Een VELD v/ascht schoon en wringt droog
Laatste Marine-concert.
TWEEDE BLAD
HELDERSCHE COL'RANT VAN ZATERDAG 18 MAART 1933.
5
Oost-Indië.
Utatï gfocw wefieen$
De Westerplatte. en rijksdagleden in Baden. Alle socialis-
De straf voor hoofdbestuursleden
De ontwapeningsvoorstellen van
MacDonald.
De spanning in Oostenrijk.
Tijding van de in Boven-Digoe ''°°'"D<isiuursiet
vermiste brigade. van den Bo"d van Marine"
Zwaar Westmoessonweer op Java.
De candidaatstelling voor de
Tweede Kamer.
Een einde aan het lijden.
De politiek in den aether.
DR LIJTHER AFGETREDEN.
Dr. Schacht tot zijn opvolger
als president van de Rijksbank
benoemd.
De generale raad der Rijksbank heeft
Donderdag vergaderd, onder voorzitter
schap van dr. Luther, den president der
bank.
Dr. Luther heeft het verzoek ingediend
hem ^an zijn fucntie als president der
Rijksbank te ontheffen en dit verzoek
breedvoerig toegelicht.
De raad is daarop onmiddellijk tot de
benoeming van een opvolger overgegaan,
opdat de functie niet onvervuld zou blij
ven en benoemde met algemeene stem
men den oud-president der bank dr.
Hjalmar Schacht tot president van het
bestuur der bank met ingang van 17
Maart.
Een harmonische samenwer
king tusschen Rijksbank en re
geering verwacht.
Algemeen schijnt de Berlijnsche pers
toe te juichen, dat nu een harmonische
samenwerking tusschen regeering en
Rijksbank verzekerd is, terwijl in alle
persorganen nog er op gewezen wordt,
dat dr. Schacht dezer dagen in een inter-
yiew met een Zweedsch blad verklaard
heeft, dat het belachelijk ware te vreezen
dat hij, die aan de inflatie een eind ge
maakt heeft, op een nieuwe inflatie zou
willen aansturen.
DE ENGELSCHE BEGROOTING VAN
MARINE.
3 millioen hooger.
Sir Bolton Eyres Monsell heeft gister
avond de begrooting van marine inge
diend. Hij verklaarde dat het totaalcijfer,
dat 3 millioen hooger is, noch de ver
wachtingen rechtvaardigt van hen die de
marine voor alles sterk wenschen, noch
echter de vrees dat de Engelsche marine
te zwak zou zijn om de aangegane ver
dragsverplichtingen te kunnen vervullen.
De begrooting werd afgekeurd door
den arb.afgev. George Hall, die zeide dat
een hoogere marine-begrooting in- deze
tijden onvereenigbaar was met de wijd
en zijd geproclameerde vredelievendheid
van de regeering. Spr. vreesde dat deze
begrooting de handen van MacDonald en
Simon te Genève zou binden.
Dezelfde vrees werd geuit door Sir
Herbert Samuel, die van den vreemden
indruk sprak, dien het in Europa moest
maken dat deze begrooting met een niet
onbelangrijk verhoogd eindcijfer inge
diend is op den dag, op welke MacDonald
te Genève een laatste hartstochtelijk be
roep had gedaan voor vrede en ontwape
ning.
DE IERSCHE
LAND-ANNUITEITEN.
De Dail keurt de overbrenging
naar den gewonen dienst goed.
De Iersche Dail heeft gister in alle
drie lezingen de wet goedgekeurd, waar
bij de regeering van de Valera gemach
tigd wordt het zoolang op een speciaal
conto geboekte en gereserveerde bedrag
van de land-annuïteiten naar den gewo
nen dienst over te boeken en ter beschik
king te stellen van de schatkist van den
Vrijstaat.
DE BEZUINIGNIGSCAMPAGNE IN DE
VER. STATEN.
De uitkeerlngen aan oud-strij
ders geschrapt.
