Amsterdamsche Brieven.
Marine-brieven uit indië
T JUTTERTJE
ZATERDAG 5 OCTOBER 1935
PAG. 5
Koninklijk bezoek.
Het jaarlijksche Koninklijk bezoek, dat
wjj zoojuist achter den rug hebben, heeft
zich zeer zeker gekenmerkt door oprechte
blijken van warme aanhankelijkheid aan
ons vorstenhuis, dat men in deze wan
kele tijden meer en meer leert waardeeren
als een element, dat met onwankelbare
vastberadenheid het ons gemeenschappelijk-
.eigene" blijft „handhaven", van een
groot deel der hoofdstedelijke bevolking.
Behalve dan de huldiging onder leiding van
het Nationaal Jongeren Verbond op den
Dam. ging het bezoek ditmaal niet ge
paard met veel uiterlijk decoratief ver
toon, maar de eenvoudige hartelijkheid
waarmede Koningin en Prinses bij hun
ritten door de stad door groote drommen
van het publiek, dat zich door geen enkele
herfstbui, hoe fel ook, liet afschrikken,
steeds weer begroet werden, deed des te
duidelijker uitkomen, dat het hier om geen
opgeschroefde en geregiseerde hoera-stem-
ming ging maar om een oprecht en warm
gevoel.
Wanklanken waren er niet: de aanslag,
die kort na het vertrek der Koningin voor
het Centraal Station op een colporteur
plaats had is een op zichzelf staande te
betreuren daad van een uit het lood ge
slagen werklooze, die men, mdien men
daad, dader en omstandigheden kent en
zuiver beoordeelt, onmogelijk in verband
kan gebracht worden met het Koninklijk
bezoek, noch ook met een bepaalde poli
tieke beweging. Dat dit laatste van zekere
zijde wel direct geschiedde en men, via
strooibiljetten als anderzins direct tracht
te politieke munt uit dit voorval te trek
ken is in deze tijden waarin velen niet
meer tot objectief en zuiver oordeelen in
staat zijn, een haast even groote misdaad
als deze moordaanslag zelve!
Colportage-piaag.
Nu deze tragedie de aandacht intus-
schen weer eens op het toenemende cor-
porteeren met allerlei kranten, tijd
schriften, pamfletten en kaarten ge
vestigd heeft, maken vele stadgenooten en
vooral ook vele fcrensen zich weer eens
sterk bewust, dat een toestana als b.v.
voor den ingang van het Centraal Station,
waar de reizigers _ich tegenwoordig steeds
door een haag van colporteurs moeten
"Tïèéh-worstëlén voordat' zij de veilige haven
van de stations-hal bereiken kunnen, lang
zamerhand onhoudbaar is geworden. Dat
de directie oer Ned. Spoorwegen zich on
langs bij het Gemeentebestuur beklaagd
heeft over deze belegering van haar sta
tions-deuren, verwondert hen dan ook niet
en zij hebben met voldoening vernomen,
dat het binnenkort aan venters en colpor
teurs zal verboden worden zich althans
vlak voor die deuren op te stellen. Het
stations-plein zelf blijft vrij; maar daar
kan men zich 'enminste met eenige tak-
tiek vrij snel door de tirailleurs-linies van
het colportage-leger heen breken...
De „melk-maand".
Nauwelijks is het oranje van het Ko
ninklijk bezoek in de stad aan het ver
dwijnen, of het... wit van de melktrad op
den voorgrond, door toedoen van de zooge
naamde „melkmaand", die Maandagmid
dag met een bijeenkomst in Bordelaise
gebouw in de Leidschestraat, werd ingezet.
