de week.
Wiertngerwaard.
Schagen
De verbinding te water met
tot stand gebracht.
Schagen
Texel
r.eyi"
ondc
londerd jaren
HELDERSCHE COURANT VAN ZATERDAG n JULI 1936
Huid en tanden spreken.
in feiten en
fantasieën
Wieringermeer.
HwiHffliniminiiiiHHi
trekken door Zuid-Afrika
IO
Bij een bruine zomerteint valt de kleur Uwer
tanden bijzonder op. Poets ze dus met wat goeds.
Poets met 1VOROL. Deze tandpasta maakt Uw
tanden blank en geeft ze tevens 'n mooie ivoorglans.
In tuben van 60 en 40 cent Doos 20 cent.
f BAKKEKSAUTO IN BE SLOOT.
Terwijl Donderdagmiddag de venter der
Coöp. ,,De Tijdgeest" te Winkel, de heer Breg-
man, bezig was zijn klanten te bedienen, kwam
hij plotseling tot de onaangename ontdekking,
dat zijn bestelauto op z'n kop in de Molen-
Sloot stond. Wat er precies was gebeurd, was
moeilijk na te gaan, doch wèl was het duide
lijk (wat ook de heer Bregman erkende), dat
de auto niet op de handrem stond. Het bleek,
dat de inhoud totaal niets van het water had
geleden, de motor stond onder water, maar
Voor de rest liep alles best af. De garagehou
der Groenewoud bracht het geval spoedig op
den kant.
HET ON WEEK.
Tijdens de onweersbui, welke Donderdag
avond boven onze gemeente losbrak, werden
aan den Walingsweg drie telefoonpalen ge
troffen door den bliksem, welke van onder tot
boven werden gekloofd. Ook sloeg de bliksem
in bg den heer J. Lak. waarbjj het gelukkig
Was, dat de leiding der televen den bliksem
den grond in leidde. Was dit niet zoo geweest,
Zeker zou hier brand zijn ontstaan. Nu bleef
de schade beperkt tot eemge kapotte elec-
trische lampen en een beschadigd behang.
VERLOTING.
Door het bestuur der Wieringerwaarder
Sportclub is toestemming gevraagd aan B. en
W. voor het houden eener verloting van 100Q
loten 25 cent per lot.
BURGERLIJKE STAND
van 29 Juli 1936.
GEBOREN: Petrus Gerardus Maria, z. v.
H. C. Schneider en P. G. E. Meereboer; Nico-
laas Jacobus, z. v. J. Heddes en C. Molenaar)
Ida Catharina, d. v. J. Heddes en C. Mole
naar; Johanna Catharina, d. v. J. G. Lem
mers en C, Schoorl; Agatha Margaretha, d.
V. P. Roskam en J. Besteman.
OVERLEDEN! Corneüs Schoorl, 40 jaar.
POLITIE.
Gevonden: een leeren motorbroek, een
portemonnaie, een rijwielbelastingmerk.
Verloren: een bos sleutels, een zilveren
armband, een portefeuille.
SCHAGER MARKT,
De handel in vette koeien was Donderdag
jfl. heel goed. De aanvoer wordt steeds meer,
hoogste noteering f 225.—, kwam op 28 ct.
De handel in kalfkoelen was goed, hoogste
noteering f 200.—, in geldekoeien redelijk, tot
f 150.Graskalveren waren aangevoerd, geen
Zwaar goed, tot f 16handel hier nog stil
in De handel ln nuchtere kalveren was stug.
Vette kalveren f 20.— totf86.handelgoed.
Zware paarden aangevoerd, hoogste noteering
f 400.kalme handel. Oude slachtschapen
f 18— tot f 24.—, handel goed. Vette schapen-
handel matig, tot 20.75. Dit waren zware
schapen. Lammeren voor de slacht geen vraag
naar, voor de weide tot f 9.handel zeer
matig. De handel ln vette varkens was trek
kend, tot 18'/, ct. Biggen zeer matige handel,
tot f 13.—. Schrammen f 22.—, hier was het
Stil op de markt. Kippen enz. waren weinig
aangevoerd. Dat wordt aanstonds wel weer
beter. Het zijn tegenwoordig de z.g. hool-
markten.
IVT A KK E R ADEFEEST.
Gisteravond vond een groot maskaradefeest
plaats. Te circa 9 uur verschenen reeds de
èerste gemaskerden ln allerlei potsierlijke
kleedij en vermomming. Geleidelijk aan steeg
dit aantal, totdat op het aangegeven uur een
jnassale maskerade Schagens straten en plei
ten bezette. De feestvreugde werd zeer ver
hoogd door de lustige tonen van Schagens
Harmonie, aangevuld en afgewisseld door het
Alkmaarsche draaiorgel van den heer Bram
öe Wild. Men zag één deinende, juichende
menschenmassa en onbedaarlijke lachsalvo's
klnnken om deze echte Hollandsche feestpreL
iEn hiermede eindigde diep ln den nacht de
jperste feestdag ter gelegenheid van het groote
moment.
Het eerste tastbare resultaat van de Commissie v. Aalst.
Opening door den Commissaris der Koningin.
