Stadsnieuws
TPot wilt himl
DROGE BERGPLAATSEN
VOOR INBOEDELS
C. KIESEWETTER
Gedurende 14dagen speciale aanbieding
tweede blad
HELDERSCHE COURANT VAN DINSDAG 5 JUNI 1934.
5
in eiken-, eiken met noten-, mahonie-
en palisander Slaapkamers
met 5% korting °P onze toch reeds lage prsjzen
P. GOVERS, ALLÉÉN SPOORGRACHT 24
Kanaalweg 135.
Gemeenteraad
Aanvaarding Monument
Nederlandsch
Reddingwezen.
Jaarvergadering V.V.V.
„Helders Belang",
IVcuw gaan m fenf
„Freude, schoner Gotter-
funken!
Licht op voor alle voertuigen.
Dinsdag 5 Juni 21.42 uur
Woensdag 6 21.43
In de vacature, ontstaan door het
vertrek van Ds. Borgers, is Zondag na
afloop der godsdienstoefening uit het
tweetal Ds. van BemmsJ en Ds. W.Spiiet-
hoff, beroepen Ds. W. Spliethoff, Ev,
Duth. Pred. te O. en N. Pekela.
Bii het laatst gehouden examen voor
Radio-Telegrafist 2e klasse slaagden te
's-Gravcnhage de heeren J. van Bergen
en J. M. Bossi'nga.
Onze oud-stadgenoote, rnej. Alb.
Dekker, leerlinge van de Nuts-Kweek-
school te Haarlem, slaagde aldaar voor de
acte L.O.
ZILVEREN JUBILEUM VAN DEN
HEER E. H. BOS.
Naar aanleiding van het feit, dat de
heer E. H. Bos, hoofd der chr. U. L. O.-
school aan den Kanaalweg, 25 jaar bij
het onderwijs werkzaam is geweest, hoopt
het bestuur van de vereeniging „Laat
de kinderkens tot Mij komen" a.s. Woens
dag 6 Juni dit jubileum te herdenken in
een bijeenkomst in het Chr. Mil. Tehuis,
Kanaalweg, des n.rn. 3 uur. Deze bijeen
komst is voor belangstellenden toegan
kelijk.
ORGELBESPELING LUTH. KERK.
Wij herinneren nogmaals aan de or
gelbespeling, die morgenavond om 8.30
uur gegeven wordt door mejuffr. Aafje
Kamp, in de Luthersche Kerk.
FREDDY JOHNSON'S NEGERBAND;
CONCERTBUREAU DR. DE KOOS.'
Na het succesvolle optreden der meest
bekende bands, brengt de Casino-Directie
thans de clou op dit gebied. Zjj heeft
n.l. met het groote Concertbureau van
Dr. de Koos in Den Haag een contract
aangegaan voor 3 gala-dansavonden, te
geven door de fenomenale negerband
van Freddy Johnson and his Harlemites,
het vermaarde negerorkest, bestaande
uit 10 personen, dat in Den Haag en
Rotterdam een succes was. a s. Zaterdag
en Zondag treedt de band op. Dat dit
iets heel bijzonders is, garandeert reeds
de naam van Dr. de Koos'concertbureau,
onder wiens auspiciën dit orkest optreedt.
WIJDINGSAVOND C.J.M.V.
Zondagavond hield de Christelijke Jonge-
mniinen Vereeniging «Spreuken 9:10a»
in liet gebouw Palm-traat te midden van
vele belangstellenden een wijdingsavond
ter inleiding van hét 75-jarig bestaan,
ü-t. op 26 Juni a.s zal worden gevierd.
ia net zingen van Psalm 100 werd m t
geiled geopend. De Heer M. Leemai s;
voorzitter, zette in een kort openings
woord de strekking van dezen avond uit
en: «Vanavond willen wij ons bezinnen
op liet. Bezit, dat wij hebben».
>oor middel van een aaneensluitende
sei.e fragmenten, b staande uit bijbel
gedeelten, zang en declamatie werd een
b -ld van de jeugd gegeven.
Dan begon de Heer C. V. Dooischodt,
Algemeen Secretaris van het Ned. Jonge
ling-! Verbond zijn onderwerp «Ziende
op Jezus» te behandelen. Dit onderwerp
raakte de kern van het C. J. M V.-werk.
