i
POPULAIR BIJVOEGSFI VAM DE HELDERSCHE COURANT
|-jet geheim van de zwaartekracht.
'THOEKJ
©ypi&ts
fti, ZATERDA
ZATERDAG 6 JUNI m6
AUTEURSRECHTEN VOORBEHOUDEN
Een kilo is niet
altijd een kilo.
VOOR DE
SC*.
•JUTTE
k t"
Newton denkt na.
Ër wordt verteld, dat Newton eens een
pel zag vallen, toen hij bezig was de
a aan te beschouwen. De geleerde vroeg
mchzelf af: „Waarom valt de maan niet,
zooals die appel valt?" Dank zij New-
ns overpeizingen kan thans iedere school-
gen deze vraag beantwoorden. Het blijft
ltjjd dezelfde kracht, die de appel laat
vallen en die de maan vasthoudt. Zouden
de appel op een bepaalde hoogte een
zekere snelheid geven kunnen, dan zou
de vrucht als een „maan-appel" om de
aarde heen zweven. Wij willen echter niet
zoo ver zien. Laten wij op de aarde blijven
en beschouwen, of Newton's appel werke-
gk overal hetzelfde valt, wij bedoelen, of
zij overal even snel valt, b.v. op Spitsbergen
even snel als op de Galapagoseilanden.
Alles is relatief", mag voor het leven
een toepasselijk woord zijn, doch in de
physica wordt dit bewaarheid. Een kilo is
doorgaans overal een kilo, zegt de physicus
Nemen wij een Eskimo, die in de Noordpool
75 kg. weegt en reizen wij met hem naar
het Zuiden, tot onder de Equator, dan zal
hjj daar een heel pond lichter wegen. Dit
gewichtsverlies komt niet door de lange,
vermoeiende reis, maar door de centrifugale
kracht van den roteerenden aardbol. Deze
is het sterkste aan den Equator en aan
de Noordpool.
tief gewicht. De physica biedt alzoo een
grooter mogelijkheid, onze gewicht, wan
neer het noodig is, te verminderen, het
geen nog gemakkelijker is dan een ver
mageringskuur
En toch kan het vermageringsmiddel
ons helpen en de physicus niet. Want in
de praktijk blijft het gewicht onveranderd
en het relatieve gewicht niet. Wij kunnen
tenslotte onmogelijk, enkel om 100 gram
lichter te wegen, naar den Equator reizen
of den Mont Blanc beklimmen.
Want ook met de hoogte neemt de
zwaartekracht af en omgekeerd met de
diepte toe. Alzoo moeen wij de grootste
zwaartekracht op het middelpunt der aarde
zoeken. Doch is het juist? Pogen wij eens
ergens een schacht loodrecht naar het mid
delpunt der aarde te graven, 12.000 k.m.
diep b.v., totdat wij op een eiland in den
Stillen Oceaan bij de Antipoden weer het
licht zouden zien. Door deze schacht zouden
wij midden door de aarde kunnen zien. Wij
kunnen ook een pakket, b.v. een geschenk
voor een Maleisch opperhoofd, door het gat
heenwerpen. Zou de man echter het cadeau
tje ontvangen? Het pakket zou wel steeds
sneller vallen, doch alvorens het aan het
einde der schacht zou zijn, plotseling van
richting veranderen en terugkomen! Om
kort te gaan! het pakje zou langen tijd op
en neer gaan en tenslotte rond het middel
punt der aarde blijven zweven.
Neemt proef met uw pendule!
Ook met onze goede, oude pendule kun
nen wij experimenteeren. De astronoom
Richter deed reeds in 1672 een belangrijke
ervaring op. Te Cayenne moest hij den
klepel van zijn klok met vier m.m, ver
korten, om de klok zuiver te doen loopen.
Men moet den klepel echter ook ver
korten, wanneer men met de klok de
hoogte in zou gaan en in 'n wolkenkrabber
moeten de klokken op de bovenste etage
korter van klepel zijn' dan de klokken in
den kelder, wil men van al de klokken den
juisten tijd weten! Daar de zwaarte van
een tegenpool van zijn snelheid afhangt,
heeft een spoortrein nergens, of hij staat
°f rijdt, eenzelfde gewicht en wij hebben
g'elxjk, wanneer wij de getallen omtrent
gewicht van een spoortrein, een beetje
wantrouwend bezien.
Een schijnbaar stilstaande trein te
Amsterdam beweegt zich altijd nog met
een gemiddelde snelheid van 1200 k.m. per
uur door de ruimte, omdat de aarde draait.