Gisteren is het een groote dag voor Schagen
geweest. Immers toen werd het eerste kanaal
van het West-Friesche kanalenplan het
kanaal van Stolpervlotbrug vla Schagen naar
Kolhorn op feestelijke wijze door den Com
missaris der Koningin in Noord-Holland, jhr.
mr. dr. A. Roëll. geopend.
Het is van de openstelling van dit kanaal, dat
wü eenige indrukken zullen weergeven. De
Schager feestcommissie, onder leiding van wet
houder mr. dr. J. A. E. Buiskool, had een aar
dig programma in elkaar gezet, dat aanving in
Stolpervlotbrug, waar de genoodigden zich in
scheepten aan boord van het vlaggeschip van
de Alkmaar Packet, de „Stierop". ten einde de
eerste tocht te beleven welke door het kanaal
gemaakt zou worden. Tot hen, die de „Stierop"
bestegen, behoorden o.m. de Commissaris der
Koningin in Noord-Holland, jhr. mr. dr. A.
Roëll, ir. J. A. Ringers, dir.-generaal van de
Waterstaat, jhr. Reigersman, hoofd-ingenieur-
directeur van den Provincialen Waterstaat, de
heeren Coraelissen en mr. Breebaart, resp. bur
gemeester van Schagen en Zijpe, de heer de
Moor, oud-burgemeester van Zijpe, mr. dr.
Buiskool, de heer Arntz, voorzitter van den
Kamer van Koophandel en Fabrieken in Noord-
Hollands Noorderkwartier, de heer M. A. Kol-
ster eveneens voor Kamer van Koophandel.
Voorts leden van den gemeenteraad van
Schagen en van Zijpe, leden van de Commissie
van Aalst, ambtenaren van den Provincialen
Waterstaat, leden van Polderbesturen, van Al
gemeen Belang en van de 2 Schager Midden-
standsvereenigingen. enz.
Geheel Stolpen stond aan den waterkant om
het vertrek van de gepavoiseerde .Stierop"
mede te maken. Aan boord bevonden zich ook
een 300 schoolkinderen van de 3 hoogste klas
sen der openbare, christelijke en katholieke
lagere scholen in Schagen, die allen met een
rood-wit-blauw-vlaggetje toegerust, geducht
hun zang- en vlag-zwaailust botvierden. Mid
scheeps had de Schager Harmonie zich ge
nesteld, zoodat alles bijeengenomen, het ver
trek een luidruchtige gebeurtenis was.
Het eerste plechtige oogenblik
beleefden we bij het passeeren van de eerste
brug van het nieuwe kanaal, die door een
gloednieuwen brugwachter in een nog nieuwer
rood-uitgemonsterd uniform opgehaald was.
Aan beide zijden stonden de omwonenden op
elkaar gedwongen en beantwoordden de toe
juichingen uit de kinderkelen. De Harmonie
speelde de speciaal door haar dirigent, den
heer Jae. Jansen, uit Bergen, voor deze ge
legenheid gecomponeerde K anaal marschde
opvarenden hoorden en zagen het staande
aaneen historische gebeurtenis had zich
voltrokken. Er zouden er zich dien middag nog
enkele voltrekken. Statig baande zich de twee
dekker een weg door het nieuwe kanaal, dat
zich over een lengte van 12,5 km over het
West-Friesche landschap uitstrekt. Het ge
zonde Noord-Hollandsche bonte vee staakte
even het vredig gegraas bö het aanschouwen
van die vreemdsoortig gevormde gedaante, die
zich dwars door de landouwen ploegde en b{j
het hooren van de cacafonle van geluiden, die
dit monster uitzond. Het is wel door een vredig
en lief landschap, dat dit kanaal zich een weg
baant!
Ook Schagerbrug, de „voorstad" van Scha
gen, was aan de oevers samengestroomd en
sloeg al juichend en hoera-roepend een brug
van vrooljjk- en luidruchtigheid van het vaste
land naar het schip, dat nochtans onverstoord
voorwaarts deinde door tot nu toe onbevaren
wateren. Weer een brug voorbfl, waar enthou
siast publiek, weer een piksplinternieuwe,
trotsch lachende bruggewachterTotdat de
haven van Schagen bereikt was, ja, de haven
van Schagen! Het is een groote vierkante kuip
met echte houten kaden. Behoeven we nog te
vertellen, dat de gemeente Schagen uitgeloo-
pen was 7 Misschien is dat wat overdreven,
maar groote belangstelling was er toch in
elk geval. En voorts vlaggen en groote luid
sprekers, die de aan boord te spreken offici-
eele woorden voor een ieder verstaanbaar zou
den maken. Muziek en kinderen pleegden in
opgewekte samenwerking „Piet Hein", alsof we
met de „Stierop" de zilvervloot ln den vorm
van welvarendheid en bloei voor Schagen had
den binnengesleept!
Een lint werd uitgeworpen, opdat het eenige
minuten later door den Commissaris der Ko
ningin doorgeknipt zou kunnen worden. Toen
ving het speech-gedeelte van de plechtigheid
aan.
Terw(jl de kinderen angstvallig op het ach
terschip gestouwd bleven, verzamelde alles wat
autoriteit of uitgenoodigd was, zich op de
voorplecht van het eerste dek. Daar was
het, dat
Burgemeester CorneUssen van
Schagen
het eerst het woord nam om namens het ge
meentebestuur de voldoening over de aanwezig
heid van den Commissaris uit te spreken. Hen-
tallen jaren hebben we er reikhalzend naar uit
gezien, aldus de heer Corneiissen, thans heb
ben we eindelijk een behoorlijk vaarwater en
een behoorlijke haven.