Onder het motto „Voedt U goea" wil men
met deze vierweeksche propaganda-cam-
pagne voor melk en zuivelproducten
vooral ook de Amsterdammers doordrin
gen van het reit, dat „melk goed voor elk"
is en dat we hier, niettegenstaande het
toch eigenlijk onze nationale drank behoor
de te zjjn, nog steeds te weinig van deze
vitamine-rijke voortreffelijke voedings- en
opbouw-stof profiteeren. Merkwaardig wa
len de cijfers die prof. dr. van Rooy, in
zijn op genoemden opgeningsmiddag ge
houden voordracht, te berde bracht. In
Duitschland, Zweden en Denemarken
wor zeide hij, twee tot drie keer meer
me ge ruikt dan hier; bij een recent
merikeaanseh onderzoek is gebleken, dat
het gemiddelde zuivel-gebruik in vijftien
anden op 460 kilogram per hoofd der be
volking moet worden gesteld en... in Ne
derland bedraagt dit cijfer slechts... 357
kg. Indien het gelukt hier het publick,
oor middel van dergelijke melk-campag-
nes en op andere wijzen, te brengen tot
een melkgebruik gelijk aan het gemid-
t elde van dat in Zwitserland, Zweden en
Denemarken, (jan zou dat, behalve een
winst aan volksgezondheid, beteekenen dat
onze veestapel met niet minder dan 250.000
koeien zou kunnen worden vermeerderd!
Wat mede, gezien den benarden toestand
waarin onze boerenstand op het oogenblik
verkeert, een goed ding zou zrjn!
Of intusschen optochten als die wij hier
Dinsdag j.lv door de straten "zagentrekken
veel tot dat opvoeren van het melk-ge
bruik zullen bijdragen, mag o.i. betwijfeld
worden. Veel origineels toch, dat sterk
suggestief zou kunnen werken, geven der
gelijke optochten, met hun klassieke praal
wagens, versierde (melk) karren, enz.
meestal niet te. zien en ook deze maakte
hierop geen uitzoncering. Aan goede op-
tocht-, en nu dan speciaal aan goede
melk-optocht-regisséurs .is inderdaad een
dringende behoefte! Het meest valt op het
oogenblik misschien nog te verwachten,
ook prof. van Rooy stipte dit punt
aan, van een góede voorlichting van
onze huisvrouwen over de duizend en een
manieren waarop van melk allerlei sma
kelijke spijzen en dranken kunnen worden
bereid. Demonstraties op tentoonstellingen
als nu dezer dagen b.v. gehouden in het
Bellevue-gebouw door de Vereeniging van
Huisvrouwen, daar valt inderdaad wel
wat van te verwachten.
Rembrand tiek kaarslicht.
Ter eere van deze melk-dagen heeft met
dat al, d Leidschestraat een iet of wat
feestelijk aanzien gekregen: tallooze
uniforme oranje-blanje-bleu-vlaggen en
enkele „Voedt U goed"-tropheeën op de
bruggen zorgen er voor de attractie. Aan
gestoken als 't ware door deze verhoogde
feestelijke activiteit van den parallel-loo-
penden grooteren broer, heeft ook de Spie
gelstraat niet willen achterblijven en zoo
hebben daar- dan, bij wijze van attractie,
de winkeliers die voor het grootste deel
tot het gilde uer antiquairs behooren,
daar, inplaats van. het electrisch licht, de
ouderwetsche, „artistiek" licht verschaf
fende kaarsen in hun etalages ontstoken
en kan men deze dagen in de avond-uren
tusschen de Rembrandtieke kaarsen
schijnsels doorschrijden, op naar het
Rijksmuseum, dat u, aan het einde dezer
straat, verlicht door schijnwerpers, naar
de nog steeds open... Rembrandt-tentoon-
stelling lokt...
„De mensch."
Waar Rembrandt als groot kunstenaar
de menschenziel diep peilde en daarvan in
zijn machtige portret-kunst getuigde,
daar heeft de moderne medische weten
schap het menschëlrjk lichaam tot in de
kleinste-..-détails„gepeild" -en onderzocht,
waarvan zij dan op haar beurt verslag
deed in boeken en anatomische platen
atlassen. Ook ging zij er de laatste jaren
toe over zulk een verslag te doen door
middel van, veelal meer dan levens-
groote modellen en apparaten, die zelfs
den leek een juist inzicht kunnen geven in
den bouw van het menschelijk lichaam en
de wijze waarop zicli de voornaamste
functies in dat lichaam voltrekken. Op dit
laatste gebied heeft vooral het hygiënisch
Museum te Dresden zich, met zijn collec
ties onderscheiden en het is rond deze
collecties, die voor ie gelegenheid naar
Amsterdam zijn overgebracht, dat de ten
toonstelling „De Mensch", die Vrijdag j.1.
