AMSTERDAMSCHEb
BRIEVEN
MARINE-BRIEVEN UIT IKDIË.
Ken rumoerige week. De
monstraties en relletjes.
We hebben betrekkelijkerwijs ge-
ten een rumoerige week achter
sPr01](T jr Zeg met opzet betrekke-
^erVbs omdat toch altijd ons ru-
L'onze relletjes, demonstraties,
11100 Z vergeleken met wat in andere
e"Z'en- en buitenlandsche steden zoo
t"n11 jan en speciaal in den aller-
f »oten tijd vertoond wordt, hoe
ne de hartstochten ook mogen op-
11 ook nog een zekere gemoede-
f'kheid blijven bezitten, die hem nooit
helemaal angstwekkend en vervaar-
rt- maakt. Dit zit nu eenmaal in den
lksaard, en speciaal in den Am-
Itftrdamschen aard. Dat zit hem ook
het feit, dat we, hoezeer de we
reldgebeurtenissen ons ook mogen
treffen en wij met hen meeleven,
;;,h altijd in feite wat terzijde hlij-
en liggen.... Men heeft altijd het
evoel dat het hier tenslotte hy der
gelijke gelegenheden toch nooit heele-
maal voor 100 bittere ernst is en
aanschrijvingen aan het personeel van
directiewege om niet voor de vensters
het straatgebeuren te aanschouwen
(zooals hier en daar rondgedeeld wer
den) aangezien het „gevaar van een
afgedwaalden kogel lang niet denk
beeldig mag heeten", doen lichtelijk
humoristisch aanMet dat al is
het dan toch avonden achtereen op het
Rembrandtplein b.v. flink onrustig ge
veest. Groote groepen demonstranten,
gadegeslagen door nog grootere groe
pen alleen maar toeschouwende
nieuwsgierigen hebben er avond aan
avond min of meer luidruchtig gepro
testeerd tegen de vertooning van de
Duitsche film „Morgenrood" in het
Rembrandttheater. Ook in de zaal zelf
waren de incidenten niet van de lucht,
- ja, het waren hier zelfs letterlijk
geproken incidenten, protesten,
met lucht, d.w.z. met stank, aange
zien men ijverig met stank-bommen
aan het werk toog. De protesten gin
gen, goed beschouwd, niet zoozeer
tegen deze film als oorlogs-film, die
zij in zekeren zin was met haar ver
heerlijking van krijgsman-eer en
krijgsmans-moed, maar tegen de
verheerlijking van alles wat Duitsch
is en het in een slecht daglicht stellen
van alles wat niet-Duitsch, speciaal
dan hetgeen Engelsch is. En dat „het
Duitsche" hier de laatste dagen niet
bepaald op den volksgunst ken reke
nen, is begrijpelijk als men het groote
percentage Joden en sociaaldemocra
ten van de hoofdstedelijke bevolking
in gedachten houdt! Overmaat van
tact kan men de directie, die deze film
in deze dagen liet draaien, zeker niet
verwijten! Dat tenslotte de Bioscoop
bond „in het belang van het filmbe
drijf in het algemeen" de verdere ver
tooning van deze rolprent aan zijn
medelid verbood is niet alleen ver
klaarbaar, maar een goed ding. Jam
roer alleen dat men met dat goede ding
200 kat kwam en niet even vlug als
roet het verbod tot het vertoonen van
°e fotemkin-film, dat de Bond na de
jndische Marine-incidenten uitvaar
digde.