Dat geeft voldoening, aan den an
deren kant mogen we ons toch met eenige
bezorgdheid afvragen of de gemeente
Schagen de geldelijke zorgen, die dit ka
naal en deze haven met zich brengen zal,
kunnen dragen. We staan er tenminste
wat de geldmiddelen betreft, niet rooskleu
rig voor.
Laten we daar echter op dezen feestdag niet
over praten, doch de gemeente feliciteeren.
Want wellicht zullen groote dagen aanbreken,
zullen pakhuizen en fabrieken aan de oevers
van ons kanaal verrijzen!
De geschiedenis van het kanaal
werd vervolgens verhaald door mr. dr. J. A.
E. Buiskool, voorzitter van de feestcommissie.
Wil een streek welvarend worden, aldus deze
spreker, wiens rede evenals de andere door de
luidsprekers over de naaste omgeving gedaverd
werd, dan zullen er voldoende verkeersmoge-
lijkheden dienen te zgn. Daarom is vele jaren
getracht om de welvaart van Schagen te be
vorderen. Het stemt tot groot genoegen, dat
thans aan een achterlijken toestand een einde
gekomen ia Spr. herinnert er aan, dat ln 1890
de West-Friesche kanaalvereenlging opgericht
werd, wier verschillende plannen geen van alle
de belangstelling van de overheid vermochten
te hebben. Vele jaren was de vereeniging daar
na geestelijk dood, totdat in 1915 mr. Bosman
secretaris werd en haar nieuw leven inblies.
In 1919 ontstond uit deze vereeniging de be
kende commissie-van Aalst en daarnaast een
provinciale commissie, onder leiding van den
Commissaris der Koningin. Ir. Ringers werd
aan de samenwerkende commissies toegevoegd
en het was aan hem te danken, dat in 1922 een
rapport uitkwam, dat de basis werd van de
latere kanalisatie. Een werkplan werd ontwor
pen door een sub-commissie van diverse Inge
nieurs onder aanvoering van ir. Reigersman en
het is dit plan, van welks uitwerking thans een
gedeelte gereed gekomen is.
De heer Buiskool vertelt voorts, ho e er hard
gewerkt Is om de noodlge duiten bij elkaar t«
trommelen en hoe men daar tenslotte in ge
slaagd is met medewerking van. vele instanties,
van welke met name de gemeente Schagen zich
niet onbetuigd gelaten heeft. Hora est, riep
spr. uit, we zjjn uit onze isolatie! In dankbaar
heid gedacht spr. hen die medegewerkt had
den, de Commissaris der Koningin, dr. C. J. K.
van Aalst (dezelfde die thans president is van
de Ned. Handel Maatschappij), ir. Ringers, ir.
Bosman, het Rijk.
We moeten de waarde van dit werk niet
naar de huidige omstandigheden beoordeelen,
doch de blik gevestigd houden op de toekomst
Dit kanaal zal in de toekomst de welvaart van
deze streken bevorderen, land- en tuinbouw
zullen opbloeien, een uitbreiding van de cul
tures Is te verwachten. Van dit historisch
moment af gaat Schagen een nieuw tijd
perk in.
De Commissaris van de Koningin,
Jhr. Dr. A. Roëll,
vindt, dat Schagen alle reden heeft om 3 dagen
feest te vieren om aldus uiting te geven aan
de vreugde vanwege de aansluiting van Scha
gen met de Noord-Hollandsche kanalen. Scha
gen heeft zich belangrijke offers getroost, maar
ik hoop, dat zij hunne rente zullen afwerpen.
Evenals de heer Buiskool een blik op het ver
leden werpend, getuigt spr. van de vele te berde
gebrachte en gewijzigde plannen. De vele moei
lijkheden die er waren zijn echter overwonnen
en de verbinding met den Wieringermeerpolder
is tot stand gebracht. De medewerking van
velerlei zijde was groot. Spr. noemde hiervan
een frappant staaltje. Er moest voor 375.000
gulden grond in eigendom genomen worden:
onteigening is geen enkele maal noodig ge
weest. Dank bracht de heer Roëll aan den
directeur-generaal van den Waterstaat, aan den
hoofdingenieur Thomeese en aan d£ uitvoer
ders. Spr. eindigt met de hoop uit te spreken,
de verwachtingen die ten aanzien van dit
kanaal, dat hg hiermede voor geopend ver
klaarde, gekoesterd werden, in vervulling zou
den gaan en dat allen zullen medewerken tot
de welvaart en den bloei van de gemeente
Schagen
Het lint..,.
Dan gaat Zijne Excallentie met een schaar
gewapend naar het lint, een korte knip, het
fladdert in den frisachen wind. De Harmonie
zet het Wilhelmus in, de kinderen nemen het
over, gejuich weerklinktde haven en het
Vanaal zijn geopendEven later bruiste de
eere-champagne in de bokalen en ontbrandden
de feest-sigaren
Mr. Breebaart van de Zijpe, meende thans
de gelegenheid te moeten ingrijpen om de feli
citaties van zijn gemeente aan Schagen te moe
ten overbrengen.
