\J7Z\
Krakaiau-ramp50 jaar geleden.
VAN ZATERDAG IS AUGUSTUS 1633. (AUTEURSRECHTEN VOORBEHOUDEN)
Meer dan 30000 slachtoffers.
40 M. hooge vloedgolf teisterde de kusten.
In Batavia 30 uur duisternis.
door
door
Dr. J. SCHENKHOF.
Reeds in Mei 1883 kon men aan boord
van de schepen, die in Straat Soenda
langs het eilandje Krakatau voeren, een
ongewoon schouwspel waarnemen. De
vulkaan, waaruit het eilandje vrijwel
uitsluitend bestond, was na meer dan
twee eeuwen van rust weer gaan wer
ken. Een geweldige rookzuil steeg er
op uit, verhief zich bijna 12 km recht
in de lucht en verdonkerde den hemel.
Télkens zag men er bliksemstralen en
flitsen; uit den vulkaan klonk een
machtig gerommel op en uit een sinds
kort ontstanen krater sppot gloeiende
lava te voorschijn.
Dat alles was slechts voorspel, een
maanden lang zich rekkend voorspel
van de groote natuurramp. Eind Juni
opende zich een tweede krater. In den
avond van 26 Augustus bereikte de
rookzuil een hoogte van 27 km. De
lucht was ondragelijk heet en met eiec-
triciteit geladen. Aan de masten der
voorbijvarende schepen glom St. El-
musvuur en de matrozen kregen een
electrischen schok, als zij metalen voor
werpen anaraakten. Gedurende den ge-
heelen nacht weerklonk een dreunend
onderaardse}] gerommel.
De dag van de uitbarsting.
Zoo brak de morgen van den 27sten
Aügustus aan. Aanvankelijk scheen
het, alsof de zon de zwarte rookwolken
zou overwinnen. Het werd wat lichter
Maar tegen zeven uur klonk plotse'mg
het geluid van een ontploffing, zooais
de menschheid er nog nooit een bTeefd
had. Daarna verminderde gaandeweg
het daverende gedreun van den vul
kaan, maar de duisternis nam toe. Rook
en asch lieten geen straaltje licht door
en Batavia bleef dertig uur lang in
duisternis gehuld.
Het vreeseliikste kwam echter eerst
na de ontploffing. De vulkaan was let
terlijk opengespleten, tweederde van het
eiland was in de zee verdwenen. Het
water kwam in aanraking met de gloei
ende massa en door de stoomontwikke-
ling vormde zich er een reusachtige
vloedgolf, die meer dan 40 m hoog
de aangrenzende kusten van Java en
Sumatra, benevens tal van eilandjes
overspoelde. Meer dan 30.000 menschen
werden met hun dorpen en bun vee
weggespoeld.
De vloedgolf plantte zich over de ge-
h°ele aarde voort. De knal van de ont
ploffing was hoorbaar in een omtrek
van 3400 km een veertiende deel van
de aard-oppervlakte maar de lucht
druk ervan drong onhoorbaar door tot
Europa, waar tien uur na de ontplof
fing een vreemde schommeling van den
barometer werd geconstateerd.
Lichtende wolken haven
Europa.
Nog op een andere wijze zou men.in
Europa iets van de ramp in het verre
Indië bemerken. Bij zijn uitbarsting
had de Krakatau ongeveer 18 kubieke
kilometer materiaal omhoog geslingerd.
Gedeeltelijk werden zij in de omgeving
teruggevonden, waar zij verdeeld lagen
over een oppervlakte van meer dan
een half millioen km2. Gedeeltelijk wer
den zij echter ook in den vorm van stof
en gaswolken in de hoogere lagen van
S den dampkring geslingerd, waar zij
j tusschen 10 en 40 km hoogte rond
zweefden en jarenlang om de aarde
heen bleven hangen gedreven door
luchtstroomingen en door de aswente
ling der aarde. In November 1S83 be
reikten deze zilveren wolken Europa.
Als ze door de ondergaande zon werden
beschenen, zag men ze gloeien met een
glans, die van atwit tot purper va
rieerde. Er werden tal van wetenschap
pelijke verhandelingen over geschreven.
Een vulcanische cirkel op
de aarde.