Bijster tactvol was het dan ook niet
?n net Duitsche Consulaat hier ter
miVi' evenn."n a's het dat was van
T« j Pl'itsche particulieren om
3 j-1-, ter gelegenheid van de
Junm8 van den Duitschen Rijksdag,
t j, andere de hakenkruisvlag uit
maa» wat op straat wederom de-
j ha,hef rumoer verwekte, hetwelk
hof j handen vol werk gaf, al was
RorJk 'n die mate als op het
brandtplein, waar verschillende
ln nptima forma gechargeerd
jjf. w°rden en het nabijgelegen po-
'.'''ea" zoo nu en dan als 't ware
nde van de arrestanten,
hpf I u?-nt gezegd te worden, dat ook
P"bliek in deze iet of wat rumoe-
oohna ten ^ang n*et ahijd tact-vol
h ,f moge waar zijn, dat indien
min e hten der menigte eenmaal
overm ?eer gewekt zijn, van redelijke
is ^ngen nooit veel sprake meer
de riï' T391" on^heft ons niet van
te Lift °P onze beurt weer krachtig
heden fteeren tegen onrechtvaardig-
theafp ,s h.v. in het Tuschinksky-
kelo L .)egaa'i werden, waar men en-
treHo '^«he artisten het verder op-
- onmogelijk maakte. Zelfs al is
men het
satie a- mat de Ned. Artisten Organi-
op pp' 3uist dezer dagen de zaak
openbaar Congres aan de orde
stelde, eens, dat de Overheid ter be
scherming van de Nederlandsche ar
tisten een zekeren grens dient te stel
len aan den „onbeperkten invoer" van
buitenlandsche arbeidskrachten in het
amusementsbedrijf, dan nog gaat
het niet aan enkele buitenlandsche
personen, die als zoodanig geen
schuld dragen, op deze wijze te slacht
offeren.
Nog is met het vermelden van bo
venstaande feiten, het rumoer van deze
week nog niet volledig geboekstaafd.
Vermeld moet nog worden de voort
gezette taxi-oorlog. Na fest offensief
van de blokbanders in de vorige week,
kregen we nu weer het offensief
van de gele en witte banders en an
dere snorders, die ook de vanuit Wen
nen overgewaaide taktiek volgden en
op een spitsuur op verschillende
drukke punten der stad hun wagens
dwars over den verkeersweg plaatsten,
ria het afsluiten der portieren zelf ver
dwenen en aldus groote opstoppingen
veroorzaakten. Ging het eerste offen
sief tegen het, volgens de blokbanders
te toegeeflijk optredea der autoritei
ten tegen de snorders, dit tweede
offensief keerde zich weer tegen het,
volgens de snorders te straffe optre
den. Men kan de vraag wie hier ge
lijk heeft in het midden laten, de
Raad moge dit als de aangewezen en
hoogste instantie uitmaken als hij het
taxiprobleem weer eens opnieuw on
der handen neemt, maar tevens
overtuigd zijn dat de Overheid, in
eerste instantie dus de politie, de
plicht heeft tegen dergelijke directe
acties, dergelijk soort demonstraties
met zoo straf mogelijke hand op te
treden. Wat dan ook, bij dit tweede
offensief althans, geschied is. Zij,
die politie, sloeg op vele plaatsen
cordaat de ruiten van de stilstaande en
verlaten taxi's in, gooide de rem los en
duwde de verkeersobstakels naar den
kant van de trottoirs, terwijl tallooze
processen-verbaal werden opgemaakt.
Geen bepaald rumoer, maar dan
toch een ongekende drukte veroor
zaakte tenslotte op het Weesperplein
de groote protest-vergadering, die de
federatie der S.D.A.P. dezen Woens
dagavond in de Beurs voor den Dia
manthandel belegd had tegen de toe
standen waaronder op het oogenblik
de Joodsche bevolking in Duitsch-
land te lijden heeft en waarvan het
gesprokene door luidsprekers aan de
vele duizenden luisteraars op straat
werd doorgegeven.
Stille dingen.
Al deze meer en minder rumoerige
massa-bewegingen op straat stonden
wel in scherp contrast met de jaarlijks
terugkeerende massa-beweging van
den „Stillen Omgang", die men in
den nacht van j.1. Zaterdag op Zondag,
evenals in denzelfden nacht van de
vorige week wederom in het centrum
kon aanschouwen en die duizenden
Katholieken in vele extra treinen en
honderden autobussen naar de hoofd
stad deed stroomen, teneinde er in
alle stilte en rust het Mirakel van Am
sterdam te vieren.
