De begrafenis van Hindenburg
HELDERSCHE COURANT VAN DONDERDAG 9 AUGUSTUS 1934.
De stoet door den nacht en de lijkdienst op het
T annenbergmonument.
t\A/EEDE BLAD
51
Het afscheid van Ncudeck.
ullr: Een kort commando; soldaten
fisentèeren het geweer en de muziek
eelt de taptoe van de infanterie. Op het
halcon der eerste verdieping verschijnen
,i aantal dames in rouw. Men hoort
tromgeroffel;. dan weerklinkt in de verte
taptoe der artillerie.
De sterren zijn mtusschen aan den
flonkeren hemel zichtbaar geworden.
bevrijding te danken heeft gehad. Voort
durend trokken troepen dagjesmenschen
voorbij, gevolgd door vereenigingen, oud
gedienden, S.A., S.S., Hitlerjeugd en wat
al niet meer.
Ruim anderhalf uur voor het begin van
de plechtigheid zitten wij op onze uitste
kende persplaatsen in den geweldigen
achthoek van het Tannenbergmonument.
Op de torens branden vuren en bij elk
Om 2 uur heeft de rouwstoet Reiche-
nau bereikt en even later, als het al licht
begint te worden en een stralende zomer
ochtend uit de schemering opstijgt, pas
seert men den veldheersheuvel van Froe-
genau, vanwaar Paul von Hindenburg
den slag van Tannenberg heeft geleid.
Langzaam worden de omtrekken van den
gedenksteen zichtbaar. Dan houdt de j
stoet stil.
Tusschen Hohenstein en Paulsgart ne- j
men afdeeüngen gemotoriseerde troepen j
de begeleiding van den stoet over. Tegen
den ochtend wordt het koud. Intusschen
hebben zich langs den weg vele menschen j
uit den omtrek geschaald. Na een praclj- i
tigen zonsopgang nadert men het doel
van den tocht.
Reeds sinds vijf uur hoorde men bij hef
gedenkteeken de treurmuziek van den
naderenden stoet. Dit was het teelten voor
De plechtige bijzetting van wijlen president von Hindenburg te Tannenberg. De stoet arriveert
voor het monument
„Helm af voor het gebed", luidt het be
tel.
De geestelijke neemt het woord. „Wij
nemen afscheid", zegt hij, „van den va
der en den heer van dit huis. Wij willen
het Onze Vader bidden."
In den heerlijken zomernacht klinkt de
stem van den geestelijke duidelijk tot de
vele militairen en weinige andere getui
gen dezer plechtigheid.
Onmiddellijk daarop wordt de lijkstoet
gevormd. Achter de eerecompagnie stap
pen de vaandeldragers; daarna komen
zeven officieren met op fluweelen kussens
de vele onderscheidingen van Hinden
burg. De lijkkist wordt op het affuit ge
plaatst. Zij is gedekt met de oorlogsvlag.
Daarop liggen helm en degen.
Langzaam béweégt. dè stoet zich naar
den uitgang van hét park. Buiten, op den
weg naar De.utsch Eilau, Hohenstein,
Thalbèrg, staan zoover hét Oog reikt
fakkeldragers in lange haag. Zij geven
iets spookachtigs, iets zeldzaam indruk
wekkends aan dit schouwspel. Twee kilo
meter verder wordt de lijkkist op een af
fuit geplaatst. Wij zien den stoet lang
zaam in den nacht verdwijnen....
Op weg naar Tannenberg.
Een der correspondenten telefoneerde
Dinsdagochtend van het Tannenbergmo
nument het volgende:
Het deel van Pruisen aan de rechter
zijde van den Poolschen corridor is dezen
nacht niet tot rust gekomen. Van heinde
en verre waren Dinsdagavond mannen,
vrouwen en kinderen naar den ongeveer
honderd kilometer langen weg naar Ho
henstein en Tannenberg gestroomd om
den rouwstoet van den gröoten veldmaar
schalk voorbij te zien trekken. Laat iii
den nacht keerde zij huiswaarts, te voet,
per fiets, per autobus en met alle moge
lijke en onmogelijke vehikels. Zii ont
moetten dan op hun weg de dichte drom
men, die naar het monument van Tannen
berg trokken en die gewoonlijk heel wat
flinker ter been zijn en frisschpr waren
dan de huiswaarts keerenden.
Alleen uit Berlijn werden twaalf trei
nen met genoodigden verwacht. Daar het
1 annenbergmonument vrij ver van de
stad is gelegen, had men een uitsteken
den autobusdienst georganiseerd. Alle
aankomende gasten werden terstond in
autobussen geladen en naar Tannenberg
gebracht. Voor de gelegenheid had men
groote Berlijnsche autobussen gehuurd.
Al hadden de lange reis over land ge
maakt.
Elke etalage herinnerde te Hohenstein
aan Hindenburg, aan wien het stadje zijn
dezer vuren staan brandweermannen op
post. Lange omfloerste guirlandes hangen
van de trans der torens tot den grond.
De middentoren is geheel zwart gedra
peerd. In het midden van dezen somberen
achtergrond hangt een enorm ijzeren
kruis.
