OUDE MEESTERWERKEN IN DE SCHILDERKUNST
557 TWEEDE BLAD. VAN ZATERDAG 17 SEPTEMBER 1932. (AUTEURSRECHTEN VOORBEHOUDEN)
De dief op zijn best.
Hoe zij ontdekt werden.
Verrassingen vrijwel uitgesloten.
door
PROF. DR. WAETZOLD.
Directeur-Generaal van de Staatsmusea te Berlijn.
Eenigen tijd geleden werd uit
de Tsjechische badplaats Pystian
bericht, dat er in het naburige
slot Korompa onbekende schilde
rijen van Leonardo da Vinei,
Titiaan, Holbein en vele andere
meesters ontdekt waren.
Mijn kennis van de gevonden schil
derijen in het slot Korompa blijft voor-
loopig beperkt tot de berichten, die de
ontdekkers der doeken bekend hebben
gemaakt. Daar tot nu toe nog geen re
producties van de schilderijen werden
gemaakt, is het buitengewoon moeilijk
te beoordeelen, of het hier werkelijk
echte meesterwerken betreft.
Beroemd en toch vervalscht. Michel
Angelo's Brutus, dien de meester niet
voor zijn eigen werk, maar voor een
antieke opgraving liet doorgaan.
De omstandigheden in aanmerking
genomen, ben ik zeer sceptisch ge
stemd, vooral in het geval van de Leo
nardo da Vinei. Allereerst is het als
echt erkende oeure van den meester,
wanneer men van zijn talrijke niet
openbaar gemaakte werken afziet, zeer
klein. En het mag onwaarschijnlijk
worden geacht, dat een deel daarvan
zich in onbekende handen zou bevin
den. De doeken zouden in de achttien
de eeuw door den slotheer verworven
door
ALBAN SOMMERS.
Midden in den dans hield de muziek
op. Iedereen keek verwonderd in de
richting van het podium waar het
dansorkest had plaats genomen. Naast
den violist stond de gastheer, Sir
James Rotheroe, wachtend tot het ge
heel stil was.
U moet mij verontschuldigen, dat
ik U midden in Uw dansvreugde
stoor, maar het is dringend noodzake
lijk. Wat ik ga zeggen, doet mij veel
leed. Ik wilde, dat ik het U, die mijn
gasten zijt, kon besparen. Helaas, het
zijn. Leonardo da Vinei was in de acht
tiende eeuw zóó gezocht, dat men, om
aan de navraag te kunnen voldoen, tal
rijke copieën van den meester in den
handel bracht. In dit geval zal het wel
juister zijn aan te nemen, dat het hier
om een werk uit de school van den kun
stenaar handelt, dat door een handelaar
eigenmachtig met den naam van Leo
nardo werd gesigneerd.
Geheel anders echter staat het met
de andere meesters: Titiaan, Holbein,
van Dijk, Velasquez en Murillo. Zij
waren veel productiever dan Leonardo
en hun werken waren daardoor ook niet
zoo duur. Het is dus best mogelijk dat
de slotheer van Korompa zich niet al te
druk om zijn bezit heeft gemaakt, juist
omdat het niet zulk een buitengewoon
zeldzaam bezit was.
Ik acht het ook uitgesloten, dat er in
oude Duitsche burchten nog onbekende
doeken aanwezig zouden zijn. De Duit
sche slotheeren hebben zich altijd veel
met hun kunstschatten bezig gehouden,
zoodat nauwelijks iets waardevols hen
zou zijn ontgaan. Bovendien hebben
kunsthistorici altijd in de burchten en
kloosters rondgeneusd.
Ondanks dit alles heeft het in de
kunstgeschiedenis nimmer aan sensa-
tioneele ontdekkingen van meester
werken ontbroken. Twee der jongste
gevallen betreffen Mathias Grunewald,
den schepper van het Isenheimer al
taar. Gedurende de Roerbezetting
werd door een marskramer een schil
derij van Christus aan een kunstverza
melaar aangeboden, die het als een
schilderij van Mathias Grunewald iden
tificeerde. Voor 750.000 mark ging het
over in het bezit van Freiherr Von
Konig. Niet minder opzien werd ge
baard toen korten tijd geleden te Keu
len onder een party waardelooze rom
mel een echte Grunewald ontdekt werd.
