Hedenmorgen 9 uur, is op zijn kasteel te Neu- deck de Duitsche Rijks- president Paul Ludwig Hans Anton von Hin denburg overleden. T-VX/FEDE BLAD HELDERSCHE COURANT VAN DONDERDAG 2 AUGUSTUS 1934. Paul von Hindenburg Hindenburg en de humor De Duitsche Rijkspresident Paul v. Hindenburg 1 overleden S Tusschen half zeven en zeven uur meld- I van zijn vader erfde: op een vergeeld den zich de eerste krantenbezorgers aan. stuk papier stond te lezen: Ora et labora. Alle Bérlijnsche dagbladen werden ge- Tot voor kort hield Von Hindenburg bracht benevens de bladen uit het rijk en zich zeer intens met iedere kwestie bezig, de buitenlandsche kranten. I Dagelijks hield hij besprekingen met mi- Ult den wereldoorlog. - V.l.n.r.: Veldmaarschalk von Hindenburg; ex-keizer Wilhelm II en generaal Ludendorlf gebogen over de stalkaart In 1931, toen de crisis Duitschland er ger dan tevoren in haar greep had, wend de Hindenburg zich tot den Amerikaan- schen president Hoover met den volgenden brief: ,,De groote nood van het Duitsche volk, die thans zijn hoogtepunt bereidt heeft, noodzaak mij mij tot u te wen den. Elke mogelijkheid om onzen toestand door eigen maatregelen, zonder hulp van buiten, te verbeteren, is uitgeput. De eco nomische crisis treft het Duitsche volk, dat door de gevolgen van den oorlog van zijn krachtreserve is beroofd, bijzonder zwaar. Gij, mijnheer de president, hebt als ver tegenwoordiger van het groote Araeri- kaansche volk de mogelijkheid in han den, stappen te doen, waardoor een on middellijke verandering in den toestand van het Duitsche volk kan worden ge bracht". Tegen den tijd, dat nieuwe presidents verkiezingen zouden plaats hebben, won nen de nationaal-socialisten aan invloed, en de tegencandidaat van Von Hinden burg werd Adolf Hitier. Hindenburg heeft toen per radio da redenen uiteenge zet, waarom hij zich candidaat liet stel len. Hij merkte daarbij o.m. het volgende op: „Ik heb mij candidaat laten stellen uit plicht jegens het vaderland. Had ik het niet gedaan, dan zou het gevaar be staan hebben, dat bij de versplintering van partijen en voornamelijk bij oneenig- heid aan de rechterzijde, in de tweede stemming óf een candidaat van de radi cale rechterzijde öf iemand van de dfto linkerzijde tot president van het Duitsche rijk zou zijn gekozen. Dit zou voor Duitschland niet te overziene gevolgen hebben gehad. Mijn plicht verbood mij dit te verhinderen. Ik begreep, dat vele kie zers, onder wie helaas vele oude kamera den, mij deze beslissing kwalijk zouden nemen. Toch word ik liever persoonlijk aangevallen, dan dat ik toelaat, dat ons volk vervalt in nieuwe binnenlandsche twisten. Ik zal mij slechts verdedigen tegen bepaalde leugens. Ik kan niet geloo- ven, dat Duitschland door inwendige par tijtwisten vervalt tot een burgeroorlog nu het er op aan komt zich schouder aan schouder te scharen in de worsteling om onze veiligheid". Hindenburg was toen dus een uitge sproken tegenstander van den tegenwoor- digeri rijkskanselier Hitier. Toen hij herkozen was, richtte hij een boodschap aan zijn volk, waarin hij mee deelde, dat hij boven de partijen zou staan en de vaste wil had het vaderland te helpen aan vrijheid en gelijkgerechtig- heid. „Laat nu de twisten rusten en sluit de gelederen". Nadat Hitier rijkskanselier geworden was, heeft Hindenburg zich als het ware teruggetrokken. Belangrijke maatregelen zijn door hem niet meer genomen en naar uit zijn gedragingen bij enkele officieele gelegenheden zou moeten volgen, meende hij geen bezwaren tegen Hitiers maat regelen te moeten opperen. Sinds eenige maanden was