DE WEEK.
Ze mogen er zijn
En de prijs?
Herman Nypeis'
Bij de proeftochten van den nieuwen
kruiser „De Ruyter
Maaktfwtagmahkdijk
herenmodemagazijnen
Üe verjaardag van H.K.H.
Prinses |uhana.
De 30e April a.b. van
Hr. Ms. Wachtschip-Willemsoord
Het l Mei-feest van
S.D.A.P. en H B B.
Belangrijke aanwinst voor de Nederlandsche marine
TO
HELDF.RSCHE COURANT VAN ZATERDAG 2 MEI 1936
linze Hoeden
Over hemden
Dassen en
Sport petten
Keurige collectie
Komt U maar
eens kijken in
Wij zien U gaarne
Marsch door de stad.
Het gaat er hoe langer hoe meer op ge
lijken, dat onze stad voortaan ook haar
„J'rincessedag" zal hebben. Althans elk jaar
zien we, dat van den 30sten April meer werk
gemaakt wordt. Zoo beleefden we dit jaar
het novum, dat op den verjaardag van H.K.H.
een compagnie marinetroepen van het Wacht
schip, verdeeld in 4 secties en onder comman
do van den luit ter zee der Iste klasse D. J.
van Doorninck Azn.. voorafgegaan door 12
tamboers en pijpers en de Stafmuziek een
m'arsch door de stad maakte. Op het bericht
in onze courant waren talloozen in de vroege
morgenuren naar de Buitenhaven getogen om
van den afmarsch getuige te zijn, dan wel om
de muziek en de troep op hun wandeling
door de stad te vergezellen. Inspecteur Schip
per zorgde met eenige mannetjes voor den
goeden gang van zaken.
Omstreeks half tien deden de tamboers een
korten roffel hooren, het „Geeft acht", spoe
dig gevolgd door het „Voorwaarts... marsch!"
klonk door den nog killen morgen van dien
laatsten April en de marsch was begonnen.
In eerste instantie was de taak der tamboers
en pijpers maar kort, want weldra hief kapel
meester Leistikow de hand en het eerste
Vaderlandsche lied, waarvan er gedurende
deze marsch nog vele zouden volgen, weer
klonk vroolijk en blij. Zooals bij taptoe's ge
bruikelijk, ging een groote schare de mar-
cheerende militairen vooraf, terwijl een nog
grooter contingent de troepen op den voet
volgde. Overal waar de optocht verscheen
bracht hij vroolijke klanken en verkondigde
aan ieder, die het maar hooren wilde, dat de
Prinses heden 27 jaar geworden was. Het wasr
een goed en geslaagd begin van dezen Prin-
cessedag...
De Kindermiddag van de Ghk,
Oranje Vereeniglng.
Ook des middags heeft het Oranje-zonnetje
ons niet in den steek gelaten: integendeel, het
heeft zich weer eens van zijn beste zijde
leeren kennen, zoodat de kinderoptocht, welke
de Christelijke Oranjevereeniging georgani
seerd, een alleszins geslaagd verloop had.
De Marine en de Werf hadden beide vrij-af
gegeven, zoodat het na tweeën vanzelfspre
kend op straat een drukte van belang was.
Overal trok men er op uit, sommige sloegen
zelfs reeds den weg in naar strand en duinen,
om maar vast een voorproefje te nemen van
den komenden zomer.
Om kwart voor 3 arriveerde de optocht der
Christelijke Oranjevereeniging, die een korten
rondgang door de stad gemaakt had, voor
Casino. Het was een lust te zien, hoe het
voorjaarszonnetje, reeds ongekend warm, in
het koper der trommels van de Oranje-gar
disten speelde, het flonkerde en schitterde
erin als met duizend zilveren pijltjes; achter
de Oranje-Garde kwamen de jeugdigen feest
gangers: netjes in rijen geschaard, allen ge
tooid met sjerpen en vlaggetjes, bood het een
alleraardigst schouwspel, voor de vele om
standers die het gadesloegen.
En zoo vanuit dat stralende lentezonnetje
slokte de donkere muil van den Casino-Ingang
zo allen op: binnen stonden prettige dingen
te wachten; doch alvorens deze kwamen
sprak de heer de Jong nog een kort woord;
waarbij hij de jongelui, die de zaal goeddeels
vulden, op de belangrijkheid van dezen dag
wees. Daarna werd een kort gebed uitge
sproken, waarna allen het Wilhelmus zongen.
En toen... ja, toen was de beurt aan
meneer Bos uit Amsterdam, die naar Den
Helder was gekomen met een aantal prach
tige films, die de jongens tot omstreeks 5
uur bezig hielden. Er ls veel en hard gelachen
en volop genoten. Er was een aardig strijkje,
dat leuke wijsjes speelde, zoodat we u zeker
niet uitvoerig behoeven te vertellen hoe deze
middag slaagde.
De feestavond van de Oranje
vereeniging.
