Groote mannen van voorheen.
Blaf-Gekibbei
naam van dien anderen grooten uitvin
der, dien eenzamen en ernstigen, werk-
zamen en weldadigen, veelzijdig begaaf
den man, die de door hem vergaarde
rijkdommen ten algemeenen nutte
wensohte na te laten, met Alfred Nobel.
Want zooals men den naam van Justus
von Liebig vaak koppelt aan 't vleesoh-
extract, dat hii propageerde, zoo ver-
bindt men den naam Nobel ook aan den
prijs, dien veie landgenooten mochten
verwerven. De studie van het leven en
het werk van dezen merkwaardigen
num is zeer aantrekkelijk en volstrekt
niet alleen voor hen, die belangstellen
in de ontwikkeling der techniek van de
ontploffingsmiddelen, maar eveneens
voor hen, wien de kennis van dezen
mensch als mensch interesseert.
AJfred Bernhard Nobel werd den
21sten October 1938 geboren te Stock
holm, onder tamelijk zorgelijke omstan
digheden van zijn vader Immanuel, als
derde van vier zoons, die allen een ver
boven het middelmatige zioh verhef
fende begaafdheid hadden.l)
Alfred ontving van Moeder Natuur
een ziekelijk, zwak lichaam, maar een
lijken, veelzijdig begaafden geest, die
zich in vele richtingen leerde uitstrek
ken. Zijn verstand neigde tot experi-
menteeren en uitvinden, waartoe ge
duld en volharding, naast wetenschap
pelijke denkkracht bij hem aanwezig
bleken; maar tevens naar de literatuur.
Weinig schijnt het gescheeld te hebben,
of hij was in zuiver literaire richting
verder gegaan. Hij drukte zich met het
grootste gemak in vijf talen uit en bleef
zijn heele leven een warme belangstel
ling koestereu voor literatuur; zelfs
heeft hy schuchtere pogingen gewaagd
tot poëtische en prozaïstische uitingen
van zijn gemoedsleven. Ook is hij van
jongs af bezield geweest met denkbeel
den omtrent internationale verbroede
ring.
Ofschoon hii veel tot stand heeft ge
bracht zoowel in technischen als in
finantieeleu zin, vraagt men zioh af, tot
welke nog grootere ontwikkeling zijn
arbeidskracht nog wel zou hebben kun
nen komen, indien hem een technisch-
wetenschappeiijke opleiding deelachtig
zou hebben kunnen worden. Want Al
fred was in hoofdzaak autodidact, ai
heeft hii dan ook een zeldzaam begaafd
huisleeraar gehad.
Hij ging eerst op S-jarigen kef tijd
naar de lagere school en bleef daar door
de verhuizing van de familie naar Pe
tersburg slechts één semester. Ziin ge
tuigschriften waren reeds daar zeer
goed. In Petersburg kregen de drie
zoons eerst een Zweedschen, later een
Russisohen huisleeraar, die een jaar of
acht lang hun alle drie gelijktijdig blijk
baar zeer veel heeft bijgebracht en, zoo
als reeds is gezegd, een hoogst begaafd
iemand moet geweest ziin, want alle
zoons werden wetenschappelijk ge
schoolde ingenieurs, zonder ooit ver
der eenige school te hebben doorloopen
en ook menschen met humanistische
kennis en belangstelling. Tevens moet
Alfred in kennis met zijn twee oudere
broers gelijk gestaan hebben. Dit on
derwijs duurde tot 1850. Op 17-jarigen
leeftijd schijnt Alfred op reis gestuurd
te zijn en zich op allerlei plaatsen ken
nis en ervaring te hebben verschaft,
o. a. in Hamburg en Parijs; veel is ech
ter daarover niet bekend. In 1851 of '52
moet hij in Amerika geweest zijn bij
J) Robert, geboren in 1829, Ludwig,
geboren in 1831, Alfred, geboren in
1833, en Emil. geboren in 1843. De eer
ste twee hebben grooten naam gemaakt
in de petroleum-industrie in Bakoe.
den Zweedschen ingenieur Ericsson,
eer. scheepsconstrupteur.
In Juli 1852 was hii weer in Peter
burg en trad in dienst bii ziin vader
Echter was hii toen reeds vaak ernstig
ziek. In 1857 bleken reeds zijn uitvin-
derstalenten en kreeg hii ziin eerste
octrooi op een gasmeter, het eerste van
een reeks van 355. die hij gedurende
zijn leven in verschillende landen aan-
vroeg.