«Want, dat deze vereeniging 75 jaren
beslaat is niet aan eigen kracht toe te
kennen, doch dit is mogelijk geweest,
o Tanks alles, in tegenslag en voorspoed,
doordat het oog naar boven gericht bleef.
En nu het 75-jarig bestaan aangebroken
is, nu wordt allereerst weer het oog naar
boven gericht en dat is goed, daar is
onze kracht
Na dankgebed en gemeenschappelijken
za g werd gesloten.
HELDERSCHE RADIO-CENTRALE.
De H.R.C.O. heeft vorige week een aan
vang gemaakt met den aanleg van het
nieuwe distributienet. De nieuwe straten
bij den Rui.jghweg worden in de eerste
plaats op de nieuwe wijze aangesloten en
de eerste blokkabels zijn reeds aange
bracht.
Voor bijzonderheden verwijzen wil naar
het orgaan der onderneming. „Ons Week
blad", van deze week.
INSCHRIJVINGEN
HANDELSREGISTER.
Wijzigingen:
Den Helder: N.V. Vereenigde Vleesch-
houwerijen, Amsterdam. Filiaal Den Hel
der, Koningstraat 57, opgeheven.
AANKOMST INDISCHE MAIL.
Woensdag In ons land.
De boottrein in aansluiting op het thuis
komende mailschip „Indrapoera", dat
hedenmorgen te Marsaille wordt ver
wacht, komt morgen (Woensdag) te 15.14
uur te Amsterdam.
NOORDER KUNSTKRING.
Als de dagen op z'n langst zijn is het
goed exposeeren; de hierboven genoemde
vereeniging zal dan ook de volgende week
van het lange daglicht gebruik maken, om
haar tentoonstelling, zooals zij dat jaar
lijks doet, te openen.
Na het bijzonder mooie werk van An-
ton Pieck verleden jaar, was het niet ge
makkelijk even goed voor den dag te
komen als in 1933. Gelukkig telt Den Hel
der onder de oud-ingezetenen nog méér
kunstenaars van naam, In dit geval betreft
het Dick Ket, uit Den Helder geboortig.
De meer dan bijzonder goede critieken
die hij in de laatste tijden kreeg, waar hij
ook exposeerde, met zijn reproducties van
zijn werk in alle kranten en periodieken,
waarborgen wel de bijzondere kwaliteiten
van zijn werk. Hij is een der genoodigden.
Jan A. Bakker, uit Noordwolde, wiens
werk reeds in verschillende musea in Am
sterdam en Den Haag werd aangekocht,
zal ook een kleine veertig werken expo
seeren. terwijl ons vroeger lid, Lambert
Simon der dritte im Bunde is. Al wie zijn
naam in kunstcritieken heeft gezocht, zal
steeds goede of voortreffelijke beoordee
lingen hebben gelezen.
In een volgend nummer hopen we op
een en ander terug te komen.
BOTSING TUSSCHEN WIELRIJDERS.
Gisterenmorgen kwam in snelle vaart
een ongeveer 14-jarige jongen uit de Cor-
nelis Ditostraat den Polderweg oprijden,
juist toen daar de fietsrijder R. op een
rijwiel passeerde. Een botsing was onver
mijdelijk. Daarbij werd de fiets van R.
licht beschadigd. De wilde jongen kwam
er echter minder 'goed af. Zijn rijwiel
werd ernstig beschadigd en bovendien be
kwam hij eenige ernstige vleeschwonden
aan een zijner handen.
NUTSSPAARBANK TE DEN HELDER.
Opgave betreffende de Nutsspaarbank
te Den Helder, Polderweg 1, over de
maand April 1934.
Op Spaarbankboekjes werd in den- loop
der maand ingelegd 240.186.84 en terug
betaald 236.728.56. Derhalve méér inge
legd dan terugbetaald f 3.458,28,
Het aan inleggers verschuldigd kapi
taal, by den aanvang' van dit, jaar
2.635.-844.65 bedraagt thans f 2.662.092,15.
Het aantal in den loop van April nieuw
uitgegeven boekjes bedraagt 71. Het aan
tal in omloop zijnde boekjes steeg hier
mede tot 8051.
Onder in April uitgereikte 70 nieuwe
boekjes zijn inbegrepen 10 boekjes voor
jongeborenen (op de boekjes plaatst de
Spaarbank een eersten inleg van 1.