Als waardig besluit van de herdenking van
den verjaardag van onze kroonprinses, had
de Christelijke Oranjevereeniging voor leden
en genoodigden een feestavond in Casino op
het programma staan. En dat van deze uit-
noodiging graag gebruik was gemaakt bleek
uit het feit, dat zoowel op balcon als in de
zaal geen plaats meer onbezet was. De corri
dor van Casino was feestelijk met guirlandes
In onze nationale kleuren versierd en de stem
ming van het publiek kon niet beter.
Om even acht uur opende de heer de Jong,
de voorzitter, deze feestelijke bijeenkomst mefe
gebed, waarna hij de aanwezigen, in 't bij
zonder de zangvereeniging „Hallelujah" en de
„Oranje Harmoniekapel", die aan dezen avond
hun medewerking verleenden, hartelijk wel
kom heette.
Bericht van verhindering was binnenge
komen van de commandant der Marine. Schout
bij Nacht T. L. Kruis en den stellingcomman
dant overste Bentz van den Berg.
Op dit oogenblik betrad de burgemeester
met echtgenoote en dochter de zaaL De voor
zitter heette hen hartelijk welkom en sprak de
hoop uit, dat door dit eerste bijwonen van
een feestavond van de Christelijke Oranje
vereeniging een hechte band mocht ontstaan
tusschen onzen burgervader en de vereeni-
ging-
Na een kort openingswoord stelt de voor
zitter dan voor het volgende telegram aan
Hare Koninklijke Hoogheid te richten:
De Christelijke Oranjevereeniging te Den
Helder, met hare leden en genoodigden ter
viering van Uwen geboortedag in feestelijke
vergadering in Casino bijeen, wenscht Uwe
Koninklijke Hoogheid van harte geluk en
wenscht U bjj den voortduur Gods zegen toe.
Met applaus wordt dit voorstel begroet
Door de Oranje Harmoniekapel wordt na
dit openingswoord het Wilhelmus gespeeld,
waarvan een tweetal coupletten door de aan
wezigen staande wordt meegezongen.
De afwerking van het rijkelijk van muziek
en zang voorziene programma neemt daarna
een aanvang.
Het eerst komt de Oranje Harmoniekapel
aan de beurt Vroeger meer becritlseerd dan
gewaardeerd, heeft deze kapel onder de be
kwame leiding van den heer Hertsworm, den
tegenwoordigen dirigent zich opgewerkt tot een
hooger niveau op muzikaal gebied. Vooral na
het laatste der twee te spelen stukken „Fan
tasie Opera Martha" oogstte het een dank
baar applaus.
Als afwisseling van de muzikale prestaties
zijn in het programma een aantal kleine
filmpjes ingelast, waarvan er nu een viertal
volgen. Vooral de eerste film „De droom van
een voetballertje" een geestige één-acter, wekt
de lachtlust van het publiek herhaaldelijk op.
De geweldige brand van het stadhuis te
Leiden, in den strengen winter van 1929 op
de celluloid band vastgelegd, wordt met de
meeste interesse gevolgd. Na deze filmver-
tooning is het de Gereformeerde Zangvereeiu,
onder leiding van den heer Asma, die een
viertal liederen ten gehoore brengt Liederen
die een bede inhouden voor vorstenhuis en
vaderland, en die den schoonheid van ons
kleine Holland bezingen.
Het is aan deze zangvereeniging wel toe
vertrouwd om voor een goede vertolking zorg
te dragen.
Na een pauze vervolgt de Oranje Harmonie
kapel met de dankbare compositie van Offen-
bach's meesterwerk „Orpheus In der Unter-
welt".
Het is weer het witte doek dat een afwis
seling brengt in de vertooning van een
„Artis"-film en een geestige teekenfilm.
„Pekbroek en de Zaagvisch."
Tijdens de filmver tooning werd voor de be
geleidende muziek gezorgd door de dames
v. Reems en Wieringa, die zich goed van hun
taak kweten.
Na een tweetal liederen, waarvan als laat
ste de Nationale Feestmarsch, door Halle
lujah op uitstekende wjjze gezongen, dankt de
voorzitter in een kort woord de aanwezigen
voor hun medewerking om dezen avond tot
een gezellig geheel te maken. Hjj spreekt de
hoop uit, dat nóg menigmaal geprofiteerd
mag worden van een feestavond naar aanlei
ding van den verjaardag van Hare Konink
lijke Hoogheid.
In de portiek hangt een bus. Doe uw
belichte rolfilm daar in en
Morgenavond is ze klaar
MET I AFDRUK
Koningstraat 29.
Telegrammen van gelukwensch.
Aan Hare Koninklijke Hoogheid
Prinses Juliana.
Het bestuur der Algemeene Oranjevereeni
ging ie Den Helder biedt, mede namens hare
leden, hierdoor uwe Koninklijke Hoogheid zijne
eerbiedige gelukwenschen aan met de her
denking van Haren geboortedag.
Het bevestigt hiermede tevens zijne ge
voelens van verknochtheid en aanhankelijk
heid aan uwe Koninklijke Hoogheid.
Namens het bestuur,
A. J. J. M. van Gessel,
Secretaris.
Aan Hare Majesteit de Koningin.