Dat is nu een halve eeuw geleden.
De Krakatau is weer betrekkelijk rus
tig geworden, maar wii mogen niet ver
geten, dat hii deel uitmaakt van dien
gevaarlijken vuurcirkel rond den Stil
len Oceaan, waar vulkanische werking
en aardbevingen telkens terugkeerencle
natuurverschijnselen zijn. In die zóne
moet men steeds op verrassingen voor
bereid zijn. Als een ring van onrust zet
de vulkaanketen der aarde zich voort
vanaf de vulkaan in het ijs van Alaska,
via Californië en de Zuid-Amerikaan-
sche Andes naar Hawaï, Insulinde en
Japan, 81 van alle vulkanen op aarde
behoort tot dezen ring. Het schijnt, als
of de aardkorst hier bijzonder dun is.
Steeds opnieuw komt het gloeiend-
vloeibare magma door de kratertrech
ters naar boven, wanneer de druk te
krachtig wordt.
Waardoor die druk wordt veroor
zaakt, is nog niet opgehelderd. Met den
eigen aardkern hebben vulkanen en
aardbevingen echter niets te maken.
Hun haard bevindt zich betrekkelijk
dicht onder de aardoppervlakte, maar
nog wel onder de aardkorst, m.a.w. ook
wel onder de plastische laag, waarop de
j vastelanden drijven. In de bovenste la-
gen treden veranderingen in de druk-
j verdeeling op, waardoor eenerzijds ver-
plaatsingen en vervormingen van de
continenten optreden en anderzijds vul-
j kanische verschijnselen. De vulkanische
j verschijnselen zijn echter nog iets an
ders, en wel een proces, dat met name
in het permische tijdperk der geologie
het uiterlijk der aardoppervlakte geheel
heeft veranderd.
In dat tijdperk vormden zich de
groote gebergten der aarde en ook de
groote onregelmatigheden in de druk-
verdeeüng in de aardkorst. Veie vul
kanen, welke dienst doen als „veilig
heidskleppén", bevinden zich dan ook
by groote spleten in de aardkorst of
langs steil in zee neergaande kusten,
i waar de spanningen bijzonder groot
i ziin.
Vulcanisme in Europa.
I In het permische tijdperk vond men
ook in Europa tal van vulkanen, de
Eiffel, vertoont bijvoorbeeld nog tal
j van vulkaanvormige bergen en als men
i de jongere lagen van het Juragebergte
kon verwijderen, zou blijken, dat ook
i daar de cene krater zich naast de an-
dere schaart. De z.g. paalbouwers in de
Rijnstreek hebben nog wel vulkanische
uitbarstingen meegemaakt. Nu zijn de
vulkanische verschijnselen uit Oentraal-
Europa verdwenen, behalve dat er zich
in Zuid-Duitschland nog wel eens
zwakke aardbevingen van vulkanischen
oorsprong voordoen.
Zon en maan oefenen hun
invloed uit.
De drukverdeeüng in de aardkorst is
echter niet de eenige oorzaak van een
vulkanische uitbarsting. Meer en meer
komt men tot de opvatting, dat ook in
vloeden, welke op de aarde inwerken,
hier een rol bij spelen. Hierbij denkt
men vooral aan de maan, die immers
het verschijnsel van eb en vloed veroor
zaakt en zelfs een soortgelijk verschijn
sel, hoewel in minder sterke mate, in
het vasteland. Verder heeft men opge
merkt, dat de dagen van volle en nieu
we maan met het oog op de activiteit
der vulkanen bijzonder kritiek zijn.
Een andere storing vermoedt men in de
zonnevlekken, die zooals bekend groo-
ten invloed uitoefenen op de electrische
verschijnselen op aarde en o. a. in ver
band staan met de z.g. magnetische
stormen. Er zijn zelfs geleerden, die
verwachten, dat men eenmaal vulkani
sche uitbarstingen zal kunnen voor
spellen door zonnevlekken en maan-
phasen met elkaar te combineeren. Zoo
ver is de wetenschap intusschen nog
lang niet; op het oogenblik moet men
zich er toe bepalen, de werkzaamheid!
der vulkanen te controleeren wordt
zij heviger, dan kan men aannemen, dat
er binnenkort een uitbarsting zal plaats
vinden, doch omtrent het tijdstip daar
van blijft men in het onzekere.
