Een onsterfelijk intellect
ZATERDAG 12 MEI 1934 (AUTEURSRECHTEN VOORBEHOUDEN)
Twintig jaar verlot
Alexander von Humboldt,
een rusteloos genie
Hij stierf 75 jaar geleden
Maar zijn werk leeft voort
Populaire Rubriek
DE „DOUBLÉ".
dellijk ontslag, om alleen nog te gaan
leven voor de natuurwetenschap.
Hij gaat natuur-onderzo^-cT-
den. Met al zijn enerpV ge pjj zich
op de voorberidende féaa- "clén voor
een groote expeditie, F" hij z. jh voor
stelt te organiseeren* naar Uentraal-
Azië, naar Noord-Afrika, of Midden-
Amerika, precies weet hij het zelf nog
niet.
In 1798 verrast hem te Parijs het be
richt: Napoleon gaat naar Egypte! Hum
bolt stelt 't Directorium een onderzoe
kingstocht in Noord-Afrika, de toe
komstig invloedsfeer in Frankrijk.,
voor. Men is geïntereseerd, belooft het
plan onmiddllijk te onderzoeken, maar
aan alle hoeken van Frankrijk ont
branden nieuwe oorlogen en Humboldt
moet afgewezen worden.
Teleurgesteld gaat hij naar Spanje, be
gint daar een reeks studies. In Madrid
spreekt hij van zijn reisplannen. Ko
ning Karei IV was vol geestdrift en
wil een expeditie naar de Spaansche
bezittingen in Zuid-Amerika financie
ren. Humboldt in eindelijk in zijn ele
ment. Na enkele maanden zijn de voor
bereidingen getroffen. Uit een oervol
hart schrijft hij naar Tegal: „De
mensch moet het groote en het goede
willen!"
Nachten aan den Orinoko.
Vijf jaren, van 1799 tot 1804, door-
vorscht Humboldt de Amerikaansche
Tropische gebieden. De zuidelijke he
mel neemt alle vezels van zijn hart in
zijn ban. Verbazend makkelijk went
het in Europa steeds zieke lichaam
aan het gevaarlijke klimaat van het
oerwoud. Het lijkt wel sanatoriums-
lucht voor den onderzoeker. Avontu
ren zijn er maar zelden te beleven
of het moest zijn met de insectenlegers.
Alleen de nachten aan den Orinoko,
op vochtige blaren-legers doorge
bracht, zijn niet zonder gevolg: rheu-
matiek verzwakt den rechterarm, zoo
dat Humboldt later gedwongen is in-
plaats van op tafel, op zijn knie te
schrijven.
Zóó werden hem de tropen tot zijn
tweede vaderland en wel in zoo'n mate,
dat hij na zijn terugtocht in alle ver
trekken een tropische hitte noodig
heeft een temperatuur, die geen be
zoeker langer dan 10 minuten kan uit
houden.
Nog nooit was er een expeditie ge
organiseerd, die dusdanige omwente
lingen als resultaat had. Nog nooit
brachten vijf jaar de natuurweten
schap zoo'n eind voorwaarts. De totale
moderne techniek der wetenschappe
lijke expeditie is door Humbold in ge
niale intuïtie geschapen. Zijn buit be
stond uit duizenden nieuwe planten,
honderden astronomische plaatsbepa
lingen en hoogte metingen. De gapin
gen in de menschelijke kennis omtrent
den kosmos worden nu vervuld. Hum
bold is met één slag beroemd gewor
den.
Parijs ontving hem geestdriftig.
Alleen Napoleon zelf toont den geleer
de duidelijk zijn geringschatting: hij is
voor den jongen, naar daden hunke
renden keizer een „idealoog", een dwe
per het ergste scheldwoord, dat Na
poleon tracht te gebruiken.
Frederik Willem Hl, de Pruisische
koning, waardeerde hem daarentegen.
Hij benoemde hem tot kamerheer en
kende hem een jaargeld toe. De resulta
ten der expeditie werden verder uitge
werkt. Terwijl de Franschen door de
Brandenburger Poort Berlijn binnen
trokken, was Humboldt in zijn stillen
tuin bezig met waarnemingen van de
afwijkingen der magneetnaald. Doch
geheel en al zouden de gebeurtenissen
der wereldgeschiedenis toch niet aan
dezen geleerde voorbijgaan. In 1807
begeleidde hij op verzoek van den Ko
ning diens jongsten broeder, Prins Wil-
„Die man is een onderwijzer in goede
manieren aan doofstommen."
„Hoe kan dat dan?"
„Hij leert ze om niet te spreken met
de handen vol!"
door
DR. H. DE BOER JZN.
„Kasteel verveling".