Het was met trotsch in zijn stem, dat hij kon
zeggen: Zijpe stelt Schagen in staat zich in
verbinding te brengen met het overige gedeel
te van de bewoonde wereld! Ik wensch u geluk,
omdat Schagen nu het centrum van Noord-
Hollands Noorden geworden is.
Na hem spraken nog de heeren Loggers, bur
gemeester van Barsingerhom, die hoopte, dat
de bloei van Schagen zich tot de omgeving zou
uitbreiden, mr. Bosman uit Alkmaar en Arntz,
voorzitter van de Kamer van Koophandel en
Fabrieken voor Noord-Hollands Noorderkwar
tier.
Dit beteekende het einde van de plechtige
openstelling van haven en kanaal, doch voor
Schagen is dit voorloopig nog niet het einde.
Zij gaat zich middels een driedaagsch feest ver
heugen over deze groote gebeurtenis, waarvan
men wellicht niet ten onrechte groote ver
wachtingen koestert.
De Harmoniekapel die zich op de „Stierop"
zoo verdienstelijk gemaakt had, was voor de
Schagenaars gewoon onbetaalbaar, toen zij met
slaande trom doch zonder vliegende vaandels
een rondmarsch door de stad ging maken, na
dat zij eerst bij het van boord gaan van jhr.
Roëll het Wilhelmus gespeeld had.
Net als bij ons de taptoe, liep de burgerg
en masse achter het schetterende koper aan.
Het toeval wilde, dat jhr. Roëll en Schagens
burgemeester, die te voet door Schagen gingen,
voor de stoet uit kwamen te loopen, zoodat de
heeren eikaars woorden eenvoudig niet ver
staan konden.
Gelaten liepen zij toen eenige honderden
meters vlak voor de stoet uit, doch toen had
Zijne Excellentie er genoeg van, stapte op zij
en liet de vroolijke troep voorbij marcheeren...
Vlaggen en plakkaten verkondigden de fees
ten die 's-avonds gingen gebeuren. „Schagen
op z'n kop" was de leus; gemaskerd heeft men
gisteravond door de straten geloopen. Ja, ja,
de burgerg viert feest. Het is haar van harte
gegund alsmede de velen, die in woord, ge
schrift en daad gewerkt en gewerkt hebben om
het voor Schagen zoo belangrijke kanaal tot
stand te brengen! De toekomst zal leeren in
hoeverre men juist gezien dan wel misgetast
heeft. Als goede Nederlanders spreken wij hier
den wensch uit, dat het eerste het geval moge
blijken te zijn!
BURGERLIJKE STAND
Van 4 Lm. 10 Juli 1936.
GEBOREN: Comelis en Jacob, zoons v. J.
v. Lenten en V. Boon; Maria Anna, d. v. A.
Bakker en A. Duinker; Cornelis, z. v. R.
Stoepker en W. M. Druif; Pieter, z. v. L.
Blom en J. C. Jansen; Maarten, z. v. A. Ro
bijn en J. W. Bakker; Maria Anna Elisabeth,
d. v. R. J. Boom en A. M. E. Ziebertz.
GEHUWD: Auke Boon en Idske de Jong;
Bernardus Frederikus Paagman en Emma
Witte; Minne Goenga en Jannie Zegel.
OVERLEDEN: Helena van der Weide, 38
j., geh. m. Jan Gerrit Schoenmaker.
POLITIE.
Gevonden: 1 ceintuur en 1 pet, 1 sleu
teltje.
AUTOBUSDIENST NAAR DE KOOG.
Heden. 11 Juh treedt op de busdiensten van
Den Burg "aar de Koog de zomerdienst in
werking, die aanhoudt tot 1 September. Op
werkdagen zal in dien tijd zes maal naar en
van De Koog worden gereden, en wel om
8.15, 10.10 10.55, 13.15, 14.30 en 17.20 van
Den Burg, en van De Koog om 8.45, 10.35,
11.10, 13.50, 16.50 en 18.30.
Op Zondagen wordt vier maal gereden, n.1.
om 10.10, 13.15, 14.30 en 17.30 van Den Burg
en om 10.40. 13.50. 16.40 en 18.30 van De
Koog.
HET CONCOURS VAN DEN BOND VAN
CHB. FANFARECORPSEN IN N.-H.
1 Julinummer van .JJusica" bevat het cri-
tisch verslag van het op Hemelv.dag op Texel
gehouden concours, Van de corpsen van Texel
was over het algemeen het oordeel gunstig.
V.I.O.S. van Oost krggt o.a. een complimentje
over het gegeven koraal. Het verplichte num
mer „Ouverture Triomphale" beloofde in het
begin veel, de stemming was later minder, in
de Andante bedenkelijk. Bij het „Maestoso"
werd weer wat opgehaald.
De jury was blijkbaar bij Excelsior van
Oosterend zeer tevreden over de uitvoering
van het verplicht nummer o.a. werd gezegd
„De inzet laat wat goeds verwachten." Een
prettige indruk geeft mede de verzorgde
dynamiek. Frasseering en voordracht maken
een goeden indruk. Verder worden enkele
kleine opmerkingen gemaakt en dan volgt „De
slotpassage verloopt goed."
De uitvoering van het Koraal door Tex.
