"I'S«™trkr„ver ronze
•*<x% sa
srrjnse,en nLt af^sun,
Amsterdamsche Brieven.
Marine-brieven uit indië
,T JUTTFRtje
zssïgr*piaats -1 <4
Novae en Supernovae
ZATERDAG 19 JANUARI 1935
PAG. 5
m«t iemand die stil en onaantrekkeliik
niaar ook eenzaam leek?
Een relatie, begonnen met het idee-
>iVOor hem of haar kan ik misschien wat
Zijn inplaats van; aan hem of haar k™
tK misschien wat hebben?" kon
Die woorden „ik" en „hebben", wat
namen wtf ze veel in den mond en wnt
En toch - wie verlangt naar levensge
luk en niet tracht, minder zelfzuchtig te
worden, die rammelt aan een gesloten
poort met wanhopige handen, terwijl hij
de eenige passenden sleutel in zijn zak
heeft!
Denk eens wat meer aan anderen. Denkt
eens wat minder; Ik wil dat graag, wat
is voor mfl prettig, wat komt mij het
beste uit?"
Een mensch is geen heilige, en niemand
van ons zal het ertoe kunnen brengen al
zijn naasten lief te hebben als zichzelve.
Maar probeert het eens tegenover degenen
die u lief zijn, terwille van hun zoowel
als uw geluk. Probeert eens ernstig in
vriendschap en liefde een beetje opofferend
te zyn, en u zult gelukkiger zijn!
DR. JOS. DE COCK.
Sterren als duizendvoudige zonnen.
Hun veilige afstand bewaart onze planeet
voor onoverzienbare rampen.
Niet zelden lezen wij in de krant, dat er
een nieuwt ster aan het firmament ver
schenen is, die voordien slechts met de
sterkste verrekijkers te zien was, maar
die plotseling met een helder licht straalt
om na een paar weken voor het bloote oog
weer onzichtbaar te worden. De astrono
men hebben verschillende regelmatigheden
bij deze sterren, die Novae genoemd wor
den, kunnen vaststellen. Bijvoorbeeld be
reikt het licht altijd dezelfde maximum
sterkte, namelijk 20000 maal de licht
sterkte van de zon. Omdat deze hemel-
Ïhe fatrono0 Ve"ellen ons de AmeriKaan-
Ske uZrsW Cky 6n Baade'
t uitbarstingen van sterren voor die
Supernovae genoemd worden. Natuurlijk
mogeSede'61 Va" de «*-ÏÏ£
mogelijkheden, waar men aog vroeeer *e
pensionneerd wordt dan bij ons deze fu
moderne natuurkufidig-geschoolde
astronomen kunnen aan de hand van ge
gons die uit vroeger eeuwen dateeren,
de wetten der mechanica en van de
warmteleer toepassen, en zoo tot verba
zingwekkende resultaten komen.
D® ber°emde astroloog Tycho Brahe
heeft m het jaar 1572 zoo'n .ter zien op
lichten, die ondanks den grooten afstand,
zelfs helderder was dan Jupiter. In 1885
ontdekte Professor Hartwig in Dorpat een
s-er die nog meer straalde. Wanneer men
deze in de Andromeda-nevelvlek op de
zelfde afstand plaatste, als de zon van
ons verwijderd is, dan zou de zon 80000
maal in gl ns Overtroffen worden, en ook
op aanzienlijk grooteren afstand geplaatst,
zou de ster alles wat op aarde leefde, ver
nietigen. Het resultaat van de berekenin
gen, die de Amerikaansche professoren ge
maakt '.ebben is, dat de lichtsterkte van
deze ster binnen een dag 8400 maal grooter
is geworden dan het gemiddeld van de
zon. De snelheid, waarmede deze uitbar
sting gepaard ging, doet den scnrik van
dén oorlog verbleken, want welke spring
stof of projectiel haalt 67000 kilometer in
de seconde?
