Geschiedenis der Sint Nicolaas-viering De Sint Nicolaaslegende Wat snoepen wij Ondanks verboden en keuren in de middeleeuwen thans nog in vollen luister. Eertijds een uitbundig straatfeest bovendien. De Sint-Nicolaasviering is al zeer oud, en ofschoon het feest van den hei ligen bisschop vrijwel alleen in Neder land in den huiselijken kring gevierd wordt, is het ook in andere Europeesche landen bekend. Het is voornamelijk een kinderfeest, doch ook de ouderen, die zoo graag groote kinderen blijven, zijn lang niet afkeerig van een gezelligen Sint-Nico- laasavond. Er bestaat over de viering van het Sint Nicolaasfeest in ons land niet zulk een uitgebreide literatuur als bijvoor beeld over het Kerst- of Paaschfeest. De schaarsche bronnen, die er zijn. vermelden, dat de oudste sporen van de viering van een kinderfeest te vinden zfin in oude stadsrekeningen van Dor drecht. In een rekening van het jaar 1360 vindt men aangeteekend: „op St. her Nyclaes dach 1 L. gr. aan die schoe- lers voer her oorlof". Dit bericht bewijst, dat de scholieren te Dordrecht op den feestdag van den H. Nicolaas vacantie (oorlof) en boven dien nog een bedrag in geld van de ste delijke regeering kregen om feest te vieren. Het is echter lang niet onwaarschijn lijk, dat voor deze officieele erkenning van het kinderfeest, dit reeds enkele jaren te voren in den meer beperkten huiselijken kring werd gevierd. Vee'! vroeger zal het echter wel niet bekend zijn geweest, daar eerst na 1200 de ver eering van den Heiligen Nicolaas zich in ons land begon te verbreiden. Op dien dag kozen de scholieren hun bisschop en hadden zij het recht den voorbijganger om een kleinigheid te vragen onder den naam van „bisschop- geld, hoogtijgeld, kaarsgeld, biergeld", enz. Het zetten van de schoen is ook al een heel oud gebruik en reeds in de vijftiende eeuw bekend. In een oude kroniek uit die dagen lezen we, dat men „op den vieravondt van St. Nicolaas de kinderen haare schoenen in syne naam liet setten, om deselve met alderleye snoeperijen en slikkerbeetjes, of andere dingen te vullen, dewelke St. Nicolaas haar tot een gifte gaf. Somtyds wierdt daar een perkamente cedultjen aan ge- spelt, van dezen of diergelijken inhoudt, gelyk er my een in handen is gekomen: „Dit Laeken gheeft St. Nicolaas Joest Jacobszcen van Huessen. tot een Man tel ofte Cap omdat hy cloick leeren sal, en de niet broetdoncken wesen." Bii het Sint Nicolaas-feest werden ook vroeger de armen niet vergeten en in de rekeningen van de stad Utrecht uit de jaren 1561 en 1562 vinden we aan geteekend: „It, voer twe hondert wey- ten broden, die op St. Niclaesdach dén armen menschen in der kercken, nae die hochmisse,, gedeyt syn, 't stuck van Vi st.... 5 gld." In een ander jaar, 1575, vinden we: „It. vier kynderen van Jan Willemsz. wede. twe paer schoenen ende vijf groot daerin, facit 12 st." Het brood en de schoenen waren des tijds heel wat goeukooper dan thans. Voor een halve stuiver koopen we nu maar een kadetje en de schoenen reke nen we met guldens inplaats van met stuivers. In den tijd van Breero waren, zooals hij in een zijner werken meedeelt, boek geschenken reeds algemeen in zwang. Bij de boeken kregen de kinderen ook speelgoed als een „kolf", een „wurptol" enz., doch ook nuttiger geschenken als b.v. een „nuwt schoolbort" of „een schrijfboek van fiin kapitoorye". Onze voorouders hielden van feest vieren, en deden dit naar onze meening misschien wel eens op een al te uitbun dige wiize en in het begin van de zes tiende eeuw moet het op Sint Nicolaas- avond wel eens erg bar zijn toegegaan, „dronckenschap ende brasseyen" kwa men herhaaldelijk voor. 