__J AM STER DAM SC HF
brieven
MARINE-BRIEVEN UIT 1NDIË.
4
8t \1 colaas aan lager wal.
Hel vacantle-klnderfeoRl.
Zelfs zü van wie „niemand het had
tonen denken". zelfs zfj, dje oogen-
arhiinLUk in zulke sterke posities,
^oonomische zoowel als anderszins,
stonden, dat zü voor de eb en vloed in
jiet leven der gewone menschen schier
onaanrandhaar schenen, beginnen, nu
,jP crisis langzamerhand het aanzien
ran een permanenten toestand krügt,
wankelen. Zoo begon, kan men
Hggen. den laatsten Ujd de positie
van..,, St. Nicolaas, wiens jaarlüksch
bezoek thans weer dicht voor den boeg
liet, in Amsterdam min of meer te wan
kelen. Door toedoen van de sterke
subsidie-vermindering over de geheele
linie, die het hoofdstedelijk gemeente
bestuur van plan is toe te passen, zal
zijn toelage uit de gezamenlüke schat
kist aanzienlijk geringer zün en zal hij
niet alleen niét den anders gebruike-
ltjken staat kunnen voeren, maar óók
niet in die mate de Amsterdamsche
schooljeugd kunnen gedenken gelijk
hij, tot zijn en ons aller vreugde, de
laatste jaren g< wend was te doen. Dat
het hem en züh promotors onder de
ouderen leed doel, dat hij één der tus-
schenschakeis moet zün waarop de
economische en andere zonden der
groote menschen aan de kinderen be
zocht worden, spreekt vanzelf.
Er zijn helaas nog méér van die tus-
schenschakels, die onder eenzelfde
leed gebukt gaan. Ken daarvan wordt
b.v. gevormd door de organisatoren van
het z.g. Vacantiekinderfeest. die de
laatste jaren gerecruteerd werden uit
de verschillende onderwüzers-organisa-
ties van welke kleur of richting ook.
Dit vacantiekinderfeest heeft, niet
het minst omdat hier nu eens, in tegen
stelling met wat men in ons land zoo
dikwijls ziet gebeuren, alle richtingen
zonder onderscheid met enthousiasme
aan een gemeenschappelijk doel samen
werkten, volledig burgerrecht verkre
gen en werd populair als weinig andere
ouigen in de hoofdstad. Het begon, nu
jaar steleden, op heel be-
w'lierien v«eh op initiatief van den
Bond van Nederlandse he Onderwijzers
en heeft tot doe] de kinderen der boog-
klassen van alle lagere scholen al
thans één dag per jaar eens iets anders
je aten zien dan strantsteenen en
•uizenmuren. Zelfs nü nog. nu de fiets,
ue autobus en de voor enke'e tientallen
lodens te verkrijgen tweedehandsch
n'li Jv massa toerisme in ongekende
a p hebben doen toenemen, zeifs nü
zUn, «r kinderen, die nog nooit de
d verlaten hebben en die bosch en
u zee en duin alleen maar van
jH)ren zeggen kennen.... Ze hebben
tn hun schoolboekjes van gelezen en
in '7.,ngen als „Wie rusten wil
n «roene woud" of „Wie gaat mee
liitfc -j tee"' maar van de werkp-
van deze dingen hebben zij nog
ondervinding.... Welk
..AA„ *®*lde het Vacantiekinderfeest
Piaa's ^hooikinderen, in de eerste
ann0 maar ook nog voor ontelbare
kan men zich nauwelijks
•wrstellen....; wrie echter ook maar
en «rooten kinder-uittocht od den
nah!-VJJn dit Vacantiekinderfeest van
achti meegemaakt en de zenuw-
snSo .^Pannen verwachting aan-
schal1 waarmede die groote
t«n '?r "'"deren hun grooten dag-bui-
der,vvfe!1!0et S88*. krüat er althans een
bIHro j van.... Natuurlijk: van
dit f P ..hygiënische" beteekenis is
hv„;seest niét; neemt men dat woord
fp,«l tenrainste uitsluitend in stof
te k Iichame!ijken zin. dan valt het
tTJWiPen, dat B. en W. de Vacan-
«rhiiü ees'"organisatie niét rang-
seho'. onder de .sociaal-b.vgiëni-
Ruho!j,Vereen'gingen of lichamen wier
wph n'ei of slechts weinig besnoeid
teew ,aar'--- moreef-hygiënsch be-
het «h het toch wèl heel veel! A:
de ool!een mflar omdat op deze
Ai w-as
manier
de spk maar omdat op oeze mauic
nleTijJ® V00r ve,e Amsterdammertjes
Hgl
>et"
kenJ--' dat 'onbewaakte oogenblik-
men en een inrichting wordt, waar
opdoerepa.s,e en nutti*e kun?*w5C
Piet alleen een „noodzakelijk
oneerhiedïgHjk met den naam van
jJPPenhok" betiteld wordt. - maar
on„.^eri 'tukje vreugde en in vriih<i
On:a?e beschaving
hP7ö u* groote protest-vergadering,
,,/^eek door de gezamenlüke onder-
Organisaties in het Concertge-
a«n belegd tegen dezen subsidi
kon °P het Vacantiekinderfeest.
