Herman Nypels'
De Gelderland viert haar
zevende lustrum.
Hier Den Helder
Herman Nypels'
Benauwd?
BUITENLAND
'UJfla» gaan m fmnl
Dat getob met
Uwe Kleding
H Kledingmagazijnen
Kledingmagazijnen
De reis van Paul Kruger
aan boord van de
„Gelderland".
5
Na den moord
te Marseille.
Geen Ultimatum aan Hongarije.
Barthou's politiek voortgezet.
Slipovers
TWEEDE blad
HELDERSCHE COURANT VAN ZATERDAG 20 OCTOBER 1 934.
Als Gij 's nachts niet slapen kunt
door de benauwdheid op Uw borst
Als Uw ademhaling moeilijker en pijn
lijker wordt door de verstopping van
Uw luchtpijptakken, neem dan Akker's
Abdijsiroop. Gij zult Uw benauwdheid
overmeesteren, want de slijm zal zon
der moeite loskomen. Vanaf den
eersten lepel begint de verlichting.
Dat opgeblazen, benauwde gevoel
zal verdwijnen en na korten tijd zult
Gij geen spoor meer van die borst-
benauwdheid bemerken. Neem dus bij
i> Hoest- Cr iep -BronchitisA sthma 1
Bovengenoemde pr^ja wordt verhoogd
met bijslag voor Omzet-foelasting.
Paul Kruger echter ging per trein naar het
Moederland. Hij deed oü. Parijs aan, waar hij
hartelijk door president Loubet ontvangen
werd. In Holland trachtte hij sympathie voor
de zaak, zijn levensdoel, te vinden. Hij vond
deze
Het was hem echter niet gegeven de over
winning van zijn volk te bewerken. In Mei 1902
werd de vrede tusschen Albion en de boeren
republieken geslóten, doch Kruger was daar
niet bij;
Evenwel, hij oordeelde het verdrag goed, er
van overtuigd geweest zijnde, dat deze oplos
sing nog de beste van alle was.
Voor de opvarenden van de „Gelderland" was
de reis een evenement geweest, hetwelk hun
het geheele leven door bij zou blijvendeze oude
strijder, met zijn onwrikbare wil, en zijn zeld
zaam beminnelijke persoonlijkheid.
De laatste oogenblikken van Koning
Alexander voor zijn vertrek
naar Marseille.
Agn een brief van iemand, die te Herceg-
novi bg Dubrovnik logeert, ontleenen wij het
volgende i
G., een van onze vrienden, een zeeofficier,
was juist teruggekomen van de ontvangst.
Hij vertelde dat de koning er slechts en ver
moeid uitzag en hjj en de koningin erg tegen
de reis opzagen omdat zij beiden last van
zeeziekte hebben, en omstuimige zee werd
gemeld. Hg vertelde dat er ongelooflijk veel
bagage was meegekomen, zes wagens, behalve
de vrachtauto. De eigen kok met vier hulpen
verdrongen zich in het kombuis van de „Du
brovnik". Men had van alles meegenomen. Ook
's konings eigen bed, waarmede hij altijd reist
was er, een eenvoudig ijzeren ledikant, waar
voor de conchettes in de hut moesten weg
gebroken. Den volgenden ochtend vroeg zou
de „Dubrovnik" vertrekken, maar het schip
ging pas om half elf weg. Wij keken de
„Dubrovnik" na tot dat deze uit de baai ver
dwenen was.
Dit gebeurde gauw, want het is een torpe
dojager van groote snelheid. Op het allerlaat
ste oogenblik had de koningin besloten over
land de reis te maken, zij zag te zeer tegen
de zeereis op.
Nadat wij Dinsdagavond aan tafel waren
gegaan werd in ons hotel (te Hercegnovi) de
ongelukstijding bekend. Den volgenden morgen
waren overal doeken en zwarte vlaggen uit
gehangen. Groepjes zwijgende en verslagen
menschen stonden overal. Men vertelde ons
dat de „Dubrovnik" zoo laat was uitgevaren
omdat de koning plotseling nog aan land wilde.