In het midden van het monument ver
heft zich een geweldig bronzen kruis.
Aan zijn zijde liggen vele prachtige kran
sen. Voor het kruis staat een verhooging,
waarop straks de alsnog in den maar-
het ontsteken van de geweldige offer
vuren van de platte daken van de acht
hooge torens van het gedenkteeken.
Zwarte rookpluimen stegen omhoog naar
den wolkenloozen hemel. Hier werd de
kist van het affuit genomen en door
twaalf officieren van leger en vloot den
veldheerstoren binnengedragen.
De rijksregeering komt.
Om 10 uur komt de rijksregeering aan.
schalkstoren geborgen lijkkist zal worden
geplaatst.
Af en toe waait er een frisch windje.
Achter het monument is een groot gras
veld gereserveerd, voor de twee honderd
duizend belangstellenden, die verwacht
worden.
Op den veldheersheuvel.
Aan het verslag van het Duitsche
nieuwsbureau is nog het volgende ont
leend:
De familie van den overleden Duitschen Rijkspresident von Hinden
burg bij aankomst te Tannenberg voor de plechtige b.jzett.ng
Alle oogen zijn op de toegangspoort ge
richt. Nadat de diplomaten hun plaatsen
hadden ingenomen verschenen ten laatste
de familieleden van den veldmaarschalk.
Ook de kleinkinderen van den rükspresi-
dent zijn in wit gekleed veschenen.
Om 11 uur verschijnt door den hoofd
ingang Adolf Hitier. De duizenden, die de
plechtigheid bijwonen, staan zwijgend op
en groeten met uitgestoken hand den lei
der van volk en rijk. Hitier begeeft zich
direct naar de familie von Hindenburg.
Daarna groet hij, de hand in de richting
van den veldheertoren uitgestoken, de sar-
kophaag, waar Hindenburg sedert eenige
uren is opgebaard.
De plechtigheid.
De plechtigheid bij het gedenkteeken'
van Tannenberg is begonnen met het spe
len van den treurmarsch uit Beethoven's[
Eroica door de muziekkapellenvan de
regimenten, die onder Hindenburgs recht-"
streeksch bevel hebben gestaan.
Daarop hield Oberkirchenrat dr. Stöckel
de kerkelijke gedenkrede.
De rouw preek van Dr. Dohrmann.j
Dr. Dohrmann, de evangelische veldbis-j
schop van het leger hield een rouwpreek;
over het woord des Bijbels, dat naar den;
laatsten wil van den overledene dit uur;
moest kenmerken: Wees getrouw tot inj
den dood, dan zal ik U de kroon des le-j
vens geven. (Openb. Johannes 11 v. 10).j
Vervolgens las de veldbisschop de vol-j
gende pasasages uit de schrift: Psalm:
145 v. 8: Genadig en barmhartig is dei
Heere, lankmoedig en groot van goeder
tierenheid. Psalm 27 v. 1, Psalm 77 v. 6
en 14, I Kronieken 28 v. 20, 2 Timotheus
I, 1; 1 Korinthe 13, 13. Hierop zeide de
bisschop o. a.: De algemeene geschiedenis
omvat de doodkist, waaromheen wij hier
treuren. Wü zijn hier bijeen voor een
plechtig oogenblik, dat de gansche wereld
beroert. Uit alle Duitsche harten volgt
hem de geloften en de erkentenis: „de
liefde vergaat nimmermeer". De plaats,
waarop wij hier zijn saamgekomen, herin
nert ons aan hen, die trouw bleven tot in
den dood, die hun leven lieten voor den
Duitschen grond. Uitdrukkelijk heeft onze
generaal veldmaarschalk bepaald, dat bij
zijn rouwplechtigheid de gesneuvelden
met bijzondere dankbaarheid gedacht
moeten worden. En nog iets heeft hij ge-
wenscht, geen lofrede. Beveel mij aan in
Gods genade.
In een samenvattend woord heeft de
overledene eens van zich en zijn leven ge
zegd: „Ik heb niets anders gedaan dan de
gaven toepassen, die God mij gegeven
had. Te roemen en te prijzen is slechts de
genade Gods".
Hij stond onder Gods bevel: Wees ge
trouw; op hem rustte de gelofte van de
eeuwige genade: Ik zal U de kroon des
levens geven.
Uit den overvloed van afzonderlijke in
drukken treedt lichtend naar voren de
trouw aan gezin en geboortegrond, aan
Keizer en Rijk, aan volk en vaderland,
de trouw tot in den dood in het zeel van
den arbeid in offeren en dienen. Ik ver
trouw tot in den dood op den levenden
God. God beveelt de trouw en onze zaak
is te gehoorzamen. Dat sprak voor hem,
die hier rust, vanzelf.
Doch God schenkt ons ook zijn trouw.
De gave Gods is het eeuwige leven in
Christus Jezus, onzen Heer. Dat wist en
dat geloofde onze generaal-veldmaar-
schalk. Hij, die den schrik van het slag
veld kende, die bevelen moest geven,
welke offers eischten, en steeds met bij
zondere innigheid de kameraden gedacht
die vooraan tegenover den vijand ston
den, laat niet af van geloof en trouw.