De lediging van spaarbusjes in den loop
van April leverde een bedrag op van
4.488.76 aan kleine besparingen.
Het totaal in omloop zijnde aantal
spaarbusjes bedraagt thans 1725.
VRAGEN VAN RAADSLEDEN.
Het raadslid J. J. Schoeffelènberger
heeft de volgende vragen aan B, en W.
gesteld:
1°. Is het aan Uw College bekend,
dat men door de thans verrichte werk
zaamheden naar het stille strand, den toe
gang daarnaar heeft versperd?
2°. Is het aan U eveneens bekend dat
daar geen reddingsmiddelen aanwezig
zijn en dat daar verleden week nog door
iemand met veel moeite, een jongen is ge
red?
3°. Is het waar dat het Zeebad „Huis
duinen" een gedeelte strand heeft ver
huurd, resp. voor 20, f 15 en 10 voor
het seizoen? Zoo ja? Welke reden bestaat
er tot dit prijsverschil?
Gaarne zag ondergeteekende antwoord,
Telefoon 253 Opgericht 1869
in de hedenavond gehouden raadszitting.
't Welk doende,
J. J. Schoeffelenberger.
Den Helder, 5 Juni 1934.
VERKEERSCOURANT.
Ter gelegenheid van de verkeersweek
van 4 tot 9 Juni, is door het Verbond van
Vereenigingen voor veilig verkeer een
Verkeerscourant uitgegeven, waarin ver
schillende artikelen zijn opgenomen, die
waarschuwingen inhouden en voorbeelden
betreffende de verkeerszonden, die wor
den begaan. Wel sterk is hetgeen een
Amsterdamsch commissaris van politie
vertelt omtrent een pleiziertochtje met zijn
auto. Het blad bevat voorts een uitge
breide rubriek voor de jeugd, en is ver
krijgbaar bij den secretaris der afdeeling
Den Helder, den heer F, Grunwald.
POLDER „HET KOEGRAS"
Vergadering van Hoofdingelanden
op Zaterdag 2 Juni, nam. 2 uur
in Hötel »Bellevue«.
1. Opening en Notulen. Deze laatste
worden zonder op- of aanmerkingen
goedgekeurd.
2. Vaststelling Rekening en Verant
woording 1933. Bij monde van den heer
Laman Trip wordt geadviseerd tot goed
keuring; enkele inlichtingen worden over
een drietal punten gevraagd.
3. Wijziging Ambtenarenreglement.
Deze wijziging heeft ter visie gelegen
voor de Hoofdingelanden en is aange
bracht in overeenstemming met de voor
schriften, die daaromtrent zijn gemaakt
door Ged. Staten. Zonder discussie of
stemming goedgekeurd.
4. Rondvraag.
De heer Jimmink bespreekt de be
maling van de Gallantsoogervaart en stelt
voor de inwerkingstelling van de inlaat,
welk voorstel wordt aangenomen.
De heer Laman Trip heeft in Wage-
ningen vertegenwoordigers van bereide
wagenteer gehad, die hun praeparaat
aanbevolen voor den polder. Spr. meent
van deze gelegenheid gebruik te moeten
maken om het Bestuur in overweging te
geven niet op die aanbiedingen in te
gaan, omdat de van de Heldersche Gas
fabriek betrokken onbereide teer uitste
kend heeft voldaan. Men handhave dus
deze wijze van teren, en mochten die
vertegenwoordigers ook bij Dijkgraaf en
Heemraden komen, dan zende men ze weg.
De heer Verfaille sluit zich gaarne
bij deze woorden aan. Gebleken is wel,
dat onbereide teer verreweg het best is
voor de wegen, indringing van stof is
volmaakt uitgesloten, en nog tal van
andere goede eigenschappen somt spr.
op. Het èëriige bezwaar 'is, dat de wegen
een tijdlang onberijdbaar zijn, omdat het
wat I.ang moet drogen. Maar overigens,
al die bereide teersoorten voldoen niet
zoo goed als dit onbereide teer.
Niets meer aan de orde zijnde, wordt
de vergadering gesloten.
BEKENDMAKING.