't Was soms zoo erg, dat de overheid er in enkele gevallen toe kwam om het geheele Sint Nicolaas-feest te verbieden. Zoo o. a. in Delft, waar bii een keur van 1600 zulk een verbod werd uitge vaardigd. In 1607 moest dit verbod ver nieuwd worden, een bewijs, dat men ook in die dagen maling had aan verboden, die de levensvreugde een domper op wilde zetten. Men leest in de keur, dat er in de kramen „vercoft worden verscheyden goederen, die men den cle.ynen kinde ren dyets maeckt, dat Nicolaes henluyde geeft". Dat scheen in die dagen tegen de goede zeden te zijn, want lezen we verder, dat was „een saecoe, strijdende teghenen alle ordre ende poütyc". In 1657 verbood de stedelijke regee ring van Dordrecht het „tumultueuse" vieren van het Sint Nicolaasfeest. In 1618 hadden „Mijne Heeren van de Gerechten der Stadt Tiel" den 20 November reeds een dergelijk verbod afgekondigd. Men scheen het vieren van Sint Nicolaas een verderfelijke ver kwisting te vinden, zooals uit deze keur blijkt. „Alzoo men van jaere tot jaere meer en meer siet aanwasschen ende ver meerderen de excessen en overcaet, die in 't vérzien en stofferen ofte begifti gen der kynderen schoenen op St. Ni- colaesdaegen, uit d'olde superstitiën spruytende, gepleecht en bedreven wor den, streckende tot merckelücke kosten en schade der borgeren ende ingezee- tenendeezer stede, ja, dat meer is, dat d'een den anderen naer de loop des wee- relds nyet willende toegeeven noch den minsten zijn, zoo men seijdt, dickwils zodane onnodige dispensen commen te strecken tot groote exactien der geenen die 't zeve 't haerder onderhold wel zou den van doen hebben, (enz. enz.) heb ben noodig ende goed gevonden te ver bieden, gelyck heur E. verbieden mits deezen, dat voortaen geene kynderen binnen deezer stad eenige schoenen by haere vrunden nog bij anderen op St. Nicolaesaronds nog voor ofte nae en zullen mogen brengen nog zetten, noch- te by iiemand anders gebrocht te wer den, om volgens de olde gepleechte ge woonte met eenige geschenken ofte giften versien werden; dat oock geene hackers of kramers daertoe eenige wae- ren op 's heeren straeten, merckt noch anders waer en zullen moogen verko pen, alles op de poene van twee golde guld., daer voor d'ouders ofte de geene die de voogdye over de kynderen heb ben, zullen werden geëxcuteerd boven de verbeurte der goederen en waren voors". Het schijnt, dat ook de poorters dier dagen den zin wat erg lang gevonden hebben en hem niet ten einde hebben gelezen, want het verbod heeft niet veel geholpen. Immers in 1621, 1622, 1623. 1629 en 1630 moest de keur vernieuwd worden. Toen ook al die vernieuwingen niet hielpen, heeft men de keur maar opgeborgen. Sedert eeuwen is aan de viering van den Sint Nicolaasdag een Sint-Nicolaas- markt verbonden. Dan kwamen er kra men, waarin, behalve speelgoed, ook de „snoeperie en slickerdemick" te koop was. In verschillende plaatsen van ons land vindt men ook thans nog deze markten. De Sint-Nicolaasmarkt in Amsterdam werd omstreeks 1600 op den Dam ge houden en ging gepaard met feestelijk heden op straat. Het was een soort ker mis, waar levende olifanten, doedelzak blazers en openluchttooneelvoorstellin- gen ,het publiek lokten. In de Kalverstraat en de Nieuwen- djjkstraat dreunde het feestgezang en deze vroolijkheid eindigde niet voor middernacht, integendeel den ganschen nacht hosten de lustige feestvierders met tamboerijn en trommels door de straten. In 1663 werd ook in de hoofdstad een keur uitgevaardigd, waarbij de Sint- Nieolaasviering verboden werd, maar evenals in andere plaatsen van ons land had deze geenerlei resultaat. Vijf en dertig jaar later probeerde men het nog eens met een nieuwe keur, doch met even weinig succes. De Sinterklaasviering op straat is vrijwel overal verdwenen. In enkele plaatsen van ons land wordt de Sint nog wel eens van de haven of het sta tion afgehaald en maakt hii, voorafge gaan door muziek, een tocht door de stad. Maar het Sinterklaas-feest is nog niet verdwenen. En zoolang de echt FTollandsche huiselijkheid blijft be staan, zoolang zal ook dit feest in onze huiskamers gevierd worden. In den tijd van keizer Constantijn de Groote braken in Erigia Adaifalo- rum (Phrygië) onlusten uit. Om dezen opstand te onderdrukken, zond de kei zer drie veldheeren naar de woelige plaats: Nepotianus, Ursus en Eupoleo; zij kregen een groot leger te hunner beschikking. Ongunstige winden dre ven echter de booten naar L.ycië, en zfj landden bij een klein plaatsje bii Myra, het havenplaatsje Andriake. De soldaten verwoestten het land en plun derden de bewoners, evenwel niet ge heel zonder tegenstand van deze. Het zou er voor de weerspannigen echter donker hebben