Fanfarecorps leed onder een minder goede
stemming, schrijft de jury. De inzet van de
ouverture „Fra Diavolo" wordt geroemd; met
het vereischte lichte tempo wordt aangevan
gen. De dirigent heeft op bladzijde 2 de goede
idee gehad, om de bugelpartg aan te vullen
met sopraan saxophoon, 't effect was best.
De pistonsolo klonk te dik.
Verder volgen eenige opmerkingen, de critiek
eindigt met de zin„Over het geheel een uit
voering van beteekenis."
Oosterend.
BEGIN VAN EEN MUSEUM.
Op voorstel van den heer Y. Koppen, heeft
de afd. Oosterend van V.V.V. een kamer ge
huurd in het woonhuis van den heer R. Dog
ger alhier, teneinde hierin verschillende Texel-
sche antiquiteiten ten toon te kunnen stellen.
Al verschillende mooie, waardevolle voorwer
pen zgn voor dit doel in bruikleen toegezegd.
Reeds is een aanvang gemaakt met het ver
trek in orde te brengen.
MUZIKALE RONDGANG.
Behoudens goedkeuring van B. en W. zal
het muziekgezelschap „Excelsior" te Ooste
rend hedenavond een rondgang maken door
het dorp, en daarbij eenige muzieknummers
ten beste geven. Tijdens dezen tocht zullen,
tot stijving der kas van de Vereeniging,
speldjes te koop worden aangeboden.
W E K KB E S P A RIN G.
Door den heer F. Duinker te Nieuweschild
Is aan zijn dorschmachine een apparaat laten
aanbrengen, waardoor deze machine veel ge
makkelijker te bedienen is en men hierbij
geen personen meer noodig heeft voor ban-
densnijden en insteken.
PREDIKBEURTEN.
Ned. Herv. Gem.
Den Burg, v.m. 10 u., Ds. Visser
Oosterend. v.m. 10 uur, Ds. Kok.
Waal, v.m. 10.30 uur, Da. van 't HoofL
Den Hoorn, v.m. 10.30 u., Ds. Moen. Doop
Da Cocksdorp, v.m. 10.30 uur, Ds. S&lm
Oudeschild, v.m. 10 uur, Ds. Scholte
De Koog, v.m. 9 uur, Ds. van 'tHooft.
Doopsgezinde Gemeente.
Den Burg, v.m. 10 uur, Ds. Hylkema,
van Westzaam.
Geref. Kerk.
Den Burg, (Gebouw Fanfare)
v.m. 10 uur, Ds. van der Leer
n.m. 3 uur, Cand. Berger
Oosterend, v.m. 10 u. Cand. Berger.
n.m. 3 uur, Ds. v.d. Leer
Gereformeerde Kerk (H.V.)
Oosterend, v.m. 10 uur, Ds. Kok.
Nog eens: de Kennis.
De Heldersche bevolking telt onder haar
leden een zekere klasse, welke zoo in de wan
deling genoemd wordt: „De kankeraars"Het
zgn menschen. die permanent over zekere
dingen loopen te kankeren, en die zelfs aan
merkingen maken op' datgene, wat „aanmer
kingsloos" is.
We ontmoetten er deze week een. Het in
dividu waagde het te beweren, dat de komst
van een nieuw Postkantoor noodzakelijk was.
Men zoü in het intiem-Ingerichte interieur
van ons Post-boetje een niet al te vlugge ser
vice krijgen. Men zou er wel een 5 minuten
moeten wachten en er zou wel eens gevoch
ten worden op pensioen-dagen! Uitgesloten!
En dan had de man het over den stank
in het Heldersche Kanaal, iets, wat ook
schromelijk overdreven is. Weliswaar vangt
ons reukorgaan zoo een enkele maal een
odeur op, die nu niet direct inden tiek is met
BoldoooL 4711 of Coti, doch daar staat te
genover dat men hier verwend is (uitgezon
derd dan op „emmertjesdag"
v,n voorts klaagde de man lang en veel en
het was één haast onverdraagbare Jerimiade.
Vooral' toen hij over de Kermis begon.
Hij woonde ergens (de man) bij de Sta
tionsstraat en hij had 5 nachten lang niet
geslapen. Om 12 uur eerst zocht hij het koele
bed op, doch van slapen kwam niets. Want
op het Stationsplein stond een manspersoon,
die balkte als een spreek koor, zoo hard, en
die gebruikte nog een microfoon, zoodat het
ongelogen is, dat men Maandag en Dinsdag
dit wezen kon hooren tot en met het Kuitje.
Hetgeen wat zeggen wil.
Maar als hg dan bijna sliep, dan kwamen
weer de Russen, die bij den heer Burger in
het Huis der Kegelen optreden, en die dans
ten als echte Kulakki, hard op den grond, en
zongen liederen van de steppe, en van de
Wolga, die al maar doorstroomt en van
Stenka Razin.
Af en toe gingen de bezoekers zich ook
Russisch voelen en deden dus ook Russisch.
Maar m'n vriend, de kankeraar, kon er niet
van slapen. Ook niet van de plaffertjes, die
onder het hoofd van Jut liggen, en door die
genen, welke somwijlen luidruchtig en in „de
lorem" plegen te zijn, en van de schoten in
de schiettenten. Hatsé!
We voelen ons gedwongen nog eenige rege
len meer neer te werpen inzake de „kermis",
of wat als zoodanig bestempeld wordt.