Maar hoewel wij niet direct betroaken
zijn bij de uitbarsting van zoo'n ster, lijdt
het toch geen twijfel dat deze explodee-
rende sterren hoogstestralingsbronnen zijn,
die ons constant, zij het dan ook zwak,
electrisch bombardeeren. Het verschijnen
van zoo n Supernovae in ons sterrenstel
sel zou de hoogtestraling 100000-voudig
vergrootenons leed zou dan niet te over
zien zijn. Gelukkig is het echter niet waar
schijnlijk dat de Supernovae ooit dicht in
de buurt van onze planeet zullen komen.
Café-schemering, Van „echt
tot „onecht".
De eerste weken van Januari is het altijd
alsof het openbare leven van de hoofdstad,
na den drukke;. Kerst-tijd, even tijd noodig
heeft om weer op gang te komen; alsof
men het nieuw ingetreden jaar eerst nog
wat verkent, voordat men weer met fris-
schen tred op het nieuwe jaar-terrein voor
waarts schrijdt...
Dat valt ook nu weer te constateeren,
al is dan ook een van de vroeger gebruike
lijke maatstaven, het café-bezoek,
tegenwoordig lang niet meer betrouwbaar!
Om de eenvoudige reden, dat dit bezoek
toch al geruimen tijd tot een minimum ge
daald is... Vele van onze café's en daar
onder van de vanouds bekende en eertijds
meest roemruchtige, voeren al maanden
achtereen een laatsten strijd om het bloote
bestaan en velen klampen zich, als aan een
laatste stroohalm, nog aan allerlei nood
maatregelen vast. Onder die laatsten valt
b.v. ook te rangschikken het besluit van
een aantal onzer eerste zaken om het
kopje koffie vóór 12 uur, hier en daar
zelfs nog „met toebehooren", voor vijf
tien cents, zegge drie heele stuivers, be
schikbaar te stellen. Desalniettemin schij
nen die laatste stroohalmen zich den laat
sten tijd in vele gevallen te begeven en
vele geruchten, zoowel als bevestigende be
richten over het verdwijnen van gerenom
meerde pleisterplaatsen voor het uitgaand
publiek duiken schier eiken dag weer op...
Zoo schijnt het vast te staan, om enkele
voorbeelden te noemen, dat „De Nieuwe
Karseboom", dat, met zijn twee of drie or
kesten, zfln groote ruimten, zijn uitge
breide biljart-installatie, enz. wel een soort
„super-café" mocht heeten en nog niet
lang geleden een der drukste zaken was
om en nabij het Rembrandtplein, eerst
daags voor goed de deuren zal sluiten; dat
„Chez Gaston", langen tijd een der gelegen
heden rond het Thorbeckeplein, waar
Amsterdam's „jeunesse dorée"... meende
het „volle leven" te kunnen genieten even
eens het loodje zal leggen, wat in som
mige opzichten misschien minder betreu
renswaardig is! De Louis XVI, anders, en
meer popuia* en op z'n Amsterdamsch ge-
2egd: ,,'t Sijsje" gaat, naar het heet, mede
zijn tol aan den nood dezer crisis-tijden
betalen, om te worden omgezet in weer
een „automatiek", het moderne café-ver-
schijnsel, dat, gelijk we al eens met een
enkel woord aanteekenden, bezig is de bin
nenstad te veroveren...
Aan pogingen om het pleizier-centrum,
dat Rembrandt- en Thorbecke-plein,
"i°g te redden van een volledigen onder
gang in de nuchtere drank- en voedsel-
automaten, ontbreekt het overigens nog
niet geheel en al... Zoo zal men het o.a.
nog eens gaan próbeeren met een „Apa
chen-café", een cabaret van het genre,
dat men de laatste maanden overal in de
Jordaan, in Tuin,-, Anjelier- en andere
bloemstraten, geopend vond.
