Amsterdamsche Brieven.
Marine brieven uit Indië
T n ITTERTJE
FEBRUARÏ 1936
PAG. 5
De Cafeteria's.
Cafeteria's zijn druk bezig om Am-
dam stormenderhand te veroveren.
'ter nliik kan men veilig een stap verder
Elge eD zeggen dat die verovering reeds
g8an de geheeie linie gelukt is. Voortge-
°Ver n uit een klein snel-eterjjtje in een
jÜüdloopend steegje op het Rokln, waar
voor weinig geld eerst een belegd
Je ,e Lunch-Corner heette dat ding
br0°ooK kon krijgen. Later werden de
daD djeS schoteltjes en weer later de scho-
br° schotels! En dat alles voor lutteie
ten Set spreekt vanzelf dat een goed
ce"rbeeld spoedig navolging vond en als
Iddestoelen rezen dan ook de Cafeteria's
Bffetaria's. Delicateria's en hoe al die
la's verder mogen heeten, om een hon-
«rtó en dorstig publiek te bedienen.
V0oral de categorie kantoormenschen uit
-e binnenstad wierpen zich op de eetge-
leeenheden en inplaats van het oudbakken
kadetje in de gewichtige actetasch, kwam
in lunchtijd de ganfc naar het goedkoope
eethuis! Eet-machines mogen we eigenlijk
wel zeggen. Er is gewoekerd met de
mimte, men zit op hooge bar-krukken
aan lange tafels, die zich in sierlijke boch
ten door de beschikbare ruimte slingeren
en waarachter en waartusschen de eetwa
ren onder glazen bedekselen zijn uitge
stald. Nijvere jongedames, al d n niet ge
stoken in eenvoudige witte jassen of ko
kette picolopanjes met dito petjes, voor
zien u in minder dan geen tijc van net
gewenschte. Bij net binnenkomen ont
vangt men een bon, het opgegeten bedrag
wordt aangestreept en bij het verlaten van
het etablissement betaalt u aan de kassa
dit aangestreepte bedrag plus lo voor
„bediening". De tooi is dus verdwenen in
deze gelegenheden, waar dan deze 10
voor in de plaats is gekomen, in ieder ge
val dikwijls een -eel geringe, bedrag dan
vroeger aan fooi werd betaald en dat
alweer meebrengt dat voor het eten veel
minder wordt uitgegeven dan vroeger.
Voor den prijs van een schraal dinertje
van vroege: kan men nu den geheelen dag
rondkomen met als vreemd inaar logisch
gevolg een afn me van... he. aantal hu
welijken op' het Prihsenhot Da: zit zoo
pe vrijgezel van vroeger ontdekte, aan net
I ïiitdè van ce maand wel eens dat dat' ge-
eet buiten de deur om nog maïr te
zwijgen van onges-opte kouser en derge
lijke ongemakken eens vrijgezels hem
duurder kwam te staan dan een complete
etage met huisvrouw. Een gang naar het
stadhuis was dan dikwijls het resultaat
van 's mans berekeningen. Thans echter
is dat geheel anders geworden. Het eten
is goedkoop, sokken zijn goedkoop 5
cent per paar op het Waterlooplein ook
in de eeuwgaf va'lende knoppen is voor
zien door de beroemde vrrjgezellenknoop
en de lust tot trouwen neemt af naar
mate het budget aan het einde van de
maand beter klopt. Een belangrijk studie
terrein voor economen, staathuishoudkun
digen, sociaal-psychologen etc. ligt hier
open. Het resultaat zal wel de Vrijgezel
len-belasting worden!
Een ander zeer duidelijk verschijnsel is
dat verscheidene oude en gevestigde za
ken, restaurants van reputatie bij onze
grootvaders en vaders, omschakelen en
inrichten ais... aria. Men eet niet meer
zoo duur, het leven is haastiger, men stelt
geen prijs meer op een damasten tafel
laken, maar neemt genoemen met een
hygiënische glasplaat zakelijkheid!
en last but not least er is niet zooveel
geld meer! Meedoen is voor vele zaken
het parool en het gevolg is een ontzetten
de toename van de goedkoope, zakelijke,
eetmachine. Zoo zal binnen enkele dagen
het bekende Restaurant van Laar in de
Kalverstraat, na gedurende een drietal
maanden gesloten te zijn geweest, de deu
ren weer openen voor de hongerige
schare, maar nu als Cafetaria! En meer
nog zullen wel volgen. Kempinsky, het
bekende eethuis in de Leldschestraat, is
een paar maanden geleden al voorgegaan
en heeft nu een Delicataria. Wij zijn be
nieuwd wat nog meer voor aria'- aan het
hrein van restaurateurs zullen ontsprui-
j®n- Het laatste „Heerenhuis" aan het
amrak alle andere waren allang bank
0 wisselkantoor geworden verdwijnt
nu ook al, al weer voor een... aria!