R'jdt deze trein naar Moskou met een
snelheid van 90 km. per uur, dan legt nij
ieder uur 1290 km. af. Rijdt hij echter naar
Madrid, dan legt hij slechts 1200 k.m. min
hm., is nio k.m. af. Daarom zal de
Moskouer trein lichter zijn. Zouden wij den
Moskouer trein nog harder kunnen laten
"open, zoo zal hij nog meer aan gewicht
Verliezen, totdat hij tenslotte niet meer
Weegt en zich als „rakettentrein" in het
"ehtruim verheft en vrij van alle zwaarte-
^acht door de lucht zweeft!
Hoe sneller hoe lichter.
Dat is evenwel een utopie! Doch aan
eze idee danken wij het principe der
egtuigtechniek, want hoe sneller een
®gtuig vliegt, des te kleiner behoeft
draag vlak te te zijn. Met iedere kilo-
r snelheid meer verliest h£t .aan rela-
Nog meer interessante proeven.
Wij zouden in deze schacht nog meerdere,
interessante proeven kunnen nemen. Stellen
wij ons voor; een lift, zonder touwen, die
met gelijkmatige snelheid in de diepte ver
dwijnt. In de lift zit een man, die van de
overige wereld niets afweet. Laat deze man
vanuit zijn lift een appel vallen, dan zou
deze niet, zooals de appel van Newton,
naar omlaag vallen, maar in de lucht blij
ven hangen, evenals de lift. De man in de
lift zou ons natuurlijk niet willen gelooven,
wanneer wij zeiden, dat onze appels' naar
omlaag vallen, omdat hij zulks nog nooit
zou hebben gezien. Nog een merkwaardige
geschiedenis uit het F£k der Zwaarte
kracht: Wij nemen een groote, luchtdichte
buis en zetten er drie duiven in. Dit alles
zetten wij op een wegschaal. Plotseling
vliegen de duiven omhoog en fladderen in
hun glazen kooi rond. Wanneer elk dier
duiven 500 gram weegt, hoeveel lichter
wordt dan de glazen buis? Hij wordt
niét lichter, of de duiven vliegen of zitten.
Het gewicht der duiven is n.1. niet ver
dwenen, doch het drukt bij het vliegen
tegen de lucht. Hoe belangrijk dergelijke
proeven ook zijn, in de praktijk merken
wij daar weinig van en blijft voor ons een
kilo een kilo!
GEEN VROUWEN ALS DIPLOMAAT IN
ENGELAND.
Na langdurige besprekingen heeft de
Engelsche regeering besloten geen vrou
wen op te nemen in diplomatieke en con
sulaire diensten in het Britsche Rijk en
eventueele vacatures slechts door mannen
te doen vervullen. Amerika en Rusland
hebben de mogelijkheid voor vrouwen
opengesteld; de Vereenigde Staten worden
b.v. in Denemarken vertegenwoordigd door
een vrouw en Sovjet-Rusland eveneens in
Zweden.
De Britsche regeering heeft reden aan
gegeven, dat de vertegenwoordiging in
diplomatieken dienst of het beroep van
consul geen enkele vrouw weerhouden zal
om in het huwelijk te treden, hetgeen tot
ongewenschte complicaties zou kunnen
voeren.
In een onlangs geplubliceerd „Witboek
zegt men: „Het huwelijk brengt zeer moei
lijke problemen met zich
Het is geenszins de bedoeling der Engel
sche regeering de vrouwen ook maar in
een enkel opzicht onrecht te doen door
deze uitsluiting, die op principieele gron
den gebaseerd is. Inderdaad is er zelfs een
grond van waarheid in deze opvatting, en
het is trouwens ueberhaupt de vraag of de
vrouw met haar aanleg en psyché in staat
zou zijn de staat bijzondere diensten te oe-
wijzen in deze functies.
De regeering ziet ook de mogelijkheid
in, dat niet alle landen gaarne een vrouw
als vertegenwoordigster zouden zien.
Nietegenstaande deze beslissing winnen
de vrouwen in Engeland meer en meer
grond en tegelijkertijd met de publiceering
van het „Witboek" werd een vrouw afge
vaardigd naar het Internationale Arbeids
Bureau in Genève. Tegelijkertijd heeft
Scotland Yard zijn staf van vrouwelijke
beambten aanmerkelijk uitgebreid.
Thans zijn 70 vrouwelijke politieagenten
en rechercheurs bij de Londensche politie
werkzaam tot buitengewone tevredenheid
harer superieuren.
Hoe komt het toch, dat je wagen
zoo verschrikkelijk stoot? vraagt een heer
aan zijn vriend, in wiens nieuwe auto hij
mee mag rijden.
Hij stoot heelemaal niet, luidt het
antwoord, maar ik heb de hik.
WAT DOET UW KIND
OP VRIJE MIDDAGEN?
Het zou waarlijk een waardevol en tevens
interessant onderzoek zijn, indien we bo
venstaande vraag eens ter beantwoording
voor konden leggen aan een groot aantal
ouders!
Wat doet het kind op vrije middagen!