8Pcrilmpn natinirliik deze en dergelijke
mpnten in alle toonaarden hooren
uitspreken. Rn zéker is. dat het kind,
«lJr wel "^huld" aan den
2"LW hebben, ten deze in alle ge
val geheel onschuldig is, pas w
allerlaatst onder de verdrieteliikheden
der bezuiniging mag komen te lüden..
Het Rijk als zwart srhaap.
Een lang niet zoo eenvoudig pro
bleem is de mate waarin de gemeenten
als zoodanig aan de algemeene bezui
niging moeten „bijdragen". Onderling
moge nien het in Amsterdam oneens
zün over de „noodzakelijkheid" van be-
zjumging op diverse uitgave-posten,
als een man komt men op tegen „Den
dat va" Plan is op een der be-
langrykste gemeentelijke inkomsten-
posten (die van de z.g. uitkeering uit
het gemeentelük helasting-fonds) danig
te bezuinigen, zonder tegelijkertijd de
gemeente gelegenheid te geven deze
inkomsten-derving te compenseeren
door nieuwe of verhoogde belasting
(het gemeentelijk belasting-gebied toch
wer.i door de nieuwe wet op de finan-
cieele verhouding tusschen Riik en Ge
meenten zeer beperkt) voelt men.
nog eens: als één man, als een
onrechtvaardigheid. Dit één-mansge-
voelen kwam dezer dagen tot uiting in
een adres aan de Tweede Kamer, dat
door B. en W. werd opgesteld en dat
het is wel een streep aan den balk!
dp goedkeuring van alle fracties in den
Raad verwierf. In dat adTes wordt de
..Hoeren in Den Haag", niet op een
plaats, maar op meerdere plaatsen, uit-
drukkelük te kennen gegeven, dat,
naar het oordeel van dien „éénen man"
op het Prinsenhof, ten uitvoerlegging
van het voornemen der Regeering in
zake vermindering van toelage der ge
meente uit het gemeentelijk helasting-
fonds. voor Amsterdam niet minder
dan „noodlottig" zou worden, zelfs al
zou men de belastingen opvoeren tot
op de wettelijk geoorloofde hoogte.
Eén man in de Raadszaal bleek het,
toen deze zaak aan de orde kwam, niet
met bovenbedoelden. „figuurlijken"!
„een man" eens te zijn. Dat was wet
houder Abrahams. Maar zelfs hii was
het niet principieel oneens met de
strekking van dit adres; hii achtte al
leen maar het tüdstip van verzending
niet tactisch gekozen en vreesde dat het
't mondeling overleg, dat over deze
kwestie tusschen Regeering en Ge
meente nog aan den gang is. zou be
moeilijken..
De Amsterdamsche Joden.