Een oogenblik, in den beginne, is
er, met de opening van het eerste Jordaan-
cabaret, dat van „Tilly Kalkhoven",
inderdaad in onze stad iets nieuws en ook
volkomen „echts" op amusements-gebied
geweest... Die gelegenheid was, zou men
kunnen zeggen, spontaan opgekomen uit
het Jordaansche volksleven. Het was iets
vén en vóór Jordaners, die er, in het kleine
cafétje, waarheen zij „en familie" trokk en,
met zoowel opa als oma, als de zuigeling
een tweede tehuis hadden geschapen, waar
het bedienend personeel, met „Willy" aan
het hoofd, zoowel als de gasten, tusschen
het aandragen en verorberen van de di
verse consumpties door, zoo nu en dan op
het kleine podium stapten, teneinde er,
al dan niet onder begeleiding van een
trekpiano, een liedje of een laatste mop
ten beste te geven. De zaak werd toen op
een goeden dag door enkele van onze, wel
eens door de volksbuurten zwervende schil
ders ontdekt, die er weldra hun aanhang
uit beter-gesitueerde bevolkingskringen
mede heen namen. Het werd al spoedig iets
„bijzonders" voor allerlei dames en heeren,
die op zoek waren naar een nieuwen prik
kel en er zich in de avonduren per luxe
auto lieten heen vervoeren... Dat was, kon
men zeggen, het begin van het einde,
het einde van alle „echtheid" namelijk!
Maar tevens het begin van een... energieke
exploitatie; de Jordaan-cabarets verrezen
rondom de Westerkerk als paddenstoelen
uit den grond en nu zal er ten laatste, zoo
als reeds aangestipt, een worden uitgezaaid
in het officieele vermaakskwartier bij het
Rembrandioplein
In zeker opzicht heeft zich met deze
Jordaan-cabarets een zelfde proces vol
trokken als met de Chineesche restaurants,
die men thans ook, in, wat men zou kun
nen noemen, ,,on-echte" exploitatie-vorm
op verschillende punten van het centrum
aantreft. Nadat eenmaal de „echte" stam
vader van dit soort eetgelegenheden, door
de pleizier en nieuwe prikkels zoekende
buitenwacht in de Binnen Bantammer-
straat ontdekt was...
Eetgelegenheden.
Nu we het toch over eetgelegenheden
hebben, mogen we meteen wel eens con
stateeren dat men tegenwoordig in Am
sterdam letterlijk tegen lederen Drijs een
behoorlijken maaltijd buiten de deur kan
krijgen. Wie gewend en in staat is om zijn
smaakzintuigen regelrecht op zijn beurs te
laten correspondeeren, zal steeds tevreden
van tafel kunnen opstaan. Zelfs zij, die
voor hun maaltijd slechts vijf cent kunnen
neertellen, Kunnen in deze wintermaanden,
zooals ook al in vroegere jaren, buitenshuis
terecht, door toedoen van de gemeente, die
in veel schoollokalen goede, warme „stui
vers" maaltijden verstrekt... Het ligt,
anders dan b.v. in Franrijk, zeker niet
in den volksaard, dat men uitenshuis eet.
Toch begint dit er den laatsten tijd, zien-
deroogen, hier in de stad, meer en meer in
te komen: in de eerste plaats wel door
toedoen van die meervermelde „automa-
tieks", waar men reeds voor de somma van
35 cent een „dinertje" kan verschalken,
maar daarnaast ook dcor het feit, dat de
goede, degelijke Amsterdamsche eetgele
genheden, waar vanouds voor „liflafjes"
geen plaats is en men een fiksche burger
pot, „zooals men het thuis ook zou wen-
schen", verstrekt, in vele gevallen aan
zienlijk met hun prijzen naar beneden zijn
gegaan. Tot deze laatsgenoemde categorie
behoort ook de „Port van Cleve", naast ons
hoofdpostkantoor, het vanouds roemruch
tige restaurant, dat, met alle eerbied voor
de overige eetgelegenheden gezegd, nog
steeds het meest Amsterdamsche eethuis
van Amsterdam mag heeten... Nog steeds
is deze zaak, waar reeds onze groot- en
overgrootvaders met evenveel smaak als
wij het nu nog doen de beroemde bierstuk
en de misschien nog beroemder „snert"
consumeerden, een beziens,- en nog
meer een be-hoors-waardigheid van de
hoofdstad... U heeft bijvoorbeeld biefstuk
met gebakken aardappelen, snijboonen en
een pannekoek toe opgegeven aan den nog
in oud-tenue rondflanerenden kellner. Deze
schalt aanstonds, midden vanuit de zaal:
„Eén bief bak aarp, srijjb'n, p'nnekoek!"
