AM SI
rE R DAM SC H E L
BRIEVEN
MARINE-BRIEVEN UIT INDIË.
-
F De Koningin in de stad.
Deze week was in de eerste plaats de
week van het traditioneele Koninklijke
bezoek. Het Paleis op den Dam is voor
enkele dagen weer eens uit zijn schijn
dood gewekt. In plaats van een min of
nieer terzijde van het moderne leven
staande oudheidkundige curiositeit,
waarlangs heen de stadgenooten dage
lijks loopen en rijden zonder er ook
maar eenige aandacht aan te wijden en
die alleen maar voor de vreemdelingen
in de touring-cars interesse schijnt te
hebben. inplaats van een oude rela
tie die men zooveel mogelijk negeert,
is van Oampen's bouwwerk deze week.
nu de Oranje-standaard aan den koepel
wappert, de ramen open staan en de
wacht betrokken is, plotseling weer het
centrale, bewoonde huis geworden,
waar het leven niet meer langs gaat.
maar waar het. als om het natuurlijk
middelpunt, omheen cirkelt.
Dat myn diagnose, gesteld naar aan
leiding van c'en Koninginnedag van dit
jaar, waarbij ik opmerkte, dat de
doordachte Oranje-gezindheid ditmaal
aanmerkelijk grooter was onder het
hoofdstedelijk publiek dan in lange
jaren het geval bleek, een juiste was,
wordt wel bewezen door het feit, dat er
dit keer, ter gelegenheid van dit „be
zoek" veel meer gevlagd wordt en veel
meer Oranje wordt gedragen dan
anders.... Ook wordtd.it bewezen door
de zeer bijzonderiijke programpunten,
c'ie dezen keer aan ce orde zijn, als de
bloemenhulde bij aankomst (de z.g.
Burgerzaal lag opgetast met een groot
aantal kleurrijke en geurige welkomst
gaven van financieel machtige licha
men en personen zoowel als van kleine
luijden) en de huldiging in het Stadion
op Zaterdagmiddag, waarvoor, naar de
kaartverkoop te oordee'en. buitenge
woon groote belangstelling bestaat.
Achter de coulissen der ewt-
houders-crisls.
Nu de publieke aandacht voor het
grootste deel uitgaat naar het Paleis,
blijft er voor wat er op het oog-mblik
op en in verband met het Prinsenhof
gaande is, niet veel aandacht over.
Overigens geschiedt „wat er gaande"
is in onze gemeentelijke politiek. in
de eerste plaats inzake de wethouders-
cris's. op het oogenbük voor het
grootste deel nog achter de coulissen.
Slechts even is juist dezer dagen het
gordijn op ge van, voor enkele
oogenblikken, met de publicatie van
het schrijven, dat de S.D.A.P.-sche
Raadsfractie aan de V. D. en R. K.
fracties zond, benevens het daarop ge
volgde- antwoord van de laatste. De
rood© Raadsfractie deelt in bedoeld
schrijven mee, dat. door toedoen van de
verklaring van wethouder Kropman ir.
ce Raadsvergadering van 6 Juli i.l.
(waarbij te kennen werd gegeven, dat-
de meerderheid van B. en W. zouden
aftreden als de loonsvoordracht ver
werpen werd), de bestaande overeen
komst met de vrijzinnig-democraten en
de Katholieken „verbroken" werd de
overeenkomst n.1., behelzende, dat de
drie genoemde fracties zich op een
(democratisch) program voor de eerst
volgende zittingsperiode verbinden. De
S.D.A.P.-fractie is nu van oordeel, dat
„als consequentie van deze verbreking
der overeenkomst, de leden van het
college van B. en W„ aangewezen door
de verbonden fracties, dienen af te tre
den. Hun éigen wethouders ziin dan
ook maar al vast begonnen met hun
mandaat ter beschikking te stellen.