Hindenburg lijdende aan een blaasaandoening, die in verband met den hoogen leeftijd van den generaal-veldmaarschalk aanleiding tot bezorgdheid werd. Zijn werkdag. De dag van den rijkspresident begon 's morgens om zes uur. Hij stond op zon der wekker en zonder hulp van een dienaar. Een ijzeren discipline heeft zijn geheele leven beheerscht en daardoor was hij gewend aan een vaste etmaalindee- ling. Een paar minuten over zes verscheen een heer met een politiehond, die een rondgang door den tuin van het huis aan de Wilhelmstrasse maakte. Dit was de huisinspecteur. Om kwart over zes kwa men de werkvrouwen. Het paleis van den rijkspresident met zijn vele officieele zalen en kamers kan niet door een dienstbode worden schoongehouden. De eerste lich ten in de naburige gebouwen, worden daarop ontstoken, en in het halfdonker kon men de standaard van den rijkspre sident zien wapperen: het teeken, dat de president thuis was. Als cadet Paul von Hindenburg ■Is leerling van de cadettenschool Wanneer van den domtoren zever): zware slagen weerklonken, kwant een bakkersjongen aanrijden met brood vpo$ het geheele personeel. Tevens verscheel) een bode op een motorfiets, afkomstig var. den Pruisischen landdag en bracht de eer ste stukken. De post werd om kwart ovei zeven in ontvangst genomen. Maar de belangrijkste brieven kwamen pas om half negen. Onmiddellijk na de eerste bestel ling verscheen een bode met de telegram men. Tegen acht uur verscheen een hdër met bolhoed in de kanselarij. Het was de chef van den bewakingsdienst, die zijn collega van de nachtinspectie kwam af lossen. En precies om kwart over acht placht het geheele personeel aanwezig te zijn, want alle secrearissen en secretares sen wisten, dat hun chef prijs stelde op i uiterste stiptheid. Precies om acht uur kwam Hindenburg uit zijn kamer. Als het weer het maar eenigszins toeliet, maakte hij met een prachtigen herdershond „Rolf" een wande ling door het uitgestrekte park. Hij ging blootshoofds en droeg een eenvoudige donkere overjas. Hindenburg had graag, dat zijn kleinkinderen hem op deze wan-; deling vergezelden. Was het weer al te slecht, dan liet de president zich zijn ont bijt in de waranda brengen om dan toch nog een beetje frissche lucht te krijgen. Onmiddellijk nadat brievenbesteller Prawitz had gebeld, werd op een groot blad de particuliere post binnengebracht. Hierbij waren altijd een groot aantal ver zoekschriften, waarvan er dagelijks hon derden binnenkwamen en waarvan geen enkel mocht worden behandeld zonder dat de rijkspresident het had gezien. Op het bureau werd ondertusschen met koortsachtigen ijver gewerkt. Aanvanke lijk kwamen er ongeveer honderd brieven per dag binnen. Maar in de laatste jaren was dat aantal tot duizend gestegen. Het waren meest sollicitaties, raadgevingen, verzoekschriften, klachten en smeekbeden om gratie. De drie-en-dertig ambtenaren van de rijkskanselarij hadden hun han den hiermee vol, want in anderhalf uur moest alles klaar zijn. Terwijl in de hal van het paleis de chef van het protocol hardnekkige, onge- wenschte bezoekers op beleefde wijze de deur uitzette, bevindt zich de staatssecre taris, die precies om tien uur werd aange diend, in de studeerkamer van den rijks president. Hij bracht de verslagen van de belangrijkste gebeurtenissen mee, bene vens een uitvoerig werkprogramma voor den heelen dag. In de woonkamer wachtten dan al eeni ge bezoekers om tot den rijkspresident te worden toegelaten. Een zware deur scheidde hen van Von Hindenburgs werk kamer. Deze was als alle kamers in het paleis, zoo eenvoudig mogelijk ingericht. De