pOOR ROTSEN EN MOERASSEN
DE BROEDERS.
PQPÜj^RjjjyOEGSEL VAN DE HELDFRSCHE COURANT
ZATERDAG
25 AUGUSTUS
(AUTEURSPr
De verbinding tusschen twee wereldzeeën
20 JAAR NA DE OPENING VAN HET PANAMA-KANAAL
Duizenden menschenlevens kostte dit werk
Populaire Rubriek
door:
CHARLES DELAMBRES.
door
Ir. A. L. WENNELOO.
Augustug 1914 is het Panama-Ka
naal geopend, maar Europa had an
dere en zwaardere zorgen aan het
jjQofd dan dat dit werelddeel zich kon
bemoeien met de eindelijk-gelukte
kanaalverbinding tusschen twee we
reldzeeën. De landengte Colon-Panama
Tva3 overwonnen; een daad van groot
ste techniek was met succes vol
bracht.
Thans, nu ieder de waarde van het
panama-kanaal kent en de groote be-
teekenis daarvan voor de wereld-
scheepvaart, zoomede als het belang
rijkste militaire steunpunt in die wa
teren, heeft Europa meer tijd en
daardoor ook meer waardeering ge
kregen voor het reusachtige werk, dat
de Vereenigde Staten van Noord-
Amerika hebben weten te volbrengen.
Frankrijk s
plannen.
aanvankelijke
Men kan het scheppen van het Pa
nama-kanaal nog des te meer waar-
deeren, zoo men zich herinnert, dat
aanvankelijk Frankrijk de eerste
plannen voor het graven van dit ka
naal gemaakt 'heeft, doch daarin niet
is geslaagd, ondanks groote offers aan
geld en menschenlevens.
in het jaar 1879 werd opgericht de
„Compagnie universelle du Canal
interocéanique", met aan het hoofd
den toen reeds 74-jarigen Ferdinand
de Lessep3, de geniale bouwer van het
Suez-kanual. Tien jaar nadat het Suez-
kanaal was ingewijd, begon hij aan zijn
grootste en moeilijkste werk, waarvan
hij de voltooiing niet zou beleven.
Schepen van den Atlantischen Oceaan
naar den Pacific, of in omgekeerde
richting, moesten vroeger geheel
Zuid-Amerika omvaren en langs Kaap
Hoorn de andere wereldzee bereiken.
Die zeereis diende bekort door het
doorsteken van het smalste gedeelte
van Midden-Amerika.
Moeilijkheden.
De moeilijkheden aan het doorsteken
van de landengte verbonden, zijn door
Ferdinand de Lesseps en zijn staf van
medewerkers onderschat. Door oer
woud, moerassen en bergketens ging
de voor het kanaal geprojecteerde weg,
liefst 78 kilometer lang. Daarbü kwam
het moordend klimaat op de landengte,
waaraan duizenden zijn ton offer ge
vallen.
Maar Ferdinand de Lesseps, die het
Suez-kanaaï had gewrocht, deinsde ook
voor al deze moeilijkheden niet terug;
zij zouden tenslotte hem overwinnen!
De financieele zijde van het vraag
stuk werd in handen gegeven van de
Panama-maatschappij, die de geldmag
naten van Europa voor het plan
trachtte te interesseeren. De maat
schappij begint met een propaganda
campagne, die miliioenen verslindt. In
Frankrijk werden alle kleine spaar
ders bewogen hun geld in aandeelen
van deze maatschappij te steken.
Nu zal men beginnen, het Kanaal te
graven!
De beprooting klopt niet.
Zeven jaar lang heerschte op de
landengte van Panama een koortsach
tige drukte. Men begint bij Colon het
Kanaal te graven. De rust in het oer
woud wordt verstoord door het helsche
lawaai van den arbeid van duizenden.
Bergen worden afgegraven, moeras
sen gedempt, de muskieten zaaien
dood en verderf onder de arbeiders.
Duizenden gaan aan malaria ten
gronde; duizenden worden slachtof
fers van de gele koorts. Daartegen
stond de toenmalige wetenschap mach
teloos. Nieuwe duizenden moeten de
gestorvenen vervangen, maar ook zü
sterven.
Dit alles verslindt miliioenen en mil
iioenen. Meer dan men in het alleron
gunstigste geval op de begrooting
voor het Kanaal in rekening had ge
bracht. De bouw van hét Kanaal gaat
ook vèel langzamer dan indertijd bij
het Suez-kanaal. Toen moest men
slechts zand verplaatsen; hier zijn
rotsen, bergen, moerassen!
De débacle.