De R.K. fractie heeft daarop, in een
thans ook gepubliceerd schrijven o.m.
geantwoord;, dat zii „heeft kennis ge
nomen van dé feitelijke handeling der
door Uw fractie aangewezen wethou
ders" en dat de .rechtvaardiging" In
het S.D.A.P.-sche schrijven van die
handeling gegeven, naar het oordeel
der katholieke fractie „heter geslaagd
zou kunnen worden geacht, wanneer zii
bedoeld was als voorwendsel voor het
sociaal-democratische standpunt ten
deze, dan als verdediging daarvan.
Men kan hierbij terzijde opmerken,
dat dit „oordeel" niet alleen het oordeel
is van de Katholieken en van andere
„burgerlijke" partijen, maar dat,
naar wij uit de beste bron met zeker
heid weten, deze opvatting ook in den
boezem der federatie Amsterdam van
de S.D.A.P., tij-lens de gedelegeerden
vergadering, cie over aftreden of aan
blijven der wethouders moest beslis
sen, tot uiting kwam. Er waren ook
onder de roode gedelegeerden zélf en
kelen, die hier van „voorwendsel" ge
waagden en van oordeel waren, dat
deze geheele manoeuvre van het aftre
den der roode wethouders nergens
anders om begonnen w as (ten om tegen
de komende Raadsverkiezingen in een
gunstige positie (die der.... oppositie
namelijk!) te staan.... En daar moest
men, zeiden zii. dan ook eigeniijk maar
openlijk voor uit komen! We zullen
ons overigens maar niet in dit politieke
wespennest steken, dat, naar men ziet,
er van binnen ingewikkelder uitziet,
dan men op het eerste gezicht zou ge-
looven, en maar in het midden laten
aan welke zijde de waarheid ligt....
Uit het Katholieke schrijven valt ten
slotte nog op te maken, dat de R.K.
fractie er van haar kant niet aan denkt
ook haar wethouder een aftreden te
adviseeren. Integendeel, zii heeft wet
houder Kropman uitdrukkelijk ver
zocht aan te blijven, juist omdat zii het
door de S.D.A.P. gelegde verband tus
schen aftreien-als-wethouder en zieh-
sr huldig-rekenen-aan-contractbreuk ten
ecnemale ontkent.
Het nieuwe tooneelseizoen.
Laat ons verder de coulissen op het
Prinsenhof maar coulissen laten en
daar terugkeeren als het gordijn, met
den aanvang der_ Raadsvergaderingen
in het nieuwe seizoen, voorgoed ge
haald wordt. Dat zal binnenkort ge
schieden en men zal dan ook weder
om wethouder Polak achter de groene
tafel op het tooneel zien zitten. Ook hi.1
is demissionair en zal spoedig van de
bestuurlijke planken verdwijnen, maar
hij heeft aan ziin ziek zijn, vele
weken was hii met „ziekteverlof",
toch geen reden willen ontleenen nu
ook de laatste Raadsvergaderingen on
der het oude college van B. en W. te
missen. Hii wil bliikbaar, deze week
hervatte hii zijn werkzaamheden ten
stadhuize, in het harnas als bestuur-
"der sterven. en dit strekt hem tot
eer
De échte tooneel gordijnen gaan in
deze dagen verder ook weer omhoog;
het nieuwe tooneelseizoen zet in en de
vele nieuwe gezelschappen komen zich,
naast, degenen, die. het vorige seizoen
overleefden, aan het publiek voorste
len. Onze Stadsschouwburg zal ook dit
jaar geen „vaste bespeler" herbergen,
inaar past, zou men kunnen zeggen, ook
dezen keer nog 't „verdeel en heersch"-
systeem toe. Het winterseizoen telt
voor onzen gemeen tel ii ken schouwburg
39 week-ends. Van die 39 week-ends.