Het was een stil en toch in bijzon
derheden geregeld leven, dat de welge
stelde familie Von Humboldt, die tij
dens de regeering van den eersten
Pruisischen Koning in den adelstand
verheven was, op Kasteel Tegel bij
Berlijn leidde. Wilhelm, de oudste
zoon, scheen wel geneigd zich aan de
strenge huiselijke tucht te onderwer
pen. Maar de jongste, Aexander, was
reeds in zijn jonge jaren vervuld van
prikkelende koorts naar den aanbre-
kenden geestelijken „Aufbruch", die
eveneens den even ouden Napoleon
met even groote onstuimigheid gegre
pen had. Maar terwijl de kleine Napo
leon op de militaire Academie van
overwinning en roem droomen mocht,
was Alexander von Humbolt opgeslo
ten in de beklaaglijke engte van het
ouderlijke huis. „Kasteel Verveling"
placht hij dat te noemen. Weliswaar
omringde men hem en Wilhelm met
ale mogelijke paedagogische zorgen,
liet de beste leeraren uit het naburige
Berlijn komen, liet hem opvoeden in
den geest van den ietwat weeke opvat
tingen van dien tijd, die wel de „Ber-
Üner Aufklarung" genoemd wordt.
Maar de koele gestrengheid ded steeds
lijdende moeder de vader was reeds
vroeg gestorven droeg er toe bij.
het opstandige temperament van
Alexander steeds meer tot uiting te
doen komen. Hij was, zooals men dat
toentertijd placht uit te drukken, een
«fjit exprit malin", een klein „duvel-
',jedat met alles en iedereen spotte,
zich graag op den voorgrond plaatste
dat een eeuwigen strijd tusschen
lidelheid en ontevredenheid had uit
te vechten.
Maar weldra bleek, dat hij slechts
0 geschikte arbeid behoefde, om zijn
teit.. 'm nuttige hanen te leiden.
1 en zijn broer studeerden het eerste
tezamen, aan de Frankfort-
ne universiteit. Daarna voltooide
Alexander in Berlijn en Göttingen zijn
studies. Hij meende thans dat gevon
den te hebben, wat zijn leven inhoud
zou kunnen geven: het exploiteeren
van de geheimen der natuur. Tegelij-
kretijd werd de.jonge student echter
gegrepen door een groot verlangen:
Zijn eerste groote reis voerde hem door
België en Holland naar Engeland: en
hier rook hij den zilten geur der zee,
hier werd zijn blik vastgehouden door
de hooge zeilen der schepen. En van
nu af aan liet hem de lust in reizen en
trekken, de drang naar de verte, niet
meer los.
„De mensch moet het groote
en goede willen!"
Maar in de allereerste plaats moest
men leven, een beroep kiezen, iets lee-
ren. Hij kiest het mijnvak. Als assessor
komt hij in Staatsdienst.
Zes jaar lang geeft hij zich aan den
Pruisischen mijnbouw. Dan sterft Me
vrouw Humboldt en laat haar zonen
een aanzienlijk vermogen na. Alexan
der is onafhankelijk. Hij neemt onmid-
door
GRETE ELERING.
vond, dat ze „blind geluk" had
Igjj®' aie kleine Suze Smit. Maanden-
nuV^zworven, hongerig, had ze
een 'lelijk een baantje gekregen in
Het f6r groo^e studios van Hollywood,
verval was met haar, want ze leek
Or 2en<l veel op de beroemde Ann
vervuil611 Z0U nu ^aar »double"-rollen
niakp regisseur liet opnamen
eet) Suze en zoo kreeg zij dus
Heen iW benijd door velen. Ook zelf
luk Ze eerst- dat het een groot ge-
gevio°,0r ^aar was, inplaats van de
koste verwende Ann Orgat, die ten
3pin van enorme geldsommen werd
*erk Cfeer<^' *n te springen zoodra het
vaariHu )Lem°eiend werd of te ge-
den Ho twee jaren van opnamen leer-
van „far wel, dat de dubbelgangers
&n?(Uen;en een hard bestaan hadden,
r s'echt betaald werden. Doch als
rnen<5oHer,w'>i.te'de gezichten zag van de
lipjs aen- die ze dag aan dag de ate-
las P„'a? bestormen om werk, als ze
illus: "porde van de velen, die vol
?rondP u.erheen waren gekomen en te
',Jkkjw gm8en> prees zij zich nog ge-
:eerelela..reinig vrienden, want ze
eel in de nabijheid der nieuwe
ster. Niet alleen bij de opnamen, ook
daarbuiten al werd dat dan ook
strikt geheim gehouden nam Suze
vaak haar plaats in. Bij vervelende in
terviews, bij neg vervelender premiè
res, bij reclamereisjes, kortom altijd
dan, als het vervelend, vermoeiend,
hinderlijk was! Suze was het, die met
het liefste lachje de journalisten te
woord stond, en vertelde van het groot
ste geluk, toen Ann zich verloofde.