Men wilde een Kanaal zonder slui
zen bouwen, later komt men tot een
andere conclusie. Maar toen men tot
dat gewijzigde (en betere) inzicht was
gekomen, was het reeds te laat. De
maatschappij kon niet meer aan haar
financieele verplichtingen voldoen. De
arbeiders worden langzamerhand wan
trouwend gestemd tegenover de leiders
en de ingenieurs. Men klopt bii de re
geering te Parijs om financieele hulp
aan. Frankrijks aanzien in de wereld
staat op het spel!
Alle ministers tracht men te ver
murwen, alle leden van het Huis van
Afgevaardigden, alle leden van den
Senaat. Men geeft valsche voorstellin
gen over den toestand op de landengte
van Panama. Later tracht men mi
nisters, kamerleden en senatoren met
groote sommen gelds om te koopen.
De spaarduitjes van de Fransche boe
ren en renteniers vloeien in de zak
ken van invloedrijke personen te Pa
rijs. Als eindelijk de Panama-maat
schappij tcch in elkaar zakt en volko
men ten gronde is gegaan, breekt het
groote schandaal los.
Het proces
De Fransche spaarders gevoelen
zich bedrogen, het Fransche volk
roept om wraak. Maar wat kan de
Fransche regeering doen, die zelf in
het schandaal betrokken is? Corruptie
heerscht overal! Bovendien moet de
Fransche republiek tegen een anderen
belager van de Derde Republiek vech-
ent: generaal Boulanger, die een om
wenteling in Frankrijk voorbereidt.
Pas heel lang nè de ineenstorting van
de Panama-maatschappii begint het
groote proces. De op dat oogenblik 88-
jarige Ferdinand de Lesseps, die zich
zoozeer vergist heeft met zün kanaal-
plannen, wordt wegens zün leeftijd en
zijn vroegere verdiensten met het
Suez-kan-.al buiten de strafrechtelijke
vervolging gehouden. Maar zijn zoon,
Charles de Lesseps, de beheerder van
het kapitaal der Panama-maatschappij
wordt met gevangenisstraf gestraft.
Amerika pakt het werk aan.
De aangevangen bouw van het Pa
nama-kanaal wordt overwoekerd door
het oerwoud, dat zijn oude rechten on
gestraft kan hernemen. Men wil de ge
geven concessie echter behouden en
een paar groepjes arbeiders voeren,
zij het in schijn, eenige onbelangrijke
werkzaamheden uit. Maar Frankrijk
wilde niets liever dan heelemaal be
vrijd te zijn van den bouw van het
Panama-kanaal.
Frankrijk biedt dus alles aan de
Vereenigde Staten van Noord-Ame
rika ter overname van den faillieten
boedel aan: concessie, bouwplannen,
machines. De koop komt to stand voor
veertig millioen dollars.
Dan begint in 1904 opnieuw de
koortsachtige drukte op de landen,
tusschen Colon en Panama. Maar t
Amerikanen beginnen geheel anders
dan de Franschen hebben gedaan. Na
lang wegen en wikken, besluiten zü tot
het aanleggen van een kanaal, met een
uitgebreid systeem van sluizen.
Vervolgens gaan zü geen kanaal
graven, maar vangen eerst den strijd
aan tegen malaria en gele koorts. Met
alle middelen van de moderne medische
wetenschap gaan ze de muskieten ver
delgen en zijn in 1906 reeds zoover, dat
er na dat jaar geen geval van malaria
of gele koorts tusschen Colon en Pa
nama is voorgekomen.
Dan bouwen en graven de Ameri
kanen het eigenlijke kanaal. Begonnen
in 1904 is het in 1914 gereed om te
worden ingewijd. Tien jaar heeft het
werk in beslag genomen.
De techniek zegeviert.,
Sluis volgt op sluis, alles in beweging
gebracht door een geniaal gevonden
pompinstaiiatie. De schepen, die uit
den Atlantischen Oceaan komen, wor
den geleidelijk door de reeks sluizen
omhoog gebracht op het niveau van het
hoog-geiegen binnenland, dat zij be
varen op reeds daar bestaande meren
of door later aangelegen verbindings
kanalen tusschen die meren. Hebben
de schepen, het hoogste punt bereikt,
dan laat een ander siuizen-systeem de
vaartuigen geleidelijk dalen naar den
Pacific.
Augustus 1914, als in Europa de we-
„Kan je kleine broertje al praten?"
„O, dat heb-ie heelemaal niet noodig.
Hij krijgt alles wat hü wil zonder dat
hij praat."
Julie, weet je wie terug is?
j vr°uw stortte zich opgewonden in
Bartv^161' Van ^aar dochter. Baston
En in wat voor een toestand! Arm
een kerkrat; en ziek ook nog.
m 'igt in een volkslogementje,
hii l 2a' er we^ worden uitgezet, want
hrlw ,^et niel betalen. Zoo zie je,
„De komt om zün loontje.