De raden der gemeenten Den Helder,
Texel, Anna Paulowna, Wieringen en
Callantsoog hebben de gemeenschappelij
ke regeling nopens het voor die gemeen
ten instellen van een geneeskundig school
toezicht zoodanig gewijzigd, dat artikel
'1H 3de lid, te rekenen met ingang van
1 Januari 1934, is yervallen.
Wij Ibswaresi Uw inboedel motvrij,
hij wordt §oed oisderhowllen-em onder
garantie weer afgeiewerd. Veie aan
bevelingen, Billijk® prijsberekening.
9
Verhuizingen door gebeel Medor-
land. Vraagt prijsopgaaf.
Vervolg-agenda
voor de vergadering van den Raad der
gemeente Den Helder op Dinsdag 5 Juli
1934.
Ingekomen stukken.
Goedkeuring van Gedeputeerde Staten
op de raadsbesluiten van 24 April 1934
tot: aankoop van grond van W. Hen-
drikse; idem van de N.V. Zeebad Huis
duinen en tot afstand van grond om niet
aan de Woningstichting.
Adres van J. Kreuger e.a. te Huisdui
nen, waarin gewezen wordt op de schade,
welke de neringdoenden aldaar ondervin
den van de afsluiting van het duin
terrein en van het ontbreken van een
behoorlijken toegang tot het stille strand.
Monument Reddingwezen.
Voorstel tot het aanvaarden van het al
hier te stichten nationaal Monument voor
liet Nederlandsche Reddingwezen.
Erfpacht.
Voorstel tot uitgifte van grond in erf
pacht aan W. Grimijser.
Wegenbelasting.
Voorstel tot vaststelling van het derde
supletoir kohier wegenbelasting, dienst
1933.
Mededeeling.
Het voorstel in zake de radio-distributie
wordt teruggenomen.
B. en W. schrijven aan den Raad:
In het bü de stukken gevoegd adres
van het uitv. Comité oprichting monu
ment Nederlandsch Reddingwezen wordt
medegedeeld, dat het thans de beschik
king heeft over een zoodanig bedrag als
noodig is voor den bouw van een monu
ment voor het Nederlandsch Redding
wezen. Verder wordt medegedeeld, dat
het na vele besprekingen aan liet Comité
is mogen gelukken om Den Helder als
standplaats voor het Nationaal Redding
monument aangewezen te krijgen en dat
spoedig tot de oprichting zal worden over
gegaan.
Het Comité stelt aan U de vraag of U
er prijs op stelt, dat het monument in deze
gemeente wordt gebouwd en, indien zulks
het geval is, verzoekt liet tevens een plaats
voor de oprichting aan te wijzen. Daarbij
wordt nog medegedeeld, dat het Comité
het Westplein als standplaats het meest
geschikt acht en dat het in de bedoeling
ligt om bij de onthulling het monument
aan de gemeente over te dragen.
In verband met een en ander verzoekt
het Comité, onder overlegging van een
drietal teekeningen, te willen mededeelen
of U bereid bent meergenoemd monument
te zijner tijd over te nemen en het onder
houd alsdan ten laste der gemeente te
brengen.
Wij willen in de eerste plaats er onze
vreugde over uitspreken, dat na langdu
rige voorbereiding de oprichting van liet
Nationaal monument voor het Redding
wezen een feit zal worden en dat onze ge
meente voor de oprichting daarvan is uit
verkoren. Het wil ons met het Comité
voorkomen, dat het Westplein voor de
plaatsing van het monument het meest in
aanmerking komt.
Met betrekking tot de vraag of de ge
meente bereid is het monument te ziiner
tijd over tee nemen en het onderhoud te
haren laste te brengen, deelen wij U mede,
dat gezien de ontwerp-teekeningen, de
onderhoudskosten vermoedelijk niet groot
zullen zijn. Vooral in de eerste jaren is
niet te verwachten, dat het massale, uit
bak- en natuursteen opgetrokken en met
metaal gedekte bouwwerk onderhouds
kosten van beteekenis zal eisclien. Op den
duur kan het wellicht noodig zijn muur
werken te voegen en metsel- en beeld
houwwerken schoon te maken.
Tengevolge van den bouw van het mo
nument dient er een radicale wijziging te
komen in het tegenwoordig plantsoen.
Volgens teekening moet de bestaande
verdieping van het gazon worden opge
hoogd en schelpenpaden en een nieuw
plantsoen aangelegd worden. De bedoe
ling is om fraaiere plantsoenhekjjes te
plaatsen dan de gebruikelijke. Voorts
moet op 4 plaatsen in het plantsoen, rond
om het monument, gelegenheid worden
gemaakt voor het aansluiten van 4 elek
trische schijnwerpers voor feestverlich
ting. Deze schijnwerpers werpen hun licht
vanaf het eras naar boven op het monu
ment: zij ztdlen alleen gebruikt worden
bij feestelijke gelegenheden.