Het bestuur der Algemeene Oranjevereeni
ging te Den Helder biedt, mede namens hare
ieden, hierdoor uwe Majesteit zijne eerbiedige
gelukwenschen aan met de herdenking van
den geboortedag van Hare Koninklijke Hoog
heid de PriDses.
Het bevestigt hiermede tevens zijne ge
voelens van verknochtheid en aanhankelijk
heid aan uwe Majesteit en haar Koninklijk
Huis.
Namens het bestuur,
de Secretaris,
A. J. J. M. van GeaseL
Hr. Ms. Wachtschip-Willemsoord was den
30en April wel bijzonder in het teeken van
den verjaardag van H.K.H. Prinses Juliana ge
steld. Des morgens reeds, na de vlaggenparade,
heeft de bemanning een marsch gemaakt door
Den Helder, vooraf gegaan door de Staf
muziek, tamboers en pijpers. Des middags was
er voor de kinderen der bemanning een
vroolijke middag aan boord georganiseerd,
welke in alle opzichten geslaagd genoemd mag
worden. Voor zoover ons bekend is, heeft zich
zulk een gebeurtenis nog nimmer bij de Marine
voorgedaan. De organisatoren hebben eer van
hun werk en een woord van dank, voor dat
gene wat aan onze kinderen werd gedaan, ia
hier zeer zeker op zijn plaats. Alle lof.
Tafreeltjes. die men niet alle dagen bij de
Marine ziet, speelden zich daar aan boord af.
De le Officier, terzijde gestaan door den Chef
d'Equipage, deelde ijsco's uit, een sergeant-
schrijver fungeerde als kindermeisje en tracht
te een overstuur geraakt kindje tot bedaren
te brengen. En meer dergelijke tooneeltjes
zagen wij. Hoewel de kinderverzorging niet tot
de dagelijksche taak van Janmaat behoort,
kweten zij zich er best van.
Ten 2 ure waren er, buiten een aantal
oudera en andere belangstellden waaronder wij
den Commandant, Kapt,-Luit. t. z. J. Lagaay
opmerkten, een groot aantal kinderen, op het
feestelijk met vlaggen versierde halfdek aan
wezig. Nadat het volkslied gespeeld en mede
gezongen was. hield de le Officier, de Luite
nant ter zee der le klasse J. J. Wichers, een
korte causerie over de verhoudingen van ons
Vorstenhuis, alsmede over de reizen, door het
Wachtschip „Koningin Emma der Nederlan
den" in vroeger jaren gemaakt. Vervolgens
was het woord aan een tweetal clowns, die
de kinderen door hun grappen danig lieten
lachen. Ook de goochelaar wist de kindeten
te boeien, waarna de clowns weder ten tooneele
verschenen. Vaderlandsche liederen, benevens
de welbekende radioliederen van Jakob Hamel
werden flink mede gezongen door de muziek,
welke door een aantal leden der Stafmuziek.
onder leiding van den heer Bijster, ten ge
hoore werd gebracht. Ook werd een wandeling
door het benedenschip gemaakt, waarna de
kinderen limonade werd verstrekt. Ook andere
versnaperingen werden hen aangeboden. Onge
veer 4 uur verlieten de kinderen, na nog voor
zien te zjjn geworden van een Nederlandsch
vlaggetje, het Wachtschip en nog Jang zullen
zij aan dezen genotvollen middag terug
denken. Door het organiseeren van dergelijke
feesten doet men niet alleen de jeugd een ge
noegen, doch kweekt men tevens de genegen
heid voor ons Vorstenhuis aan, de naam der
Kon. Marine wordt meer naar bulten gedragen
en.....i men bevordert de onderlinge saam-
hoorigheid. Wij zien dan ook gaarne een her
haling er van tegemoet en aan alle mede
werkers onzen ouderlijken dank. H.
MUSEUM-NIEUWS.
De opening van het Museum heeft weer ge
toond, hoe goed het ls, dat een dergelijke In
richting geregeld en op regelmatige tijden
opengesteld wordt Natuurlijk is de huisves
ting nog niet van dien aard, dat zulks dage
lijks' zal kunnen. Dat gebeurt trouwens met de
meeste streek-musea niet. Maar om regel
matig bezoekers in de gelegenheid te stellen
de vondsten rustig te kunnen bekijken, is wel
gewenscht En om die reden wordt het Na
tuurhistorisch Museum dan ook lederen Zater
dagavond toegankelijk gesteld voor het be
langstellend publiek. Hedenavond zal het Mu
seum, dat, zooals men weet, nog steeds onder
gebracht is in de school Vischmarkt (no. 9)
voor het eerst blijvend open zijn. We ver
wachten vanavond vele belangstellenden.
Tot dusver hebben we al vrij wat leerlingen-
kaarten f 0.25 per jaar uitgegeven. Daar
voor hebben deze doorloopend toegang: wat
de belangstelling moet doen stijgen. Onze jon
gens en meisjes, die een of andere Inrichting
van onderwijs bezoeken, kunnen zich dus te
gen betaling van den luttelen prijs van 25
cent een jaar lang op de openingsuren van het
museum, toegang verschaffen.