Auto-dagen.
Men zou kunnen zeggen, dat „de auto",
e in deze moderne tijden toch al, met
e vele verkeers-problemen en de vele ver-
binjf"°n^evaIlen' voortduring de pu-
le ,e nadacht heeft, deze laatste dagen,
"Pnc aal onder het Amsterdamsche publiek
^kere bewogenheid wekt". Aldus de
oorden van wethouder Kropman, de
u voor de haxis", gelijk hij zich-
^titelde, in den Raad oij tin verdedi-
s g van de „taxi-voordracht". Hjj be-
°e»de met die „bewogenheid" een zekere
onrust en een zeker gevoel van wrevel
over het feil, dat men nog maar steeds
geen kans gezien heeft het taxi-probleem
goed op te lossen en het er ook dezen
keer weer naar uitziet of men slechts tot
een voorloopige regeling zal komen, die
eigenlijk geen van de betrokken partijen
tenvolle zal bevredigen. De auto ver.werkt
echter deze dagen, behalve een onaange
name „bewogenheid" ook nog wel een
aangename „bewogenheid", welke laatste
dan veroorzaakt wordt door de R.A.I.-
tentoonstelling, die men, ondanks den on
gunst der tijden dit jaar toch maar op
touw heeft gezet en die velen op doet
gaan naar het bekende gebouw in de Fer-
dinand Bolstraat teneinde zich daar op
de hoogte te stellen van de nieuwste snuf
jes op automobilistisch gebied. Wie het
nog niet wist, kan bij een rondwandeling
op deze tentoonstelling gewaar worden
hoe nauw het jongere geslacht met den
auto als 't ware is opgevoed en de ouderen
staan dan ook steeds weer versteld van
he' enthousiasme, dat de hen vergezellen
de jeugd daar ten toon spreidt, van hun
kennis van merken en technische bijzon
derheden. hun zeer besliste waardeschat
tingen en oordeelvellingen! Gezien die
kennis en belangstei.ing van de jongeren,
is het dan ook gerechtvaardigd als men,
zelfs in een korte bespreking in een alge
meen blad, een enkel technisch detail
aanstipt. In 't algemeen het een feit.
dat men hier. in Amsterdam, op die
R.A.I.-tentoonstellingen, duidelijker dan op
de groote buitenlandsche exposities, die
minder internationaal zijn, de groote richt
lijnen kan waarnemen, waarlangs de
techniek zich in de eerstvolgende con
structieperiode zal gaan bewegen. De
voornaamste richtlijn nu die dit jaar valt
op te merken, is de onafhankelijke vee
ring, die thans voorgoed de periode van
het experiment téboven schijn* te zijn en
gereed is voor algemeene toepassing. Die
algemeene toepassing, die men hier aan
vrijwel alle nieuwe modellen gedemon
streerd ziet, werd mogelijk gemaakt door
de langzamerhand wel over de geheeie
linie zegevierende ballon-band. Wat spe
ciaal opvalt is dit-këer zeker wel het feit,
"dat de goede onafhankelijk veering fin de
eersteplaats die Van Ce voorwielen) -ok
zelfs aan d - zeer lichte autotjes een stuur-
stabiliteit en wegvastheid verleent, die
vroeger alleen maar bij de zwaardere wa
gens werd aangetroffen. Dit zal ongetwij
feld ue zegetocht van het kleine, goed
koope wagentje nog weer extra in de hand
werken. Verwonderen doet het dan ook
niet, dat het nieuwste van dit soort
kleine wagentjes, de jongste en kleinste
spruit der Fiat-fabrieken, ditmaal een van
de centra der publieke belangstelling
vormt.
