Een onsterfelijk intellect ZATERDAG 12 MEI 1934 (AUTEURSRECHTEN VOORBEHOUDEN) Twintig jaar verlot Alexander von Humboldt, een rusteloos genie Hij stierf 75 jaar geleden Maar zijn werk leeft voort Populaire Rubriek DE „DOUBLÉ". dellijk ontslag, om alleen nog te gaan leven voor de natuurwetenschap. Hij gaat natuur-onderzo^-cT- den. Met al zijn enerpV ge pjj zich op de voorberidende féaa- "clén voor een groote expeditie, F" hij z. jh voor stelt te organiseeren* naar Uentraal- Azië, naar Noord-Afrika, of Midden- Amerika, precies weet hij het zelf nog niet. In 1798 verrast hem te Parijs het be richt: Napoleon gaat naar Egypte! Hum bolt stelt 't Directorium een onderzoe kingstocht in Noord-Afrika, de toe komstig invloedsfeer in Frankrijk., voor. Men is geïntereseerd, belooft het plan onmiddllijk te onderzoeken, maar aan alle hoeken van Frankrijk ont branden nieuwe oorlogen en Humboldt moet afgewezen worden. Teleurgesteld gaat hij naar Spanje, be gint daar een reeks studies. In Madrid spreekt hij van zijn reisplannen. Ko ning Karei IV was vol geestdrift en wil een expeditie naar de Spaansche bezittingen in Zuid-Amerika financie ren. Humboldt in eindelijk in zijn ele ment. Na enkele maanden zijn de voor bereidingen getroffen. Uit een oervol hart schrijft hij naar Tegal: „De mensch moet het groote en het goede willen!" Nachten aan den Orinoko. Vijf jaren, van 1799 tot 1804, door- vorscht Humboldt de Amerikaansche Tropische gebieden. De zuidelijke he mel neemt alle vezels van zijn hart in zijn ban. Verbazend makkelijk went het in Europa steeds zieke lichaam aan het gevaarlijke klimaat van het oerwoud. Het lijkt wel sanatoriums- lucht voor den onderzoeker. Avontu ren zijn er maar zelden te beleven of het moest zijn met de insectenlegers. Alleen de nachten aan den Orinoko, op vochtige blaren-legers doorge bracht, zijn niet zonder gevolg: rheu- matiek verzwakt den rechterarm, zoo dat Humboldt later gedwongen is in- plaats van op tafel, op zijn knie te schrijven. Zóó werden hem de tropen tot zijn tweede vaderland en wel in zoo'n mate, dat hij na zijn terugtocht in alle ver trekken een tropische hitte noodig heeft een temperatuur, die geen be zoeker langer dan 10 minuten kan uit houden. Nog nooit was er een expeditie ge organiseerd, die dusdanige omwente lingen als resultaat had. Nog nooit brachten vijf jaar de natuurweten schap zoo'n eind voorwaarts. De totale moderne techniek der wetenschappe lijke expeditie is door Humbold in ge niale intuïtie geschapen. Zijn buit be stond uit duizenden nieuwe planten, honderden astronomische plaatsbepa lingen en hoogte metingen. De gapin gen in de menschelijke kennis omtrent den kosmos worden nu vervuld. Hum bold is met één slag beroemd gewor den. Parijs ontving hem geestdriftig. Alleen Napoleon zelf toont den geleer de duidelijk zijn geringschatting: hij is voor den jongen, naar daden hunke renden keizer een „idealoog", een dwe per het ergste scheldwoord, dat Na poleon tracht te gebruiken. Frederik Willem Hl, de Pruisische koning, waardeerde hem daarentegen. Hij benoemde hem tot kamerheer en kende hem een jaargeld toe. De resulta ten der expeditie werden verder uitge werkt. Terwijl de Franschen door de Brandenburger Poort Berlijn binnen trokken, was Humboldt in zijn stillen tuin bezig met waarnemingen van de afwijkingen der magneetnaald. Doch geheel en al zouden de gebeurtenissen der wereldgeschiedenis toch niet aan dezen geleerde voorbijgaan. In 1807 begeleidde hij op verzoek van den Ko ning diens jongsten broeder, Prins Wil- „Die man is een onderwijzer in goede manieren aan doofstommen." „Hoe kan dat dan?" „Hij leert ze om niet te spreken met de handen vol!" door DR. H. DE BOER JZN. „Kasteel verveling". Het was een stil en toch in bijzon derheden geregeld leven, dat de welge stelde familie Von Humboldt, die tij dens de regeering van den eersten Pruisischen Koning in den adelstand verheven was, op Kasteel Tegel