Ook wij zullen ons niet keeren tegen
dien éénen, figuurlijken. Amster-
damschen „man"! Als goed stadgenoot
scharen we ons natuurlijk aan ziin zijde,
waar hii op gepaste wijze tegen dat
„snooce" Riik opkomt! En.... overi
gens achten wij het zelfs niet zoo heel
erg als men hier dat Riik nog tot een
beetje zwarter schaap zou maken dan
het in werkelijkheid misschien is! Hier
als vrijwel overal op de wereld van van
daag kan men het slecht zonder zonde-
schepen. beter gezegd: zonde-bok-
ken, stellen en het is duizendmaal
heter dat een abstract begrip als het
Riik voor een dergelijke zondebok fun
geert, dan een bepaald volksdeel, zooals
men dat elders den laatsten tijd ver
toond zag!Niet dat hier, aan e
hoorden van Amstel en IJ ooit. om
een sterk sprekend voorbeeld van over
de grenzen te nemen.het Joodsche
volksdeel ais zwart schaap zou komen
te funderen!,... Dat kan ruet. Orn e
eenvoudige reden dat, of men het nu
prettig vindt of niet. Amsterdam,
zuiver feitelijk en objectief «esproken,
nu eenmaal goeddeels zün karakter aan
zijnJoodsche burgers ontleent en
niets of niemand, dus ook een star
„jet, tegen ziin karakter kan 'npaan.
De hoofdstedelijke atmosfeer. - die
voor hen. die ons land goed kennen en
over veel vergelijkingsmateriaal kun
nen beschikken dadelijk te onderken
nen valt van de Haagsche en Rotter-
damsche atmosfeer en daarvan in veel
scherp onderscheiden is. wordt voo™8"
nieliik door den Joodschen geest be-
nmlfl Die ligt b.v. in de eerste plaats
ten grondslag aan den typisch Ams er-
da msehen galgen humor m^rpopula-r
„PZPgd in den zeer karakteristieken
Swwak™
cterdanische omgangstaal zit stikvm
uitdrukkingen, die afkomstig ztin uit
het Hobreeu wsch of Jiddishzonderdat
nei nvin r Kpwust is. om met éen
zijn. dat dit woord afkomstig is van
„Mokoum". het Hebreeuwsch voor
„stad"
Al heeft dan het Jodendom langza
merhand Amsterdams karakter voor
een groot deel bepaald, al is Amsterdam
zonder Joden niet denkbaar en al heb
ben we hier nooit een ghetto gekend,
in den zin van een gedwongen vesti-
gingsgebied voor Israëlieten, toch be
vindt de typische Jodenbuurt zich nog
op de plaats, die voor drie eeuwen de
hierheen gevluchte Israëlieten als
woonstee kozen en waar zij steun zoch
ten bü elkander en weet de „gewone"
Amsterdammer weinig van die buurt en
de daar heerschende zeden en gebrui
ken af.... Marken, Vlooienburg en
Uilenburg zijn nog het hartje van de
„Jodenbuurt", al is daar van den oor-
spronkelijken toestand, met zijn afzich
telijke krotten en woningen, die dien
naam eigenlijk niet dragen konden, ge
lukkig weinig meer over. Marken met
zün lugubere Bleekersgang en Rooie-
leeuwengang is verdwenen; Uilenburg
is belangrijk gemoderniseerd; Vlooien
burg is bezig hetzelfde „lot" te onder
gaan. Wie thans nog een denkbeeld wil
krijgen van vroeger „ghetto-toestan-
den", moet zich haasten om de laatste
resten, waarvan b.v. het Bussennans-
hofje aan de Rapenburgerstraat nog
een der weinigen is, op te zoeken
Toen de Joden in den loop der eeuwen
hier meer vrijheid van beweging kre
gen. ook in economischen zin,
vestigde het zich in de omliggende wii-
ken: Blasius-Swammerdam en Runsch-
straat werden geleidelijk aan gean
nexeerd". Merkwaardigerwijze bleef de
richting d'ier annexatie, ook in later
jaren, voornamelijk naarhet Oos
ten wijzen!.. De Transvaalbuurt heeft
dan ook een uitgesproken Joodsch ka
rakter. West en Noord hebben blijk
baar voor onze „Oostersche" stadge-
nooten weinig bekoring. Zuid daarente
gen vond bü hen nog wel genade, zoo
dat het in sommige deelen, naar men
kan zeggen „half om half" is. Een
historische anecdote illustreert niet on
aardig dezen typisch Joodschen afkeer
van de^ westelijke en noordelijke „rioh-
tingen Twee Joodsche vrouwen
kwamen met elkaar in gesprek en de
eene vertelde, dat haar dochter ver
huisd was naar „Noord".