Na een debat van eenige dagen heeft
de Senaat Woensdagavond met 62 tegen
13 stemmen het wetsontwerp goedge
keurd, waarbij Roosevelt gemachtigd
wordt de uitkeeringen aan de oudstrij
ders te verminderen, en voor de niet-ver-
minkten geheel te schrappen.
Verder wordt hij bij deze wet gemach
tigd de salarissen van officieren van
leger en vloot en van burgerlijke beamb
ten'met ten hoogste 15 pet. te vermin
deren.
Hierdoor kan een half milliard dollar
"worden bespaard.
December a.s. naast de gewone frankeer- j j ij. /li /m
zegels van Rijkswege herdenkingspost- Itjl/f Lfi/YjQJi. T
z 55
tische en communistische periodieken
De Poolsche versterkingen ver- worden verboden, alle organisaties ont
trokken bonden, alle lokalen gesloten.
zegels zullen worden uitgegeven in de
frankeerwaarden IJ, 5, 6 en 12J cent.
Buitenlandsch Overzicht
pag.
Reuter meldt uit Dantzig, dat de Pool
sche versterkingen op de Westerplatte
j bij Dantzig Donderdagavond om 22.45
j uur met het Poolsche transportschip
..Wilja" vertrokken zijn.
De opvatting in de Ver. Staten
over het plan van MacDonald.
Volgens een bericht in de New-York
Times heeft het dept. van Staat te Was
hington met beslistheid verzekerd, dat de
Ver. Staten waarschijnlijk het plan van
MacDonald inzake de ontwapening zul
len aanvaarden als grondslag voor be
raadslagingen.
De Herald Tribune gaat zeis zoo ver,
te verzekeren, dat men in regeeringskrin-
gen geneigd is tot de opvatting, dat het
plan een mogelijke basis zal zijn voor
overeenstemming.
Duitschland en het plan Mac
Donald.
Naar Wolff meldt, heeft in parlemen
taire kringen te Berlijn het ontwerp-
conventie van MacDonald over het alge
meen een gunstig onthaal gevonden, met
één groote uitzondering, n.1., dat het on
mogelijk geacht wordt in de formuleering
der luchtstrijdkrachten toe te stemmen.
Het gaat niet aan om aan den eenen kant
slechts op vermindering van het aantal
luchtstrijdkrachten aan te dringen en aan
den anderen kant om op dit gebied vol
komen weerlooze staten als Duitschland
te blijven verbieden een bescheiden lucht
macht te bouwen.
Frankrijk en het plan Mac
Donald.
Het ontwapeningsplan van MacDonald
vindt een deel van de Fransche openbare
meening tegenover zich. Dit zijn degenen,
die Duitschland geen rechtsgelijkheid
willen toekennen. Over 5 jaar zou deze
haar beslag krijgen, maar nu al zou het
daar een gooi naar doen. Frankrijk zou
met één slag 170.000 soldaten en een
groote hoeveelheid krijgstuig verliezen.
Het schijnt niet aan te nemen, dat
Duitschland met een termijn van 5 jaar
genoegen neemt.
Alles bij elkaar wordt het plan niette
min als een basis van overleg beschouwd.
Men vindt er beginselen in terug, die
Boncour dikwijls verdedigd heeft. Zeker
is MacDonald Frankrijk een goed eind
tegemoet gekomen. Het is misschien de
eerste maal, dat een Engelsch staatsman
zooveel begrip toont voor de dingen van
het vasteland en een zoo nauw verband
legt tusschen veiligheid en ontwapening.
MacDonakl's voorstel In België.
MacDonald's ontwapeningsvoorstel
vindt, volgens den Brusselschen corres
pondent van het Hbl., in regeeringskrin-
gen voorloopig een gunstig onthaal. In
militaire en Vlaamsch-nationalistische
kringen oppert men echter bedenkingen,
in laatstgenoemde kringen wegens de ge
ringe legersterkte, aan Nederland toege
kend.