in de Apoho-hal geopend werd, is opge
bouwd. Gelijk prof. van Rooy, die dezer
dagen wel op den voorgrond treedt als...
demonstratie- en tentoonstellings-organi-
sator, in een persconferentie nog op
merkte, is bij deze expositie, waaraan vrij
wel de geheele hoofustedelijke medische
faculteit haar adhesie heeft betuigd,
streng gewaakt tegen prikkeling der on
gezonde nieuwsgierigheid.
Wie uit de tentoongestelde apparaten en
modellen, die voor een deel ook in werking
kunnen worden gesteld, nog geen wijs
kan worden, vindt hier in de Apollo-hal
voorlichting van semi-artsen, die zich be
schikbaar- hebben gesteld voor het rond
leiden van groepen.
De Wereldtentoonstelling 1939.
Zal eenmaal al dat „tentoongestel",
waaraan den laatsten tijd geen gebrek is!,
zijn apotheose vinden in een Wereld
tentoonstelling? Velen hopen het en wen-
schen hun, die thans reeds aan het plan
nen maken zijn voor een Wereld-tentoon
stelling, in 1939 te Amsterdam te houden,
alle goeds! Er wordt reeds, aan deze
plannen door verschillende zijden „ge
werkt" en ook het gemeentebestuur heèft
reeds, bij monde van den burgemeester
toegezegd, dat die plannen vanuit het
Prinsenhof zooveel mogelijk bevorderd zul
len worden. We staan nog slechts aan het
allereerste begin der voorbereidingen,
maar nu al is men algemeen van oordeel,
dat als „plaats" voor alles het terrein aan
den Amstelveenscheh buitenkant van de
stad, even voorbij het Stadion in aanmer
king komt. Zij die in dezen als de meest
enthousiaste propagandisten optreden, wij
zen op het feit, dat we hier in geen...
veertig' jaar' zooie'ts"gehad hebben en hun
enthousiasme, dit moet er, waarheids
getrouw ook nog wel aan toegevoegd wor
den, wordt steeds weer aangewakkerd
als zij, met een ietwat benijdende blik over
onze Zuidelijke grenzen kijken en daar de
resultaten ontwaren, die de Belgen met
hun Wereldtentoonstelling dit jaar bereikt
hebben. Daar zijn reeds dertien millioen
bezoekers geweest, waarmee de kosten ge
dekt zijn! Wat er meer Komt is winst
voor de organisatoren. Bovendien is er,
mag men mi, Woltjer, ae directeur van
onze V.V.V. ,,'t Koggeschip", gelooven, in
Brussel aan geld een kleine honderd mil
lioen binnengevloeid. wat ongeveer gelijk
staat met wat de gemeente Amsterdam
jaarlijks besteed aan „gewone uitgaven"!
Tram-nieuws.
We eindigen dit keer met enkele nieuw-
beraamde gemeente-maatregelen. De ver
laging der electriciteits- en gastarieven,
die op komst is, valt natuurlijk onverdeeld
toe te juichen! Maar is dat ook 't geval
met de nieuw-beraamde tram-tarieven?
Ziedaar een moeilijke vraag! Wij Am
sterdammers zijn gelukkige menschen. Zoo
nu en dan worden we verblijd met tram
maatregelen, die een brochure van flin-
ken omvang noodig hebben öm te worden
duidebjk gemaakt en uitgelegd. En net,
als we aan een nieuw gewend zijn, komt
er weer iets nieuws, wat nog beter is. en
dat voorai nog goedkooper voor de
drommen, die ils vanouds de vluchtheu
vels bevolken, al wachtende op de tram,
die niet komt, of heel laat komt en als ie
dan komt, is het net de verkeerde lijn!