uitgezien, wanneer niet Nicolaas naderbij was gesneld en met behulp van de drie veldheeren den vrede had hersteld. Vervolgens noodig- de Nicolaas de drie veldheeren uit, hein naar zijn wonijig te vergezellen. Zij kwamen juist op tijd. in Myra terug om een groote misdaad te voorkomen. Eustachius, de provinciale prefect van Myra, had namelijk, omgekocht door geld, drie mannen onschuldig ter dood veroordeeld en reeds was men bezig voor het vonnis de voorbereidingen te treffen, toen Nicolaas hiervan hoorde. Begeleid door de drie aanvoerders snel de hfj naar de plaats van de terechtstel ling, rukte den beul het zwaard uit de hand en bracht de drie onschuldigen naar het huis van den prefect, dien hij met harde woorden over zijn schand daad onderhield. Toen deze bemerkte, dat zijn verraad was ontdekt, smeekte hij om vergiffenis en mede op aandrin gen der drie aanvoerders werd hem zijn daad vergeven. Nadat de drie veldheeren den opstand in Phrygië zonder bloedvergieten had den onderdrukt, keerden zij terug en werden met eerbetoon ontvangen. Door den praetor Ablavius wegens verraad aangeklaagd, werden zfj echter on be vel van den keizer in een donkeren kerker geworpen en zonder vorm van proces ter dood veroordeeld. Toen nu de drie mannen hun triestig lot over dachten, herinnerden zij zich den hei ligen Nicolaas, hoe hij drie onschuldige mannen had bevrijd en riepen zijn bij stand in. In denzelfden nacht had keizer Con stantijn een droom: een man, die zich Nikolaas, Bisschop van Myra, noemde, verscheen voor hem en eischte van hem, dat hfj onmiddellijk de drie aan voerders, die onschuldig in den kerker smachtten, zou vrijlaten. Kwam hii zijn bevel niet na. dan zou God hem in een oorlog betrekken, waarin hii zelf zou sneuvelen en voor de vogels ten prooi zou vallen. Een zelfde visioen had ook Ablavius. Door den droom verschrikt, liet de Keizer de gevangenen den vol genden morgen voorgeleiden en ver weet hen, door tooverkunsten zijn nachtrust te hebben verstoord. De ge vangenen wisten hierop niets anders te antwoorden, dan dat zij onschuldig wa ren. Toen vroeg de keizer, of hun een bisschop Nikolaas bekend was. De dTie aanvoerders wisten nu, wie voor hen bad gesproken en hun onschuld aan het licht had gebracht. De keizer liet hen vervolgens onmiddellijk in vrij heid; hii weerde echter allen dank af er prees God, die deze wonderdaden door hem had volbracht. Marsepain. 250 gram amandelen, 250 poedersuiker, 1 ei, enkele druppels oranjebloesem, water of een theelepel rozenwater. We beginnen met de amandelen te broeien, te pellen, daarna te drogen en malen ze met de poedersuiker twee- of driemaal door de amandelmolen. Zoo'n klein amandelmolentje is heel gemak kelijk om bfj onze keukengereedschap pen te voegen, de kosten zijn niet zoo hoog, ik meen 75 cent, en men kan er veel gemak van hebben, temeer daar wij de eerste weken meerdere recep ten zullen geven, waarbij amandelen verwerkt moeten worden. December is wel bij uitstek de maand, waarbij de huisvrouw er als het ware vanzelf toe komt, haar gezin met een of andere lekkernij te verrassen. Wij hebben amandalen en poeder suiker dus eenige malen tezamen ge malen en kneden deze massa met het ei en het rozenwater tot een samenhan gend geheel, dat wij tot den volgen den dag zullen wegzetten, en op te stijven. We geven er nu allerlei gewenschte vormen aan; aardappeltjes behooren wel tot de eenvoudigste om na te maken. We maken roode balletjes, die we hier en daar een deukje geven en met een dun houtje een prikje, om de punt te imiteeren en wentelen ze daarna om en om door fijne kaneel. Verder kan men zijn fantasie den vrijen loop laten en allerlei figuren vormen van de eigengemaakte marsepain: kersen, peren, bananen, enz. die zooveel moge lijk in de natuurlijke kleur worden bij gewerkt. Ik hoop u hiermede te hebben kun nen helpen om uwe St. Nioolaas-lek- kernijen niet alleen goedkoop, wat zeker wel een gebiedende eisch is, maar tevens ook op smakkelijke wijze te kunnen bereiden. Koffie-borstplaat. 250 gram suiker, V2 dl zeer sterke koffie-extract in de plaats van water.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1932 | | pagina 23