ARRESTATIE VAN SOCIALISTEN EN
COMMUNISTEN IN BADEN.
Krachtig optreden.
Naar aanleiding van het doodschieten
van een politieagent te Freiburg is last
gegeven tot arrestatie van alle socialis
tische en communistische landdagleden
LONDEN EN MOSKOU.
Afbreken "van de handelsbe
trekkingen.
De Engelsche regeering heeft Moskou
medegedeeld, dat zij de handelsbetrekkin
gen zal afbreken, tenzij de Engelsche
onderdanen te Moskou worden vrijge
laten.
Moskou heeft de Engelsche regeering
medegedeeld, dat alle gearresteerde em
ployés van de Vickers Company voor
den rechter zullen worden gebracht.
CHINA EN JAPAN.
Staat van beleg te Peking.
In verband met den ernstigen toestand
aan het ChineeschJapansche front, is
Donderderdag te Peking de staat van be
leg afgekondigd.
Mobilisatie van 6 lichtingen.
V. D. meldt uit Weenen: Officieel
wordt medegedeeld, dat tot inlijving en
africhting van jonge mannen de rijen vanj
het bondsleger een aanvulling behoeven,
weshalve de bondspresident op voorstel
der bondsregeering, overeenkomstig art.
20 van de wet op de weerbaarheid, heeft
bevolen, dat een deel der met verlof zijnde
dienstplichtigen onder de wapenen wordt
geroepen. Naar het schijnt betreft het de
mobilisatie van 6 lichtingen.
SCHUTZBOND IN TIROL VERBODEN.
Schuldig aan hoogverraad en
voorberiding tot revolutie.
De gouverneur van Tirol heeft de
sociaal-democratische Schutzbund in Tirol
verboden, omdat gebleken is dat deze
organisatie buiten de statuaire werkings
sfeer ging. De Schutzbund heeft zich
schuldig gemaakt aan hoogverraad en
voorbereiding van opstand tegen het
gezag.
Aiien in leven. schepelingen.
Feuilleton
Digoel, 17 Maart. Gistermorgen heeft
een Papoea te Tanahmera een brief ge
bracht van den commandant van de bri-
j gade welke werd vermist.
In dezen brief wordt gemeld, dat allen
in leven zijn en aan de Kaoh, een zijrivier
van de Digoel, op hulp uit Tanahmera
wachten, aangezien zij door voetwonden
en buikziekten niet in staat zijn verder
te trekken.
De toevallig aanwezige gouvernements-
stoomer >Fomalhout« is terstond naar de
Kaoh-rivier opgestoomd voor het opspo- J
ren en terugbrengen der brigade naar!
Tanahmera.
De brigade, bestaande uit een sergeant,
14 minderen en 16 veroordeelden, was
14 Februari uit Tanahmera vertrokken
en zou op 25 Februari van een tevoren
vastgesteld punt per motorboot worden
afgehaald. De oorzaak van het verdwalen
is onbekend. Het terrein is nagenoeg ge
heel reeds eerder door patrouilles bezocht
en in kaart gebracht.
GEEN GRATIE VOOR DEN
MOORDENAAR VAN MEVR. RYKHOF
De Gouverneur-Generaal heeft het
gratieverzoek van Abdoel Gani, den
moordenaar van mevrouw Rijkhof, afge
wezen.
De executie zal vermoedelijk Dinsdag
a.s. plaatsvinden.
Uitsluitend verkrijgbaar in de oranje-bandbuisjes van
20 tabl. 70 ets. en oranjezakjes van 2 tabl. 10 ets.
Verkeersstemmingen en onge
vallen.
Batavia. West- en Midden-Java zijn
gisterennacht door noodweer geteisterd.
Het Observatorium te Batavia registreerde
een record. Een Inlandsche vrouw werd
gedood en een kind gewond door een
omvallenden boom.