Het blijkt dat hij toen naar een Grieksch
kerkje is gegaan dat boven Meline ligt in het
klooster Savina. Daar heeft hij vijf kaarsen
aangestoken, een der priesters duizend dinar
gegeven en na te hebben gebeden, zelf de
klok geluid.
G, vertelde nog dat hg bg het afscheid zóó
getroffen was geweest door 's konings zorge
lijk uiterlijk. De koning had hem de hand
gedrukt en vaarwel gezegd. G. had toen ge
antwoord, met nadruk: „Van harte een goede
reis majesteit
Wij zijn het kapelletje gaan zien waar de
koning voor het laatst in zjjn land bad.
Daar stond het omfloerste portret van den
koning, op een groote luchter lag nog de was
van de kaarsen die hij er brandde; uit den
klokkentoren waardoor men binnen gaat, hin
gen de touwen waaraan hij luidde
Pawelitsj is te Marseille geweest.
De directeur der recherche te Marseille
heeft thans door formeele getuigenverkla
ringen zekerheid gekregen, dat Pawelitsj op
30 September in een hotel te Marseille zijn
intrek heeft genomen onder den naam Pade-
lescu en als Roemeensch onderdaan, bureau
chef bij de Roemcensche spoorwegen, wonende
te Boekarest en komende uit Parijs. Hij ver
trok den volgenden dag met onbekende be
stemming. In zijn gezelschap was een ca.
40-jarige vrouw.
De socialistische en communistische bladen
geven voor in de gevangenneming van Pawe
litsj in Italië een bevestiging te zien van hun
beschuldiging, dat het facisme achter den
moord te Marseille zou zitten.
De houding van Chalny.
Men weet dat Kralj (Chalny) te Marseille
verhoord wordt. Hij ziet er veel verzorgder
uit dan de anderen, maar hg is ook zenuw
achtiger. Hij zeide gisteren op het laatste
oogenblik te Aix gebleven te zgn, ofschoon
hij aangewezen was om met den dader koning
Alexander te dooden. Tusschen 4 uur en half
5 in den middag zou hij in het hotel aldaar
gebleven zijn, tcrwgl z(jn metgezel den Koning
Tivoli bioscoop7 uur.
Witte bioscoopj 7% uur.
Katerdag 20 October:
Held. Dames-continent Trotters, Soirée Dc.n-
santé et Amusante, Musis Sacrum, 8 uur.
Uitvoering Gymnastiekvereniging ,JPro Pa-
tria", Casino, 8.15 uur.
Zeewater-aquarium, Zoölogisch station, van
9 uur tot 9.30 n.m.
Held. Dames-continent Trotters, Musis, 8 uur.
Zondag 21 October.
Jubdeum-Soirée, Musis, 8 uur.
Dinsdag 23 October.
Ie Abonnementsvoor stelling „Vorstelijke Emi
granten", Casino, 8.30 uur.
Hoeveel maatjassen en -costumes
heeft men elders voor U ver
sneden? Bij ons zijt ge zeker
van keurige pasvorm, deugdelijke
stoffen en vooral lage prijs
Probeert U dat eens
Wij garanderen U 100
tevredenheid
doodschoot. De eigenares van het hotel houdt
vol, dat Kralj in het begin van den middag
met Suk was uitgegaan en om half 7 is terug
gekomen om de rekening te betalen. Hij ver
trok daarna weer onmiddellijk. De beklaagde
houdt vol, dat zij zich vergist. De rechter van
instructie heeft hem met verscheidene getui
gen geconfronteerd. Hij herkende hen evengoed
als zij hem. De eerste kellner bevestigde het
getuigenis van zijn meesteres, dat Kralj of
Malny, zooals hij zich ingeschreven had, da
delijk na het koffiemaal uitging en na zessen
terugkwam. Ook tegenover hem houdt hg vol
dat het goed half 5 was. Daartoe beroept hij
zich op de juffrouw aan de kas. Deze loochent,
want op dat oogenblik was zij te Marseille.