Vrijdag, Zaterdag en Zondag, spelen
Saalborn, het Groot Nederlandsen (van
Johan de Meester en Paul Huf), het
Nieuwe Schouwtoonel en Het Masker
elk drie, de Wagnervereeniging twee,
zocdat er 25 resten voor het Amster-
damsch Tooneel (van Van Dalsum De-
fresne), dat dus het leeuwendeel krijgt
en dit inderdaad ook verdient! Maandag
wordt de dag van de buitenlanosche ge
zelschappen van den Kunstkring voor
Allen, van de Fritz Hirsch operette, de
dansavonden en enkele volksvoorstel
lingen van de Italiaansche Opera. De
Dinsdagen zijn verdeeld tusschen het
Rotterdamsch Hofstadtooneel en de
Fritz Hirsch Operette. De Woensdagen
zijn gelijk verdeeld tusschen de vier
gezelschappen, die de week-ends spelen
en van de Donderdagen ziin er zestien
voor c'e Italiaansche Opera.... Voor
onze schouwburgbezoekers wordt een
en ander een ware puzzle; zii zullen,
wegens deze ingewikkelde regeling, in
de komende maanden wat het Leidscbe
plein betreft nog dikwiils min of meer
in het duister rond tastenFiguur
lijk gesproken dan altijd! Letterlijk ge
sproken zal daarentegen onze hoofd
schouwburg dit seizoen juist in het
licht komen te baden. Met een groot
aantal schijnwerpers zal men 's avonds
de kast op het Leidsche Plein een wat
feestelijker aanzien geven. En dit mocht
dan ook wel eens. Nu dé omliggende
café- en hotelgebouwen den laatsten
tijd voortdurend meer zijn gaan „illu-
mineeren", stak de schouwburg, een
gang waarheen door het publiek, wil
het goed ziin, toch als een min of meer
feestelijke gebeurtenis moet gevoeld
worden, daar wel heel somber tegen af.
Opening Merwede-brug.
Een feestelijk gebeuren zal men bin
nen enkele dagen waarschijnlijk ook
kunnen meemaken op den Muider-
straatweg aan den overgang bij het
Merwedekanaal. Op 15 September a.s.
hoopt men n.1. de nieuwe vaste brug in
gebruik te kunnen nemen en dat feit is
zeker wel een feesteliike „opening"
waard! Het Departement van Water
staat, dat dén weggebruikers deze goe
de gave in den schoot heeft geworpen,
I is echter zélf niet van plan óe een of j
andere feestelijke plechtigheid aan het
openstellen te verbinden. Een aantal
Gooische forensen doet thans moeite
een onzer „groote organisaties op toe
ristengebied" (en dat zal dus wel öf de
A.N.W.B., èf de K.N.A.C. zün) tot het
op otuw zetten en het regisseeren van
een inwijdings-demonstratie te bewegen.
Barometer „Iets" vooruit
Eindigen wij ditmaal met het vermel
den van nog een verheugend feit,
ditmaal niet in verband staande met
onze verbindingen te land. maar met
onze verbindngen te water. Ik doel hier
op het feit, dat volgens de laatste cijfers
thans in onze haven nog zijn opgc.egd
33 schepen. tegen 63 in September
van het vorige jaar. Dat is .dijs een
teruggang van bijna de helft. Waar de
haven in zekeren zin als barometer kan
gelden voor den toestand van het eco
nomisch bestel in de hoofdstad. jpag
men hieruit concludeeren. dat die toe
stand althans iets vooruit is gegaan.
En dat is in deze tijden al veel!
Beste Jonker Jan.
„Divisie A is afgelost" en er was
geen bijzonders, zoo kan ik deze ver
licht zeewacht mooi gebruiken om mijn
wekelijkschen brief aan jou te typen,
want morgen komen we in Makassar
aan en ligt om zoo te zeggen de „Snel-
dienst" klaar om te vertrekken, zoodat
onze facteur nog maar net de zaak aan
boord kan bezorgen. We liggen na een
aldoor oefenende oversteek van Soem-
bawa naar Celebes ten anker in de
buurt van Tana keke en hadden te
kampen met vrij veel ombak (deining).