De treinenloop tusschen Batavia en
Cheribon is gestremd. Bandoeng is slechts
te bereiken via Buitenzorg. Tusschen
Tjikarang en Lemahabang is een goede
rentrein ontspoord. Tweepersonen werden
gewond en twee anderen vermist. Sema-
rang is vrijwel geisoleerd.
Batavia. Het noodweer heeft schade
toegebracht aan de aanplantingen. Het
werk op Tandjong Priok kon geen voort
gang hebben. Vele daken van huizen
begaven zich. Zeer zware cementblokken
van de pieren in Tandjong Priok zijn
gisterennacht en gisterenochtend ten
gevolge van den zeer zwaren zeegang
weggeslagen.
De verbinding met Onrust en de »De
Zeven Provinciën* is door de zware zee
verbroken.
Tusschen Tjikarang en Lemahabang,
waar een goederentrein ontspoorde, werd
een verzakking van de spoorbaan gecon
stateerd over een afstand van 700 meter.
De stremming zal waarschijnlijk drie
weken duren. Bij dit spoorwegongeluk
zijn twee personen gedood, terwijl twee
anderen worden vermist.
Ter hoogte van het landhoofd van de
haven Pasar Ikan sloegen twee prauwen
om met resp. 12 en 14 opvarenden, 3 per
sonen worden vermist.
RIJKSMIDDELEN IN FEBRUARI.
De opbrengst van de rijksmiddelen was
in Februari 6.7 millioen gld. lager dan j
in de tweede maand van 1932. De op-1
brengst bleef over de eerste twee maanden I
van dit jaar 1.7 millioen gld. beneden de 1
raming.
R.-K. Volkspartij.
Men schrijft aan de Nw. Rott. Crt.
Op het allerlaatste oogenblik is nog
gepoogd, prof. J. A. Veraart als nummer
één geplaatst te krijgen op de lijsten der
R-K. Volkspartij in alle kieskringen. In
een te Maastricht gehouden vergadering
van het partijbestuur der R.-K. Volks
partij en van bestuurderen der afd. Lim
burg van deze party, verzette zich Lim
burg met nadruk tegen het voorstel om
prof. Veraart als lijstentrekker te doen
optreden. En ook Noord-Brabant stond
afwijzend. Waarna bepaald werd, dat mr.
Arts nummer één zou worden geplaatst,
waardoor de heer Augustus, uit Heerier-
heide, die bestemd was om op de Lim-
burgsche lijst nummer één te worden,
op de tweede plaats werd gezet.
Prof. Veraart staat nu no. 1 op de lijst
van den Kath. Dem. Bond.
BOND VAN GEMEENTE
AMBTENAREN.
Afd. Noord-Holland.
Tot voorziutf van de afd. Noord-
Holland van den Ned. bond van gemeente
ambtenaren is benoemd (vacature-mr. C.
J. Bisschop) mr. D. Breebaart, burge
meester-secretaris van Callantsoog. Tot
bestuurslid van deze afdeeling zijn her
benoemd de heeren S. C. de Haas van
Dorsser, directeur van Maatschappelijk
Hulpbetoon te Haarlem en P. C. J. Peters,
burgemeester van Medemblik.
UITGIFTE
HERDENKINGSPOSTZEGELS.
Verkrijgbaar van 1 April
31 December in vier waarden.
De directeur-generaal van den P.T.T.-
dienst maakt bekend, dat ter gelegenheid
van het vierde eeuwfeest van de geboorte
van F*rins Willem van Oranje gedurende
het tijdvak van 1 April tot en met 31
In verband met de demonstratie
t« Den Haag. Door het Hoog Mili
tair Gerechtshof gehandhaafd.