Zij had vrij gevraagd om de komst van den
Koning te zien; Kralj staaf daartegenover
met den mond vol tanden.
Pawelitsj.
Nader wordt gemeld:
Van den rechter van instructie te Marseille
is te Turijn het verzoek ingekomen om Pa
welitsj en Kwaternitsj, tegen wie thans een
bevel tot inhechtenisneming is uitgevaardigd,
zoolang vast te houden tot de uitleverings
procedure, waarmede Frankrijk zal beginnen,
afgewikkeld zal zijn. Dit zal twee tot drie
weken duren.
De arrestatie van Pawelitsj en Kwaternitsj
heeft plaats gehad op aanwijzingen van de
Fransche Süreté.
i Pawelitsj' actie te Weenen.
Te Weenen wordt er in verband met de
arrestatie van Pawelitsj aan herinnerd, dat
deze in 1922 daar een monarchistische organi
satie heeft gesticht. Hij was van plan
aartshertog Otto van Habsburg door middel
van een staatsgreep op den troon te helpen.
Later was Pawelitsj bij daden van terreur
aan de OostenrijkschZuid-Slavische grens
betrokken. Hij is verder genoemd in ver
band met de bomaanslagen op treinen. Na
een 6-jarig verblijf moest hij Weenen verla
ten.
De zaak ook niet voor den
Volkenbond.
De vertegenwoordiger van Havas te Bel
grado is in staat categorisch de berichten
tegen te spreken, volgens welke Joegoslavië
naar aanleiding van den aanslag te Marseille
een ultimatum tot Hongarije zou hebben
gericht.
Hij verneemt uit goede bron, dat het zelfs
niet zeer waarschijnlijk is, dat Joegoslavië
de zaak voor den Volkenbond brengt.
Geen toenadering tot
Duitschland.
In de „Echo de Paris" schrijft Pertinau van
bevoegde zijde de verzekering te hebben ont
vangen, dat de buitenlandsche politiek van
Fjankrijk onder leiding van Laval geen ver
andering zal ondergaan en dat in het bij
zonder op een direct accoord met Duitschland
niet gehoopt behoeft te worden. De door
Barthou gevolgde politiek zou daarentegen
nog met meer kracht worden voortgezet.
Overvol met een gloednieuwe sortering
Overhemden - Hoeden
Handschoenen
Sjaals
Te veel om op te noemen
En de prijzen?
Zie de étalagesJ Van alles t nieuwste!
Het is inderdaad nu met October 35 jaar
gc-ieden, dat de Marine dit schip van de
t, féepswerf „Feyenoord" in Rotterdam over-
*im, aldus vangt de commandant aan. In
t n tijd heeft het over de meeste wereldzeeën
iren.
;t April 1Q20 was het schip voor alge-
b. je diensten bestemd. Na dien tijd is deze
c:. logsbodem bestemd géworden voor artille-
cn instructiéschip.
t. 35-jarig jubileum wordt a.s. Maandag
i: Marine-Club herdacht.
a van de merkwaardige dingen, die van
dj „Gelderland" verteld kan worden, is, dat
t;on in 1900 de Zuid-Afrikaansche oorlog een
c gunstige wending nam voor de Boeren,
c je Koningin last gaf, den onfortuinlijken
p.asident van de Boerenrepublieken, Paul
Enger, op een Nederlandsch schip naar
Europa te brengen. Dit schip was de „Gelder-
la::!", teen nog een geheel nieuw pantserdek-
e 'lip. Kijk, daar aan den wand is nog het
g oote portret van den Ouden Paul, dat her
innert aan dien tijd, die nu zoo ver achter
o.is ligt...