De kosten van deze verandering van het
plantsoen worden door den Directeur der
Gemeentereiniging en Plantsoenen op
3000 geraamd. Hierbij komt nog voor de
schijnwerpers enz. 200. terwijl voor liet
plaatsen van een twaalftal eenvoudige,
bijpassende, houten banken, moet worden
uitgetrokken een bedrag van 300. Te
zamen alzoo 8500.
Voorts meenen wij, dat de kosten der
ten behoeve van het monument aan te
brengen fundeering mede voor rekening
der gemeente moeten worden genomen,
in dier voege, dat van gemeentewege voor
dat doel aan liet Comité een bedrag van
2500 zal worden beschikbaar gesteld.
Zooals de teekeningen aangeven, zal in
het monument een carillon worden inge
bouwd. Volgens van de zijde van het Co
mité verkregen inlichtingen zal het on
derhoud daarvan geen groote kosten ver
gen. Er wordt momenteel nog onderhan
deld om gedurende een tijdvak van 10
jaren het onderhoud hiervan voor reke
ning van den bouwer van het carillon te
laten komen. De bespeling ervan kan door
iemand die fiet orgelspel machtig is,
plaats vinden. Het ligt verder in de bedoe
ling om dagelijks enkele malen het caril
lon automatisch in werking te stellen.
In dezen geest wordt thans voorgesteld
te beslviten.
Maandagavond hield bovengenoemde
vereeniging hare jaarvergadering. Na de
opening door den Voorzitter, den heer
W. Biersteker worden de notulen der
vorige jaarvergadering gelezen bn onver
anderd goedgekeurd.
Het woord was vervolgens aan den
Secretaris voor het uitbrengen van het
jaarverslag.
Hieraan ontleenen wij het volgende:
Het is ons aangenaam te mogen aan
vangen met de mededeeling dat Den
Heider-Huisduinen steeds meer in het
verkeer worden opgenomen, dank zij de
geregeld gevoerde propaganda, en het
beter stadsaanzien dat wij in den loop der
jaren hebben verkregen. Vooral het bad
plaatsje Huisduinen dat in zooveel op
zichten gemoderniseerd is mag daarbij
niet uit het oog verloren worden.
Vanzelfsprekend Komt de V.V.V.door
het toenemend verkeer meer in het ver-
eenigingswerk te zitten omdat men aller-
wegeop onzen inlichtingsdienst gaat reke
nen waardoor het secretariaat dreigt te
worden overbelast. Wij achten het tijd
stip gekomen dat daarin afdoende maat
regelen worden genomen waardoor het
opbouwende werk vooral ten aanzien van
het vreemdelingenverkeer nog meer kan
worden uitgebreid en voortgezet.
In het bizonder vragen wij belangstel
ling voor dit jaarverslag van hen die wel
eens zachtjes, maar ook hardop verkon
digen: Wat voert Helders Belang eigen
lijk uit? Mogelijk zal er na kennisname
van dit verslag voor deze groep aanlei
ding zijn zich als lid te laten inschrijven,
of, indien ze bedankt hebben opnieuw
toe te treden. Vooral de plaatselijke
middenstand moge haar belang inzien
omdat bevordering van het vreemdelin
genverkeer in hoofdzaak den handel ten
goede komt.
In 12 bestuursvergaderingen zijn in het
afgeloopen jaar de belangen der V.V.V.
besproken. Tal van commissievergade
ringen welke daarop volgden gaven uit
voering aan de bestuursbesluiten.
De gemeentelijke subsidie van 400 gld.
(toezegging is 500) maakte het ons mo
gelijk een goede reclame naar buiten te
behouden Gezien de teruggang van onze
geldmiddelen hopen wij de nog resteerende
100 gld. over het afgeloopen boekjaar
nog te ontvangen.