Deze beide vondsten waren niet moge
lijk geweest, als de laatste dertig jaren
het schilderijen-onderzoek geen gewel
dige vorderingen had gemaakt. Het
zijn niet alleen de moderne technische
methoden van onderzoek, die zulke ont
dekkingen mogelijk maken, maar het
voornaamste is het steeds fijner gewor
den artistieke onderscheidingsgevoel,
dat het waardelooze van het waarde
volle weet te onderscheiden. Vijftig jaar
geleden konden de experts de werken
uit het Grunewald tijdperk evenmin
uit elkaar houden als een Europeaan
moet gezegd worden, om U voor groo-
ter onheil te bewaren.
Sir James wachtte even.
Mag ik U verzoeken Uw kalmte
te bewaren, na de mededeeling, die
hier volgt. „Onder ons bevindt zich de
beruchte juweelendief Ray Marshall."
De spreker verhief zijn stem, om
den gasten niet de gelegenheid te ge
ven een heillooze en verwarde conver
satie te beginnen.
Ik begrijp volkomen, dat mijn
mededeeling U schrik heeft ingeboe
zemd, vooral omdat de meesten Uwer,
en ik heb hier speciaal het oog op mijn
gewaardeerde vrouwelijke gasten, zich
met kostbare sieraden hebben getooid.
Ik moet U echter nog iets vertellen.
Behalve Ray Marshall bevindt zich
onder ons nog een andere bekende,
iemand wiens naam een gunstigen
klank heeft, ik bedoel detective Joe
Harper van de Centrale Recherche.
Hij was het, van wien ik de inlichtin
gen kreeg omtrent Marshali's verblijf
in mijn huis. Ik geloof aan te mogen
nemen, dat Marshall wel zéér op zal
passen met de wetenschap, dat iemand
thans de gezichten van Chineezen van
elkaar weet te onderscheiden.
Het is al weer langer geleden toen de
„op de tamboerijn slaande Putto" van
Donatello werd ontdekt. Het schilderij
kwam op een Londensche meubelvei
ling voor luttele ponden in het bezit
van een opkooper en ging voor vijftig
pond over in handen van een antiquair.
Hij betaalde dezen tamelijk hoogen
prijs, omdat hij het doek toeschreef aan
de school van Donatello, maar men
lachte hem uit en trachtte hen duide
lijk te maken, dat het een vervalsching
betrof of in het beste geval navolgers
uit den Empire-tijd. Het werd door
Boda voor 400 pond aangekocht. Boda
stelde vast, dat het schilderij de ont
brekende Putto was van het doopvont*
in den dom van Sienna.
Meer dan honderd jaar geleden wer
den op den zolder van de Nicolaaskerk
te Leipzig middeleeuwsche, op hout ge
schilderde afbeeldingen ontdekt, die ge
deeltelijk tot een duiventil waren ver
werkt. Zij waren, wat vanzelf spreekt,
er heel erg aan toe. Toen men verder
ging zoeken, ontdekte men nog elf an
dere schilderijen uit de vijftiende en
zestiende eeuw.
Het was Goethe, die het bericht van
deze ontdekking publiceerde, dat in
dien tijd groot opzien baarde.
Dergelijke ontdekkingen zijn dus
De horoscoop van Dendera. Op grond
van den op deze sterrekaarten aange
geven stand der sterren kan men den
stichtingsdatum van den tempel van
Dendera berekenen. Slechts op 16 Mei
Het is merkwaardig, zei iemand,
dat Charles, die te lui is om zijn mond
open te doen, toch zoo geleerd is ge
worden.
Ik vind dat daarentegen zeer ge
woon, wierp een ander tegen. Hij heeft
niets geleerd, hij heeft hier en daar zoo
maar wat gehoord, en hij was te lui
om het te vergeten.
Een beroemd Duitsch veldheer was
eens op een partij genoodigd en werd
met den rug naar het haardvuur ge
als Joe Harper in de nabijheid is.
Sir James keek nu om zich heen.