Ik kijk naar het portret van den ouden,
c.fortuinlijken President. Den 19en October
1JOO heeft hij zich te Lorenzo Marquez aan
boord van de „Gelderland" begeven. Dit is
v laag op den dag af 34 jaar geleden.
3 daad van de jonge Hollandsche Konin-
die, zoo handelende, liet uitkomen, dat
bit Hollandsche bloed zich in de uren van
bood niet verloochent, moet den ouden teleur-
gistelden man een riem onder 't hart gesto
ld i hebben...
:n Hollandsch oorlogsschip met de Ne-
andsche vlag, dat Kruger behouden In de
haven van Marseille bracht.
Met bevende hand heeft Kruger op dit pof-
tret zijn handteekening geschreven...
Het spreekt vanzelf, dat een schip, dat een
Vergelijken ouderdom bereikt heeft, aldus her
vat de commandant zijn verhaal, slechts ln
beperkte mate kan voldoen aan de eischen,
Vie een moderne marine stelt aan een artil-
lerie-instructieschip. Ook is het begrijpelijk,
Vat wij het betreuren, waar de artillerie in de
warme zoo'n belangrijke rol speelt, dat deze
bah van dienst voor instructie moet volstaan
Wet materieel, dat volgens de moderne opvat-
ln£Mn niet geheel geschikt is.
He commandant heeft mij uitgenoodigd met
0 h naai' het dek te gaan.
Overal zijn wervianen bezig de „Gelder-
anV op te knappen. Op het dek moeten we
onder groote zeilen door kruipen.
Toch is het een best schip, zegt luite-
ant ber zee De Gelder, het schip verdedigend.
1904 w de „Gelderland" op een rif bij Su-
abra geloopen, 't kwam hard aan en toch...
W.a geen averij! Alleen spant 44 was een
hoVverb,°gen. De reparatie is dan ook
o 'iz.ikeiijk voor de ketels en kanonfun-
jaarC'. Vertelt de commandant... en volgend
in ',a de "Gelderland" weer, naar we hopen,
m orde.
ons neemt commandant Dikkers van
Weg- scil0i<b. Euitenant De Gelder wijst ons den
staa °ver den jarigen oorlogsbodem. Overal
gewo 0P&ebast steenen in den vorm van
'worden lt'inkcrs> waarmee huizen gebouwd
licht Z|jn alJemaal bestemd voor de ketels,
heer De Gelder in.
o
Gisteren, vóór 34 jaar embarqueerde
de grijze President hierop
te Laurenco Marqués.
De 22sten Augustus 1900 vertrok Hr Ms.
„Gelderland" uit Nieuwediep, onder commando
van den Kapitein ter Zee J. H. L. J. Baron
Sweerts de Landas Wgborgh, deed Vlissingen
aan, en zette vervolgens koers naar de zuide
lijke gewesten, teneinde zich van genoemde
eeretaak te kwijten.
Ó'est tout. Het zijn de enkele phrasen, zooals
men ze in de kronyken (34 jaar geleden)
meestal vindt aangeteekend, ontdaan van elke
romantiek.
En wat was niet aan dit besluit voorafge
gaan!
In ieder geval, de „Gelderland" vertrok; over
de vaart naar Afrika valt weinig belangrijks
te releveeren, of het moest zijn, dat de beman
ning met hevige warmte te kampen had. Wij
lezen, dat de gemiddelde temperatuur zoo'n 39
tot 40 graden Celsius in de longrooms bedroeg,
wat tengevolge had, dat het èn hier, èn in de
hutten niet uit te houden was.
Op de stemming van de equipage had dit
echter weinig invloed. Evenwel, na Perim aan
gedaan te hebben, slonk het optimisme aan
boord aanmerkelijk.
De reden hiervan was, dat men in genoemde
plaats uitsluitend op de Engelsche berichtge
ving aangewezen was geweest, welke nader
hand niet alleen „eenigszins chauvinistisch"
bleek te zijn, maar ook absoluut bezijden de
waarheid.