Dingen, die eveneens zonder eenig
rumoer aan den openbaren weg ge
schiedden en die toch op de lange
haan veel meer voor de toekomst onzer
stad beteekenen dan deze, de massa
een oogenblik fel emotioneerende rel
letjes, waren: het begin van de dem-
ping van het stuk Vijzelgracht bij de
Weteringscshans en het begin van de
afbraak van de Bisschop-ruïne aan
den Dam, hoek Damrak, waarvan men
dezer dagen getuige was. Beide din
gen waren reeds geruimen tijd, ja
den achtereen. „ln de pen" en dat
er nu eindelijk schot in komt doet
deugd. De Dam zal nu althans weer
iets verder komen in de richting van
het behoorlijk aanschijn dat men toch
met recht van het hoofdplein van de
hoofdstad mag verwachten en een van
de ergste verkeersbenauwenissen in de
binnenstad zal tenminste een beetje
opluchting krijgen. Op de plaats van
de Bisschop zal een modern hoog kan
toorgebouw verrijzen dat als herinne
ring aan de nog voor het Bisschop
gebouw aldaar bestaande situatie een
gevelsteen zal bevatten voorstellende
een oude legende van Sint Nicolaas.
Op benoemden hoek stond namelijk in
het be<dn van de 17e eeuw een klein
huis, genaamd „huysS-terclaes dat
deze gevelsteen zelfs droeg, een her
innering op zijn beurt aan de oude be
roemde Sinterklaasmarkt, welke des
tijds op den Dam gehouden werd. Deze
mark is nog lang op den Dam geweest,
totdat in 1836 op het plein een hou
ten hulpbeurs werd geplaatst.
Op de plaats van het gedempte stuk
gracht komt een verbreede rijweg, die,
als ook de thans nog in den weg
staande H.B.S. tegen den grond gaat,
wat de volgende maand het geval
is, nog een stuk wordt doorgetrok
ken.
Artis aan het „dempen".
Er moet, figuurlijk gesproken, in
deze tijden allerwege heel wat gedempt
worden om de exploitatie-verliezen bij
diverse zaken en instellingen „dicht te
gooien". Een instelling, die op deze
wijze energieke demp-pogingen doet is
Artis, waarvan het ledental en de in
komsten nog maar steeds blijven
terugloopen, niettegenstaande de vele
nieuwe attracties die het Genootschap
den laatsten tijd ook voor niet-leden
verzon, niettegenstaande ook de ge
meentelijke subsidie, die het sinds
eenigen tijd geniet. Aan die subsidie
was de voorwaarde verbonden, dat in
de maanden Mei tot en met Augustus
zoogenaamde goedkoope Zaterdagen
voor stadgenooten zouden worden in
gesteld, waarop toegang wordt ver
leend tegen een kwartje in plaats van
tegen den anders geldenden prijs van
1.Het Bestuur is thans, nu de
inkomsten nog voortdurend blijven da
len, van meening dat die goed
koope dagen slecht gewerkt hebben in
dezen zin, dat ook velen, die, goed be
schouwd, nog best een gulden entrée
zouden kunnen betalen, thans ook in
grooten getale, tegen de bedoeling in
van die goedkoope dagen gebruik ma
ken. Het heeft daarom aan het ge
meentebestuur verzocht die voorwaar
de zoodanig te wijzigen, dat in den
vervolge die goedkoope Zaterdag in
Mei, Juni en de eerste helft van Juli
zullen komen te vervallen. Het Bestuur
is van meening, dat wanneer ook op
deze Zaterdagen de gewone toegangs
prijs zal worden geheven, er nog vol
doende gelegenheid blyft bestaan de
diergaarde voor 25 cent te bezoeken,
n.1. op Hemelvaartsdag, op de Zater
dagen in de tweede helft van Juli en in
Augustus, op Koninginnedag en op de
werkdagen in September. B. en W.