Het Hoog Militair Gerechtshof heeft
gisteren bij beschikking uitspraaij ge
daan in de zaak van de 7 hoofdbestuurs
leden van den Bond van Marineschepe
lingen, die in verband met een door het
hoofdbestuur van i e en Bond uitgegeven
circulaire, waarin ce vrouwen van bonds
leden werden aangespoord, deel te nemen
aan de op 8 November 1932 door N.V.V.
en S.D.A.P. gehouden betooging te 's-Gra-
venhage en daarbij de marineschepelingen
te vertegenwoordigen en wel zoodanig
dat zij in de demonstratie zelf een af
zonderlijke groep zouden vormen, om te
doen uitkomen, welk deel van het rijks
personeel door haar werd vertegenwoor
digd, terwjjl door den commandant van
de marine te Willemsoord de deelneming
voor militairen der zeemacht aan deze
demonstratie was verboden, in eerste
instantie door dezen commandant waren
gestraft, en wel 4 van hen met 5 en de
overigen met 3 dagen streng arrest met
inhouding van de geheele soldij gedurende
den geheelen straftijd.
Van deze straffen hadden de hoofd
bestuursleden beklag gedaan bij den
vice-admiraal jhr. G. L. schorer, hoofd
van de IVe afdeeling A, van het departe
ment van defensie, zijnde de tot straffen
bevoegde meerdere, die echter bij beschik
king van 14 Januari 1933 het beklag
ongegrond heeft verklaard, met hand
having van de opgelegde straffen.
Door de gestraften werd daarop de
eindbeslissing ingeroepen van het Hoog
Militair Gerechtshof.
Dit college heeft thans, uit overweging,
dat de behandeling van deze zaak door
het Hoog Militair Gerechtshof, ook na
het ter terechtzitting gehouden verhoor,
het Hof tot geen andere beschouwingen
heeft geleid, en dat het Hof zich geheel
vereenigt met de gronden en beslissingen,
in de beschikking van vice-admiraal
Schorer vervat, de beklagen ongegrond
verklaarde en de beslissing van vice-
admiraal Schorer bedestigd.
HET CONFLICT IN HET
VISSCHERIJBEDRIJF TE
IJMUIDEN.
De stoomtreiler Knikker IJM 4, welke
Woensdagavond ter visscherij was ver
trokken, is vanochtend in de Visschers-
haven teruggekeerd met machineschade.
Er waren veel menschen aan den kop
van de visschershaven, toen het schip
binnenkwam, doch er gebeurde niets
bijzonders. Toen het schip gemeerd was,
werd genoemd gedeelte van de Visschers
haven door de politie afgezet. De Knikker
heeft een gebroken pomp juk in de machine
kamer. Hoe lang de reparatie zal duren,
is niet bekend.
Het bestuur van de IJinuider Visch-
handel Vereeniging heeft gistermiddag
een bespreking gehad met den minister
van oeconomische zaken en arbeid op
diens departement inzake den uitvoer
van visch naar Frankrijk. Over de resul
taten daarvan kon men nog geen mede-
deelingen doen.
Radio-programma
Niet minder dan 53 partijen en
groepen hebben candidatenlijsten
ingediend voor de verkiezingen
van de Tweede Kamer
Het conflict in het visscherijbe-
drijf te IJmuiden. De gemoederen
nog meer verbitterd door het uit
varen van een treiler
De ontmoeting tusschen Mac-
Donald en Mussolini achten de
Engelsche bladen van groote be-
teekenis
De ontploffing te Huil (Quebec)
I cischte 10 dooden en 21 getvon~
den
i Anti-militairistische geest onder
Engelsche studenten
Het ontwapeningsvoorstel van
MacDonald te Genève (Buiten
landsch Overzicht)
Bomaanslag op een bank te
Loetzen Oost-PruisenGroote
verwoesting
Groote scheepsbrand te Antwer
pen, Duitsch schip in vlammen
De spanning in Oostenrijk. De
republikeinsche Schutzbund door
de Tiroolsche regeering ontbon
den
Uitgifte van herdenkingspost
zegels van het vierde eeuwfeest
van de geboorte van Willem van
Oranje
Er is bericht van de in Boven-
Digoel vermiste brigade. Allen
zijn in leven
Zwaar Westmoessonweer op
Java. Groote schade
„Tabbie" Bakker is Donderdag
avond in den ouderdom van 80
jaar, plotseling overleden
De straffen van de hoofdbe
stuursleden van den Bond van
Marineschepelingenin verband
met de demonstratie te Den Haag,
zijn in hoogste instantie gehand
haafd
Ontploffing op een Noorsch
stoomschip. Vijftien dooden
Omtrek nieuws
Marineberichten
Marktberichten 4
6
M I
H I
N f
9
Het voortdurend succes van Foster's Rug
pijn Pillen is opmerkelijk. „Dank zij Foster's
Pillen raakte ik bevrijd van mijn oude kwaal",
„Had ik uw geneesmiddel maar vroeger ge
kend, dan had ik niet zoo lang behoeven t«
lijden", zoodanig drukken duizenden dankbare
personen zich uit.