„Waar is dat?" vroeg de ander.
„Ik weet 't niet; 'k geloof ergens in
plan-West", luidde het antwoord
Het kan, in déze tijden, zijn nut
hebben eens wat meer te vertellen van
het Amsterdamsche Joodsche leven.
dat zijn poëzie heeft èn ook zijn groot
saamhoorigheidsgevoel, een ieven
waar, ook al is Amsterdam, geliik ge
zegd, onmogelijk zonder Joden te den
ken, de buitenstaander ook in de
stad zelf, zoo weinig van weet. En we
zullen er dan ook, bii gelegenheid, nog
wel eens iets meer van vertellen. Het
is, nog eens: vooral in deze tiiden,
gewenscht, dat men er iets meer van
weet, dan dat er een „Joodsche Invalide"
bestaat, die loterijen uitschrijft!
Waarde jonker Jan!
Hot is aan boord als uitgestorven
vanavond, vanwege de Jaarmarkt. Nog
steeds is het de gewoonte, dat de avond
van de opening er zwaar gepassagierd
wordt en jou, kameraad, zullen de tra
nen in de oogen komen bü de gedach
ten aan onzen eersten term toen we ook
bij dergelijke gelegenheden aanwezig
plachtten te zijn. Ik beloof je dan ook
de volgende week uitvoeriger over dit
gebeuren te rapporteeren, maar waar
een brief aan de Jutter regel is gewor
den iedere week, mag ik niet wachten
met dezen brief, maar wilde ik dit feit
toch even memoreeren. Ja. de marine
valt wel steeds met den neus in de boter.
Berst op Batavia de Passir Gambir en
nu na de gevechtsschietoefeningen de
Jaarmarkt. Een dezer dagen was het
dan uitbetalen en ik denk wel dat van
avond menig vrijgezellenkatje er door
gebracht wordt. (Voor alle zekerheid zal
ik straks nog eens een kijkje aan boord
nemen en alle arme achtergebleven ma
rinevrouwtjes in Nieuwediep uitvoerig
rapporteeren of hun mindere 50 pro
cent wel aan boord gebleven is van
avond).
Het grootste deel van de gevechts
schietoefeningen is thans afgeloopen,
het i9 nog wachten op de Maannachten
van de volgende week om de G.S.O.
lichte nacht te schieten, voor welke ge-
legenhaid we als doelschip de „Mata-
ram" krijgen, die dus de volgende week
naar den bodem van de zee verdwijnt,
wat menig marineklant, speciaal zii die
aan de wervingsreizen voor Makasser
hebben meegedaan, aan het hart zal
gaan. Maar, zooals ik in een van mijn
vorige brieven reeds opmerkte, die oude
scheepjes op het M.E. beginnen te ver
dwijnen.
Van deze weekend maakte de eska
dercommandant gebruik om een af-
scheids-receptie te houden, welke zeer
druk door alle mogelijke Soerabajaan-
sche autoriteiten bezocht werd en over
een dag of zeven zal het paleis aan de
Dijkermanstraat weer een andere be
woner hebben. Voorloopig bliiven de
functies van eskadercommandant en
Commandant Marine gecombineerd en
zal de kolonel Scalogne deze beide
functies vervullen.
Toen we deze week op de ree kwa
men. zagen we de „Serdang" en de
duiksloep ter hoogte van de ohesteiger
liggen en begrepen we direct, dateer
het een of ander gezonken moest zyn,
en jawel hoor, een van onze mooie T.M.
(torpedomotorbooten) bleek gezonken te
zijn, door een averij aan de schroefas.