De veldbisschop las aan het einde het
Onze Vader en sprak den zegen uit.
Na het gebed zong de gemeente het lied
„Eine feste Burcht is unser Gott" met
begeleiding van bazuingeschal.
Red© van rijkskanselier Hitier.
Hierna hield rijkskanselier Hitier een
rede, waaraan wij het volgende ontleenen:
Kolonel von Hindenburg, gene-
ralen, officieren en soldaten van
het Duitsche leger!
Tweemaal in zijn leven wordt de soldaat
in het bijzonder geëerd. Na een overwin
ning en bü zijn dood. Toen de naam
van onzen rijkspresident voor de eerste
maal door het Duitsche volk vernomen
werd, lag reeds een geheel leven van
kracht en arbeid achter hem. Als 17-jarig
cadet had hij de wijding van de eerste
soldatenwonde op het slagveld van Ko-
ninggratz verkregen, en 4 jaar later stond
hij in de spiegelzaal te Versailles en
luisterde naar de proclamatie, die het
Duitsche keizerrijk weer in eere herstel
de. In de jaren van bloei en krachtsont
wikkeling die nu volgden, heeft Hinden
burg meegewerkt aan de vorming van
het rijk en de ontwikkeling van het leger
en toen hü op 18 Maart 1911 gepension-
neerd werd, mocht hü met voldoening
terugzien op de eervol afgesloten loop
baan van een Pruisisch generaal.
Het Duitsche volk heeft het in de eerst
komende honderd jaar niet noodig zijn
wapeneer te rehabiliteeren. In vertrou
wen op God als hoogste plichtsvervul
ling, heeft Hindenburg legercorpsen,
divisies en regimenten van de eene over
winning tot de andere gevoerd, tot de
schuldigen in het vaderland zelf den laat
sten weerstand hebben gebroken. Hü
leidde de legers op den smartelijken
terugtocht. Maar toen hü nu weer in het
ambteloos leven terugkeerde, was zijn
naam onuitwischbaar in het boek der Ge
schiedenis gegrift. Als laatste triomf van
den geest van het oude leger bleek, dat
het Duitsche volk in 1928 geen waardiger
en beter opvolger wist voor het hoogste
ambt in het rijk dan deze oprechte en ge
trouwe soldaat van den wereldoorlog.
En nu is zijn aardsche loopbaan einde
lijk afgesloten en zal hij rust vinden op
dezelfde plek, die zijn grootste triomf ge
kend heeft. Hier zal zijn naam de onster
felijkheid vinden, zelfs als het laatste
restje van zijn lük in stof zal veranderd
zijn.
Doode veldheer, rust in vrede en ga
binnen in de poorten van het eeuwig
Walhalla!
De muziek speelde een couplet van het
lied „Ich hatte einen Kameraden" en
daarna het Deutschland lied.
Hitier maakt een diepe buiging en
treedt terug. De familieleden vertoeven
nog eenige oogenblikken aan de baar in
gezelschap van generaal von Mackensen,
De lijkbaar van president von Hindenburg wordt den veldheerstoren van het monument
te Tannenberg binnengedragen, gevolgd door den Rijkskanselier Adolf Hitier en gene
raal von Mackensen
die kaarsrechtop staat, maar dien men de
ontroering van het gelaat kan lezen.
Dan wordt de baar langzaam naar
voren geschoven. De kanonnen vuren,
fanfares schetteren, een kort militair
commando en de kist verdwijnt uit het
gezicht.
De terugtocht van de duizenden.
De terugtocht van de duizenden, die
aan de rouwplechtigheid voor von Hin
denburg te Tannenberg hebben deelge-
de autobussen zonder gevaar onafgebro
ken in snelle vaart van Tannenberg naar
het station te Hohenstein konden rijden,
waar kort na elkaar de speciale treinen
vertrokken. Enkele uren na het einde
van de plechtigheid waren reeds eenige
duizenden afgereisd.. Ook met het trans
port van de bonden en de voor den orde
dienst samengetrokken rijksweer-, politie-
en S.S.-detachementen, werd dadelijk een
aanvang gemaakt.
Staande voor het stoffelijk overschot houdt de Duitsche
Rijkskanselier Adolf Hitier zijn rede bij de plechtige
bijzetting van wijlen president von Hindenburg
nomen, aldus meldde het D.N.B. Dinsdag
avond, zou vele uren duren en nauwelijks
voor het einde van den nacht geëindigd
zün. De S.S. had de afzetting nog ver
sterkt. Met behulp van de schouderriemen
vormde men een krachtige keten, zoodat
Een rouwdienst te New Yorft
Aan een gisteren in de Madison Square
Garden gehouden rouwbyeenkomst vaq
de vrienden van het nieuwe Duitscliland
hebben 20.000 menschen deelgenomen en
een delegatie van de American Legion
Adolf Hitier, de Duitsche Rijkskanselier, te Tannenberg bij gelegenheid van
plechtige bijzetting van wijlen president von Hindenburg
de