don kere meubels waren zonder eenige versie ring en een boekenkas nam een geheelen wand in beslag. Schuin voor het raam stond de schrijftafel en in een eenvoudige houten lijst hing tegen de ruggen van een rij boeken Hindenburgs lijfspreuk, die hij nisters, en wel direct nadat de staatssecre taris hun proposities had voorgedragen, leder wetsontwerp, dat de rijksdag en den rijksraad had dóorloopen, diende ter af kondiging van het Staatsblad aan den rijkspresident te worden gepresenteerd. Bovendien waren daar de vele ritten naar den rijksdag, het bezoek aan tentoonstel lingen, en het houden van gedenkreden. President von Hindenburg verlaat het stembureau, tijdens de laatste rijksdsgver* kiezingen Steeds stond in zijn slaapkamer er een handkoffer gepakt, want in heel Duitsch land kon men althans vóór het tegen woordige regime in werking trad geen belangrijke gebeurtenis laten voorbijgaan zonder de aanwezigheid van den hoog- sten rijksambtenaar. Nadat het onderhoud met de ministers was geëindigd, werd gewoonlijk een pers chef bij Von Hindenburg toegelaten, die den president een overzicht gaf van den inhoud der geheele Duitsche pers en van haar houding ten opzichte van de be- langijkste dagelijksche gebeurtenissen. Intusschen brak het bezoekuur aan: diplomaten en vertegenwoordigers van economisch-belanghebbenden uit binnen- en buitenland, bespraken met Hindenburg hun speciale wenschen. Dan volgde een rustpoos tot twee uur 's middags. In dien tijd werd gegeten; de maaltijden ten huize van den president waren altijd zeer sober, daar Hindenburg een vijand was van overdaad. Na iederen maaltijd werd een half uur gerust, d.w.z. er werd, wanneer de weersomstandigheden het toelieten, een wandeling in het park gemaakt. Het óverige deel van den middag was gewijd aan bezoeken en de daaraan ver bonden uiteenzettingen en wat dies meer zij. Het kwam slechts hoogst zelden voor, dat de rijkspresident order gaf geen be zoekers meer toe te laten. Meestal ge beurde dat, wanneer hij zich, door nie mand gestoord, wenschte te verdiepen in de studie van belangrijke commenta ren, betreffende diplomatieke kwesties, 's Avonds om half acht had het diner plaats en niet zelden kwam het voor, dat dit tevens als gelegenheid moest dienen om aan maatschappelijke plichten te vol doen. De grijze president was een zeer levendig en onderhoudend spreker. Hij placht echter, hoewel hij humor op prijs wist te stellen, zwijgzamer te worden, wanneer zijn gasten zich niet precies vol gens de etiquette gedroegen. Dikwijls trok Hindenburg zich na het avondeten nog in zijn werkkamer terug: en tusschen half elf en half twaalf kon men het licht in zijn vertrek zien uitgaan. Bij het doen van zijn plicht handelde «ij Volgens zijn bekende uitspraak: „Wij moeten onze persoonlijke meeningen, hoe zwaar dit ook mag vallen, op den ach tergrond stellen, alleen door eensgezinden ai beid kan het met Gods hulp gelukken ons arm Duitsch vaderland weer naar betere tijden te voeren". Buitenlanders over Hindenburg. Hindenburg bezat in het buitenland veel vrienden, en ook lieden, die behoo- ren tot staten, waarmee Duitschland in oorlog is geweest, hebben hun waardee ring voor hem uitgesproken. Zoo werd in een hoofdartikel van het belangrijke Engelsche blad „Times" (3 October 1929) een welwillende beschou wing aan Hindenburg gewijd. Het blad sprak zijn bewondering uit voor de ma nier, waarop de, grijze president zich van zijn moeilijke en verantwoordelijke taak kweet. De Duitsche natie, zoo meende de krant, heeft reden dankbaar te zijn voor zijn krachtige leiding, waardoor de rust in