Als je dan op een jager zit en je ziet
zoo 's nachts die clvisie on.erzce-
booten voorbij ploeteren, waarschijn
lijk nog met dichte luiken, dan ben ik,
ondanks de ontberingstoelage, die jij
maandelijks aan moeder de vrouw tei
hand kunt stellen, toch maar blij niet
bij dezen dienst geplaatst te zijn en
gun ik je dat buitenkansje van harte.
Vooral als je daarbij in aanmerking
neemt, hoe goed of wij het hier aan
boord hebben. Ik schreef je meen ik
al, dat wegens een noodige reparatie
op het M.E. van Hr. Ms. „Piet Hein",
er overgepakt moest worden op de
„Kortenaer", welke laatste jager een
der eerste leveranties van Burgerhout
wras en die met zijn betimmering in
longroom en hutten er belangrijk
mooier uit ziet als bijvoorbeeld de
ijzeren wanden van „Banckert" en
„Van Nes", én waar het zich laat aan
zien, dat we vóorloopig nog wel niet
in ernst gevéchtskiaar zullen behoe
ven te maken, zal er zoolang ook wel
geen sprake zijn van wegbreken van
deze zoo gezéllig staande lambrisee
ring, waar jullie dan waarschijnlijk
even afgunstig naar kijken als wij
naar de ontberingspegulynen der on-
derzeebootmenschen. Dezer dagen kre
gen we van de werf terug een zwaar
verschroom de granaat van 12 cm
scherpe excercitie, welk „dingetje", om
met onzen thans gepensionneerden
majoor-konstabel Voordenberg van het
Instituut te spreken, „doodgemoede
reerd aan was komen sukkelen en op
de schijf was komen te liggen". Zulks
vond plaats tijdens de vorige gevechts
schietoefeningen van de „Piet Hein"
op een afstand van een zeven duizend
meter. Als merkwaardigheid en als
herinnering aan dezen zoo kundigen
onderofficier, hebben we het betrok
ken object thans als sieraad aan boord.
In een van mijn vorige brieven schreel
ik, dat de overste Mackay de parade
van 2 Augustus zou conimandeeren.
Dit is onjuist geweest, want onze vroe
gere eerste officier van het Instituut,
de overste van de Mariniers Dorren
was Parade-commandant. Alhoewel,
waar wij Koningin-Moeders verjaar
dag in zee waren, wij dit voor Soera-
baja nieuw gebeuren niet zelf konden
meemaken, zoo heeft de voorparade op
de Krokodilsche burgerij reeds indruk
gemaakt en viel vooral het mooie mar-
cheeren van het „korps" op. Een tele
gram uit Holland meldde ons hoe of
onze „soldaten" tijdens de vierdaag-
sche afstandmarschen tegen hun hoo-
nende burgers van den wal zijn ten
strijde getrokken, hetgeen hier met
adheasie-betuigingen werd begroet.
Op de begrooting hier heeft de Ma
rine nog meer moeten bezuinigen,
neen, men kan er onze autoriteiten
geen verwijt van maken, dat er niet het
uiterste gedaan wordt om aan dé
eischen, in den Volksraad gedaan, te
gemoet te komen. Overigens is het
hier in de pers een voortdurend
kankeren op gevonden staaltjes van
weinig bezuinigingsbeleid bij de over
heid, waarbij men zich niet ontziet
min of meer duidelijk personen te noe
men en de zaak aan de kaak te stellen.