Aldus geplaagd door warmte en het idee, dat
het met „de zaak" niet bijster best ging, koer
ste men verder, en arriveerde den Ï2den Octo
ber ter plaatse van bestemming: Lorenqo Mar
qués. „Oom Paul", de zoo zeer populaire vrij
heidsstrijder bevond zich reeds hier, en logeer
de in de woning van den gouverneur der stad.
Het is begrijpelijk, dat de „Gelderland" niet
direct den steven kon wenden, en de terugtocht
aanvaarden. Daar waren diverse bezigheden,
De rouwstoet in de straten van Belgrado. Links op de foto -onderscheidt men den
jongen koning Peter II.
Het schip dat Paul Kruger naar Europa bracht. Een schip
dat een dergelijken ouderdom bereikt heeft, aldus de comman
dant, kan slechts in beperkte mate voldoen aan de eischen
1^'e een moderne marine stelt.
die afgehandeld moesten worden, en een der
belangrijkste was het bunkeren.
Alles verliep naar wensch, en den 19den Oc
tober, dus 7 dagen later, stapte de President
aan boord, daarbij alleen vergezeld zijnde van
dr. Heijman, den lijfarts, den heer Bredell, ge
wezen hoofd der politie te Pretoria, en thans
belast met de veiligheid van den grijzen strij-
I der, zijn kleinzoon, den heer Eloff, diens secre
taris en een bediende.
Het viel den ouden heer niet moeilijk zich
de sympathie der equipage te verwerven. Daar
was hij Paul Kruger voor. Met zijn klassiek
baardje en knevel, zijn prachtigen kop, en de
onafscheidelijke pijp-met-margaliesberger, was
hij direct populair aan boord. Er ging iets pro
fetisch van zijn persoon uit, iets van den
„ziener", dat niemand ontging, en hetgeen ook
op officieren en manschaippen van het oorlogs
schip zijn uitwerking niet miste.
Den 20sten October koos de „Gelderland" zee
met den geëerden passagier. Aanvankelijk
waren de weersomstandigheden niet bijzonder
gunstig, doch later werd dit beter, zoodat het
aan zeereizen niet gewende gezelschap al spoe
dig de onaangename consequenties van de be
kende ziekte te boven waren.
De President toonde aeer veel belangstelling
voor alles wat de navigatie aanbelangde, en
voornamelijk voor wat maar eenigszins in ver
band stond met de verdedigingsmiddelen op het
schip.
Den 5den November liep men te Djibouti
binnen, den 15den te Port Said, cn op den
22sten kwam het einddoel van den reis in zicht:
Marseille.
Het volk, op de hoogte van de internationale
verwikkelingen, was in groote getale op den
wal aanwezig, en uiterst nieuwsgierig den ver
maarden „boeren-president" in levende lijve te
zien. Het schip was geheel gepavoiseerd, de
mariniers onder de wapenen, en de overige
equipage paradeerde langs de verschansing.
En passant zij opgemerkt, dat het aange
boden banket voor commandant en officieren
niet doorging, dit in verband met het voor
komen van eventue'elë wrijving met de mogend
heden.
In den voormiddag debarqueerde Paul Kru
ger met zijn gezelschap in de Kapiteinssloep, en
landde.
Onder de aanwezigen heerschte groote geest
drift. Luid werd de vriendelijke vrijheidsheld
toegejuicht, en de kreten: vive le Président,
vive les Boërs, en vive la liberté, waren niet
van de lucht.
Denzelfden dag vertrok de „Gelderland"
weer, met bestemming naar Algiers.
De rouwstoet op weg door de straten van Belgrado naar het station, waar de lijkkist met het stoffelijk over
schot van den vermoorden koning in den specialen trein werd geplaatst om in den koninklijken grafkelder
te Topola te worden bijgezet.
De Gelderland" is 35 jaar. Op 't oogenblik
3 niét in dé beste conditie,
j Jaar is ook al een heele leeftgd voor een
me jgsschip.