Pas op, rugpijn, duizeligheid, zenuwpijnen,
rheumatiek, spit, urinestoornissen, waterzuch
tige zwellingen en andere verschijnselen van
verzwakking der organen van den rug zijn te
ernstig om verwaarloosd te worden.
Deze verschijnselen toonen aan, dat urine
zuur en andere schadelijke vergiften in het
bloed achterblijven, en dat gij dringend be
hoefte hebt aan de opwekkende versterkende
hulp, die Foster's Pillen zoo zeker verschaf
fen. Waarom zoudt gij niet vandaag nog een
flacon halen en beginnen weer gezond te
worden?
Foster's Rugpijn Pillen zijn verkr. bij alle
drogisten enz. i.i.75 eb 3.per doos.
6
6
M
m li
Zaterdag 18 Maart.
Concert Stedelijk Muziekcorps, Casino
8 uur.
Maandag 20 Maart.
Openbare vergadering S.D.A.P., Casino
8 uur.
Dinsdag 21 Maart.
Vijfde abonnementsvoorstelling „Cir
cus Knie", Casino, 8.30 uur.
Woensdag 22 Maart.
Marine-concert, Casino, 8.30 uur.
De regeering heeft den Radio-
raad naar aanleiding van haar
advies een nadere vraag gesteld.
Op schriftelijke vragen van het Tweede
Kamerlid Boon betreffende mededeeling
aan de Tweede Kamer van het advies van
den Radio-raad omtrent het vraagstuk
van de politiek in den aether, heeft de
minister van waterstaat geantwoord:
De ondergeteekende heeft het advies
van den Radio-raad omtrent het vraag-
Woensdag 22 Maart a.s.
Op het laatste Symphonie-Concert van
a.s. Woensdagavond' in de concertzaal
het Stafmuziekkorps der Kon. Marine
Casino" is soliste de Hollandische sopraan
Mara Dijxhoorn.
Na 1Vï jaar in Griekenland als Profes-
seur te zijn verbonden geweest aan het
groote Conservatoire Hellénique te Athe
ne, vestigde zij zich enkele jaren geleden
in Den Haag. Behalve in haar Grieksohen
tijd concerteerde zij vóór dien gedurende
2 .jaar veelvuldig in Indië, terwijl zij na
haar terugkeer in Holland geregeld, als
soliste optrad met liet Residentie-Orkest
111 het Kurhaus te Scheveningen, voorts
met de stedelijke orkesten in Utrecht,
Arnhem, Groningen, etc., in oratoria,
kerk- en radio-concerten en recitals. Ook
Kaf zij dezen winter samen met den Fran-
schen componist Darius Milhaud concer
ten tn j)en Haag en utrecht.
Mara Dijxhoorn was oorspronkelijk met
onderscheiding voor Muzikale Voordracht
eindgediplomeerd aan het Kon. Conserva
torium van Dr. Wagenaar in Den Haag,
^f'tte hare zangstudie eerst voort bij Mevr.
Noordewier en werkte later bij Thorn
Denijs, den Grie'kschen dirigent-componist
Dim. Mitropoulos en de Russische zange
rs Anna El tour.