Toen Immanuel in 1859 naar Stock
holm terugkeerde (hii moest zijn ma
chinefabrieken aan zijn schuldeischers
overlaten), bleef Alfred met Robert sa
men op kamers achter; Ludwig was in
middels getrouwd. Hii vervolgde later
zijn verschillende uitvindingen, waar
bij hij ook met nitroglycerine werkte,
waarop zijn en zijns vaders aandacht
was gevestigd door twee hoogleeraren
in Petersburg (Sinin en Trapp). Ten
tijde van den Krimoorlog schijnt Im
manuel reeds er mee gewerkt en later
later ook zwart kruit met nitroglyce
rine gemengd te hebben, wat echter on
bevredigend uitviel. In '62 lukte het Al
fred het nitroglyoerine. in tegenwoor
digheid van Robert en Ludwig, onder
water tot ontploffing te brengen.
In 1863 kwam hii, op verzoek van zijn
vader, naar Zweden om dezen te heipen
bij een nieuw soort kruit. Daar Imma
nuel wel eens te spoedig met zijn eigen
resultaten tevreden was, leidde dit tot
een belangrijk meeningsverschil tus-
schen vader en zoon. dat echter werd
bijgelegd, zoodat in 1863 Alfred op zijn
naam octrooi kreeg op nitroglyeerine-
houdend kruit. Men ondernam den aan
maak van nitroglycerine in Heleneborg.
waar 3 September 1864 het ontzettend
ongeluk gebeurde, dat aan zijn broer
Emil en 4 andere personen het leven
kostte. Dit dreigde de onderneming met
den ondergang, maar door de hulp van
een Zweedsch millionnair Smitt slaagde
Alfred er toch in een maatschappij op
te richten, ce Nitroglycerin A.G., die
zijn patent voor 100.000 tlialer overnam.
Eind 1846 vond Ascanio Sobrero in
Turijn, die een tijd bii Pelouze in Pa
rijs gewerkt had (Pelouze had in 1837
een ontplofbare stof ontdekt door in
werking van zeer sterk HNO» op cel
lulose), dat bij inwerking van salpeter
zuur en zwavelzuur op glycerine een
explosieve olie ontstond, die hii pyro-
glycerine noemde. Dergelijke explosieve
nitraten vond hij ook van suiker en
manniet; de chemische samenstelling
kon hü echter niet bepalen. In het be
gin der 70er jaren bood de kort tevoren
opgerichte Zwitsersch-Italiaansche No-
bel-maatschappü hem de positie aan
van wetenschappelijk adviseur, hetgeen
hij tot zijn dood toe gebleven is. Een
paar honderd gram nitroglycerine, in
1847 door Sobrero gemaakt, bevinden
zich nog in de fabriek in Avigiiana.
Sobrero deponeerde het daar in 1882,
omdat zijn opvolger-hoogleeraar het te
gevaarlijk vond, dat in zijn laborato
rium te bewaren.
Nog ongeveer 15 paar na de ontdek
king van 1846 bleef nitroglycerine meer
een wetenschappelijke merkwaardig
heid. De eenige toepassing berustte op
de physiologische werking (de Vrij).
De proeven van Immanuel Nobel zijn
ree<ls vermeld; de resultaten daarvan
brachten Alfred er toe om een bizon-
dere ontsteking te gebruiken. Hij had
gevonden, dat nitroglycerine in een ge
sloten glazen buis, gestoken in een me
talen buis met buskruit, dat met een
lont ontstoken werd, met groote heftig
heid detoneert. Dit was de basis van wat
wij thans noemen „aanvuurlading" of
„initiaallading", een ontdekking van
veel verder strekkende beteekenis dan
de overige van Alfred. Op ver*hi «nde
wijzen beproefde hii een
initiaalimpuls te geven. o a. met behulp
van slaghoedjes. Hii vond ook. dat de
werking van de ontsteking samenhing
met de detonatiesnelheid en dus met de
brisantie, die pas veel later tot meer
dere klaarheid zouden komen.
In 1865 werd de fabrikatie van nitro
glyoerine. die na het ongeluk van 1864
niet langer toegestaan was in liet stads
gedeelte, voortgezet in een nieuw ge
bouw aan de Vintervik bii Stockho'"1.
in hetzelfde jaar bouwde Robert een
fabriekje bii Frederiksberg in Finianu.