De verkeerde wereld.
Of: hoe de gans hier den vos ving.
(„Berlinske Tidende").
Ik dank u wel voor het mes, dat ik
van u gekregen heb!
Maar boy, dat is immers maar een
kleinigheid.
Ja, dat zei ik ook al, maar moeder
zei, dat ik u toch bedanken moest!
Auteursrechten voorbehouden.
(Slot).
„Nu u!" „Graag!" Krampach
tig knijpend aan de touwen, stond Lily.
Maar.het ging, en allengskens ging
het vlotter. Een menigte zeilers volgde
tenslotte met gespannen aandacht de
evoluties van Lily met haar nieuwen
partner in de gliiboot.
Opeens: riet! Bom, daar lag ze van
de plank af. „Vasthouden!" dacht ze.
Maar toen merkte ze. dat ze door vast-
hoi^en steeds dieper en dieper ging
de plank, sneed zichzelf onderwater.
Het werd groen en zwart voor haar
oogen.
Tenslotte liet ze los en kwam be
houden boven. Haar longen zogen de
lucht in. Gelukkig! De boot draaide
met een boog bij en hii heesch haar aan
boord.
Om van den schrik te bekomen legde
ze de boot neer bii „De Otter" en dan
sten daar een uurtje op de heete muziek
van Duke en Ro.v en Billy.
Toen moest ze naar huis. Hij wilde
haar wegbrengen. Soit! In minder dan
geen tijd waren ze thuis in z'n
Hispano.
„Mag ik u vanavond om een uur of
negen komen halen? Dan kunnen we
nog even naar het „Hof van Holland".
„Einverstanden."
Lilv lag op haar divan en dacht...
Waaraan ze dacht zou ze niet in een
paar woorden kunnen zeggen. Het was,
alsof ze haar nieuwen vriend en Pierre
tegen elkaar afwoog. Als het toch maar
waar was van Pierre. Als het maar alle
maal waar was, wat hij gezegd en ge
schreven had..,, dan had je hem toch
liever dan dien anderen, die., je moest
er niet aan denkengetrouwd was.
Ja, getrouwd!
Op het oogenblik van het afscheid
had ze het gezien. Aan z'n rechterhand,
die donkerbruin was van de zon, blonk
een zilveren ring met een emeralde
steen. Om den ringvinger naast dien
ring was een witachtig bandje om de
overigens bruinen vinger. Daar was het
zonlicht onderschept, daar moest een
ring gezeten hebben en deze moest na
tuurlijk een trouwring geweest zijn,
anders behoefde hij niet te worden af
gedaan
Plotseling werd ze in haar gedachten
gestoord door het geluid van de claxon
van haar wagen: Pierre!
Vermoeid en bezweet stond hij voor
haar in stoffig reiscostuum. Maar in
zijn vermoeid gelaat blonken een paar
lachende oogen.
„Je moet maar boffen", zei hij. „Ik
moest voor de zaak naar Londen, om
dat Gris in Hoek van Holland zat met
vacantie. Mijn eenige kans was Gris te
vinden. Ik nam je wagen en ijlde naar
Hoek. En jawel, daar loopt Gris te fla-
neeren: grijs pak. witte handschoenen,
gestikte dop. Ik vertel hem m'n situatie
en het eerste wat hij zegt is: „Ach.
kerel, laat my maar even gaan. Wat heb
ik hier: zand en water, en eten en weer
water en zand en slapen. Laat mij maar
even naar Londen wippen. Londen is
Londen hè! Hier verveel ik roe dood!"
springen van blijdschap en ben direci
hierheen geraced. Maar lekke banden
je moet eens nieuwe koopen heb
ben gemaakt, dat ik nu pas hier ben.
Om negen uur stond een bruinge
brande jongeman tevergeefs met z'n
wagen voor Lily's huis te toeteren. Ook
op z'n bellen kreeg hii geen gehoor.
„Hm, vreemd", gromde hii en schoof,
op weg naar huis, z'n trouwring weer
aan z'n vinger.