het land bewaard bleef en Duitsch land gelegenheid kreeg zich te herstellen van de slagen, die het tijdens en na den wereldoorlog waren toegebracht. In „The Egyptian Gazette" van 9 Mei 1932 wordt Hindenburg de grootste le vende Duitscher genoemd. „Was presi dent von Hindenburg op zijn 68ste jaar gestorven, dan zou de wereld nooit veel omtrent hem vernomen hebben, In zijn 85ste jaar is hij, zooals niemand anders de belichaming van zijn natie. Hij is niet alleen Duitschlands legende, de eenige glorieuze en opbouwende herinnering uit den oorlog, maar tevens de grootste le vende Duitscher". Het Geneefsche blad „La Tribune" schrijft in Mei 1.932, dat Hindenburg een groote figuur van het hedendaagsche Duitschland is, een toonbeeld van plichts betrachting en rechtvaardigheid. Zijn So berheid en krachtige wijze van bewind- voeren worden in het betreffende ar.tikel zeer geprezen. Oppervlakkig bezien zijn humor en de Duitsche rijkspresident twee verschijn selen, die weinig met elkaar hebben uit te staan. Hindenburg was altijd terug houdend; diepe rimpels plooiden steeds zijn voorhoofd en men kan zich nauwe lijks indenken, dat dit stroeve gezicht door een glimlach kon worden verhel derd. Toch beschikte Hindenburg, even als Bismarck, over een goede dosis waar deering voor komieke gebeurtenissen. Een aardige zet wist Hindenburg steeds naar waarde te schatten. Eens was hij in een onheilspellende stemming geraakt. Verschillende dingen waren niet in orde bevonden en daar generaal von Hinden burg uiterst punctueel was, werd zijn ge laatsuitdrukking hoe langer hoe barscher. Hij was boos over het feit, dat men wei nig rekening hield met den tijd, die hij te missen had; en óm de officieren een lesje te geven ging hij op een der recruten toe en vroeg nijdig: „Hoe lang duren tien minuten?" „Hm", stotterde de man verlegen, „tien minuten, denk ik". «Dat kan wel", bromde Hindenburg, „maar weet, dat het noodzakelijk is de lengte van een tijdruimte te kunnen schat ten, Kijk, ik haal mijn horloge voor den dag, jij gaat heen en weer loopen, en als je denkt, dat er tien minuten om zijn, roep je halt". Zijn levensloop. Paul Ludwig Hans Anton von Hin denburg werd op 2 October 1847 te Posen geboren. In 1866 nam hij, als luitenant in het derde garderegiment infanterie, deel aan de veldtocht naar Bohemen. Het IJzeren Kruis verwierf hij in den oorlog tegen Frankrijk van 18701871. Daarna maak te hij een snelle en schitterende carrière. De generaal voegde de daad bij het woord en de recruut zétte zich in bewe ging. Op de seconde af tien minuten later riep de examinandus: „Halt". „Hm", zei Hindenburg, „uitstekend. Hoe komt het, dat je dat zoo precies weet?" „Ik heb op de torenklok daarginds ge keken", zei de man. De generaal nam hem het niet kwalijk. Een anderen keer, toen de infanterie werd geïnspecteerd, was alles prachtig in orde, maar daar de sergeant-majoor vreesde voor het figuur, dat Johann Sta- churak, een Poolsch recruut, zou slaan, zette hij dezen onsnuggeren landsverde diger aan het einde van een klein land weggetje. De kapitein had genoemden sergeant-majoor bevel gegeven, voortdu rend met Stachurak contact te houden en hem tijdens de inspectie nog eenige keeren duidelijk te maken, wat hij moest zeggen, als generaal Hindenburg zou ko men. Dit bevel volgt de sergeant-majoor op. Hij peddelt eenige keeren op zijn dienstfiets naar Johann Stachurak en zegt: „Denk er nu om, Stachurak! Is de generaal al geweest?" „Nee, majoor". Eindelijk verschijnt Hindenburg. Hij werpt een goedmoedigen blik op den een zamen wachter en vraagt: ,jWat doe je hier