Het heele geval was niet veel zaaks al was
het dan op het Westplein wel eens druk en al
deed die en gene af en toe wat dwaas.
We willen echter twee punten even onder
't oog zien: ten eerste is deze kermisserij vol
komen uit den tijd en een oude pruik, die om
diverse, niets met volksvreugde en volksge
luk te maken hebbende factoren, kunst
matig in „eere" wordt gehouden. Ze da
teert uit een tijd, toen men op kermis
wachtte, vele maanden reeds er voor. Toen
we nog niet week-in, week-uit overladen wer
den met feesten en uitgangetjes en fuifjes en
fuiven. Thans is ze niet meer noodig. Als ze
verdwijnt zal niemand haar missen.
En ten tweede is het staanplaatsengeld een
té zoete douceur voor onze overheid. Maar
geef dan ook een goeie kermis!
Maar nooit meer dit halfslachtige, uitge
teerde, ziekelijke, armetierige, uitgemergelde,
ongezellige, bloedlooze, flauwe en vreugde-
looze Feestweek-ersatzje!
DE WEGEN IN EN OM DEN NOORD-OOST
POLDER.
Nu de regeering heeft verklaard, dat door
de aanneming van het wetsontwerp tot ver
laging van de openbare uitgaven geen beden
kingen van financieelen aard meer bestaan
tegen indijking van den Noord-Oost-polder en
de inpolderingsarbeid bovendien met een wel
dadig aandoend vertrouwen op de toekomst
verantwoord wordt geacht op grond van de
overweging, dat het een nationaal werk be
treft ter ondersteuning van de werkloosheids
bestrijding, blijkt, vooral nu aan het werk reeds
eton
Ten Noorden van de Vaal was de Trans-
Vaal-rfepubliek gevestigd. Oorspronkelijk had
den de voortrekkers zich gesplitst in een
viertal onafhankelijke republieken, naar de
hoofdplaatsen Potchefstroom, Zoutpansberg,
Lijdensberg en Utrecht geheeten. Eerst in
1857 aanvaardde Potchefstroom een nieuwe
grondwet, die aan den vrij chaotischen toe
stand, die er ten deele heerschte, een einde
maakte. Zoutpansberg het eerste, daarna ook
t'e beide andere republieken vereenigden zich
aarmede, tengevolge waarvan in Mei 1864
artinus Wessel Pretorius, de zoon van den
grooten voortrekker, de zelfde die een korten
t jd president van den Oranje Vrijstaat was
g weest, door allen als President werd erkend,
en die reeds toen aan zijn zijde Paul Kruger
als Commandant Generaal van de burger
macht had. De Transvaal, dat ontzaglijke
groote gebied, dat door de Matabelen was
verlaten, had aan ieder der voortrekkers ge
legenheid gegeven om de beste gronden te
kiezen, die voor het boerenbedrijf geschikt
waren. Zoo was er, ondanks alle moeilijk
heden, die men had moten overwinnen, zekere
welvaart merkbaar, al strekte deze welvaart
zich voorloopig niet verder uit dan daartoe,
dat men door landbouw en veeteelt ln eigen
behoefte kon voorzien, en dat men door eigen
militaire organisaties zich veiligheid kon ver
schaffen. Maar in een uitgestrekt gebied als
dit lieten de verbindingen te wenschen over,
was er behoefte aan onderwijs en aan stelsel
matige bevordering der welvaart. Daartoe
Wilde vooral de opvolger van Pretorius, Pre
sident Burgers, medewerken, die in Holland
op groote schaal leeningen aanging teneinde
in de inmiddels gestichte hoofdstad Pretoria
met de Delagoa-baal te verbinden, scholen te
stichten en het onderwgs te stimuleeren. Maar
fcurgers, schoon bezield met de beste bedoe
lingen, overschatte de moeilijkheden op dat
oogenblik.
Toen trok Sir Theophilius Shapstone van
Natal naar Transvaal, en door zgn eigen
aardig optreden tegenover de Boeren van
ander dan zuiver Hollandsche nationaliteit,
wist h(j in Londen de voorstelling ingang te
doen vinden, dat men, mede op grond van de
slechte oorlogsresultaten, verlangde naar in
lijving van dit gebied onder de Engelsche vlag.
N.B.. Shapstone verkreeg dientengevolge ver
gunning om op 12 April 1877 de Engelsche
heerschappij over de Transvaal af te kondigen,
maar al spoedig zou het aan de regeering te
Londen duidelijk worden, dat een groote
meerderheid der Boeren wei verre van de En
gelsche heerschappij te wenschen, er niet aan
dacht van de zoo duur gekochte vrijheid af
stand te doen. Achtereenvolgens waren het
delegaties, bestaande uit Paul Kruger en Dr.
Jorissen, later uit Paul Kruger en Generaal
Joubert, met Eduard Bok als Secretaris, die
zich naar Engeland begaven teneinde de
oogen van het Engelsche volk voor de waar
heid te openen, hetgeen naar hun stellige
meening zou leiden tot teruggave van de on
afhankelijkheid. Maar Engeland luisterde niet
of wilde niet luisteren, en de politiek van de
regeering was er op gericht, gelijk al deze
tientallen jaren in Zuid-Afrika door, om de
trekkers van Hollandschen oorsprong, die zich
vrg wilden houden van vreemde heerschappij,
die vrijheid niet te vergunnen. Hun laatste
hoop hadden de Boeren gevestigd op Glad-
stone, die de annexatie openlijk had afgekeurd.