't Gaat met de „Gelderland" precies als
et bejaarde menschen, die aan ouderdoms-
'kvaaltjes lgden. Een dokter komt met een
ethoscoop, zoo'n instrument met slangen,
j ij beklopt en behamert zijn patiënt en zegt
dai geleerd-geruststellend: „Geen gevaar
hoor, 't hart is nog goed, je kunt nog heel
■wal 'jaartjes mee, maareerst een beetje
jTj-rt nemen, niets doen... op je lauweren rus
te i en dan zullen we je weer opkalefateren
repareeren, dat je er weer tip-top uitziet."
.„oo is het precies met de „Gelderland",
'.oen ik aan boord kwam waren ze juist
t>c—g de „Gelderland" te onderzoeken met
e„.i "reuzeótethoscoop. Lange slangen kron
kelden over dek en even verder waren ze
d.uk in de weer de „Gelderland" te beklop
pen en met de hoogtezon, pardon, de steek-
v a:n, te bewerken, dat je medelijden met de
ja ge kreeg...
Over een paar- maanden dan is het hier
w-ir voor zijn pet, zegt een schepeling tegen,
'dhi indringer. Op diensttoon vraagt hij wat
p j hier op ziekenbezoek brengt.
Wilt u mij even bij den commandant
a '.ienen
3 schepeling verzoekt mij hem te volgen
voorzichtig volg ik hem, alle obstakels
v ....(jdend', ten einde heelhuids aan het on-
d ainde van de trap te komen.
Icrst word ik bij luitenant De Gelder ge-
l dit, die mij bij kapitein ter zee Dekkers,
c „ouimandant van de „Gelderland" brengt.
Gaat u zitten. U moet maar niet naar
dia rommeligen' boel kijken. U ziet, dat u
Cjor mijn slaapkamer heen moet om me op
te zoeken. De „Gelderland" ligt nu in répa
ra'ie. Wat voert u hierheen?
Uw schip viert haar zevende lustrum,
Wj.ischt u daarmee geluk en tevens maken
v. j van de gelegenheid gebruik, als u er niets
c togen hebt, u even over de „Gelderland"
t :erviewen.
j commandant, een gemoedelijk zeeman,
]- vriendelijk. Gezellig aan zijn pijp trelc-
,:J zit hij in zijn kajuit... door de patrijs
poorten vallen zware bundels zonjjeht...
't Lgkt wel of zé van plan zgn aan boord
van de „Gelderland" huizen te bouwen, denk ik,
de loopplank afgaande. Maar als Nederland
huizen wil bouwen op zijn marine, dan moet
het een beetje meer zorg dragen en belangstel
ling koesteren voor de zeemacht.
Wat ,,'t Vliegend Blaadje" van
1 October 1898 over de tewaterla
ting van de Hr. Ms. „Gelderland"
schreef:
Na een vrij uitvoerige uiteenzetting van de
technische bijzonderheden lezen wij in deze
vergeelde kronyk:
Zeer vele genoodigden waren op de rood-, wit-
en blauwe tribunes samengekomen, en daarom
heen, op de bruggen en langs de daken der
werkplaatsen was alles met de blauwgekielde
arbeiders gevuld. Drie uur zes: daar heffen de
scheepmakers op het midden der helling het
traditioneele liedje aan: Toén Jonas in de Wal-
levisch zat, van een... twee... drie! De laatste
klink wordt weggerameid...
Mejuffrouw Loder slaat met het hamertje op
het étui, waarin de koorden worden doorge
sneden, de beide flesschen aan beide boorden
spatten schuimend langs het schip, dat statig
wegglijdt, zonder eenige schommeling, recht
standig onder het geestdriftig hoezee, alle
toeschouwers de hoofden eerbiedig ontbloot.
En de kleine schuitjes ontvangen met een
big gefluit hun voornamen jongst geborene in
zijn element, waar hij trots inschuift, de golven
opspattend langs zijn boorden, wolken van rook
strijkend uit zijn stelling.