Zij zal Woensdagavond liedieren met
orkestbegeleiding voordragen van Beet
hoven, Wolf, Grieg en Bra'hms.
Hier volgt de beschrijving van een drie
tal orkestnummers, die zullen worden uit
gevoerd.
VOORSPEL VAN
„DIE MEISTERSINGER VON
NURNBERG".
R. Wagner.
De orkestbezetting van het voorspel van
„Die Meistersinger von Ntirnberg" is, in
vergelijking met andere werken van Wag
ner, eenvoudig te noemen en m. i wel ge
schikt voor de Kon. Marinekapel, vooral
wat betreft de bezetting van de houten en
koperen blaas-instrumenten, die de leden
bespelen. Wat het thematisch materiaal
van het voorspel betreft, dit is geheel aan
de daaraan volgende opera ontleend.
In het begin hoeren wij den feestmarsch
der Meistersinger, die afgewisseld wordt
door eene lyrische gedachte (fluit, hobo,
clarinetten en hoorn), waarop, na een
unisono passage der strijkers, het pom-
peuse „König Davids Motiv" (blaasinstru
menten) inzet; de marsch gaat dan verder
Ln een breedstroomende cantilene. Een
hartstochtelijk motief (violen en hobo),
brengt verandering en leidt naar een sei-
tensatz, waarin de eerste violen, „als eene
geheime liefdesverklaring" Walthers
Preislied spelen. Een nieuw, voorwaarts
stuwend motief sluit zich aan, totdat de
houtblazers, rhythmisch verkort, 't hoofd
thema (den Meistersingermarsch) geven,
een ondeugende satire op het klein bur
gerlijke gedoe der Meistersinger. Ook de
spotwüs van het Volk (op Beckmesser)
.schijnt mij niet de rechte" (violoncellen)
voegt zich hierbij en leidt met een gewel
dige stijging naar het wederintreden van
het hoofdthema. Van zeer groote werking
is d.an nog de oontrapuntische combinatie
van den marsch (in de bassen) met het
Preislied (bovenstemmen), terwijl jn de
middenstemmen nog het rhythmisch ver
korte „König Davids Motiv" optreedt.
Op het programma geplaatst ter herin
nering aan de Rich. Wagner-herdenking.
VIJFDE SYMPHONIE
P. TSCHAIKOWSKY.
Dat Tschaikowsky zich van het gewicht
van zijn taak volkomen bewust was, toont
de ernst, waarmede deze 5e Symphonie is
geconcipieerd en zijn ernstig streven
belangrijke dingen te zeggen in be-
langwek kenden vorm en het streven naar
eenheid en overeenstemming tusschen de
gedeelten onderling. Het hoofdthema
en de manier waarop het door de verschil
lende deelen der Symphonie verwerkt is,
doen dit duidelijk blijken.
Plechtig duister klinkt het voor de eer
ste maal van de clarinetten en 't zoo eigen
aardige lage register van die instrumenten
geeft er een zeer bizonder timbre aan.
't Is eene vrij lange inleiding, waarin de
clarinetten steeds den boventoon voeren
en de klankkleur altijd dof en somber
blijft. In 't „Allegro con anima", wat nu
volgt (de eigenlijke hoofc'satz van 't eerste
gedeelte) is weder aan de clarinet, maar
thans samen met de fagot, het hoofdthema
toevertrouwd.
Als straks violen en alten 't overnemen,
omspelen fagotten en clarinetten het ziet
rollende zestiende figuren zooals Tschai
kowsky ze zoo gaarne aanwendt. Steeds
woeliger gaat het toe en altijd voller wordt
de instrumentatie, totdat eindelijk het the
ma nog eens optreedt in een driedubbel
forte met eene massale instrumentatie.
Slechts eenige maten en dan volgt een
zeer groot contrast, dan zingen eerst de
violen, later de houten blaasinstrumenten.