bij Berlijn leidde. Wilhelm, de oudste zoon, scheen wel geneigd zich aan de strenge huiselijke tucht te onderwer pen. Maar de jongste, Aexander, was reeds in zijn jonge jaren vervuld van prikkelende koorts naar den aanbre- kenden geestelijken „Aufbruch", die eveneens den even ouden Napoleon met even groote onstuimigheid gegre pen had. Maar terwijl de kleine Napo leon op de militaire Academie van overwinning en roem droomen mocht, was Alexander von Humbolt opgeslo ten in de beklaaglijke engte van het ouderlijke huis. „Kasteel Verveling" placht hij dat te noemen. Weliswaar omringde men hem en Wilhelm met ale mogelijke paedagogische zorgen, liet de beste leeraren uit het naburige Berlijn komen, liet hem opvoeden in den geest van den ietwat weeke opvat tingen van dien tijd, die wel de „Ber- Üner Aufklarung" genoemd wordt. Maar de koele gestrengheid ded steeds lijdende moeder de vader was reeds vroeg gestorven droeg er toe bij. het opstandige temperament van Alexander steeds meer tot uiting te doen komen. Hij was, zooals men dat toentertijd placht uit te drukken, een «fjit exprit malin", een klein „duvel- ',jedat met alles en iedereen spotte, zich graag op den voorgrond plaatste dat een eeuwigen strijd tusschen lidelheid en ontevredenheid had uit te vechten. Maar weldra bleek, dat hij slechts 0 geschikte arbeid behoefde, om zijn teit.. 'm nuttige hanen te leiden. 1 en zijn broer studeerden het eerste tezamen, aan de Frankfort- ne universiteit. Daarna voltooide Alexander in Berlijn en Göttingen zijn studies. Hij meende thans dat gevon den te hebben, wat zijn leven inhoud zou kunnen geven: het exploiteeren van de geheimen der natuur. Tegelij- kretijd werd de.jonge student echter gegrepen door een groot verlangen: Zijn eerste groote reis voerde hem door België en Holland naar Engeland: en hier rook hij den zilten geur der zee, hier werd zijn blik vastgehouden door de hooge zeilen der schepen. En van nu af aan liet hem de lust in reizen en trekken, de drang naar de verte, niet meer los. „De mensch moet het groote en goede willen!" Maar in de allereerste plaats moest men leven, een beroep kiezen, iets lee- ren. Hij kiest het mijnvak. Als assessor komt hij in Staatsdienst. Zes jaar lang geeft hij zich aan den Pruisischen mijnbouw. Dan sterft Me vrouw Humboldt en laat haar zonen een aanzienlijk vermogen na. Alexan der is onafhankelijk. Hij neemt onmid- door GRETE ELERING. vond, dat ze „blind geluk" had Igjj®' aie kleine Suze Smit. Maanden- nuV^zworven, hongerig, had ze een 'lelijk een baantje gekregen in Het f6r groo^e studios van Hollywood, verval was met haar, want ze leek Or 2en<l veel op de beroemde Ann vervuil611 Z0U nu ^aar »double"-rollen niakp regisseur liet opnamen eet) Suze en zoo kreeg zij dus Heen iW benijd door velen. Ook zelf luk Ze eerst- dat het een groot ge- gevio°,0r ^aar was, inplaats van de koste verwende Ann Orgat, die ten 3pin van enorme geldsommen werd *erk Cfeer<^' *n te springen zoodra het vaariHu )Lem°eiend werd of te ge- den Ho twee jaren van opnamen leer- van „far wel, dat de dubbelgangers &n?(Uen;en een hard bestaan hadden, r s'echt betaald werden. Doch als rnen<5oHer,w'>i.te'de gezichten zag van de lipjs aen- die ze dag aan dag de ate- las P„'a? bestormen om werk, als ze illus: "porde van de velen, die vol ?rondP u.erheen waren gekomen en te ',Jkkjw gm8en> prees zij zich nog ge- :eerelela..reinig vrienden, want ze eel in de nabijheid der nieuwe ster. Niet alleen bij de opnamen, ook daarbuiten al werd dat dan ook strikt geheim gehouden nam Suze vaak haar plaats in. Bij vervelende in terviews, bij neg vervelender premiè res, bij reclamereisjes, kortom altijd dan, als het vervelend, vermoeiend, hinderlijk was! Suze was het, die met het liefste lachje de journalisten te woord stond, en vertelde van het groot ste geluk, toen Ann zich verloofde. Het was Ann's zooveelste verloving, het werd ditmaal haar derde huwelijk. Deze