Mogen we er ook nog eens op wijzen, dat
we heel gaarne nog meer natuurhistorische
vondsten in ontvangst willen nemen. De goede
tijd breekt weer aan. En onze oude en jonge
zwervers in de vrije natuur zullen zeker
ge,en moeite hebben nieuwen voorraad aan te
brengen bij de bekende adressen. We hopen
spoedig een lang lijstje te kunnen vermelden.
COBBIE HOSSEN NAAR DE LAAN.
Qorrie Kossen heeft haar bekenden winkel
van de Trompstraat naar de Laan (no. 60)
verplaatst.
We mogen haar felicileeren met deze ver
plaatsing want daarmee deed zij een grooten
sprong voorwaarts.
't ls een keurig winkelpand dat zij betrok
ken heeft en dat onder architectuur van den
heer Sok, en onder uilvoering van den heer
A. Mulder, uit het vroegere woonhuis gegroeid
is. Een frisch, vroolijk pul trekt de aandacht,
mede door den gehaakten kant! welke langs
de deur en het winkelraam, waarboven de
firmanaam in vroolijke letters prijkt, gehan
gen is. Binnen vinden we een gezellige ver.
koopruimte, waar mej. Kossen naasL baar
oude getrouwen, vele nieuwe klanten hoopt
te winnen voor haar baby-artikelen (welke
afdeeling een uitbreiding heeft ondergaan),
haar charmeuse zijde, naar dames-lingerie,
haar gerenommeerde Nomotto-wol (waarvan
circa 3000 knotten in een speciaal vak zijn
geborgen), haar badpakken. Uw speciale aan
dacht zal zij vragen voor de linnen Beiersche
blouses, welke even modern zijn als de winkel
waarin zjj verkocht worden. De winkel is in
een stemmige lint gehouden (uitvoeriDg van
den heer H, Schoneveld).
üe koopsters zullen in de Laan geen last
hebben van het één .richting verkeer van de
Trompstraat (een voorname reden waarom de
firmante verhuisd is», terwijl toch dit stads,
gedeelte zijn eigen winkel, waar men gewend
is voor de bovengenoemde artikelen goed te
slagen, behoudt. Hedenmiddag 3 uur gaat de
zaak voor het publiek open.
•l.'lV' .'.IV.
i DE NIEUWE MELKZAAK VAN DEN
j HEER KRAMER.
L-
ïueu
Nareisstraat 47 A.
Gisteren heeft de heer H. W. .Kramer een
iuwe melkzaak geopend in het perceel Nar
cisstraat 47 A; de lezer zal natuurlijk begrij
pen dat het echter niet alléén melk is, die aan
de(n) man (vrouw!) gebracht wordt. Even
eens zal de Tuindorpsche huismoeder zich hier
in de toekomst eieren, kaas, boter, verpakte
levenmiddelen en andere ingrediënten voor
„op-het-brood" kunnen aanschaffen.
Het is een nieuwe zaak en derhalve voldoet
deze winkel aan de laatste eischen, die de wet
aan dergelijke bedrijven stelt, en deze zgn
niet gering.
Van buiten valt de winkel op door haar
aardigen bouw, doch ook het interieur komt
ons als geslaagd voor: het zijn hier tegels en
AMERIKA AnSE
W A S M A C W I HE
VAMAF H.n P.Mtl»
COtlTANT Ft. iio
ELECTR01UX EM VOLTA
STOFZUIGERS
VAMAF FL. 1- F. Week
ZOETELIEF-
KAnAAlWCJ IIS.lTti. '43
de wit-crême afwerking, die het geheel een
zeer properen Indruk geven.
Wij twijfelen er niet aan of de heer Kramer
zal met een dergelijk keurig ingericht bedrijf
een ctiëntèle weten te vormen.
GECOMMITTEERDEN EXAMEN B.HJB.S.
De mondelinge eindexamens van de R.H.
B.S. alhier worden 6, 7 -en 8 Juli gehouden.
Tot gecommitteerden zijn aangewezen
Deskundigen: dr. H. C. van Os, hoogl. a. d.
Techn. Hoogesch. te Delft, won. te 's-Graven-
hage; dr. J. Overhoff, hoofdassist a. d. Gem.
Universiteit te Amsterdam: dr. G. Besselaar,
hoogl. a. d. Gem. Universiteit te Amsterdam,
won. te 's-Gravenhage.
Moge het dan gisteren eenige malen ernstig
naar regen gedreigd hebben, tot vreugde van
hen, voor wie dezen eersten dag van Mei van
zulk een bijzondere beteekenis is, is er geen
druppel gevallen, zoodat het geheele program,
dat om des ochtends 7 uur aanving, om eerst
te half twaalf 's avonds besloten te worden,
een alleszins geslaagd verloop had.
Om 7 uur werd de traditioneele reveille
door Helders Fanfare Korps gehouden, waarna
om half tien een Wijdingssamenkomst in het
Marine Bondsgebouw plaats vond. Vervolgens
bracht men een bezoek aan de begraafplaats,
ter nagedachtenis van de overleden kame
raden.
Wat den middag betreft, hiervoor had men
een kinderfeest georganiseerd, hetwelk onder
leiding stond van de A.J.C., den Sportbond en
de S.D. Vrouwen Club. Dit heeft een buiten
gewoon geslaagd verloop gehad.