In het voorjaar 1933 werden 13.000
geïllustreerde folders in Nederland ver-
Buitenlandsch Overzicht pag. 1
feuilleton1
Radio-programma2
Van links en rechts2
Belangrijke uitvindingen van
Marconi op medisch gebied i 2
De werkloosheid in ons land is
eenigszins gedaald. De leeftijd
van de werklooze arbeiders 1
Aanvaarding monument Neder
landsch Reddingwezen door de
gemeente5
De degradatiewedstrijd van H.
R. C. tegen O. S. V8
Het zilveren jubileum van H.F.C. 8
Aardbeving in Britsch-lndië ver
oorzaakt groote tnaterieele schade 2
Ondragelijke hitte in Britsch-In-
die. Dieren bezwijken op straat 3
De Volkenbondsraad heeft het
rapport-Aloisi. over de volks
stemming in het Saargebied aan
genomen 3
Nationaal-socialistische putsch-
plannen in Oostenrijk 2
Hevige brand in de Bat'a fabrie
ken te Zlin. Een schade van 10
millioen kronen 3
De Indische mail komt morgen in
ons land j 5
Omtrek-nieuws 6
Marktberichten 3
Marineberichten 3
Sportnieuws8
Witte bioscoop, 7y2 uur,
Tivoli bioscoop, 7 uurK
Woensdag 6 Juni.
Orgelbespeling door Aafje Kamp, Luther
sche Kerk, Weezenstraat, 8.30 uur.
spreid, waarna veel aanvragen om in
lichtingen binnenkwamen, ook het bezoek
uit verschillende provinciën was melk
baar.
Door het secretariaat werden 207 brie
ven verzonden belangrijke onderwerpen
rakende, doch in hoofdzaak het toerisme
naar Den Helder en Omstreken betreffende
Hierbij zijn niet begrepen tal van
aanvragen van diverse V.V.V. en reis-
bureaux binnen en buitenlands, waarheen
geregeld ons propagandamateriaal is ge
zonden. Aan 188 personen werden ten
kantore van het secretariaat bij bezoek
of per telefoon de gevraagde inlichtingen
verstrekt.
Tot het welslagen van de algemeene
vergadering van »Ons Legers welke dit
jaar in Den Helder is gehouden, hebbon
wij bijgedragen door gelegenheid aan te
bieden om per auto onze stad en om
streken te bezichtigen, waarvoor hier
opnieuw een woord van dank mag worden
uitgesproken aan hen die ons hierbij wel
willend en belangeloos hebben bijgestaan.
De belangrijke algemeene vergadering
van V.V.V.'s in Nederland dit jaar ta
Vlissingen gehouden is door ons bestuur
niet bijgewoond omdat de kasmiddelen
dit niet toelieten. De penningmeester zal
U daarvan straks een overzicht geven,
waaruit blijkt dat wij, indien de middelen
steeds terugloopen, soortgelijke beteeke-
nisvolle bijeenkomsten niet meer kunnen
bijwonen.
Een groot succes boekte onze V.V.V.
door haar propaganda-dagen in de maand
Mei, waarbij tal van afgevaardigden uit
Friesland, Groningen, Drente en Over-
ijsel onze gemeente bezochten. Een goede
pers uit deze provinciën hebben wij daar
bij verkregen, de beoordeeling van Den
Helder Huisduinen is zeer gunstig.
Het gemeentebestuur van Den Helder
in 't bijzonder, doch ook Anna Paulowna
en Wieringen hebben veel bijgedragen
tot het welslagen van deze vriendschap
pelijke ontmoeting met onze overburen.
Wij vermelden nog, alhoewel buiten
onze bemoeienis omgaande, hoe doorona
Gemeentebestuur een doeltreffende re
clame is verzorgd op de aangifte-biljetten
I.npressie van het Stadion-concert.
Een toeval stelde mij in hel bezit van
een toegangskaart voor het Stadion-
coi eert van j.1. Zaterdag, alsmede voor
ee.i plaatsje in de bus, di ons er heen
zou brengen, en van die gelegenheid heb
ik gebruik gemaakt om dit unieke concert
bij te wonen. Ik wil den hzers eenige
indrukken daarvan vertellen, maar stel
op den voorgrond, dat, muzikaal gespro
ken, de radio-luisteraars, die, over een
goed toestel beschikten, waarschijnlijk
beter af zijn geweest dan wij. Want een
openlucht-uitvoering in een enorme ruimte
als die van het Stadion, is, dat begrijpt
ieder, 'n tamelijk hachelijke onderneming.