zoo alleen, mijn zoon?" Johann kijkt stug, blijft in de houding staan en ant woordt niets. „Kan je niet antwoorden, mijn zoon? Ik ben de generaal!" „De generaal?" repliceert Stachurak. „Dan zit er wat voor je op. De sergeant-majoor heeft al drie maal naar je gevraagd!" Iedereen verstijft van schrik, maar Hin denburg begint eerst te lachen en zegt dan heel ernstig: „In orde, mijn zoon, zeg tegen den sergeant-majoor, dat ik voor taan op tijd zal zijn". Toen de oorlog kwam, werd Hinden burg legeraanvoerder. Na zijn overwin ning bij Tannenberg werd hij in heel Duitschland beroemd en populair. Op alle mogelijke manieren wilde men hem hulde brengen. Men vroeg hem om handteeke» ningen en kunstenaars wilden zijn „bij zonder karakteristieken kop vereeuwi gen. „Het is gek", zei de generaal, „vóór Tannenberg zag ik er net zoo uit als nu, maar niemand heeft het gemerkt. Ik had toen tijd in overvloed. Nu, na Tannen berg, merkt iedereen het, maar tot mijn spijt heb ik nu geen tijd meer". Te Lötzen werd hij door een generaal op non-actief met een bezoek vereerd. Deze heer dronk eenige glazen te veel en werd tenslotte zoo geestdriftig, dat hij bij herhaling uitriep: „Uwe Excellentie is ge weldig beroemd, ongewoon beroemd!" „Jawel", zei Hindenburg, „ik kan er te gen, maar u schijnt er nog niet tegen te kunnen". Generaal-veldmaarschalk von Hindenburg als hoofd van de Duitsche weermacht Van 18731876 bezocht hij de oorlogs academie en in 1877 werd hij bij de ge nerale staf geplaatst als kapitein van het tweede legercorps te Koningsbergen. Zeven jaar later werd hij compagniechef te Glogau en in 1889 afdeelingschef aan het ministerie van oorlog, terwijl hij vier jaar nadien tot bevelhebber van het 91ste regiment infanterie te Oldenburg werd benoemd. Vervolgens was hij vier jaar lang chef van de generale staf van het achtste legercorps. De rang van brigade generaal sloeg hij over en in 1900 promo veerde hij tot chef van de 28ste divisie te Karlsruhe, In 1903 kwam hij aan het hoofd van het vierde legercorps te Maag denburg te staan. Op zijn verzoek werd "ij in 1911 gepensionneerd; hij vestigde zich te Hannover. Hij was dus toen 65 jaar. Bij het uitbreken van den wereldoor- °9 stelde hij zich onmiddellijk ter be schikking. maar van zijn aanbod werd pas gebruik gemaakt, toen de Russen ost-Pruisen waren binnen gevallen. Hij Vfcl ^eze daarop. geholpen door den stafchef von Ludendorff bij de Masuri- sche meren. Door verschillende overwinningen werd von Hindenburg in Duitschland de na tionale held. Op 29 September 1918 on gesteunde hij von Ludendorffs verzoek aan den rijkskanselier om de geallieerden onverwijld den vrede aan te bieden, „daar ons, naar menschelijke berekening, geen °o pmeer is, den vijand tot vrede te dwingen". Na de Novemberrevolutie bleef hij op ')n post, terwijl andere hooge officieren Zlc terstond terugtrokken. Zijn werk Was het, dat de Duitsche troepen, hoe vera agen en gedemoraliseerd ook, orde- 'J Binnen den vastgestelden termijn het ,'jandelijk terrein hadden verlaten. Toen e eerste Duitsche rijkspresident Ebert cerl stelden de rechtschen Hindenburg andidaat en hij werd gekozen. Hij legde >en eec^ af °P do grondwet van Weimar, 'e iii| niet bewonderde en hield zich aan ')n beloften. De zelfbeheersching, waar- ®eo hij de wisseling van waardeering aan •o voorbij liet gaan in de jaren van j0r og en opstand, bleef hem gedurende j^eers^e faren van zijn moeilijk president- Luitenant von Hindenburg. Een jeugdportret van den president

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Heldersche Courant | 1934 | | pagina 5