Dat op
want tV?.s nu "iet tactvol, vond ze zelf
een destijds toch bepaald
het u i eehad voor Gaston, zü had
a^wnwkt, al was Julie nog zoo
Gaston ij1 i'aar hart gunde zü het
toe ,,J' hü er nu zoo slecht aan
as- Die had het verdiend.
ry
er ve«8njai'e" was het geleden, dat hii
broer -or met het geld van zijn
firma' aUeils compagnon hii was in de
badder, ze van hun vader geërfd
0
Van de beide broers was het Mau-
rice, eenige jaren ouder dan Gaston,
die het werk deed.
Gaston hield van een vroolük leven
tje.
Eenige jaren ging dit zoo door, doch
toen verdween Gaston met eén groote
som gelds.
Maurice nam alle verplichtingen op
zich, betaalde alle menschen, die door
Gaston benadeeld waren, doch het
kostte hem zes jaren van verbitterd
en onafgebroken werken, het kostte
hem ook zijn meisje, de mooie Marie,
die haar verloving verbrak, op aan
dringen van haar ouders, omdat er nu
geen kans, of tenminste voorloopig
géén kans was op een huwelijk.
Sindsdien sprak Maurice den naam
van zün broer niet meer uit'en nie
mand noemde hem ooit in zijne nabij
heid.
Doch allen, die wisten, hoe de zaken
stonden, hadden zich aan den kant van
Maurice gesteld, alhoewel Maurice,
lang niet zoo populair was dan zün
broer Gaston.
Korten tijd nadat zü het bericht van
haar moeder gekregen had, ontmoette
Julie: Maurice.
Het was aan huis bii bekenden, toen
ze samen even ongestoord konden
spreken, vroeg Julie hem ronduit, of
hii wist, dat zijn broer in de stad was
en in wélke omstandigheden.
Maurice keek haar donker aan.
Ja, zei hii alleen maar
Ze waren altü'd vriendschappelijk
omgegaan met elkander.
Julie en hü, ach, ze kenden elkaar
al van de kinderjaren af.
Eens speelden ze met hun drieën,
twee jongens en één meisje.
Julie keek hem eernstig aan en zei;
Ik vind, dat je hem te hulp moest
komen, Maurice, hü is immers je
broer.
Hij kneep de lippen op elkander en
zü dacht: Hii kan het hem niet ver
geven, niet om het geld, doch om
Marie
Jaar op jaar, had zij Maurice,
vriendelijk als hü vroeger was, stil
ler, stugger en geslotener zien wor
den.
Sinds dit korte gesprek leek het
haar, of het met den dag erger werd.
Een lijn vol bitterheid was gegroefd
om zijn mond en hii leek haar te ont-
wü'ken.
Doch op een dag hoorde Julie, dat
Maurice, zijn broer in het hospitaal
had laten opnemen op zü'ne kosten.
Stralend van vreugde snelde ze op
hem toe.
Er kwam een lachje om zijn mond,
en ze dacht:
Hii doet het om de publieke opinie
of uit plichtsbesef. maar hii is nog
altijd even verbitterd.
Er vergingen zoo een paar maanden.
Gaston was uit het ziekenhuis ont
slagen en had een baantje gekregen.
Hij was erg veranderd, stil en schuw
was hij geworden. Hii werd een hard
werker.
Eens zei Julie:
Maurice, hii is een ander mensch ge
worden. Hii heeft veel ellende gekend
en berouwhii heeft duur betaald.
Maurice keek haar strak aan.
Niet zoo duur als ik, zuchtte hü'.
Ik weet het.... maar toch....
Maurice, zou je het willen probee-
ren, wat zachter over hem te oordee-
len?
Hü zweeg geruimen tijd, eindelijk
bracht hij moeizaam uit: Zou je dat
veel plezier doen?
Het zou me erg gelukkig maken, zei
ze zachtjes.
Ik zal het probeeren, zei hij en ging
weg.
Eenigen tijd later verspreidde zich
het bericht, dat de broeders zich ver
zoend hadden.
De eerstvolgende maal, dat Maurice,
Julie ontmoette, zei hii: Wel, ik.hoop,
dat je nu gelukkig bent.
Ja, zei ze en keek hem met zulke
stralende oogen aan, dat hij zijn' blik
afwendde.
Maurice, zei ze, ik heb altijd gewe
ten, wat een groot karakter je had.
Het is prachtig van je, dat je hem ver
geven hebt.... ik weet wel, het.was
niet om dat geld, om de schande en al
de ellende daarvan.... maar om je
levensgeluk
Ja, zei hij zachtjes, het heeft me mü'n
levensgeluk gekost.
Ik weet het, zei Julie zachtjes, maar
tracht het te vergeten, Marie
Ach wat, Marie, barstte hü los, dacht
je dat ik aan haar dacht?
Ze staarde hem aan. Aan wie dan?
Aan jou, zei hü.