Spoedig geef je het op en je begeeft je op
Hallo Klaas,
Volgens afspraak zou ik je per vlieg-
brief nog het één en ander over de parade
en Koninginnedag vertellen. Laat ik dan
beginnen met je te zeggen, dat over het
geheel de schaduw lag van de droefenis
over het overlijden van de Belgische Ko
ningin. Je weet, jij was net in die jaren
hier, meen ik, hoe of: het-, toen nog kroon
prinselijke Belgische; paar een reis door
Indië gemaakt hëeft en hoe of zij beiden
vol belangstelling-waren—vooe onze Oost.
Door hun eenvoud, hartelijkheid en voor
al ook de gratie van de Koningin, wisten
zij aller harten te stelen en zoo komt het
dat dit treurig verlies hier zoö~smaftëlijk
gevoeld wordt.
Den avond na het gebeuren liet de
Gouverneur-Generaal door heel Indië rond-
seinen, dat de viering van den -verjaardag
van Onze Koningin wèl door kon gaan,
echter in gepaste, niet te uitbundige
feeststemming. Nu dat was te merken,
overal in de stad voelde je den druk en
den rouw. De avond van het Concordia-
feest ik heb er even afgaande op de
tuinversiering en verlichting die zeer
attractief was een kijkje genomen
was als van ouds. Een echt militair bal
met als hoogtepunt het bezoek van de
landvoogdelijke familie, samen met die
van Vloogtvoogd en Legercommandant,
gevolgd door een stoet van adjudanten.
Wat een uniformen zag je daar weer bij
een. Landmacht in groot tenue, .de Marine
in avondbaadje. Precies middernacht,
doodsche stilte dan plotseling ons Volks
lied en daarna een „Leve onze Koningin"
ingezet door den Onderkoning. De verjaar
dag van onze geliefde Vorstin was in
gezet. Voor onze navy begint die dag
reeds vroeg. Om half vier was het overal
op de vloot en zag je onder het schijnsel
van de dekverlichting de blauwe baadjes
al krioelen met hier en daar achteruit een
officier in groot tenue nog gauw een
boterham achter de kaken frommelend...
Dan een algemeen debarkement van de
landingsdivisiën naar de stationstrap en
om half vijf zaten de twee marine-com-
pagniën in den extra trein naar Kema-
joran. In Batavia zelf is het voor de ver
keerspolitie ook reeds vroeg dag. Om
half vijf zag ik reeds de verschillende
kruispunten „beregeld". Drommen Inlan
ders begaven zich reeds in hun allerbeste
plunje in ganzengang op hun sandalen en
voor zich uit pratende naar het parade-
veld. Diverse paarden werden reeds door
hun oppassers naar het huis van hun
eigenaar gebracht.
Op het Waterlooplein zelf was reeds de
terreinploeg bezig het veld te besproeien,
opdat het straks onder de tienduizenden
voeten niet te veel stof zou afgeven.
Tegen zes uur komen de troepen het ter
rein op en stellen zich in orde van parade.
De Marine voorop. De stafmuziek is hier
voor uit Soerabaja overgekomen. Twee
compagniën zijn het, onder leiding van
luitenant ter zee le klasse De Koek.
Eenige duizendtallen landmachttroepen-
weg naar de volgende halte om tijd en weg
te korten. Precies tusschen de twee halten
in komt de lang verwachte natuurlijk
voorbij en bij de volgende halte herhaalt
zich datzelfde spelletje. Er moet eens
iemand geweest zijn zijn naaam wordt
zorgvuldig geheim gehouden die op
deze wijze precies 10 uur en 34 minuten
noodig had om van de eene eindhalte van
lijn 3 te komen tot d> andere, we krijgen
dan nu de dag-, week, maand-, middag-,
avond-, nacht-, extra-, traject-, supletie-,
net-, tweelijns-, scholier-(onder te verdee-
len in ochtend-, middag- en avondscholie
ren) knip-, tienritten-, vijfritten-, zesrit-
ten- en andere kaarten. De catalogus is in
bewerking bij de Stadsdrukkerij en zal
binnenkort verschijnen, voorzien van een
handig klapregister. Zakformaat. Een
aardigheid, waarvan zelfs veel Amster
dammers het bestaan niet weten is de mo
gelijkheid om een privé-tram te huren
raison van 25 cent per kilometer zonder
bijwagen. Trouw- en andere partijen kun
nen zich van zoo'n privaat véhikel van
huis laten halen mits hun huis aan het
tramnet staat en laten rijden naar stad
huis of andere publieke vermakelijkheid.
