Groote mannen van voorheen. Blaf-Gekibbei naam van dien anderen grooten uitvin der, dien eenzamen en ernstigen, werk- zamen en weldadigen, veelzijdig begaaf den man, die de door hem vergaarde rijkdommen ten algemeenen nutte wensohte na te laten, met Alfred Nobel. Want zooals men den naam van Justus von Liebig vaak koppelt aan 't vleesoh- extract, dat hii propageerde, zoo ver- bindt men den naam Nobel ook aan den prijs, dien veie landgenooten mochten verwerven. De studie van het leven en het werk van dezen merkwaardigen num is zeer aantrekkelijk en volstrekt niet alleen voor hen, die belangstellen in de ontwikkeling der techniek van de ontploffingsmiddelen, maar eveneens voor hen, wien de kennis van dezen mensch als mensch interesseert. AJfred Bernhard Nobel werd den 21sten October 1938 geboren te Stock holm, onder tamelijk zorgelijke omstan digheden van zijn vader Immanuel, als derde van vier zoons, die allen een ver boven het middelmatige zioh verhef fende begaafdheid hadden.l) Alfred ontving van Moeder Natuur een ziekelijk, zwak lichaam, maar een lijken, veelzijdig begaafden geest, die zich in vele richtingen leerde uitstrek ken. Zijn verstand neigde tot experi- menteeren en uitvinden, waartoe ge duld en volharding, naast wetenschap pelijke denkkracht bij hem aanwezig bleken; maar tevens naar de literatuur. Weinig schijnt het gescheeld te hebben, of hij was in zuiver literaire richting verder gegaan. Hij drukte zich met het grootste gemak in vijf talen uit en bleef zijn heele leven een warme belangstel ling koestereu voor literatuur; zelfs heeft hy schuchtere pogingen gewaagd tot poëtische en prozaïstische uitingen van zijn gemoedsleven. Ook is hij van jongs af bezield geweest met denkbeel den omtrent internationale verbroede ring. Ofschoon hii veel tot stand heeft ge bracht zoowel in technischen als in finantieeleu zin, vraagt men zioh af, tot welke nog grootere ontwikkeling zijn arbeidskracht nog wel zou hebben kun nen komen, indien hem een technisch- wetenschappeiijke opleiding deelachtig zou hebben kunnen worden. Want Al fred was in hoofdzaak autodidact, ai heeft hii dan ook een zeldzaam begaafd huisleeraar gehad. Hij ging eerst op S-jarigen kef tijd naar de lagere school en bleef daar door de verhuizing van de familie naar Pe tersburg slechts één semester. Ziin ge tuigschriften waren reeds daar zeer goed. In Petersburg kregen de drie zoons eerst een Zweedschen, later een Russisohen huisleeraar, die een jaar of acht lang hun alle drie gelijktijdig blijk baar zeer veel heeft bijgebracht en, zoo als reeds is gezegd, een hoogst begaafd iemand moet geweest ziin, want alle zoons werden wetenschappelijk ge schoolde ingenieurs, zonder ooit ver der eenige school te hebben doorloopen en ook menschen met humanistische kennis en belangstelling. Tevens moet Alfred in kennis met zijn twee oudere broers gelijk gestaan hebben. Dit on derwijs duurde tot 1850. Op 17-jarigen leeftijd schijnt Alfred op reis gestuurd te zijn en zich op allerlei plaatsen ken nis en ervaring te hebben verschaft, o. a. in Hamburg en Parijs; veel is ech ter daarover niet bekend. In 1851 of '52 moet hij in Amerika geweest zijn bij J) Robert, geboren in 1829, Ludwig, geboren in 1831, Alfred, geboren in 1833, en Emil. geboren in 1843. De eer ste twee hebben grooten naam gemaakt in de petroleum-industrie in Bakoe. den Zweedschen ingenieur Ericsson, eer. scheepsconstrupteur. In Juli 1852 was hii weer in Peter burg en trad in dienst bii ziin vader Echter was hii toen reeds vaak ernstig ziek. In 1857 bleken reeds zijn uitvin- derstalenten en kreeg hii ziin eerste octrooi op een gasmeter, het eerste