De man in het buffet, die vlak bij het keu
kenluik staat, fungeert als echo en weer
kaatst...: „Bief, b'k, aarrrpl'n, snij-ne-
koek!"... En binnen luttele minuten ver
schijnt het gewenschte voor u op het mar
meren tafelblad... Hier zou geen volbloed
Amsterdammer er ook maar aan denken
dit traditioneele roepen en echoën met een
anti-lawaai-campagne te willen smo
ren!....*. Deze geluiden, voor den bui
tenstaander dikwijls even onverstaanbaar
als Tibethaansch, die door de ruimte
schallen, hooren er bjj en men zou ze niet
gaarne willen missen. Evenmin als Thor-
becke, P. L. Tak, Jacques Perk, Sarphati
en andere bekende figuren uit een voor
gaand geslacht, die hier stamgast waren,
ze destijds wilden missen...
Een nieuwe poging.
Het is zeker nog altijd geen tijdsgewricht
waarin men zich kan vermeien in het den
ken aan en beschrijven van eet- en drink-
gelegenheid en derzelver attracties en ge-
noegelijkheden, zonder een soort waarschu
wing van zijn sociaal geweten te krijgen,
dat ons dwingt te denken aan de nog tal
loos velen, die als werkloozen op de grens
van het bestaansminimum leven... Zonder
weer eens rond te zien of er niet nieuwe
pogingen worden aangewend om die werk-
loözen-nood zooveel mogelijk te ondervan
gen... Inderdaad valt er dit keer een nieu
we poging te vermelden. Er bestaan name
lijk ten stadhuize plannen om in hoofdste
delijke kringen de aandacht te vragen voor
verschillende mogelijkheden om werKloo-
zen aan arbeid te helpen. De bedoeling is
te komen tot een soort plaatselijk Werk
fonds, dat zou werken onder een Amster
damsch comité. Gaan de plannei door, dan
zou er in -iet voorjaar reeds met enkele
werkzaamheden kunnen worden begonnen.
Een en nder, kan men zeggen,wij
gaven de mededeeling in de „officieuse" be
woording, gelijk het Prinsenhof die opstel
de, laat voorloopig nog niets aan...
„vaagheid" te wenschen over!... Waar de
zaak precies om gaat, blijft nog vrijwel in
het duister. Men mag echter met recht
veronderstellen, dat het hier een serieuse,
goedbedoelde poging in de goede richting
betreft en niet zoo maar een belofte op
langen tèrmijn, alleen bedoeld om de ge
moederen wat zacht te stemmen... Als zoo
danig kan men zich dan ook in deze „voor-
loopige aankondiging" verheugen en het
als goed nieuws beschouwen in een week
die aan „nieuws", goed dan wel slecht,
overigens vrij arm was...
Beste Lange,
Nog een paar brieven en ook het schrij
ven aanjou is afgeloopen, want ik wilde
maar aan je plaatsvervanger Nicolaas be
ginnen te schrijven, zoodra de jagers uit
Indië vertrekken, dan krijgt hij zoowat
zijn brieven tegelijk met zijn aankomst in
Holland. De nieuwe groep één Torpedo-
bootjagers is thans onder bevel van over
ste Van Asbeck in dienst gesteld. Hr. Ms.
Kortenaar vooral heeft een massa mem
schen aan boord, die van den Onderzee
dienst komen, maar het is te hopen dat
ze hier aan boord niet „klaar voor onder
water" behoeven te maken. Hr. Ms.
„Banckert" en „Van Nes" krijgen ook al
weer hun laatste laagje verf, ook deze
jagers zullen we binnenkort de toekan
plak zien passeeren. Onze oude „Piet Hein"
en„Evertsen" zijn reeds uit Nieuwediep
weg, ook die zullen we dus weer binnen
afzienbaren tijd ter reede zien. Hr. Hs.
„Flores" is weer terug van de G.S.O., de
„Prins van Oranje" bracht den legercom
mandant weer terug van inspectiereis be
houden te Soerabaja. De marinecomman
dant was ter verwelkoming aan de krui
serkade aanwezig.
Op de werf hebben we een groote ver
andering. Daar rijden tegenwoordig motor-
lorrie's rond waar je mee van den eenen
kant naar den andere vervoerd kunt wor
den. Zulks zal wel een tijdsbesparing ge
ven, vooral wanneer je met het een of an
dere zware stuk detailgoed aan het sjou
wen moet gaan.