De Avond-demonstratie.
Een der hoogtepunten van dezen dag even
wel is steeds de demonstratie, welke, alvorens
men naar Casino voor de feestvergadertng
gaat, door een gedeelte van de stad gehouden
wordt. Wij schatten het aantal deelnemers op
een kleine 500, die, voorafgegaan door het
Fanfare Korps, hun rondgang maakten.
Voor het eerst werden dit jaar de bekende
Plan-vlaggen meegevoerd.
De I Mei-vergadering in Casino.
Casino was, zooais trouwens meestal op deze
feestvergaderingen, tot de laatste plaats bezet
met een publiek, dat in een zeer opgewekte
stemming de dingen, die komen gingen, af
wachtte. Het Fanfare Korps, dat thans weer
met een niet gering aantal leden aanwezig
was, stimuleerde de stemming met wat pittige
muziek.
Dan dooven de lichten en vangt het pro
gramma van dezen avond, dat onder de leuze
Voor Plan en Vrede" gegeven werd. aan met
een symbolische voorstelling van het „Plan
van den Arbeid": langzaam in het duister
rijst achter het tooneel een scherm, voorstel
lende een opgaande zon.
Rede P. S. v. d. Vaart.
Dan treedt de heer P. S. v. d. Vaart voor
het voetlicht en houdt als voorzitter der af
deeling een rede:
Spreker vangt aan met op het zoo geslaagde
karakter van den dag te wjjzen en spreekt
hierover zijn groote vreugde uit. Temeer, daar
men aanvankelijk gevreesd had, dat er een
schaduw over dezen eersten Mei van het jaar
1936 zou hangen; namelijk de aanvankelijk
niet vaststaande medewerking van het Fan
fare-Korps, dat, zooals bekend, een critlek
stadium doorgemaakt heeft. Nieuwe leden
evenwel hebben hun schouders onder het korps
gezet en thans kan men zich wederom ge
lukkig prijzen in het bezit van een eigen
partij-ensemble.
Het Meifeest, aldus de heer Van der Vaart,
is een feest van groote vreugde, doch men is
tevens niet blind voor de ellende, die er
momenteel in de wereld heerscht. Achter dit
feest staat dan ook de idee: het ideaal van
het verbeteren der maatschappelijke toestan
den, het schenken aan de menschheid van
meer levensvreugde.
Ditmaal gaat het feest onder de leuze:
„Voor het Plan en den Vrede", en inderdaad
dient het „Plan van den Arbeid" ook thans
het middelpunt te blijven. Het is noodzakelijk,
dat men zijn schouders er onder zet, om bi)
het Nederlandsch volk die belangstelling te
wekken, waarop het recht heeft, om dit te
overtuigen dat het werkt voor een betere
economische orde,
Op dezen eersten Mei heeft men de Plan-
vlaggen naar buiten gedemonstreerd voor dit
groote doel en dit is noodzakelijk. Want wil
men dit doel verwezenlijkt zien. dan zal het
IN FESTEN E|\j
fantasieën
We hebben het al eens meer op deze plaats
gezegd: Den Helder wordt rustig en netjes
en waarachtig, het is waar.
Waar is de tijd gebleven, dat men Zater
dagsavonds met goed tatsoen niet over uea
Kaoaalweg kan spazieren als het na elven
was. waar is de tijd gebleven dat er iedeie
week een moordaanslag (ot poging tot moord
aanslag) op het beruchte „Zwaï te Pad" plaats
vond (thans meer verheven genoemd Ruygtj.
weg de Gouden Gordel van Den Helder., t
en waar de tijd, dat de scholen veldslagen
tegen elkaar leverden, jongens uit den pok.er
met de jongens uit de stad om amoureuze
redenen kreupel ranselden enzoovoort. Dat was
een tijd, waarlegen zich ons hoogfatsoen van
zelfsprekend verzei en we zijn blij, dat deze
dagen zich kenmerken door een meer in
getogener, een meer bezadigder levensopvat
ting: En dat zoowel bü de jeugd als bjj ons
ouderen.
Waarom we dit alles neerschrijven?? Wel.
toevallig bladerden we deze week in een der
oude jaargangen van de „Heldersche Courant"
en mochten constateeren, dat het nog niet
zoo héél lang geleden ln Nieuwediep lang niet
altijd pais en vrêe was. Zoo iazen wjj iets
over een spiritistische séance van een zekeren
Berghuis, een kleedermaker, die ook zoo
nebenbei wat amateurde met het occultisme.
Zoo werd op zekeren dag een openbare séance
in het aloude Casino gegeven (als DIE muren
eens spreken kondenen het einu van het
liedje was, dat men Berghuis wilde steenigen,
althans zwaar veiminken De heele zaai
en masse voelde zich bekocht en het was maar
gelukkig, dat Berghuis mèt zijn experimenten
via het achterdeurtje Casino verliet en ge-
convoyeerd van eenige thuisgebracht werd,
anders ware het nooulot z'c psychometrische
ziel oiet genadig geweesi..,. Veei later viel
iels dergelijks voor, alleen meer op politiek
terrein. Toen was het de (er plaatse bekende
heer Uithol, die ais Nationaal-Hersteller op
het Casino-tooneel stond, temidden van zjjn
razende roode broeders, die den eenzaam ia
de woestijn roependen Uithol wenschten te
villen. Ook dai ging, dank zij ons politiekorps,
niet door, doch het waren hachelijke momen-
tenten uit 's-Heeren Ulthol's leven....