van een reeks van 355. die hij gedurende zijn leven in verschillende landen aan- vroeg. Toen Immanuel in 1859 naar Stock holm terugkeerde (hii moest zijn ma chinefabrieken aan zijn schuldeischers overlaten), bleef Alfred met Robert sa men op kamers achter; Ludwig was in middels getrouwd. Hii vervolgde later zijn verschillende uitvindingen, waar bij hij ook met nitroglycerine werkte, waarop zijn en zijns vaders aandacht was gevestigd door twee hoogleeraren in Petersburg (Sinin en Trapp). Ten tijde van den Krimoorlog schijnt Im manuel reeds er mee gewerkt en later later ook zwart kruit met nitroglyce rine gemengd te hebben, wat echter on bevredigend uitviel. In '62 lukte het Al fred het nitroglyoerine. in tegenwoor digheid van Robert en Ludwig, onder water tot ontploffing te brengen. In 1863 kwam hii, op verzoek van zijn vader, naar Zweden om dezen te heipen bij een nieuw soort kruit. Daar Imma nuel wel eens te spoedig met zijn eigen resultaten tevreden was, leidde dit tot een belangrijk meeningsverschil tus- schen vader en zoon. dat echter werd bijgelegd, zoodat in 1863 Alfred op zijn naam octrooi kreeg op nitroglyeerine- houdend kruit. Men ondernam den aan maak van nitroglycerine in Heleneborg. waar 3 September 1864 het ontzettend ongeluk gebeurde, dat aan zijn broer Emil en 4 andere personen het leven kostte. Dit dreigde de onderneming met den ondergang, maar door de hulp van een Zweedsch millionnair Smitt slaagde Alfred er toch in een maatschappij op te richten, ce Nitroglycerin A.G., die zijn patent voor 100.000 tlialer overnam. Eind 1846 vond Ascanio Sobrero in Turijn, die een tijd bii Pelouze in Pa rijs gewerkt had (Pelouze had in 1837 een ontplofbare stof ontdekt door in werking van zeer sterk HNO» op cel lulose), dat bij inwerking van salpeter zuur en zwavelzuur op glycerine een explosieve olie ontstond, die hii pyro- glycerine noemde. Dergelijke explosieve nitraten vond hij ook van suiker en manniet; de chemische samenstelling kon hü echter niet bepalen. In het be gin der 70er jaren bood de kort tevoren opgerichte Zwitsersch-Italiaansche No- bel-maatschappü hem de positie aan van wetenschappelijk adviseur, hetgeen hij tot zijn dood toe gebleven is. Een paar honderd gram nitroglycerine, in 1847 door Sobrero gemaakt, bevinden zich nog in de fabriek in Avigiiana. Sobrero deponeerde het daar in 1882, omdat zijn opvolger-hoogleeraar het te gevaarlijk vond, dat in zijn laborato rium te bewaren. Nog ongeveer 15 paar na de ontdek king van 1846 bleef nitroglycerine meer een wetenschappelijke merkwaardig heid. De eenige toepassing berustte op de physiologische werking (de Vrij). De proeven van Immanuel Nobel zijn ree<ls vermeld; de resultaten daarvan brachten Alfred er toe om een bizon- dere ontsteking te gebruiken. Hij had gevonden, dat nitroglycerine in een ge sloten glazen buis, gestoken in een me talen buis met buskruit, dat met een lont ontstoken werd, met groote heftig heid detoneert. Dit was de basis van wat wij thans noemen „aanvuurlading" of „initiaallading", een ontdekking van veel verder strekkende beteekenis dan de overige van Alfred. Op ver*hi «nde wijzen beproefde hii een initiaalimpuls te geven. o a. met behulp van slaghoedjes. Hii vond ook. dat de werking van de ontsteking samenhing met de detonatiesnelheid en dus met de brisantie, die pas veel later tot meer dere klaarheid zouden komen. In 1865 werd de fabrikatie van nitro glyoerine. die na het ongeluk van 1864 niet langer toegestaan was in liet stads gedeelte, voortgezet in een nieuw ge bouw aan de Vintervik bii Stockho'"1. in hetzelfde jaar bouwde Robert een fabriekje bii Frederiksberg in Finianu. Inmiddels was Alfred naar Hamburg vertrokken en stichtte daar, met enkele financiers, die hii wist te interesseeren, de firma „Alfred Nobel en Co. (later en thans nog „Dynamit A.