Men is niet lang met zoeken bezig ge
weest want nu anderhalven dag later is
de betrokken boot al in reparatie op
het vliegkamp. Van vliegkamp gespro
ken. ie hebt me weer niets geschreven
over de luchtraid, die jullie boven over
ons geliefd Nieuwediep hebben gehad.
meen dat er een dertigtal vliegtui
gen van allerlei model op een rond-
ducht op de Kooii ziin gedaald. Nu. hen
za! daar op het vliegkamp een hartelijke
ontvangst ten deel gevallen zijn, want
de tegenwoordige commandant daar,
die dezelfde functie hier op Morokem-
hangan vervulde, heeft hier een prach -
aam achtergelaten, speciaal ook wat
gastvrüheid op zijn kamp aangaat
Nu de jaarmarkt weer begonnen is,
zijn er ook weer alle mogelijke sport
wedstrijden, meer speciaal het boksen
zal weer plaats hebben en drie bekende
marineboksers zullen weer aantreden
om de eer van de navy op de vuist te
verdedigen. Van een en ander hoop ik
je ook in mijn volgend epistel te berich
ten, evenals van den competitiewed
strijd in de eerste klas, Zeemacht versus
Excelsior, welke wedstrijd vrijwel be
slissend is voor de bezetting van ,de
laatste plaats in die afdeeling.
Hier in de Kotta zelf is nog maar
weinig nieuws te vermelden. Naast het
nieuwe restaurant van Hellendoorn is
nu weer een groote moderne winkel in
mode-artikelen geopend van de firma
Hoffman, je weet wel, die in onzen tifd
op de Passar besar stond. Het Oranje
hotel is voor het grootste deel door een
schutting aan het oog van den voorbij
ganger onttrokken. Ook daar zijn
enorme plannen voor wijziging van den
bouw aan den gang, ook daar zal het
stadsbeeld wel verandering ondergaan.
O man, het verandert daar voortdurend
in de buurt van Simpang, je zult je
oogen uitkijken. In de Heldersche Cou
rant zag ik, dat je aan den top van de
lijst voorkomt om uitgezonden te wor
den, naast ons is een huis vrij en zou
den we dus de oude vriendschap weer
op kunnen vatten. Alleen zal ik dan een
ander maatje moeten vinden om aan te
schrijven, want daar kan ik zoo lang
zamerhand niet meer buiten. Mocht je
in het bezit ziin van een radiotoestel,
neemt het dan vooral mee, want tegen
woordig kun je hier ook naar van alles
luisteren, vooral de phohi-verbinding
met Holland zullen we dan als buren
zeer op prijs stellen. Maar weet je nog
hoe er vroeger maar een heel enkel
station was waar .je naar kon luisteren,
en hoe gering het aantal radiotoestellen
was. Nu tegenwoordig zie je huis aan
huis om zoo te zeggen twee lange bam
boes met antenne staan en ziin er zeker
een vüftien stations waar je naar kunt
luisteren.
Wat hier nog heelemaal niet veran
derd i9, dat is het tawarren (afdingen).
Kort geleden kwam er weer eens zoo'n
Chinees het erf op met een porceleinen
bord. Zonder blikken of blozen vroeg
de man er twintig gulden voor, waarop
mijn vrouw om den knaap van het erf
af te krijgen een riks bood (en ik al zat
te piekeren over het Ohineesche pak
ransel, dat ik dadelijk zou moeten geven
of oploopen). Maar laat me de knaap
heelemaal niet kwaad worden, integen
deel voor drie roepia's zijn we een driif-
sehaal rijker.
Dit gevoegd bij een Balineeseh
beeldje van Fatima. een Madoereesche
Bank en twee kain9 uit Nieuw-Guinea,
maakt dat ik weer klaar ben voor een
„Indische" kamer in Holland, als we
nog eens teruggaan, waarin we, beste
jongen, de „twijfelachtige" geneugten
van dit onvolprezen land in de daarbij
behoorende sfeer kunnen genieten.
Alvorens echter in een verkeerde
stemming te geraken, zal ik maar ein
digen. Het beste maar weer en tot. de
volgende week mijn jaarbeursbrief.
Gegroet. HENK.