Taxi-ordening.
Wat de taxi-ordening betreft, in de be
handeling waarvan men op het moment
dat wjj dit schrijven op het Prinsenhof is
Dlijver steken: de genoemde „taxi-wet
houder" heeft bij de debatten in eersten
termijn gewezen op de buitengewone moei
lijkheid van zulk een ordening: „In alle
buitenlandsche steden heeft zich." zeide
hij, „dit drama afgespeeld". In alle groo'e
steden bestaat er een zekere ordening,
die, volgens hem, niet veel verschilt van
het thans aanhangige wetsvoorstel. In pers
en raad werd reeds herhaaldelijk gezegd,
dat de chauffeur er voor het publiek is en
niet omgekeerd. Maar, aldus de wethouder,
men moet hier niet overdrijven. „Het pu
bliek mag niet eischen, dat het op elk uur
op elke plaats een taxi moet kunnen krij
gen. Men kan niet zeggen: laat maar
zooveel mogelijk taxis rijden tegen goed
koope prijzen." Een van de vele kern
punten van deze kwestie is de concur
rentie tusschen blokbandbedrijven en ga
ragebedrijven. De voorgestelde regeling
nu bedoelt, door het geheel vrije „snorren"
uit te bannen en ook de garagebedrijven
het op straat opnemen van passagiers ge
heel of gedeeltelijk te verbieden, het blok-
bandbedrijf wat meer te beschermen; dit
bedrijf heeft vele lasten die de anderen
niet kennen en een zekere bescherming
mag daar wel tegenover staan. Toch zul
len, ook al komt men nu tot een zekere
regeling, moeilijkheden niet uitblijven, tenzij
men een gemeentelijk taxi-bedrijf maakt,
waar de wethouder niets voor zeide te
voelen, óf de betrokkenen tot elkaar ko
men bv. in een bedrijfsorganisatie onder
superiosie van de overheid. Inderdaad
achten wij dit laatste, met den wethouder
de meest gewenschte oplossing!
Allee begint in de Kinderschoenen
Het gaat langzaam, maar het gaat ten
minste! Wij bedoelen hier Amsterdam-als
Wereldstad. Bij een wereldstad behoort
toch zeker een renbaan, zoo niet twee.
Een voor haver-paarden en een voör ben-
zine-paarden. Lang hebben we hier moe-
ten wachten op een dergelijke uitbreiding
van onze grootestads-allures, maar nu
eindelijk schijnt dan het initiatief genomen
te zjjn tot het tot stand brengen van een
auto-renbaan. Voor zoover wij weten is
het beroemde en beruchte Initiatief-Co
mité-Amsterdam (I.C.A.) er onschuldig
aan en ligt het initiatief ergens bij... kin
dervrienden. Waarschijnlijk indachtig aan
het „alles moet groeien" zal de autoren
baan n.L voor kinderen worden, die ge
zeten in kleine heusche automobieltjes
met een senlheid van tien kilometer per
uur elkaar zullen kunnen beconcurreeren.
De baan is geprojecteerd in het Vondel
park. op de terreinen van het Melkhuis
aldaar, wordt honderd meter lang en ze
ven en een halven meter breed en zal,
daar de autotjes geruischloos zijn geen
verstoring van de zoo geliefde landelijke
rust van het Vondelpark meebrengen.
Nu maar groote belangstelling, eerst van
de kindertjes en dan van de grooten, dan
komt de echte, heusche renbaan ook nog
wel! Langzaam maar zeker.
Valsch brandalarm.
Onze roode hrandmelders met 's avonds
een paarsch lichtje voldoen in de praktijk
uitstekend... als de baldadige straatjeugd
er maar minder belangstelling voor aan
den dag legde. En hetzelfde geldt voor
„onder den invloed" verkeerende personen,
die er een wonderlijk dronkenmansgenoe-
gen in schijnen te vinden om de brandweer
voor niets te laten uitrukken. En zonder
nadere uitlegging begrijpt men wel het
gevaar, dat aan dergelijke kinderspelle
tjes verbonden is. Tot rampen heeft het
tot dusver nog niet geleid, maar gezien
het groote aantal baldadige brandmeldin
gen ongeveer 50 per maand zal het
daar vandaag of morgen van moeten ko
men. Natuurlijk doet de politie wat ze
kan om dat gevaarlijke en laffe misbruik
tegen te gaan, maar gemakkelijk is dat
Beste vriend,
Deze brief schrijf ik je op den laatsten
dag van het jaar en zij het mij vergund
jou en aan een ieder aan wie je 's Zater
dags mijn brieven laat lezen, mijn harte
lijke en beste werischen aan te bieden
voor 1936 -en daarbij de, Jp zekeren zin
egoïstische, hoop uit te spreken, dat we
elkaar in den loop van dit jaar weer in
de Heldersche straten tegen zullen ko
men.