-G. vormals Alfred Nobel en Oo die in Krümmel aan de Elbe, in de buurt van Hamburg een fabriek oprichtte. Toepassingen vond de nitroglycerine meer en meer sinds 1863 in verschil lende, eerst Zweedsche. graniet- en an dere steengroeven. De prijs bedroeg toen nog 2*4 krone per pond. De Duit- sche fabriek leverde naar Duitschiand. Oostenrijk. België, Engeland. Amerika. Australië. (Wordt vervolgd). Weet je nog, lieve Eduard, den dag toen wij elkander leerden kennen? Ja, ja, wij zaten met zijn dertienen aan tafel! („Rire"). Benjamin Franklln. 17 Jan. 1706 -17 April 1790. N.-Amerikaansch staats man. Eerst zeepzieder, daarna boek drukker, schrijver, boekhandelaar, chef der postergen, ontdekte bliksem afleider, was voorvechter voor volks vrijheid. Werd afgezant te Parijs en voorz. der ver. tot opheffing der sla vernij. Plet Joubert Georgetown (Kaapko lonie) 27 Maart 1900 Pretoria. Boe rengeneraal. Aanvankelijk veehande laar, was hij spoedig bekend als een der beste naturellenkenners. Opge klommen in den vrijheidsoorlog tot commandant-generaal, was hij als zoo danig de bekendste vechtgeneraal in den Boerenoorlog. H. M. Stanley. 28 Januari 1841 Wales10 Mei 1904 Londen. Grootste Afrika-reiziger. Op 3de jaar in armen huis, werd op 17de jaar scheepsjongen, Amerikaansch soldaat, later reizend journalist. Door ontdekkingstochten in het Congogebied opende hy een water weg 4000 km lang, in het binnen», van Afrika. Adrlaan Brouwer. 1605 Oudt-naen 1 Februari 1638 Antwerpen. Als w uit huis geloopen, kwam te Alitwer^ onder leiding en invloed van den S(.k-| der van Brueghel; ging naar N.-NW' land in Haarlem onder invloed J» Frans Hals. Bracht N. en Z.-NedJ landsche schilders tot elkaar. Bekend ste werken zijn; Vechtende kaartSD! Iers, dobbelende soldaten, zelfportret Willem Usseltnck. 1567 Antwerpen 1647 Antwerpen. Kr|jgt z|jn opleidt als koopman, werd Calvinist en te, slotte een zoo vurig aanhanger van hei nieuwe geloof, dat hij zijn vaderstad moest verlaten. H(j vestigde zich te Middelburg en ewrd daar een der od. richters der Wrest-Indische compagnie Daniël Defoe. 1660—26 April 1731 Engelsch schrijver. Zijn bekendste werk is: Roblnson Crusoë. geschreven nadat hij de lotgevallen van matrou Selkerk gehoord had. In het verhaal- hoe een eenzaam mensch op een eiland zichzelf helpen kan, daarmede tevens en beeld gevende van de ontwlkkelinü van den menaeh. (Historisch.) In het Fransche plaatsje Hcrblay Had men een vreetelijke maf. Nachten had men niet geslapen Voor hartroerend hondgeblaf. Knikkebollend gingen velen Naar den burgemeester toe. Om aich gapend te beklagen Over 't storend blafgedoe. En de trouwe burgervader. Ook al in zijn rust gestoord. Heeft het nachtgeblaf verboJen. Vond het werk'lijk ongehoord. Hij beval den hondbeiitters: Ni tien uur je hond in huts. Niet vóór 't morgens zeven buiten, En.... gemuilband nog tacluit. Maar de hondeneigcn*ren Lokten een beslisaing uit; Elke hond. zei men den rechter. Heeft zijn speciaal geluid. Er zijn baritons en bassen. Teefjes meest sopraan of alt. Maar er zijn Ook schreeuwers, keiicri. Wier geluid geen menKb bevalt. Maar omdat er zangers bij njn Met een hinderlijk geluid. Kun je toch maar met gaan leggen: Kom. ik «luit ze allen uit! Denk eens even aan de radio, Als dat daar ook gelden zou. Stonden Crook» en Richard Taobcr Van den winter in de kou. 