Deze episode eindigt in één fluisterend
pianissimo; plotseling verandert de stem
ming en een nieuw motief treedt op, dit
wordt viermaal herhaald, waarop een
„Motto plu tranquiillo" met den eigenaar-
digen, verschoven riiytmus en den regel
matig tot het hoogtepunt stijgenden cli
max, welke deze passage stempelen tot een
volbloed Tschaikowsky.
Als het hoogtepunt bereikt is, komt nog
even (in D gr. terts) het krachtige motief
(wederom vier maal) en hiermede wordt
dié doorwerking ingeleid. Hoewel deze niet
lang is, maar handig gemaakt; boeiend
door de thematische bewerkingen en de
rhythmische verbindingen.
De nu volgende herhaling is de gebrui
kelijke; een korte code besluit den satz.
Mooi is hierin het geleidelijke wegsterven
van 't motief en het dalen tot in de laagste
diepten van het toongebied.
Tweede deel.
Plechtige koraalklanken van de lagere
strijkinstrumenten leiden het adagio in;
dan zingt de hoorn, later voegt zich de
hobo er bij en zoo ontstaat een tweezang
die weer als inleiding dient tot eene even
zangrijke melodie in D. gr. terts van de
violoncellen. Deze melodie wordt in den
breede uitgesponnen en voert over naar
een middensatz, waarin de clarinet, later
de fagot, het thema spelen.
Dit thema wordt canonisch bewerkt en
vormt het materiaal voor eene stijgende
passage die voert naar eene herhaling
van den inzet, het thema dat door de ge
heele symphonie telkens weerkeert. Dan,
na eene algemeene rust, keert het eerste
(hoorn) thema weer, maar thans door de
violen op de G-snaar voorgedragen en ge-
contrapunteerd door versierende passages
van de blaasinstrumenten. De hartstocht
wordt ten top gedreven en vindt zijne
uiting in eene herhaling van den inzet
(der clarinetten) nu door bazuinen en fa
gotten. Nog eens keert het hoornmotief
terug om, steeds zachter wordend het
deel af te sluiten.
Een vriendelijk en elegant thema leidt
het derde gedeelte in, het wordt beurte
lings aan verschillende instrumenten toe
vertrouwd. In het korte coda laten clari
netten en fagotten nog even, als met zacht
waarschuwende stem, het aanvangsthema
der symphonie hooren. Met ditzelfde
thema vangt ook het vierde gedeelte aan,
maar thans staat het in E. gr. terts en
heeft een wel statig, maar toch opgewekt
marschkarakter gekregen.
By de herhaling door de houten blaas
instrumenten spelen fagotten en hoorns
een soort van tegen-motief. Dit geheele
gedeelte is echter slechts inleiding tot het
eigenlijke finale, dat weer in E. kl. terts
staat. (All. Vivace). Als overgangsmotief
brengt de hobo een bekoorlijk trekje
waarop eene canonische passage volgt
voor de violen. Als tweede hoofdthema
volgt dan eene melodie der hobo en hier
mede is het materiaal waaruit de satz
samengesteld is, aangegeven.
Het bekende thema (inzet) speelt ook
hier weer een belangrijke rol en be
kroont tenslotte het finale in een schitte
rend geïnstrumenteerd „Marziale" waar
na nog een wild „Presto" en een krachtig
„Mólto meno mosso" (beiden maar kort)
op energieke wijze het werk doen eindi
gen.
OUVERTURE VOOR GOETHE'S
TREURSPEL „EGMONT".
L. van Beethoven.
Het mag als algemeen bekend aange
nomen worden dat Beethoven voor zijnen
grooten tijdgenoot Goethe groote achting
en eerbied koesterde en zijne werken
hoog schatte.
Vele van zijne liederen zijn op teksten
van Goethe gecomponeerd, en toen hem
in 1809 werd opgedragen, muziek bij den
„Egmont" te schrijven, heeft hij met
groote lust en ijver die taak aanvaard en
eene reeks muziekstukken geschreven die
meesterstukken mogen heeten.
Ons houdt hier alleen de Ouverture, een