Inmiddels was Alfred naar Hamburg
vertrokken en stichtte daar, met enkele
financiers, die hii wist te interesseeren,
de firma „Alfred Nobel en Co. (later
en thans nog „Dynamit A.-G. vormals
Alfred Nobel en Oo die in Krümmel
aan de Elbe, in de buurt van Hamburg
een fabriek oprichtte.
Toepassingen vond de nitroglycerine
meer en meer sinds 1863 in verschil
lende, eerst Zweedsche. graniet- en an
dere steengroeven. De prijs bedroeg
toen nog 2*4 krone per pond. De Duit-
sche fabriek leverde naar Duitschiand.
Oostenrijk. België, Engeland. Amerika.
Australië.
(Wordt vervolgd).
Weet je nog, lieve Eduard, den
dag toen wij elkander leerden kennen?
Ja, ja, wij zaten met zijn dertienen
aan tafel!
(„Rire").
Benjamin Franklln. 17 Jan. 1706 -17
April 1790. N.-Amerikaansch staats
man. Eerst zeepzieder, daarna boek
drukker, schrijver, boekhandelaar,
chef der postergen, ontdekte bliksem
afleider, was voorvechter voor volks
vrijheid. Werd afgezant te Parijs en
voorz. der ver. tot opheffing der sla
vernij.
Plet Joubert Georgetown (Kaapko
lonie) 27 Maart 1900 Pretoria. Boe
rengeneraal. Aanvankelijk veehande
laar, was hij spoedig bekend als een
der beste naturellenkenners. Opge
klommen in den vrijheidsoorlog tot
commandant-generaal, was hij als zoo
danig de bekendste vechtgeneraal in
den Boerenoorlog.
H. M. Stanley. 28 Januari 1841
Wales10 Mei 1904 Londen. Grootste
Afrika-reiziger. Op 3de jaar in armen
huis, werd op 17de jaar scheepsjongen,
Amerikaansch soldaat, later reizend
journalist. Door ontdekkingstochten in
het Congogebied opende hy een water
weg 4000 km lang, in het binnen»,
van Afrika.
Adrlaan Brouwer. 1605 Oudt-naen
1 Februari 1638 Antwerpen. Als w
uit huis geloopen, kwam te Alitwer^
onder leiding en invloed van den S(.k-|
der van Brueghel; ging naar N.-NW'
land in Haarlem onder invloed J»
Frans Hals. Bracht N. en Z.-NedJ
landsche schilders tot elkaar. Bekend
ste werken zijn; Vechtende kaartSD!
Iers, dobbelende soldaten, zelfportret
Willem Usseltnck. 1567 Antwerpen
1647 Antwerpen. Kr|jgt z|jn opleidt
als koopman, werd Calvinist en te,
slotte een zoo vurig aanhanger van hei
nieuwe geloof, dat hij zijn vaderstad
moest verlaten. H(j vestigde zich te
Middelburg en ewrd daar een der od.
richters der Wrest-Indische compagnie
Daniël Defoe. 1660—26 April 1731
Engelsch schrijver. Zijn bekendste
werk is: Roblnson Crusoë. geschreven
nadat hij de lotgevallen van matrou
Selkerk gehoord had. In het verhaal-
hoe een eenzaam mensch op een eiland
zichzelf helpen kan, daarmede tevens
en beeld gevende van de ontwlkkelinü
van den menaeh.
(Historisch.)
In het Fransche plaatsje Hcrblay
Had men een vreetelijke maf.
Nachten had men niet geslapen
Voor hartroerend hondgeblaf.
Knikkebollend gingen velen
Naar den burgemeester toe.
Om aich gapend te beklagen
Over 't storend blafgedoe.
En de trouwe burgervader.
Ook al in zijn rust gestoord.
Heeft het nachtgeblaf verboJen.
Vond het werk'lijk ongehoord.
Hij beval den hondbeiitters:
Ni tien uur je hond in huts.
Niet vóór 't morgens zeven buiten,
En.... gemuilband nog tacluit.
Maar de hondeneigcn*ren
Lokten een beslisaing uit;
Elke hond. zei men den rechter.
Heeft zijn speciaal geluid.
Er zijn baritons en bassen.
Teefjes meest sopraan of alt.
Maar er zijn Ook schreeuwers, keiicri.
Wier geluid geen menKb bevalt.
Maar omdat er zangers bij njn
Met een hinderlijk geluid.
Kun je toch maar met gaan leggen:
Kom. ik «luit ze allen uit!
Denk eens even aan de radio,
Als dat daar ook gelden zou.
Stonden Crook» en Richard Taobcr
Van den winter in de kou.