Nog wat later was het de radio-distributie,
die heeien woordstrijd ontketende en waar je
vroolijke oogenblikken kon meemaken. Daarna
werd het alles anders.
Een apart woord nog voor onzen voorzitter
van „Moed, Volharding, Zelfopoffering", den
heer van Dok, die Maandag het zoontje vaa
de Wit uit de Buitenhaven opvischte en Dins
dagavond een prijs van zeven-en-een-halve pop,
zijnde voor de goede oplossing onzer Winter-
puzzle, mocht incasseeren. Mooier kon bet
toch niet vallen en hieruit blijkt weer eens,
dat de wegen van Fortuna toch nog niet zoo
heel wonderbaar zijn.
Tenminstesoms.
alleen kimden, indien het Nederlandse!»
volk dit wenscht.
En wil het dat, dan moet er een regeering
komen, die dit eveneens wiL Het volgend jaar
zijn daar de Kamerverkiezingen en men moet
begrijpen, dat ieder stukje strijd van nti eea
stuk verkiezingsstrijd beteekent, dat het Plan
dichter bij zijn verwerkelijking brengt.
Spr. wijst er op. dat steeds meer het besef
(ook by tegenstanders) doorbreekt, dat dit
Plan maar niet zoo een ontwerp is, dat op
het een of ander bureau samengesteld werd,
integendeel, dat men hier te doen heeft met
een stuk positieven arbeid.
Veel, zeer veel werk dient er echter nog
verzet te worden, alvorens men zoo ver zat
zijn dat de uitvoering van het Plan geheel of
gedeeltelijk een feit is en daarvoor, voor het
komen tot meerdere levensvreugde en betera
levensomstandigheden, is aller medewerking
gewenscht. Ook houdt het naderbrengen van
het Plan automatisch in zich het naderbrengen
tot het groote ideaal: het socialisme.
Vervolgens ontzenuwt de heer Van der
Vaart de bewering, dat het Plan van den
Arbeid alieen maar een stuk materieel werk
zou zijn: inderdaad zjjn vele punten er van
materialistisch, maar men vergete niet, dat deze
automatisch een cultureele waarde hebben;
daar is de werkloosheid, met al haar geeste
lijke verwarring, welke zij voor de jeugd met
zich brengt en die het opgroeiend volksdeel
niet de plaats geeft die haar rechtens toe
komt
Bereikt kan echter alleen d&n iets worden,
indien de geest blijft ovcrheerschen, die hier
noodig is: de geest, die staat achter een nuch-
teren blik en een warm hart. Dan zal men
zeker slagen!
Nadat spr. een beroep gedaan heeft op
allen om propaganda te voeren voor het Plan,
komt hg tot het tweede punt van zjjn betoog:
de vrede.
Nederlandsch fabrikaat 1 •- Hoe de kruiser er uitziet, hoe hij bemand en
bewapend ts en welke zijn taak is.
HL
Een granaat is tegenwoordig geen kogel
meer, uit een glad kanon geschoten. Zoo'n
bal had trefkans tot op eenige honderden
meters, meer niet. De moderne granaat is
een cylinder met scherpe punt, die, door een
getrokken kanonloop afgevuurd, als een snel-
draaiende tol voortvliegt en daardoor goed
koers houdt. Vuurleiding is het vooruit be
palen van dien juisten koers. Dit is moeilijk,
want talrjjke factoren hebben er invloed op.
Het eigen schip beweegt zich vooruit, slin
gert en stampt. De vijand beweegt met an
dere vaart in een richting, welke kan afwij
ken van de onze. de luchtdichtheid, de wind,
de temperatuur leveren deviaties en tenslotte
is het eigenlijke afstandmeten een werk op
zichzelf. Verder moei men rekening houden
met het feit, dat een granaat, die b.v. 10,
12 K.M. afleggen moet daar 11 seconden voor
noodig heeft, in welken tijd het doel zich wei
een paar honderd meter verplaatst heeft. Niet
alleen kan de vuurleiding met behulp van
allerlei vernuftige instrumenten al deze cor
recties in een minimum van Ujd vinden,
maar bovendien beschikt zij over, wat wjj
rekenmachines zouden willen noemen, in een
station, diep onder in het schip gelegen,
waar deze gegevens gecombineerd worden
tot twee getallen: de elevatie- en baksrlch-
tingen der kanonnen. Die getallen leest men
in de torens af, daarop richt men en uit den
commandotoren vuurt de heele batterg in
salvo's af. Aan de vuurleiding is het dan, om
de aanslagen der granaten op te nemen, het-
zij vóór of achter het doel, en het volgende
salvo te corrigeeren, net zoo lang tot de gra
naten „zitten". Dat alles ls secondenwerk;
in minuten kan een kruiserstrjjd zjjn beslecht
en als iets geldt van zulk een kamp is het,
dat de eerste klap een daalder waard is..