Zooals je uit het poststempel gezien
zult hebben ben ik gelogeerd in Batavia,
veel over de Marine zal ik je dus niet
kunnen vertellen. Het Departement staat
nog steeds op dezelfde plaats en het
nieuwe hek met de portiersloge is nog
steeds een versiering van de stad. Men is
in Januari twee vreemde oorlogsschepen
wachtende in de haven van Priock. Eerst
van den lOden tot den 16den de Karls-
ruhe en daarna op het eind van de maand
nog een Engelsche „sloop", de Grimsby,
waarmede op het oogenblik de Engelsche
consul uit Batavia een reis maakt door
Indië. Net als bij ons hier op Soerabaja,
was het Departement 6 dagen op recès,
want we hadden achter elkaar eerst de
twee Kerstdagen, toen direct daarop het
Inlandsche Nieuwjaar, „bernama Garebeg
Poeassa", dan kregen we de Zaterdag en
de Zondag, toen 1% dag „kardja" en
toen was het weer van „toean baroe"
voor den Europeaan. Je begrijpt dus wel
alles wat maar eenigszins de kans en het
geld had, ging naar boven, zoowel in Soe
rabaja als hier in Batavia. Eerste Kerst
dag ben ik per eendaagsche naar Batavia
gegaan. Sjonge, kerel, dat is toch een
heele onderneming hoor, 12 uur lang op
een stoel zitten, niet mandiën, niet in een
pyjama kunnen zitten en niet voor een
open raampje ook, want dan kom je als
een neger uit den trein. Alleen de nasi-
goreng, die was weer goed en het bier
was koud, in zooverre gaf Kroja wat op
luchting. Maar ik was toch maar wat
bljj, toen ik in Batavia op een krossie
malas, schoongewasschen, een stukje
Kerstkrans kon eten, dat de mieren en
kakkerlakken dien dag nog voor me over
gelaten hadden.
Batavia, als steeds, weinig veranderd,
weer wat meer huizen bijgebouwd, den
Menteng-kant op, een zwembad erbij,
Polonia genaamd, waar je behalve bon
nen, aan een bar zitten en in aparte huis
jes zitten, nog zwemmen kimt ook.
Ik kreeg nog een Kerstpaket uit Hol
land ook en kerel, daar zaten me nu toch
een paar echte dennentakjes in. Ik heb
ze zoo aan de collega's eens laten berui
ken, maar er waren er bij, die kregen
tranen in de dogen. Nu, ik móet zeggen,
jullie hebben over het algemeen je best
gedaan, in Holland, wat schrijven aan
gaat als je deze dagen ziet wat een pak
ken luchtmail of we aan boord gestuurd
krijgen, dan beseffen jullie toch maar wat
niet. Een kwajongen, die onnoodig een
brandmelder in werking stelt, doet dat na
tuurlek niet als hü een „smeris" in de
buurt bespeurt Behalve het opvoeden der
jeugd in de o.a. door de Tuchtunie voor
gestelde richting zal er dan ook wel wei
nig aan te doen vallen. Wel heeft onlangs
iemand in een ingezonden stuk in een
der plaatselijke bladen een middel aan de
hand gedaan, doch dat leek weinig beter,
om niet te zeggen erger, dan de kwaal.