zijn thans het verzoek niet onwelge
vallig en zeggen voor de argumenten
van het Bestuur veel te voelen. Zij zijn
bereid, om het „dempen" bij Artis
zoo veel mogelijk in de hand te wer
ken en willen het Bestuur zooveel mo
gelijk steunen in zijn pogingen deze
instelling, die zoo tenvolle bij Amster
dam „hoort", te behoeden voor een
weggespoeld worden door den stroom
der nog altijd aanhoudende malaise.
Vervroegde peusionneering
b'j de Gemeente.
Wel is ons werkloozen-aantal de
laatste maand met een goede duizend
teruggekropen, maar het totaal is
ook nu nog niet minder dan een....
slechte 48000. Bij de gemeentedien
sten is er zelfs van een terugloopen
van het aantal werkloozen, die hier
dan in de z.g. G.A.R., oftewel Gemeen
telijke Arbeiders reserve worden on
dergebracht, nog geen sprake.
Het stijgt nog steeds, zoodat het
thans 1149 bedraagt tegen 793 in het
vorige jaar. B. en W. stellen nu,
nadat men in dezen in het Gemeen
schappelijk Overleg tot volle overeen
stemming was gekomen, aan den
Raad voor om aan de oudere werklie
den, die bij de diensttakken werk
zaam zijn, eervol ontslag uit den ge
meente-dienst te verleenen, onder toe
kenning van een uitkeering tot aan
het tijdstip waarop zij krachtens de
Pensioenwet aanspraak hebben op
ouderdomspensioen. Het aantal werk
lieden, dat thans 60 jaar of ouder is
of dit jaar dien leeftijd zal bereiken,
en voor wie de maatregel dan zal
gelden, bedraagt ongeveer 400. Het
ontslag van deze groep werklieden zal
tengevolge hebben, dat een belangrijk
aantal arbeiders der Reserve bij de
diensten kan worden tewerk gesteld.
Dit lijkt een alleszins redelijk voor
stel. Het middel van de vervroegde
pensioneering dat de gemeente hier
wil gaan toepassen is ongetwijfeld een
middel tot bestrijding der werkloos
heid dat ook huiten de Overheidsdien
sten en bedrijven op zijn minst de ern
stige aandacht waard is
Beste Jan.
Zooals je ziet, zit ik op Tosari te be
komen van 7 weken hospitaal, 't Is
hier heerlijk. Gewoon Hollandsch kli
maat, loopen in Europeesche pak-
keans. We hebben Hollandsche honger
en eten van Europeesche keuken. Boe
renkool met worst, erwtensoep. Vleesch
van koeien (en niet van sapi's), melk
dito dito. 's Middags is het te frisch
om te baden, dus doen we dat niet.
Alleen, bijna net als in de Jutterij, Za
terdags een warme douche, maar dan
hier in de mandiek^ner en in ons ge
liefd Den Helder in het Marine-Zwem
bad.
Maar amice mochten wij het genoe
gen hebben nog eens samen in Soera
baja te komen, dan kan ik je het
Bromo-hotel op Tosari aanraden. Je
kunt er n.b. ongestraft het kraanwater
drinken, zonder bang te zijn voor een
der vele Indische „Kalere's". Nu zul je
mij in een volgende brief vragen: „Ben
je nog de Bromo op geweest?" En nu
kan ik je al antwoorden: „Nee man!
daar lijm je me niet meer voor!" Mis
schien is dat wat voor vrijgezellen.