't Slot was dat de burgemeester
Geeuwend lachte om de mop.
Maar de rechter.... hief de werking
Van zijn dwangbepaling opl
<k V.
Man, die <k krast heelt «necgeleieai
Zoudt n ou bet blad willen otndrnaie»?
Ik ben klaar met bladzijde
ling het plaatselijke courantje de op
lossing bracht.
Uit verveling had hij het ding open
geslagen, zonder den inhoud, die hem
maar weinig interesseerde, in zich op
te nemen.
Alsof z'n blik plotseling was getrok
ken, wendde hij het hoofd naar de ad
vertentie -pagina, waar het woord
„foto" hem eensklaps was opgevallen.
Denkend aan de reclame van een ol
anderen fotohandel, begon hij met een
verveeld gezicht de reclame te lezen,
tot hij plotseling ja, het scheelde
waarlijk niet veel bijna een luiden
schreeuw had gegeven.
Want daar. daar voor z'n oogen..
daar stond het!
Het was of opeens de zon was gaan
schijnen en het armzalig lichtje 25
kaars voor een groote zitkamer
waarover Bert den vorigen avond nog
had geklaagd bij de pensionhoudster
scheen een duizendkaarsballon te
zijn geworden.
De sombere, grauwe achterkamer,
met de eeuwig verlepte bloemen scheen
eensklaps te zijn omgetooverd tot een
vrookijke, gezellige zitkamer, waarin
de frissche, altgd versche bloemen een
fleurigen aanblik boden.
Nogmaals las Bert de advertentie,
spellend woord voor woord bijna.
Het was een verzoek aan den vin
der (vindster) van een op het strand
verloren foto (damesportret) om de
zelfde foto zoo spoedig mogelijk te wil
len terugbezorgen aan het adres van
de eigenaresse, die aan haar eigen
dom, door omstandigheden, groote
waarde hechtte.
Zorgvuldig knipte Bert de annonce
uit en z'n wandelstok en hoed grij
pend, verliet hij fluitend het pension,
teneinde zich in een café op dit onge
looflijke geluk te gaan befuiven!
Over het algemeen was Bert Oom-
pers niet lijdend aan een overmatige
dosis verlegenheid; integendeel, eer
der zou men hem kunnen betichten
van een zekere brutaliteit. Doch zij,
die hem zouden hebben zien staan,
dien volgenden middag, op de hooge
stoep van het in de krant opgegeven
adres, zouden versteld gestaan hebben
over den totalen ommekeer, die in dit
jongmenseh had plaats gpgrepen.
Want Bert was.... verlegen, om niet
te zeggen: schuchter! Z'n heiletje
anders forsch en kraentig, overeen
stemmend met zijn mannelijke waardig
heid was zacht en bescheiden ge
weest, zoo zacht en bescheiden, dat hij
het een tweede maal had fnoeten her
halen.
Maar ook dit was geschied en plotse-
hng zag Bert zich geplaatst tegenover
een rose-gestreepten huisknecht, die od
t™reCA?n- maaur erSer|Ük hautainen
toon (huisknechten eigen) vroeg, wa»
er van „meneers" verlangen was!
Bert maakte zacht zijn verlangen
kenbaar, „juffrouw ten Bark" een 1110
ment te mogen spreken.
„De juffrouw ontvangt vandaag
niet. verklaarde de dienaar beleefif
maar beslist. «eieeia.
„Pardon.... ja, maar. ik kom
van eh.... ik bedoel... ik Th*
een foto!" nen
De trekken van het strakkp hi,ia
knechtenmasker schenen zich iet? te
ontspannen en ook klonk z'n stem wn,
nnlder, toen hij adviseerde; „Misschien
mag ik even uw kaartje.... dan zal
informeeren of de juffrouw u
ongenblik kan ontvangen."
Bert frommelde in z'n binnen»
haalde uit z'n portefeuille het f",
(nog wel besmeurde) visitekasrtje,
hij op dat moment nog rijk was en rei
te het den dienaar iver. die het
schen duim en wijsvinger voornenws
aanvatte, daarmee op hinderlijke
uiting gevend aan z'n gevoel voor n
heid en vormen.
Een oogenblik later was hij terug-
„Of meneer maar wilde volgen.
Bert deed aarzelend eenige st^PP*"
door de marmeren gang. waarna de g
streepte ergernis met een joyeus g
baar een deur voor hem openhield. -
schuchter, met kloppend hart trad
binnen.
(Wordt vervolgd*