Dames en heeren, het is een
avontuurlijke situatie waarin wij ver-
keeren. Onder ons zijn een beroemde
detective en een beruchte dief, beiden
vermomd, beiden aan ons onbekend.
Want de heer Harper vond het beter,
dat ook ik zijn vermomming op dit
gecostumeerde feest niet kende. On
willekeurig zou ik hem verraden. Er
staan mij twee wegen open en ik stel
U voor de keus: zullen wij deze partij
beëindigen? Dan kan ieder veilig
huiswaarts gaan. Of zullen wij ons
feest voortzetten, vol vertrouwen op
de waakzaamheid van Joe Harper?
Wij blijven. Muziek! riep een stem
en meerdere volgden.
Ook de dames knikten. Nadat de
eerste schrik voorbij was vonden zij
het wel wat griezelig, maar toch ook
zeer interessant. Een waar geworden
sensatie-film.
Zooiets heb ik nu nog nooit mee
gemaakt, fluisterde lady Deavenham,
die er als Carmen zeer verleidelijk uit
zag.
niet zoo vaak voorgekomen. Zij hebben
met de vondst in het slot Korompa ge
meen, dat zij niet zonder meer als
meesterwerken bekend hebben gestaan.
En desondanks hopen wij kunsthis
torici nog op ontdekkingen. Het gaat
hierbij om kunstwerken, waarvan wij
nauwkeurig weten hoe zij er uitzien.
Het zijn de talrijke meesterwerken, die
plotseling verdwenen zijn. Hiertoe be
hoort Rembrandt's besnijdenis. In 1781
is dit schilderij nog in de Dusseldorf-
sche galerij gezien. Sindsdien is het
verdwenen. Een oude kopie hangt in
het Braunschweigsche museum. Door
hetzelfde noodlot werd ook een werk
van Michel Angelo getroffen, een David
in brons, dat door den kunstenaar in
opdracht van de Florentijners voor den
Franschen maarschalk Rohan in 1508
werd voltooid. Eerst werd het beeld op
het slot van den maarschalk opgesteld;
in het midden van de 17e eeuw verhuis
de het naar het kasteel Villeroy. Na
dien is het verdwenen.
Het vinden van gesigneerde meester
werken, van welker bestaan men geen
vermoeden had, is in de kunstgeschie
denis vrijwel een uitzondering. En
daarom zou in het ondferhavige geval
te Korompa als slechts een gedeelte van
de doeken echt was, de kunstgeschiede
nis met onschatbaar materiaal verrijkt
zijn.
540 en op 15 Maart 568 (of 28.000 jaar
vroeger) zag de sterrenhemel er zoo
uit, als hier is afgebeeld. De beide
horoscopen geven dus begin en einde
van den tempelbouw aan.
plaatst. De hitte werd hem zoo ondra
gelijk, dat hij zijn plaats verlaten moest.
De gastvrouw nam de zaak schert
send op en zei:
Ik dacht dat u beter aan 't vuur
gewend was, generaal!
Dat wel, antwoordde deze, maar
in mijn rug heb ik het nooit goed kun
nen verdragen.
Doet u wat aan muziek?
Ja, zooals u ziet, ik blaas de
soep!
Het bevalt mij toch maar half,
mompelde haar partner. En die me
neer Marshall weet wat hij doet. Hij
heeft niet voor niets deze partij uit
gekozen.
Lady Deavenham keek haar danseur,
die er in zijn costuum van Spaansch
edelman goed uitzag, spottend aan.
Hoe meent u?
Wel, er zijn hier zoo ongeveer
tachtig gasten, waarvan de meesten
elkaar niet kennen. En de voorwaar
de door Sir James gemaakt is, dat nie
mand zich mag voorstellen vóór 12 uur.
En verder, de juweelen, die hier ge
dragen worden zijn wel in staat iemand
als die Ray Marshall te doen _water-
tanden. De voorwaarden van dit feest
en de collectie kostbaarheden het zijn
twee factoren, die een geslenen dief
tot daden zullen brengen.
Bent u bang? vroeg ze gering
schattend.
Dat niet. Maar de geschiedenis
staat me niet aan. Ik heb bovendien
papieren bij me, die ik niet graag zou
verliezen. Hij boog zich naar haar over.