Nu een van de kruisers binnen ligt,
wordt er weer zwaar gevoetbald, men
maakt goeden voortgang met de wedstrijden
om het de Ruijterschild, terwijl ook Zee
macht een sterk elftal in de competitie
heeft spelen. Het is wel veel aardiger, dat
de jongens van Zeemacht, nu, met de
nieuwe competitie-indeeling, ook een bui
ten de rtad komen te spelen. Zoo altijd in
Soerabaja is voor publiek en voor spelers
op den duur vervelend. Bovendien hoorde
ik, dat ook op de uitwedsrtijden het onze
jongens niet aan supporters onbreekt. Mor
gen gaan ze weer naar Malang om te spe
len, het is te hopen dat ze hun eerste plaats
op de ranglijst niet kwijt zullen raken.
Eén groep Dorniers is .laar Pontianak
geweest, waar ze nogal met slecht weer te
kampen hebben gehad.
Kortgeleden is door een olietanker het
lichtschip voor Tarakan aangevaren en ge
zonken. In allerijl is toen een ander licht
schip klaargemaakt. Hiervoor werd zoo
snel mogelijk omgebouwd het slibvaartuig
„Van der Does de Bije", een schpi in 1903
op de werf van Feijenoord nog gebouwd.
Wij kennen het nog wel, omdat het altijd
voor den ingang van het Westervaarwater
lag te krabben. Het scheepje heeft ook nog
een heelen tijd hier op de werf aan den
jagerssteiger gelegen. De slioraderen zijn
er nu af, nieuwe tenten en zwart geschil
derd, is het dezer dagen naar zijn eindbe
stemming vertrokken. Dat is dus ook weer
een oude figuur, welke je bij je komst hier
zult moeten missen.
Op Goebeng was het in de afgeloopen
week feest, want „het korps" vierde zijn
269-jarig bestaan. Eerst werd er een ge-
costumeerde voetbalwedstrijd gespeeld op
hun eigen terrein, daarna een echte wed
strijd van de mariniers van Goebeng tegen
hun collega's van de Oedjong, waarbij de
bovenstadbewoners met 40 wonnen,
's Avonds was er een cabaretavond. Nu,
dat behoef ik je niet te zeggen, dat ken
nen ze daar op de Goebeng tangsi. De pers
o.a. was vol lof over de gezellige en pret
tige sfeer die er heerschte.
Dat is zoowat al het Marine-nieuws ge
weest, nu nog het een en ander over de
goeie stad Soerabaja. In de eerste plaats
heeft bijna de geheele week de klok op het
Gouvernementskantoor op de passar besar
stilgestaan, hetgeen een groot ongerief
was voor de vele marine-menschen, die
daar 's ochtends tegen zes uur op weg
naar de Oedjong vanuit de bovenstad pas
seeren en ^:an nog even kijken of ze met
„deze vaart" op tijd baksgewijs komen.
Die kampong aan de Palmenlaan Zuid,
die het geheele aspect bederft van den
hoofdverkeersweg naar Darmo, tracht men
aan den man te brengen, opdat ep metter
tijd weer een pracht van een winkelstraat,
of boulevard .zal verrijzen. Voorloopig
schijnt men niet erg happig om zijn geld
in den grond daar te steken. Het zou anders
een heele verbetering van het stadsaspect
beteekenen. Men heeft nu ook ee; begin
gemaakt aan ..et in het orde brengen van
de kali Pegiran, je weet wel die daar in
de Oostzijde van de stad loopt, vanaf Kata
bang naar oeneden. Man het ;s in den wa
ren zin des woords adembenemend wat je
daar ziet en ruikt. Het is gewoon ver
schrikkelijk dat dergelijk vuile stadsbeel
den in de grootste plaats van den Oriënt
voor kunnen komen. Maar naar het schijnt
hebben de vroede vaderen de handen in
eengeslagen om dit broeinest van vuil en
vies te restaureeren.
Nu Lange ik eindig, vanavond is er weer
stafmuziek in een van de militaire tehui
zen.
Houd je maar taai,
HENK