Wat schrijver dezes betreft, met nog
eenige andere Helderschen hadden w.ij
een uits ekende plaats, in een der vakken
naast het podium (zijvak E). Anderen van
het Heldersche groepje waren minder
goed af en hebben lang niet alles kunnen
volgen, zooals wij later van hen vernamen.
Wij in vak E hadden erg veel last van
resonneeren: in 't bijzonder de fortissi
mo's van het zware koper en de trommels
enz., hoorden wij telkens tweemaal. Onze
plaats was namelijk schuin tegenover de
overdekte tribune, en, voor zoovel ik dat
kan bcoordeelen, moet de dirigent zelf,
dr. Willem Mengelberg, en moeten de
musici deze echo's ook hebben gehoord.
Afgezien hiervan kwamen op onze zit
plaats alle nuanceeringen tamelijk goed
door, al moest men zich bij pianissimo's
van de strijkers bijvoorbeeld, wei eens
terdege inspannen.
Muzikaal gesproken is dus dit experi
ment maar zeer ten deele gelukt; de
verder af zittende toehoorders hebben
er zeker nog minder van gehoord dan
wij, terwijl wij bovendien nog het voor
deel hadden, dat wij met een goeden
binocle tevens den dirigent en de orkest
leden konden zién.
Maar ik voor mij geloof, dat men dit
concert van een ander standpunt moet
beschouwen dan uitsluitend van het
muzikale. Ik zal het hier niet hebben
over het vóórprogramma: een fantasie
over het Wilhelmus, van dr. Willem
Mengelberg zelf, niet over de pittige
Piet Hein-rhapsodie van dr. van Anrooy,
door den componist zelf gedirigeerd, niet
over het voorspel der Meistersinger.
Daarvoor was tenslotte geen open 1 u cht-
coucert noodig. Hrel die grootsche opzet,
dat dubbele orkest van Concertgebouw
en residentie, dat legertje van zangers
en zangeressen (waren het er geen 1200?)
gold toch in de eerste plaats de Negende
symphonie.
De Negende Symphonie I Maar weinig
orkesten kunnen dit werk uitvoeren, en
voornamelijk niet om het groote zang
koor dat ervoor noodig is. Daarom isdit,
hoe men ook over de uitvoering zelve
moge denken, een gebeurtenis geweest
van primair muzikaal belang, en daarom
ook is het goed, dat de radio-luisteraars
over de geheele wereld - de Vara zond
het in Nederland uit, de Amerilcaansche
Radio-omroep nam de uitzending voor
Amerika over, de Phohi deed ditzelfde
voor Indië - het hebben kunnen hooren.
Mij persoonlijk was het te doen een
indruk van het grootsche werk te krijgen,
en ik wist bij voorbaat, dat die indruk
onvolledig zou zijn. Want tenslotte is
een werk als de Negende, reproductief
slechts te benaderen, - men kan niet
anders dan onvolledig reproduceeren wat
zich, bij het concipieeren ervan, in Beet-
hovens geest heeft afgespeeld. Uit de
diepten van het onbewuste is dit werk
omhoog gerezen, de Meester heeft ermee
geworsteld en gevochten, hij heeft het
niel kunnen verdringen: het moest naar
buiten, zijn geest moest ervan worden
bevrijd. Maar hij had slechts onvolledige
instumenten, - instrumenten, door men-
schen uitgedacht, dio slechts tot op
zekere hoogte zijn bedoelingen konden
weergeven.
Componisten na Beethoven hebben die
onvolkomenheid misschien nog sterker
gevoeld; Mahler werd eens door een
dame aangesproken over zijn moderne
muziek: zij begreep die niet en dus vond
ze haar niet mooi. Mahler antwoordde
toen: - Wij, moderne componisten, kun
nen onze muzikale gedachten niet meer
tot uitdrukking brengen door middel van
ons hedendaagsclie notenschrift en onze
onvolledige instrumenten. Wij hebben
geheel nieuwe principes noodig voor de
fijnere nuanceering onzer moderne muziek
Zoo is het inderdaad, en dat verklaart
ook het ingewikkelde notenschrift, dat
b.v. noodig is voor de moderne piano
muziek. Het krioelt van verhoogingen,
verlagingen en herstelteekens, van dub
bele kruisen en mollen, men zie maar
eens de muziek van Reger, Moussorgsky
enz.