derde man was multi-millionnah', in tegenstelling met den vorigen, die was addellijk, doch tevens een avontu rier. Hij was jong en erg verliefd en hij zag in Ann, naïvelijk, de charmante, wat lichtzinnig lijkende, doch in wezen nobele vrouw, die zij bij voorkeur op het witte doek uitbeeldde. Ann hield niet van „Vamp-rollen". Ze was geraf fineerd genoeg om te weten, hoezeer het domme publiek den schijn van het spel vermengt met de werkelijkheid en dat de massa in een ster. die steeds vamps, verleidsters, geraffineerde en slechte vrouwen voorstelt, gaandeweg een vamp zal gaan zien. En dat kan een tijdlang aantrekkelijk zijn, de smaak van het publiek neigt toch op den duur naar sentimentaliteit en zoetheid. Dus speelde Ann hardnek kig edele vrouwen en Roger Silkrin geloofde in haar het wezen terug te vinden, dat zij eindeloos herhaald had uitgebeeld. Suze ontmoette hem natuurlijk vaak. Het gebeurde zeifis eens. dat hij haar kuste, waarover hij natuurlijk vele excuses maakte. Ann lachte erom, zc was verre van !n Rncer in teresseerden haar alleen de millioenen. Ze was zich bewust, dat haar talent te klein was, om zonder een schatten- verslindende reclame-campagne stand te kunnen houden en in weerwil van haar groote gages, had zij dringencji geld noodig. Haar vorige huwelijk had sommen gelds gekost, ze kon daar nog slechts zuchtend aan terug denken. Hoe het zij, op zekeren dag dan wer den Ann en Roger in den echt ver bonden en de foto-pagina's van alle bladen der wereld bracht foto's van haar rol als stralend en gelukkig bruidje. Kort na de huwelijksreis be gonnen de opnamen weer opnieuw. Ann speelde een groote rol, was ner veus en prikkelbaar en maakte vele scènes, in en buiten het atelier. Op een dag gedroeg zij zich zóó on dragelijk tegenover haar doublé, die volgens haar „niet haar best deed" (het was tijdens een opname van kunst matige sneeuw, en Suze was half ver blind en gek van pijn, door den rom mel die in haar oogen kwam) dat Suze een zenuwuitbarsting kreeg en zwoer, dat ze dit „vervelende vak" eraan g.af. Ze werd snikkend en geheel overstuur en bovendien half blind weggebracht. Niemand verwachtte, dat zij inder daad niet meer terug zou komen, doch dit gebeurde. Men zond een boodschap naar haar huis. Het bleek dat ze de koffers gepakt en weggestuurd had, waarheen wist niemand. Zijzelf was eveneens verdwenen. En Ann kreeg een woede-aanval. Ze verklaarde, dat Suze den avond tevoren bij haar geweest om excuus te maken. Het kamermeisje bevestigde dat. Ann verzekerde, dat ze het meisje heel vriendelijk had ontvangen en dat alles weer volkomen in orde was ge weest. Ook dit bevestigde het kamer meisje. Mevrouw had zelfs een klein soupertje laten komen voor hen bei den, dat in het kleine boudoir naast de slaapkamer van mevrouw werd ge reed gezet. Later op den avond was meneer thuis gekomen. Roger verklaarde het meisje niet meer te hebben ontmoet, doch zijn vrouw had hem ook medegedeeld, dat alles in orde was geweest en dat de opnamen den volgenden morgen ge reed waren. En nu was Suze verdwenen! Een gemeene wraakneming, beweer de Ann, omdat ze nu wel verplicht was, zelf in de sneeuw te spelen, want ieder oopnthoud kostte handen vol geld. Suze verscheen niet meer, hoewel Ann had aangekondigd, dat ze natuur lijk na een tijdje zou opdagen, maar dat zij haar nooit meer zou willen zien! Er gingen jaren voorbijvoorbij! Tegen aller verwachting in, was het huwelijk nog altijd tusschen deze bei den goed gegaan. Ook scheen het ge luk met dezen man een gunstigen in vloed op Ann te hebben; men vond haar over het algemeen veel rustiger en sympathieker en Roger was een gelukkig man. Op het hoogtepunt van haar roem gekomen, had ze eens een onderhoud met een dramaturg, die haar de idee van een nieuw scenario kwam vertellen. Mijn idee, zei hij zelfgenoegzaam, is gebaseerd op werkelijkheid.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1934 | | pagina 17