Maar als je tegenwoordig op het es
kader zit, ben je zoo weinig thuis en
als je binnen bent is er zoo veel loos,
dat je heusch in je vacantie geen be
hoefte hebt om je familie weer alleen
te laten en heusch wel eens met je
beenen op 2 stoelen wilt liggen. Hoe
wel ik dus dit ziekteverlof naar waar
de kan apprecieeren, spijt het me aan
den anderen kant toch de afgeloopen
bewogen marinetijd niet intenser te
hebben medegemaakt (ik hoop echter
je toch voldoende op de hoogte te heb
ben gehouden). Nog steeds helaas ver
schijnen er uitgelekte berichten in de
courant vanuit de commissie's of be
manning der „Zeven Provinciën". Ik
sluit hierbij in een stukje uit de loco
motief waarop je zelf maar commen
taar moet bedenken als het zoo is. Ik
kan het niet schrijven wat ik daarvan
denk. Moet je niet denken dat je hier
boven op Tosari met rust gelaten
wordt. Het actueel wereldnieuws wat
ik op de leestafel vond, behandeld het
Indisch leger (bij de bespreking van
de muiterij) en schrijft nu den land
macht-officier (let goed op de snier!)
„Het zijn geen blaaskaken en
melkmuilen, die met verdwaasde hoog
hartigheid op hun minderen neerzien,
godheidje aan boord spelen en den
ken, dat ben hen het intellectueele
menschdom eindigt".
(„Geen werd door mij gespatieerd).
De wilde geruchten deden hier de ron
de, dat er mobilisatie voor de vloot was
bepaald. De oorzaak hiervan was dat
het personeelsgebrek ontstaan uit de
talrijke arrestanten, verholpen moest
worden en toen in overleg met scheep
vaartmaatschappijen matrozen uit ver
schillende lichtingen zijn opgeroepen.
In een van mijn eerste brieven
schreef ik je, Jan, over den vooruitgang
in uiterlijk schoon van onze Krokodil
lenstad. De rooie brug als toegang tot
de Oedjoeng, de brug, die je 4 jaar ge
leden dagelijks eenige malen passeerde,
zul je niet meer herkennen, terwijl van
het Toendjoengan stadsbeeld alleen
toko Nam 'je nog bekend zal voorkomen.
Soerabaja heeft ook zijn vliegclub,
30 per uur om per Libel een uur te
vliegen en zoo Zondags is het toestel
vrijwel den geheelen ochtend in de
lucht (en de tropische ochtenden zijn
lang, dat weet je). Dan valt het toch nog
wel mee voor sommige menschen, die
malaise. Natuurlijk zijn marinevliegers
instructeurs. De toestellen van de K.N,
I.L.M. (op zijn Indisch „Knillem" ge-
noemdï komen dagelijks over Darmo
vliegen. Je kunt op het vertrekkende
oohtendvliegtuig gewoon je klok gelijk
zetten. Zondagmorgen versoheen een
Knilm-vliegtuig boven Tosari en cir
kelde boven de Bromo. Het waren toe
risten van het passagiersschip „Nieuw.
Holland". Zoo zie je Soerabaja en om
geving veranderen. Je zult het niet
meer herkennen als je terug komt
(voorloopig hoorde ik, dat je weer ge
ruild hebt). Nu, heusch, voor extra sok
varen behoef je nu niet naar Indië
komen. Je mag blü zijn, als je van je
tractementje rond kunt komen, maar
tot dat doel zie je sommigen van ons
's middags om 1 uur in de barre zon
naar hoven fietsen, terwijl aan een bios.
ooopje niet te denken valt. Wat dit
laatste aangaat, blijkt Piet van Twisk
wel eenig in zijn soort, 2 maal in de
week voor 90 cent, d.w.z. 4 hoofdfilms,
hier krijg je maar één hoofdfilm, en
een boel reclame voor minstens 1.50,
en dan je vervoer nog, Nee, Jan, jullie
hebben het zoo slecht nog niet daar in
de jutterij.
Tabé, we benijden jullie om je schaat-
rijden. Tot N. 13, een ferme 5.
HHNK.