Men beseft zulks volkomen, als men ziet,
hoe het schip is volgepropt met instrumen
ten, waarvan de meeste onmisbaar zjjn voor
den strjjd, en al zjjn ze ln duplo of meer
voud aanwezig, toch zoovele kwetsbare pun
ten beteekenen, dat men zich afvraagt, wat
de kruiser nog waard ls, zoodra ook maar
één granaat zjjn verwoestend werk binnen de
pantserdoos heeft kunnen doen. Denkt eens
aan de 299 electromotoren, welke het schip
rijk ls, en aan de 70 K.M. electrische kabel,
die kwetsbare zenuwen van den kruiser. -
Wjj dalen nu één verdieping af naar den
commandotoren, waar de commandant met
eenige officieren en helpers het gevecht
leidt. Weer lager volgt de gevechtscomman-
dobrug.
Daaronder is een étage, waar, op bordesjes,
de 3 vóórzoeklichten gemonteerd zjjn; daar
onder huizen de bedieningsmanschappen der
projecteurs, die hun taak niet vlak bjj de
lichten vervullen kunnen. De benedenkamer
van den mast vormt ten slotte de navigatie-
brug, de kaartenkanier in tjjd van vrede.
Hot schip van binnen bekeken.
Het zou een onbegonnen werk zjjn, het
innerlijk van den kruiser in een couranten
artikel nauwkeurig te beschrjjven. Wij zijn
overtuigd, dat ieder Nederlander, die zien uit
hoofde van zijn mede-eigenaar3Chap van het
schip t.g.t. zal aanmelden om het te bekjj-
ken. gul welkom geheeten zal worden, want
belangstelling in de zeemacht is zoo bitter
gewenscht en zoo innig verlangd. Men krjjgt
dan elk wat wils en men bekijkt grondig wat
den grootsten indruk maakt en loopt voorbjj
wat ons minder zegt. Wjj hebben echter te zoe
ken naar den grootsten gemeenen deeler, doch
moeten bovendien oppassen, niet vervelend te
worden en dus niet ln detailbeschrijvingen
vervallen.
Als wjj onze lezers dan ook uitnoodigen met
ons het schip te bekijken, zullen wjj doen als
een huizenagent, die u vluchtig een woning laat
zien, verdieping na verdieping, maar wjj be
ginnen op het dak.
Het tentdek ls eigenlijk het dak van de
op het opperdek gebouwde verbljjven van den
commandant en eenige officieren, en compar
timenten, zooals kombuizen, bottelarjj en dek-
bergplaatsen. Daar bovenop liggen de sloe
pen: 3 motorbooten en 3 roeisloepen. Met 2
groote kranen van duraluminium worden
deze sloepen buiten boord gezet. Op het op
perdek staan de reeds genoemde dekhuizen;
ook kjjken daar bovenuit een vóór- en een
achterpantsertoren, elk met twee kanonnen.
Op het kuildek achter den tweeden achter
toren de iongroom der officieren, bun hut
ten, toiletgelegenheden en gamelle-inrichtlng,
bureaux, de verblijven en hutten der onder
officieren en vooruit vol verb'jjveu en werk
plaatsen, en verder geheel vooruit de zieken
boeg, operatiekamer, spreekkamer en tal
rjjke accomoüaties voor de schepelingen.
Op het pantserdek staan achter, de hutten
voor de jongere officieren; de voorkant is
benut voor volks verblijven, werk- en waach-
plaatsen en bergruimten. De koebrugdekkeB
vormen vloer en zoldering van allerlei af dee
lingen, die veilig onder het pantserdek moe
ten liggen.
Het behoeft geen betoog, dat een schip, in
zoo ontzettend veel compartimenten verdeeld
en met meer dan 400 koppen bemand, over
goede communicatie-middelen beschikken
moet. Er is dan ook een huistelefoon met 45
aansluitingen, gezwegen nog van de talrijke
seinverbindingen der compartimenten met
commandotorens, brug, centraalMation, ke-
telruimen, machinekamers, enz., terwijl van
de radio-afdeeling zelfs per drukluchtbuizen-
post telegrammen naar den commandotoren
kunnen worden geblazen.
Wij zullen nu een kijkje nemen in de goed
onder het pantserdek verstopte ruimten, die
de vitale deelen van den kruiser bevatten.
Zjj zjjn behalve bergplaatsen, van achter ge
rekend: munitiebergplaatsen, de achterste
electrische centrale, de achterste machineka
mer, de tandwielkamer, de voorste machine
kamer, het achter ketelruim, het midden- en
yóór ketelruim, de voorste electrische cen
trale, de radiohut en voormunltiebergplaat-
sen; dan volgen weer allerlei bergplaatsen, de
ankerkettingbak en een z.g. trtmbak. Deze
qompartimenten beslaan ten deele de geheele
ruimte tusschen pantserdek en dubbelen bo
dem, de rest ts in 2 étages, gevormd door de
niveaux der twee koebrugdekken, verdeeld;
uit de namen der compartimenten ziet de
lezer wel, welke de groote ruimten innemen.