Zóó als Mahler moet het, dunkt mij,
Beethoven te moede zijn geweest toeo hij
dit geweldige werk concipieerde. Hij
heeft gevoeld, dat zijn beschikbaar in
strumentarium te kort schoot, en hij heeft
de menscheiijke stem erbij gehaald: een
symphonie met een zangkoor, het was
iets ongehoords en het heeft ook tot veel
kritiek aanleiding gegeven.
Nu de kwestie dus of do uitvoering
voldaan heeft, of zij in staat was ons een
indruk te geven van de grootschheid van
het werk. Daarop is maar één antwoord:
ja, ja, ja! Na het weemoedige Andante,
afgewisseld door het Adagio, en dat tel
kens en telkens in verschillende variaties
en toonaarden terugkomt, wordt instru
mentaal reeds het komende recitatief
ingeleid, en dan, schuchter, het jubel
koor, waarmee straks de menscheiijke
stem ter hulp zal komen, om vreugde,
en broederschap te verkondigen,broeder
schap, het ideaal van iederen welden
kende, en waarvan de menschheid nooit
zoover af is geweest als thans.
Zachtjes en donker klinkt dit allegro
op, maar het rijst' en rijst, een volgende
inzet is telkens een octaaf hooger, en
het jubelend naspel besluit deze inzet.
En plotseling klinkt dan het geweldige
geluid van een bariton. Het is het reci
tatief, dat aarzelend reeds door het orkest
even tevoren was aangegeven, en dat nu
ons allen toeroept: Niet zoo somber,
vrienden, laat ons blijdere en aangena
mere tonen aanheffen! Nu kan de criticus
zeggen, dat de solist reeds bij den aan
vang te veel zyn voile kracht inzette,
waardoor hij tegen de coloratuur van dit
recitatief niet meer opgewassen was:wy
hebben daar niet mee te maken, wy luis
teren ademloos en in volle overgave naar
dien inzet.
Hoor! daar komen ze a! los: „Freude,
Freude!" zingen ze, en dan zachtjes hoo
ren we het jubelkoor, dat tot het einde
zal blijven klinken:
Freude, schoner Götterfunken,
Tochter aus Elysiumt...
Alle Menschen werden Brüder,
Wo dein sanfter Fliigel weilt.
En het jubelend tusschenspel, waarna
solostemmen het tweede couplet inzetten:
Wem der grosse Wurf gelungen,
enz. Het derde couplet is in marscfa-
tempo, we komen langs een sterken climax
nogmaals aan het jubelkoor der vreugde,
maar nu in de hoogere registers. Dan
het Andante maestoso: in koraalvorm het
bekende: „Seid umschlungen, Millionen!
diesen Kuss der ganzen Welt!" Evenals
in het geweldige lied „Die Ehre Gottes
in der Natur", welbekend by onze zang
verenigingen, demonstreert hier Beet
hoven in dit koraal zijn eerbied voor het
Opperwezen. En in een steeds grootscher
wordenden zang komen we dan aan het
slot. Hier is één enkel koor niet meer
voldoende geweest: twee zangkoren klin
ken door elkander en telkens en telkens
weer wordt herhaald, dat alle menschen
broeders zullen worden, waar de zachte
vleugels waaien der vreugde.
Ach neen, van al dit grootsche kwam,
in zijvak E van het Stadion, niet al te
veel terecht. Maar de verbeelding werkte
mede, niet de visueele, maar de auditieve
verbeelding, de verbeelding van het ge
hoor, en het grootsche, kosmische, waar
mede Beethoven geworsteld heeft, hoorde
ons geestelijk oor wel degelijk.
Ihr stürtzt nieder, Millionen?
Ahnest du den Schöpfer, Welt?
Such' ihn über 'm Sternenzelt,
Ueber Sternen muss er wohnenï
En zoo, met de ontoereikende instru
menten van den menscli, kwam Beet-
hovens kosmische geest toch tot ons,
daar op dio koude en winderige zitplaats
van het Amsterdamsche Stadion. En daar
om ben ilc dankbaar dat ik toch maar
niet de radio gekozen heb. Want nu
waren er de jagende wolkf van den don
keren hemel en de gewelu.ge, compacte
massa in het Stadion tevens, die mee
deden. Aan de broederschap?o,
Freunde, nicht diese Töne, sonderti lasst
uns angenehmere anstimmen und freuden-
vollere....