't Slot was dat de burgemeester Geeuwend lachte om de mop. Maar de rechter.... hief de werking Van zijn dwangbepaling opl <k V. Man, die <k krast heelt «necgeleieai Zoudt n ou bet blad willen otndrnaie»? Ik ben klaar met bladzijde ling het plaatselijke courantje de op lossing bracht. Uit verveling had hij het ding open geslagen, zonder den inhoud, die hem maar weinig interesseerde, in zich op te nemen. Alsof z'n blik plotseling was getrok ken, wendde hij het hoofd naar de ad vertentie -pagina, waar het woord „foto" hem eensklaps was opgevallen. Denkend aan de reclame van een ol anderen fotohandel, begon hij met een verveeld gezicht de reclame te lezen, tot hij plotseling ja, het scheelde waarlijk niet veel bijna een luiden schreeuw had gegeven. Want daar. daar voor z'n oogen.. daar stond het! Het was of opeens de zon was gaan schijnen en het armzalig lichtje 25 kaars voor een groote zitkamer waarover Bert den vorigen avond nog had geklaagd bij de pensionhoudster scheen een duizendkaarsballon te zijn geworden. De sombere, grauwe achterkamer, met de eeuwig verlepte bloemen scheen eensklaps te zijn omgetooverd tot een vrookijke, gezellige zitkamer, waarin de frissche, altgd versche bloemen een fleurigen aanblik boden. Nogmaals las Bert de advertentie, spellend woord voor woord bijna. Het was een verzoek aan den vin der (vindster) van een op het strand verloren foto (damesportret) om de zelfde foto zoo spoedig mogelijk te wil len terugbezorgen aan het adres van de eigenaresse, die aan haar eigen dom, door omstandigheden, groote waarde hechtte. Zorgvuldig knipte Bert de annonce uit en z'n wandelstok en hoed grij pend, verliet hij fluitend het pension, teneinde zich in een café op dit onge looflijke geluk te gaan befuiven! Over het algemeen was Bert Oom- pers niet lijdend aan een overmatige dosis verlegenheid; integendeel, eer der zou men hem kunnen betichten van een zekere brutaliteit. Doch zij, die hem zouden hebben zien staan, dien volgenden middag, op de hooge stoep van het in de krant opgegeven adres, zouden versteld gestaan hebben over den totalen ommekeer, die in dit jongmenseh had plaats gpgrepen. Want Bert was.... verlegen, om niet te zeggen: schuchter! Z'n heiletje anders forsch en kraentig, overeen stemmend met zijn mannelijke waardig heid was zacht en bescheiden ge weest, zoo zacht en bescheiden, dat hij het een tweede maal had fnoeten her halen. Maar ook dit was geschied en plotse- hng zag Bert zich geplaatst tegenover een rose-gestreepten huisknecht, die od t™reCA?n- maaur erSer|Ük hautainen toon (huisknechten eigen) vroeg, wa» er van „meneers" verlangen was! Bert maakte zacht zijn verlangen kenbaar, „juffrouw ten Bark" een 1110 ment te mogen spreken. „De juffrouw ontvangt vandaag niet. verklaarde de dienaar beleefif maar beslist. «eieeia. „Pardon.... ja, maar. ik kom van eh.... ik bedoel... ik Th* een foto!" nen De trekken van het strakkp hi,ia knechtenmasker schenen zich iet? te ontspannen en ook klonk z'n stem wn, nnlder, toen hij adviseerde; „Misschien mag ik even uw kaartje.... dan zal informeeren of de juffrouw u ongenblik kan ontvangen." Bert frommelde in z'n binnen» haalde uit z'n portefeuille het f", (nog wel besmeurde) visitekasrtje, hij op dat moment nog rijk was en rei te het den dienaar iver. die het schen duim en wijsvinger voornenws aanvatte, daarmee op hinderlijke uiting gevend aan z'n gevoel voor n heid en vormen. Een oogenblik later was hij terug- „Of meneer maar wilde volgen. Bert deed aarzelend eenige st^PP*" door de marmeren gang. waarna de g streepte ergernis met een joyeus g baar een deur voor hem openhield. - schuchter, met kloppend hart trad binnen. (Wordt vervolgd*

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1933 | | pagina 14