Het was Ann's zooveelste verloving,
het werd ditmaal haar derde huwelijk.
Deze derde man was multi-millionnah',
in tegenstelling met den vorigen, die
was addellijk, doch tevens een avontu
rier. Hij was jong en erg verliefd en
hij zag in Ann, naïvelijk, de charmante,
wat lichtzinnig lijkende, doch in wezen
nobele vrouw, die zij bij voorkeur op
het witte doek uitbeeldde. Ann hield
niet van „Vamp-rollen". Ze was geraf
fineerd genoeg om te weten, hoezeer
het domme publiek den schijn van het
spel vermengt met de werkelijkheid en
dat de massa in een ster. die steeds
vamps, verleidsters, geraffineerde en
slechte vrouwen voorstelt, gaandeweg
een vamp zal gaan zien.
En dat kan een tijdlang aantrekkelijk
zijn, de smaak van het publiek neigt
toch op den duur naar sentimentaliteit
en zoetheid. Dus speelde Ann hardnek
kig edele vrouwen en Roger Silkrin
geloofde in haar het wezen terug te
vinden, dat zij eindeloos herhaald had
uitgebeeld.
Suze ontmoette hem natuurlijk vaak.
Het gebeurde zeifis eens. dat hij haar
kuste, waarover hij natuurlijk vele
excuses maakte. Ann lachte erom, zc
was verre van !n Rncer in
teresseerden haar alleen de millioenen.
Ze was zich bewust, dat haar talent
te klein was, om zonder een schatten-
verslindende reclame-campagne stand
te kunnen houden en in weerwil van
haar groote gages, had zij dringencji
geld noodig.
Haar vorige huwelijk had sommen
gelds gekost, ze kon daar nog slechts
zuchtend aan terug denken.
Hoe het zij, op zekeren dag dan wer
den Ann en Roger in den echt ver
bonden en de foto-pagina's van alle
bladen der wereld bracht foto's van
haar rol als stralend en gelukkig
bruidje. Kort na de huwelijksreis be
gonnen de opnamen weer opnieuw.
Ann speelde een groote rol, was ner
veus en prikkelbaar en maakte vele
scènes, in en buiten het atelier.
Op een dag gedroeg zij zich zóó on
dragelijk tegenover haar doublé, die
volgens haar „niet haar best deed" (het
was tijdens een opname van kunst
matige sneeuw, en Suze was half ver
blind en gek van pijn, door den rom
mel die in haar oogen kwam) dat Suze
een zenuwuitbarsting kreeg en zwoer,
dat ze dit „vervelende vak" eraan g.af.
Ze werd snikkend en geheel overstuur
en bovendien half blind weggebracht.
Niemand verwachtte, dat zij inder
daad niet meer terug zou komen, doch
dit gebeurde. Men zond een boodschap
naar haar huis. Het bleek dat ze de
koffers gepakt en weggestuurd had,
waarheen wist niemand.
Zijzelf was eveneens verdwenen.
En Ann kreeg een woede-aanval.
Ze verklaarde, dat Suze den avond
tevoren bij haar geweest om excuus te
maken. Het kamermeisje bevestigde
dat. Ann verzekerde, dat ze het meisje
heel vriendelijk had ontvangen en dat
alles weer volkomen in orde was ge
weest. Ook dit bevestigde het kamer
meisje. Mevrouw had zelfs een klein
soupertje laten komen voor hen bei
den, dat in het kleine boudoir naast
de slaapkamer van mevrouw werd ge
reed gezet. Later op den avond was
meneer thuis gekomen.
Roger verklaarde het meisje niet
meer te hebben ontmoet, doch zijn
vrouw had hem ook medegedeeld, dat
alles in orde was geweest en dat de
opnamen den volgenden morgen ge
reed waren.
En nu was Suze verdwenen!
Een gemeene wraakneming, beweer
de Ann, omdat ze nu wel verplicht was,
zelf in de sneeuw te spelen, want ieder
oopnthoud kostte handen vol geld.
Suze verscheen niet meer, hoewel
Ann had aangekondigd, dat ze natuur
lijk na een tijdje zou opdagen, maar
dat zij haar nooit meer zou willen zien!
Er gingen jaren voorbijvoorbij!
Tegen aller verwachting in, was het
huwelijk nog altijd tusschen deze bei
den goed gegaan. Ook scheen het ge
luk met dezen man een gunstigen in
vloed op Ann te hebben; men vond
haar over het algemeen veel rustiger
en sympathieker en Roger was een
gelukkig man. Op het hoogtepunt van
haar roem gekomen, had ze eens een
onderhoud met een dramaturg, die
haar de idee van een nieuw scenario
kwam vertellen.
Mijn idee, zei hij zelfgenoegzaam, is
gebaseerd op werkelijkheid.