Och, hoor ik zeggen, dat is gemakkelijk
genoeg te beantwoorden: het kind speelt of
verricht werk voor zijn ouders of anderen.
Ja, zoo gezien, zouden we er gauw mee
klaar zijn. De werkelijkheid is evenwel ook
hier weer anders...
Wat doen volwassenen in hun vrijen tijd,
bijv. op Zaterdag- of Zondagmiddag? Ik
geloof, dat er heel wat zijn, die dan eigen
lijk niets doen, „met zichzelf geen raad
weten", of, zooals men vaak kan hoorea:
„uit hun gewonen doen zijn". Het gevolg
Van een dergelijke houding is meestal:
humeurigheid, verveling, enz. Ik al blij zijn,
als je weer aan je werk bent!" verzucht
menig echtgenoote dan terecht...
Wat voor volwassenen» hier geldt, gaat
in nog sterkere mate op brj kinderen. Het
is voor vele kinderen een heele toer, zich
op een vrijen middag te vermaken. Bij
zonnig weer in den zomer loopt het wel.
Dan valt er tenminste was te spelen in de
duinen, aan het strand, enz. Anderen gaan
zwemmen de meeste badinrichtingen
hebben in de zomermaanden hiermee reke
ning gehouden, door de zwemgelegenheid
voor de jeugd open te stellen op Woens
dag- en Zaterdagmiddag. Maar moeilijker
wordt het bij ongunstig weer. Dan zijn'de
kinderen genoodzaakt binnenshuis hun
vermaak te zoeken. Dat levert nog al wat
bezwaren op. Niet alle huizen zijn zoo
ruim, dat de kinderen er vrijelijk kunnen
ravotten en stoeien. Niet alle kinderen
weten met elkaar binnenshuis te spelen,
althans met broertjes en zusjes. Het is
over het algemeen wel zoo, dat het spelen
van verschillende kinderen onder elkaar
veel vlotter verloopt, dan bij broertjes het
geval is. Deze laatsten laten zich van
elkaar weinig zeggen!
Op straat kunnen de kinderen een
grooter keuze doen uit de speelmakkertjes
en vlot het niet, welnu, dan zonderen ze
zich van de troep af en vormen zoo vlug
mogelijk een nieuw groepje. We kunnen
evenwel in de meeste gevallen de straat
kameraadjes niet in huis halen. Dat -zou
in veel ge^p^en niet alleen moeilijkheden
geven met het oog op de ruimte, doch ook,
en moeders zullen dit gaarne beamen, met
de orde en regelmaat in het huis. Wat zou
er van de kamer worden of van de keuken,
wanneer daar eens een troepje speelkame
raadjes een uurtje in bivakkeerden!
Neen de vrije middagen met regen vor
men wel een probleem!
Gelukkig voelen verscheidene Jongens
wel voor lezen, teekenen, houtsnijwerk
of iets dergelijks Hierin ligt goed
tijdverdrijf en we moeten dit dan ook zoo
veel mogelijk bij de kinderen in die richting
heen zien te sturen. Niet, zooals ik wel
meermalen hoorde, het kind, wanneer het
zit te lezen, toevoegen: „Jongen, je verleest
je heele verstand!" Dit is allereerst niet
waar en bovendien ontnemen we hun iets,
waarvoor we niets in de plaats zetten.
Want, als hij niet lezen mag, wat moet hij
dan doen?
Leeren? Goed, laat hij eerst zijn huis
werk maken, maar daarna heeft hij recht
op vrijen tijd. Dit wordt niet altijd inge
zien! Er zijn mij talrijke gevallen bekend,
dat kinderen eigenlijk in het geheel geen
vrijen tijd kregen. Vader wil dat hij stu
deert. De bedoeling is zeer zeker aanbe
velenswaardig, maar laten we toch nooit
vergeten, dat we met kinderen te doen
hebben. We kunnen van hen niet eischen,
dat de boog steeds gespannen staat! We
eischen dit van volwassenen zelfs nier!
We hebben jaren lang gestreden voor meer
vrijen tijd voor de arbeiders, we zeiden, dat
zij er recht op hebben. Inderdaad is dit ook
zoo. Maarook uw kind heeft recht op
vrijen tijd!
Dat het zijn vrijen tijd soms niet weet te
gebruiken is een andere kwestie.
Zulks komt ook in de wereld van vol
wassenen voor, niet waar? Tenslotte
moeten wij in onze opvoeding van het
kind ook aan dit probleem onze volle aan
dacht wijden. We moeten het voor het
kind zoo maken, dat het zich niet behoeft
te vervelen in zijn vrijen tijd. En de
bewijzen liggen voor het grijpen, dat in deze
richting resultaten te behalen zijn, mits
men er zich maar met volle liefde aan
wijden wil!
Daarover een volgende maal echter meer.