Zij kunnen het beleven dat andere meer
gewone stervelingen op halten -enz. hun
tram zullen trachten binnen te dringen,
wat dan op grond van het huurcontract ge
weigerd mag worden. Overigens gaat er
een conducteur mee, die geen kaartjes ver
koopt maar een sigaar mag rooken en
eventueel mag meedrinken van de mee
genomen feestdranken. De Jan-Plezier
heeft afgedaan, de Gemeente-Jan-Plezier-
tram is er voor in de plaats gekomen!
zijn ook aanwezig. Veel hoofdofficieren te
paard, in welk opzicht wij toch wel te
kort komen maar het hoort er nu een
maal niet bij. Er zijn vele zee-officieren
op het terreitn onder aanvoering van den
Kolonel Olivier juist bevorderd tot
Officier Oranje-Nassau opgesteld op
zij van de tribune. Veel groot-tenue, ook
op de tribune. De Commandant der Zee
macht en de Generaal Boerstra zijn reeds
aanwezig. Daar klinkt het Volkslied en
rijdt, de Gouverneur-Generaal het veld op.
Het bekende rijtuig met de zes paarden,
- wat je" jë~fiög wél herinnert: Het défilé
vindt plaats. Onze jongens oogsten weer
een applaus als ze onder de toonen van
„Piet Hein" langs de tribune trekken.
Wat blaast die stafmuziek van ons toch
ook suggestief. Wat zijn die tusschen-
toonen van de klaroenblazers prachtig.
Een défilé door die menschen vooraf
gegaan -moet goed gaan. Nu, het was
dan ook keurig. Onze jongens liepen nog
met het geweer aan den schouder, terwijl
de landmacht het „over" droeg. Tijdens
de inspectie zat de vlootvoogd in het rij
tuig bij den Gouverneur-Generaal, de
Leger-commandant reed naast de calèche.
Na afloop van de parade was het open
baar gehoor ten Paleize, waar alle com
mandanten en nog vele andere officieren
van de Zeemacht aanwezig waren. Daar
na was het officieele deel van den dag
voorloopig afgeloopen. Op het eskader
zorgde Hr. Ms. „Java" natuurlijk voor de
101 saluutschoten, daarbij viel Hr. Ms.
„Soemba" op den middag in. Het was als
steeds, een aardig gezicht, dat pavoisee-
ren van de schepen van het eskader. Ook
het nieuwe plan van de „Java" stond keu
rig met zijn dubbele toplijnen. Des avonds
was de „Java" geïllumineerd, hetgeen
veel bekijks naar Priok lokte, temeer
daar er evenals den vorigen avond tijdens
de instuif „zoeklichtenspel" werd gehou
den. Op de Harmonie was des avonds een
concert van de stafmuziek, hetgeen bij
zonder in den smaak viel van het Bata-
viaansche publiek. Het klonk zeer goed en
vol. Hierna zagen we de tamboers en pij
pers weer aankomen en werd in combina
tie met de stafmuziek een taptoe wegge
geven. Zoo zie je, heel Batavia stond in
het teeken van de Marine, dezer dagen.
Zooals ik je al mededeelde, is onze
eskader-commandant bevorderd tot Offi
cier Oranje-Nassau. De bevordering werd
door den Commandant der Zeemacht per
soonlijk voor den boeg van de „Java"
medegedeeld.
Natuurlijk was in deze dagen de Passar
malem of liever Passer gambir, zooals
ze het hier noemen geopend en viel er
menig marinegezicht te herkennen. Maar
sommigen ook wachten tot na afloop der
schietoefeningen, want dan zijn we terug
in Soerabaja, is het net tractement ge
weest en kunnen we naar de Jaarmarkt,
hier. Ditmaal zullen we er thuisvaart
bullen moeten koopen, dus zullen we een
beetje kalm aan moeten passagieren.
Daarom, ook maak ik deze brief niet te
zwaar. Het ga je gezond, tot den volgen
den -keer-."' HENK.