Maar toen na diens komen aan het bewind
de toestand onveranderd bleef, werd de op
stand geproclameerd. Te Paardekraal, waar
nu Krugersdorp ligt, kwamen de duizenden
samen, die plechtig den opstand proclameer
den; Paul Kruger, Pretorius en Joubert tot
Uitvoerend Comité benoemden, die hun zetel
kozen te Heidelberg en daar, op Dingaansdag,
den 16en December 1880, de vlag de Repu
bliek heschen. De Engelschen stelden daar
tegenover hun militaire macht, maar zoowel
tePotchefstroom als te Hjdenburg leden zij
nederlagen. De pogingen van Sir Georg
Golley, den opperbevelhebber, om vanuit Natal
binnen te dringen, leden schipbreuk, en toen
hg, op 26 Februari 1881 van den door hem bfl
verrassing bezette Amajuba-heuvei werd ver
drogen, moest de nederlaag worden erkend
Wel verzamelde Engeland nieuwe troepen
onder leiding van Sir Evelyn Wood, maar het
Ministerie in Engeland erkende de billijke
elschen van de Boeren, en sloot vrede met
hen op grond van de tractaten van 1881 en
1884. Werd in dit eerste de vroegere souverei-
niteit van Transvaalrepubliek jegens Engeland
erkend, in de laatste daarentegen werd dit in
de oogen der Boeren zoo hatelijk begrip opge
heven en op Transvaal slechts de verplichting
gelegd geen tractaten met andere mogend
heden dan met den Oranje-Vrijstaat te sluiten
zonder daarvan aan Engeland kennis te geven
en gedurende het tijdsverloop van zes maan
den Engeland gelegenheid te geven om daar
tegen bezwaren in te brengen. Nieuwe Trans-
vaalsche delegaties bezochten Europa, Enge
land en Holland en de ontvangst, die er hen
werd bereid, deed de stamverwantschap op
nieuw naar voren komen!
En misschien zou alles goed zgn geloopen,
zou de vrijheid van de Zuid-Afrikaansche
Republiek, gelijk Transvaal vanaf dien tijd
heette, door de Engelschen niet zgn aangetast,
ware het niet, dat eenerzij ds Rhodes en zijn
aanhangers hun' imperialistische plannen ont
wierpen, die een doorgaande verbinding Kaap-
stad-Caïro noodzakelijk maakten, en ander
zijds op Transvaalsch gebied de rijke goud
mijnen aan den Witwarensrand waren ont
dekt, die Zuid-Afrika tot het rijkste der goud-
produceerende landen van de wereld hebben
gemaat Rhodes, nadat hij zich de leiding der
diamantmijn te Kimberiey had verzekerd, be
schikte over de financieele middelen om zijn
imperialistische droomen ten uitvoer te leg
gen; hij heeft daarbg in de hand gewerkL dat
het omvangrijke protectoraat in Bechuanaland
een scheidsmuur werd tusschen de republieken
en Duitsch Zuid-West Afrika, waarin in de
tachtiger jaren Duitschland den voet zette.
Maar hjj richtte het oog op dat groote gebied,
dat ten Noorden door de Zambesi wordt be
spoel d, ten Zuiden de Limpopo-rivier raakt,
vroeger in een Noordelijk en Zuidelijk deel ge
splitst, thans Rhodesia geheeten, onder En-
gelsch bewind, den naam dragend van Rhodes,
die er op een verheven eenzame plaats den
eeuwigen slaap slaapL Teneinde dit gebied ln
ontginning te brengen werd de South African
Chartered Company opgericht, die van de
Engelsche Regeering uitgebreide bestuurs
bevoegdheden ontving, en een eigen leger
macht kon onderhouden.
Een langdurige oorlog werd door de troe
pen van de Chartered Company, gesteund
door Engelsche garnizoenen, die door de
garnizoenen, die door de Matabelen waren
aangevallen, gevoerd, en deze leidde ertoe,
dat de Engelschen zich van geheel dit uitge
breid gebied en de Bulowayo konden mees
ter maken en hun heerschappij in Rhodesia
konden vestigen.
Terzelfder tijd, en gedeeltelgk reeds voor
dat dit zich afspeelde en Jameson als direc
teur van de Chartered Company zgn rol
speelde, tegelijkertijd dat Rhodes aan het
hoofd kwam van de regeering der Kaapkolo
nie. werden omstreeks 1886 de geweldige
goudmijnen in den Witwatersrand ontdekL
De stichting van Johannesburg, dat den
tweeden voornaam draagt van Kruger, die
van 1884 tot 1900 toe onafgebroken president
van de Z.-Afrikaansche republiek is geweest,
was oorzaak van een nieuwen stroom van
avonturiers, die zich over Transvaal ver
spreidde.