In de étage onder het koebrugdek liggen,
geerkend van achteren: de stuurmachineka-
mer, de handstuurmachinekamer, welke ge
bruikt wordt, als aan dek de stuurinrichting
kort en klein geschoien is, een trim tank. mu
nitiebergplaatsen, de achterste pompkamer,
het seinstation, de voorste pompkamer. de
lekcentrale, de koelmachinekamcr, de luis-
tprhut, de koel ruimen, de omvormerruimte,
provisiebergplaatsen, drinkwater- en wasch-
iVatertanks en trim tanken-
Het trimmen dient om, ais het schip door
een treffer lek geworden is en slagzij-, kop-
of stuurlast krijgt, den kruiser weer geljjk-
lastig te maken, want bjj slagzij b.v. komt
de onderkant van het huidpantser aan één
zjjde boven water en de bovenkant aan de
andere zijde onder de waterljjn en is men dus
het fraaiste pantser tegen volgende treffers
kwijt. De mannen van den tekdienst ln de
lekhut zorgen dan voor het vullen der trim-
tanks, waardoor het schip weer gerecht
wordt
In de beide pomp kamers staan de machtige
lenspompen, die elk 4000 M» water per uur
uit het schip kunnen zuigen en zelfs onder
water staand, doorpompen kunnen, benevens
allerlei hulpwerktuigen, die niet voor de
voortstuwing dienen. Voor het bjjvullen der
zoetwatertanks beschikt de kruiser over twee
distllleermachines, die elk 60 ton zoet water
per dag afleveren kunnen.
In de koelmachinekamer staan de Instal
laties, welke de victalieruimen koud houden.
Op dit schip behoeft men dus geen levend
vee mede te nemen.
In de luisterhut staan de apparaten, die
dienen om alle onderwatergeluiden op te
vangen en de richting, waaruit deze komen,
nauwkeurig vast te stellen. Onderwater-klok-
signalen van lichtschepen, maar ook naderen
de onderzeebooten kunnen op deze wijze
bijtijds verkend worden.
Wjj zullen nu iets dieper ingaan op de
voortstuwingsinstallatie van den kruiser.
In de achterste machinekamer is de turbine-
machine voor stuurboordsschroef in do
voorste een dergelijke voor bakboordsschroef
opgesteld. Tot een niet-technlscl. menscb
spreekt zoo'n turbo-machine eigenljjk niet.
Hij hoort des te meer, want de tandwielover
brengingen maken, als volle kracht geloopen
wordt, een geraas, dat hooren en zien ver
gaat Maar de als dollen draaiende schoe
pen wielen der hooge- en lagedruk turbo's,
waartegen de stoom blaast, zijn met hun
assen opgesloten ln doozen, en de rondsels,
welke in de tusschen de belde machinekamers
geiegen tandwielkamer in tandwielen grjjpea
welke op de schroefassen zjjn gemonteerd,
zjjn ook verstopt in jjzeren hulsels, zoodat
men niet anders ziet bewegen dan de schroef
assen.
Voor machines, die geconstrueerd zjjn om
66.000 P.K te leveren, bjj forceeren misschien
wel 75.000 P.K. is het werken op halve kracht
oneconomisch Voor de gewone dienstvaart»
welke de kruiser loopen zal. In den regel
ongeveer 12 mijl, schakelt men dan ook in
de machinekamera een kleine aparte turbine
in. welker afgewerkte stoom de belde groote
turbines in die afdeeling doorloopt en vol
doende is voor de z.g. kruisvaart. Wanneer
het schip ter reede ligt, heeft men de voort-
stuwingsmachines niet noodig, maar de tal
rjjke werkzaamheden en het leven aan boord
gaan door en eischen kracht Om dit te ver
krijgen bezit de kruiser een aparte dieselcen
trale met generatoren. Maar dit zij slechts
terloops opgemerkt. Voor de stoomlevering
aan de turbines zorgen 6 Yarrow hooge druk
waterpijpketels, met olie gestookt. Van die
6 ketels ln die ruimen opgesteld, zjjn twee
klein.
Die ketelruimen zien er wel heel anders uit
dan „de plaat" op een met steenkolen ge*
stookte installaties. Daar, één vuile stofboel»
halfnaakte stokers aan het rieken, slakkeu*
stooten, kolen opgooien en aschwippen. ett
tremmers. zwart als negers, zwoegend achter
de kolenwagentjes uit de bunkers. Vuurdeu-
ren slaan, de gloed uit een open vuur verlicht
spookachtig de in radeloos tempo werkend®
stokers, hun oog half op hun werk en half op
de stoommeters gericht, want het kolenstokes
is een groote kunst, en als het schoonmaken
der vuren te lang duurt, de vuren niet dun ett
gelijkmatig gespreid zjjn, zakt de wijzer e
gromt de officier van de wacht, en
spoedig van de brug door de spreekbuis.
slagen minderen, wat heeft daar voor e0
„z'eke-beenen-kwartler" de wacht?"
Maar hier op de De Ruyter?
(Wordt vervolgd
