedde dat zij een loopje
met hem nam.
Robert Ward had met Anne, zyn toe
komstige vrouw, afgesproken in „Vic
toria" te lunchen. En onderweg had hy
loopen piekeren. Zou hii het Anne nu
vertellen? Ach ja, waarom niet! En
bovendien, het was heter, het haar mede
te deelen, dan dat zij later iets hoorde,
nadat zii getrouwd waren. En nu had
hy een mooie gelegenheid.
Het was geen lange geschiedenis.
Het gebeurde ongeveer een half jaar
geleden, toen'hy met verlof naar Enge
land terugkeerde. Hii had met Laura
op de boot kennis gemaakt. Haar echt
genoot was te Hongkong gebleven en
was een bruut. Zy was ongelukkig. Hy I
was verliefd op haar geworden- althans
hii dacht het. En zii had beloofd, niet
meer naar haar man terug te keeren.
Zii zou zoo spoedig mogeliik scheiden.
We hadden besloten naar Chail te
gaan, ging hii voort. Geen van beiden
kenden wii iemand in Schotland en Ik
had gehoord dat het een mooi plaatsje
was. Wij vonden het beter niet met den
nachtrein te gaan en we spraken af,
elkaar op Euston te ontmoeten, ik was
op tijd. Natuurlijk! Ik nam kaartjes en
reserveerde twee hoekplaatsen. Ik zorg
de ook nog voor tijdschriften.
Hier hield hii °P en staarde in ge
dachten verzonken voor zich uit.
En? vroeg Anne.
Robert speelde met zyn brood.
We gingen niet.
Maar waarom niet? Wat gebeur
de er?
Zy was te laat.
Wachtte je dan niet op haar? Er
kon toch iets gebeurd zyn.
Neen, ik wachtte niet. Ik kreeg
den gevoel dat, als zij nu te laat was,
het onbegonnen werk zou zyn, onze
plannen te voltooien. We zouden het
nooit met elkaar kunnen vinden. Zoo
dat, toen de trein vertrok, ik alleen
eing.
En waarom kwam zij niet?
Dat heb ik nooit vernomen.
Nooit vernomen? Schreef je haar
dan niet?
Neen. het was voortui. Ik denk,
dat zii eenige minuten te laat gekomen
is en mij niet ziende is zij natuurlijk
teruggekeerd. Ik heb niets meer vaa
haar gehoord.
Maar als je niet op haar wachten
kon, waarom haar aan geen telegram
gestuurd?
Hij schudde het noofd. Ik
denk, dat ik te verslagen was. Het wa3
een gewichtige stap in myn leven. Het
is nu voorbij, maar toen meende ik het
serieus. Zoo serieus, dat ik de onaange
naamheden, die -ons zouden wachten,
niet telde. Het was wel een heele te
leurstelling. Ik herinner mij hoe ik op
het perron heen en weer liep, toen de
tijd verstreek. Ik herinner mij hoe de
wijzers van de groote klok steeds dich
ter naar tien uur bewogen.
Robert, welke klok? vroeg Anne,
met verbazing In haar stem.
De klok tegenover het eerste
perron. -Je bent vaak gen-ceg naar
Schotland geweest; je moet haar ge
zien hebben.
Nooit. Niet op Euston.
Niet op Euston. Wat meen je?
Die klok is op King's Cross. Dat
weet ik zeker.
Maar het was te Euston. We zou
den elkaar daar ontmoeten.
Als je die laatste vijf minuten
steeds naar die klok gekeken hebt, was
je niet op Euston. Als je het niet ge-