Binnen bijkans belachelijk korten tgd bleek
de geweldige goudrijkdom van Transvaal; de
opbrengst van enkele 100.000 gulden van
1886 was tien jaren later tot 100 millioen
toegenomen en nog voor het einde van den
oorlog het half milliard te benaderen. Een
geheel anderen toestand ontstond daardoor
in den tevoren bijkans Bijbelschen eenvoudi-
gen Transvaal. Tot nu toe waren landbouw
en veeteelt de hoofdbedrijven der Boeren ge
weest. Na de ontdekking van de goudmijnen
beschouwden zij, begrijpelijkerwijze, hun Staat
als de rechtmatige eigenaar. Zg zetten ech
ter de deur wgd, wellicht te wijd open, voor
onderdanen van eiken landaard, die er hun
gelijk wilden komen beproeven, gelijk de
bekende Robinson, die door den aankoop van
20.000 ha, aanvankelijk schgnbaar waarde
loos gebied, multl-mllllonair met één slag
werd. Dat deze eenvoudige Zuid-Afrikaan
sche Republiek niet onmiddellijk de meest
doeltreffende maatregelen kon nemen om in
de moeilijke toestanden, aldus ontstaan, te
voorzien, spreekt vanzelf. Maar de mijn
wetgeving werd met kracht ter hand geno
men; de belastingen werden verdeeld; van
de zgn. uitlanders, die het burgerschap
slechts na jaren vestiging konden verkrij
gen, werden geen krijgs- of andere staats
diensten verlangd. Dat er intusschen onte
vredenheid ontstond, kan in zooverre niet
verbazen, omdat er tusschen de oorspronke
lijke bevolking van deze Zuid-Afrikaansche
Republiek en de in meerderheid Engelsche
uitlanders wel groote verschillen moesten
bestaan. Ware niet de Engelsche Regeering,
in welke Joseph Chamberlaln de porte
feuille van Koloniën had verkregen, er op
geweest om Engeland voordeel te doen trek
ken van deze ontevredenheid, om het goud
rijke gebied van de Transvaal onder Engel
sche heerschappij te brengen, zeker ware het
mogelijk geweest om middelen te vinden ten
einde tot oplossing der ontevredenheid te
geraken. Maar van Engelsche zijde werd
deze ontevredenheid eerder gesteund en aan
gevuurd, aan klachten, ook van den meest
bijkomstigen aard, maar al te gaarne gege
ven, en zoo kan het niet verbazen, dat zoo
iets geschiedde als de beruchte Jameson-raid,
de poging van de lieden der Chartered Comp
any, in samenwerking met de ontevredenen
in Johannesburg, die op 1 Januari 1896 ge
welddadig de vrijheid van Transvaal wilden
belagen. Was die vrijheid eenmaal vernie
tigd, dan hoopte men op erkenning van de
zijde van het Engelsche en het Kaapsche
gezag.
Maar de Jameson-raid mislukte; de bur
gers, onder leiding van Cronjé aan Jameson
en de zijnen toegezonden, overwonnen deze
gemakkelijk. Tegenover de opstandige be
volking van Johannesburg werden afdoende
maatregelen genomen en de Transvaalsche
Regeering mocht zoo edelmoedig zijn Jame
son en de andere gevangenen aan de En
gelsche Regeering uit te leveren, het tegen
hen Ingestelde proces te Londen werd niet
veel meer dan een schijnvertooning, die hen
slechts lichte straffen bezorgde. Op die wijze
werd de ontevredenheid niet onderdrukt, veel
eer versterkt. Het was eenerzijds begrijpelijk,
dat Transvaal zich innerlijk versterkte, de
weermacht der burgers krachtiger maakte
het is anderzijds te begrijpen, dat het aan
Rhqdes en Chamberiain maar al te gemak
kelijk was om dit aan de openbare meening
in Engeland als provoceerende maatregelen
voor te stellen. Zoo geraakte men steeds
verder van elkander verwijderd en was de
poging, van president Steyn, na Reitz aan het
hoofd van den Oranje-Vrij staat gekomen,
om te bemiddelen tusschen Paul Kruger en
Mulder, den Gouverneur der Kaapkolonie, te
voren blijkans tot vruchteloosheid gedoemd.
In Juni 1899 hadden de besprekingen te
Bloemfontein plaats; zij leidden tot geen
geen resultaat, scheen men van Transvaal
sche zijde inderdaad bereid was belangrijke
concessies op het zoo belangrijk stuk van
het kiesrecht te doen. Nadat de onderhande
lingen waren afgebroken, liet Engeland niet
na versterkingen te Kaapstad en Natal te
doen binnenrukken. Daardoor verontrust,
sloten de beide Boerenrepublieken, die te
voren reeds een aanvallend en verdedigend
verdrag hadden gesloten, zich aaneen. En in
volkomen overeenstemming, gevoelende de
verantwoordelijkheid, die zij droegen, maar
maar gevoelende, dat zjj de openbare mee
ning in het eigen land en in het buitenland
achter zich hadden, richtten zij op 7 October
1899 hun bekend ultimatum tot Engeland.
Zij konden niet anders, want langer wachten
gaf Engeland slechts de gelegenheid om zich
aan de grenzen van de Republieken te ver
sterken. De ooflog, in de Engeland-boeren-
verhoudingen in Zuid-Afrika geen onbekend
verschijnsel, brak thans uit, en bekroonde
voor de moedige voortrekkers, wat Reitz een
eeuw van onrecht, wat Joubert een eeuw van
lijden heeft geheeten.
(Wordt vervolgd.