Deze skribent wilde namelijk niets meer
of minder, dat de man, die den brandmelder
In werking stelde, automatisch door het
apparaat met een stalen ring of zoo om de
pols werd vastgehouden tot de brandweer
arriveerde. Het is mooi gevonden, maar
de vrees is niet ongegrond, vooral bij slecht
weer, dat menigeen speciaal als de brand
hem niet direct aangaat dan toch maar
liever van de gewone telefoon gebruik
maakt. En daarmede was dan het geheeie
gebruik van de vlugger werkende brand
melder uitgeschakeld. Overigens zit er meer
in dit denkbeeld dan misschien wel zoo
oppervlakkig zou lijken. B.v. tandartsen
zouden van dit apparaatje een dankbaar
gebruik kunnen maken om die patiënten,
die na aan de bel getrokken te hebben,
plotseling ontdekken dat hun kiespijn over
is en er van door gaan, nog voor dat de
dienstmaag de deur geopend heeft, vast te
houden en voorzichtigjes in den martelstoel
te lelden. Ongekende mogelijkheden openen
zich hier vooi particulier gebruik en vij
noodigen onze lezers uit in hun omgeving
eens te speuren naar gebruiksmogelijkheden
van dit apparaat. Als er veel vraag naar
ontstaat komt er een nationale industrie
van. wat dan weer het algemeene bedrijfs
leven ten goede kan komen, wat dan weer
een ruimer toevloeien van belastinggelden
meebreng#1 en wat dan weer kan leiden tot
verlaging van de opcenten enz. enz. Er zit
wat in!
goed daar in het koude land, dat wij juist
zoo tegen het jaar-einde echt naar Hol
land verlangen.
Er zijn hier weer een paar promoties
geweest, maar die ken jij natuurlijk ook
wel. De chef materiaal op het Departe
ment werd kolonel en de commandant van
Hr. Ms. van Galen werd bevorderd tot
overste. Luitenant ter zee Wessels werd
eerste klas en meteen aangesteld tot
adjudant van den Commandant Marine.
Ik ben in Batavia nog eens naar het
Museum geweest en heb genoten van die
oude compagnie's kamers, die daar geheel
in stijl zijn ingericht Ik ben daarna in een
trammetje gestapt vanaf de Harmonie
naar oud Batavia toe. Sjonge, wat een
ouwe vehikels zijn die trams daar in Ba
tavia toch, dan zijn we wat dat aangaat
in Soerabaja toch heel wat beter geëqui
peerd. Maar dat heb je natuurlijk nog niet
meegemaakt, de trams rijn daar in Ba
tavia nu ook geëlectrificeerd.
Allerlei oude dingen kun je daar nog
vinden, in dat oude Batavia. Een houten
ophaalbrug, oude pakhuizei}, het oude
stadhuis en vooral ook die ouwe Portu-
geesche kerk. Als je een beetje gevoel
hebt voor geschiedenis en wat een
trouwe leerlingen waren we niet van
overste Boldingh nietwaar dan kim je
daar je hart ophalen.
Malang zit natuurlijk ook stampvol met
Marine, deels in kampement, deels in een
hotel. In de sociëteit leek het met oude
jaar wel de Marineclub. We misten er
alleen de oesters, die de oud-secretaris
van de club dan altijd Klaassen, dan
uit Zeeland voor ons over liet komen.
Maar Z.W.E.G. heeft me beloofd, dat, als
hg weer in Holland terug was, dat hij er
weer voor zou zorgen. Ik geloof, dat hij
in het begin van dit jaar gaat thuis
varen.
Wat een brand is dat geweest bjj Van
Willigen. Je begrijpt, dat was gedurende
eenige dagen het onderwerp van gesprek
op de vloot. De brandspuit van het
Wachtschip is er ook nog bij geweest. In
gedachten zagen we jullie weer met dat
vehikel door de Nieuwediepsche straten
hollen.
De volgende week gaat het eskader
nu met 4 jagers weer het zeegat uit
Dat is de laatste jaren niet meer voor
gekomen, dat we een divisie jagers had
den. Ik hoop maar, dat het zoo blijft Te
gen het eind van de maand zijn er plan
nen voor Ballk Papan, heb ik gehoord,
maar het vaarprogramma is nog niet uit,
dus ik sta er niet voor In.
Kom, Klaas, het is de laatste dagen
met al die Zondagen steeds laat gewor
den, ik kruip nu maar in kooi en mor
genochtend is het weer landingsdivisie.
Op Goebeng draait op het oogenblik de
film van het défilé van de mariniers, die
krijg je binnenkort dus ook wel in Hol
land. Piep ze hoor, HENK.
i
1