Het is inderdaad een feit. dat er in het
civiele leven hier nog harder klappen
vallen als in de ambtenaarswereld,
maar vraag ook niet hoeveel meer daar
in boemperiodes werd verdiend, ter
wijl wij bij de Jan Kaas steeds ge
speend bleven van tantièmes, werden
bij den handel en cultures vele duizen
den als zoodanig gebruikt. Ik voor mij
vind dat voortdurend aan de .vaak
stellen van menschen, Europeanen,
hooggeplaatste personen dikwijls, op
deze min of meer snierende duidelijke
wijze hier te lande in de pers, hoogst
hinderlijk en fnuikend voor ons pres
tige en voor het gezag. Wij behooren,
en zeker het gezagsapparaat niet. hier
te lande niet aan den publieken
schandpaal gezet te worden, daar
smult de in dezen tijd toch al nationa-
lisitsch aangelegde inlander van en
zulks ondermiint het gezag. Zoo er clan
al misstanden mogen zijn geconsta-
teerd, zoo wüze men discreet den be
trokkene er op, dan wel diens supe
rieur, maar hier in Indië moet coute
que coute ons prestige gehandhaafd
blijven.
Aangaande Nieuw-Guinea, het land
dat den laatsten tijd in het brandpunt
der publieke belangstelling staat, las
ik dezer dagen twee zeer merkwaar
dige berichten: ten eerste, dat er in
Holland een officieele waarschuwing
heeft geklonken tegen immigratie daar
naar toe, terwijl men hier vol enthou
siasme steeds meer menschen daar
naar toe laat trekken, en ten tweede,
dat blijkbaar als gevolg van de belang
stelling in dit eiland de rechter te
Manukwari om rechtsprekende assis
tentie heeft verzocht, aangezien Z.W.
E.G. het werk niet meer afkon. Ik wei
ger echter de gevolgtrekking te ma
ken, dat de komst van veel kolonisten
de oorzaak is van de toenemende druk
te van hoogergenoemde autoriteit.
Er ziin tegenwoordig Vele Europe
anen, die, als ze per spoor moeten
reizen, zulks in de eerste klas harde
banken doen. De niet in Indië bekend
zijnde lezer zal dit niets bijzondefs
vinden, in Holland is dit algemeen
het geval, maar hier te lande was het
tot voor korten tijd zeker geen ge
woonte. De treindirectie houdt, door
het zooveel mogelijk in een komparti-
ment samenbrengen van Europeanen
daar reeds rekening mede, thans
gaat men, evenals zulks op de groote
internationale treinen in Europa het
geval is, over tot hét verhuren van
zitkussens. Een en ander wel het
bewijs, dat er met het derde klas rei
zen van menschen, die vroeger in eer
ste of tweede klas zaten, rekening
wordt gehouden.
We hebben in Soerabaja bezoek ge
had van de hier op tournee zijnd©
voordrachtartiste Charlotte Kohier,
welke declamatrice hier heel erg in d©
mode is geraakt, welk laatste feit haar
waarschijnlijk geen windeieren zal
leggen. In de courant werd de aandacht
gevestigd op het feit, dat tegelijk met
deze artiste een andere redenaar op
het tournee was hier in de Oost, ƒ.1.
een hervormd predikant, die, hoewel
zeer verdienstelijk werk verrichtende,
nu uit den aard der zaak minder „en
vogue" was. Nu. hier hebben we fti
onze b\i uitstek bloemrijke marinetaai
maar één antwoord op: „Wat ©en
weer!" Het publiek en zeker het In
dische publiek, vindt het uit den aard
der zaak belangrijk plezieriger om
naar een podium te kijken met Char
lotte er op, dan naar den katheder van
onzen dominee op te staren.
Beste Jan, het is al bijna weer anker
op, ik beloof je, ik zal in Makassar
eens den wal opgaan en kijken of ik je
in mijn volgend schrijven niet eens wat
meer van deze stad kan vertellen,
maar als kontraprestatie verwacht iTt
van jou, dat je weer eens een wande
ling door Nieuwediep en het oude
Helder gaat maken, want naar ik hoor
de van een pas uitgekomen roergan
ger op een mijner vele hondewachten
is er weer een bende nieuws uit de
Jutterij te vermelden.
Seiamat tl'»>er (de H.W. zit er bijna
op).
Je vriendje,
HENK.
