Radio-programma
Op en om het Binnenhof.
BINNENLAND
Oost-Indié
GEMENGD NIEUWS
HELDHRSCHE COURANT V.AN ZATERDAG q SEPTEMBER 1936
Indienststelling van den kruiser
De Ruyter.
Het besluit tot uitzetting van
vier Nederlanders te Berlijn.
Twee nieuwe schepen voor de
Shell.
Moreelen gevaren aan de Belgische
grens.
Aardverschuiving.
De Indische defensie.
Ontaarde vader.
Poging tot doodslag.
Vader mishandelt zijn
lastigen zoon.
Auto tegen een boom gereden.
Jeugdige bezoekers van speeltuin
slaan den bewaker bewusteloos.
Door de Koningin.
De Koningin heeft de directie van Wilton-
Feyenoord ervan in kennis gesteld, dat zij een
van de eerste dagen in October een bezoek
aan de werf van deze maatschappij wenscht
te brengen ter indienststelling van den kruiser
De Ruyter.
Acht dagen uitstel. Geen verandering
in het genomen besluit.
De correspondent van de Nw. R. Crt. te
Berlijn telefoneerde Donderdagavond aan zijn
blad:
Nader kan nog worden gemeld, dat volgens
mededeeling van het Duitsche ministerie van
buitenlandsche zaken aan het Nederlandsche
gezantschap, de politie een nieuw, uiterlijk
achtdaagsch, uitstel heeft verleend, teneinde
den betrokkenen, die nog geen gelegenheid
hebben gehad hun zaken te regelen, daartoe
de mogelijkheid te bieden.
In het besluit tot uitzetting brengt dit geen
verandering.
Opdrachten aan de Ned. Scheeps
bouw- en de Ned. Dokmy.
De Kon. Shell-groep heeft bij de Ned.
Scheepsbouwmij. en bij de Ned. Dokmij.,
te Amsterdam elk een 400 tons tank
schip besteld.
Het zullen zusterschepen worden van het
schip, voor welks bouw de Ned. Scheepsbouw
mij ongeveer vier weken geleden van dezelfde
zijde opdracht ontvangen heeft.
De schepen zullen worden voorzien van ma
chines met een capaciteit van 2500 i.p.k..
De Nederlandsche Dok Mij. zal zoowel het
schip als de machine leveren, terwijl de ma
chines voor de twee bij de Nederlandsche
Scheepsbouw Mij. te bouwen schepen zullen
worden geleverd door Werkspoor.
DE DIENST VAN" DE KON. NED. STOOM
BOOT MIJ. OP SPANJE.
Men deelt mede, dat onvoorziene omstandig
heden voorbehouden, het stoomschip Vulca-
nus, van de Kon. Ned. Stoomb.-Maatsch. te
Amsterdam, tegen midden September aan de
Oost-Spaansche kust zal laden en wel te Bar-
celona ca. 12 Sept., Tarragona ca. 15, Valen-
cia ca. 16, Alicante ca. 18 en Cartagena ca.
19 September.
Wegens de onlusten in Spanje is deze dienst
eenigen tijd geleden gestaakt.
PROEFVAKKEN OP DEN AFSLUITDIJK.
De KNAC meldt:
De N.V. „De Vlamovenstraatklinker" zal
vier proef vakken, elk ongeveer 700 m. lang,
aanleggen op den Afsluitdijk (km. 5. 9-8.7)
ter weerszijden van het monument. Op een
wegvak wordt de bestaande bestrating bedekt
met e.en laagje beton, waarop klinkers op hun
plat worden gemetseld. Op het tweede vak
geschiedt dezelfde bewerking maar wordt de
oude bstrating herlegd en verlaagd. Op het
derde wegvak wordt de oude bestrating op
gebroken, een 25 c.m. dikke laag magere
beton aangebracht als fundeering, waarop
klinkers worden gemetseld. Op het laatste
wegvak wordt eveneens de oude bestrating
opgebroken en een fundeering van klei-zand-
cement dik 20 c.m. aangebracht, waarop een
laagje teerzand van 18 mm. komt, waarop
klinkers worden gevlijd.
De voegen worden daarna gevuld met een
,,brickfiller van geblazen asfalt.
Tijdens de uitvoering wordt het verkeer
geleid over een aan de Noordzijde daarvoor
tijdelijk aan te leggen klinkerbestrating van
5.50 m. breedte.
Met het werk zal ongeveer medio van deze
maand worden aangevangen en wel met het
vierde wegvak bovengenoemd bij km 8.7 be
oosten het monument.
Het hoofdkwartier van de N.S.B. in Neder
land schrijft ons:
Het lid der Eerste Kamer Graaf de Mar-
chant et d'Ansembourg heeft de volgende
vragen aan den Minister van Justitie ter
mededeeling aan den Minister bij den Voor
zitter der Eerste Kamer ingediend:
Heeft de Minister kennis genomen van de
berichten in diverse Limburgsche bladen aan
gaande het groeiend aantal verdachte huizen
langs onze grens in België, die een steeds
ernstiger moreel gevaar vooral voor onze
jeugd beteekenen?
Wil de Minister mededeelen, of hij in deze
reeds iets heeft gedaan en zoo niet of hij
alsnog bereid is na overleg met zijn ambt
genoot te Brussel maatregelen tegen deze
mistoestanden te nemen?
De Voorzitter der Eerste Kamer heeft den
heer d'Ansembourg doen weten dat hij bezwaar
maakt tegen doorzending dezer vragen aan
den Minister van Justitie, vermits deze betrek
king hebben op toestanden buiten Neder-
landsch grondgebied.
Tegenover deze opvatting van den Voor
zitter der Eerste Kamer kan worden gesteld,
dat het plegen van overleg met den Belgischen
Minister van Justitie en het nemen van
maatregelen op Nederlandsch gebied tegen
bezoek uit Nederland aan deze huizen wel
degelijk tot de bevoegdheid der Nederlandsche
regeering behoort.
Drie dooden.
Jogjakarta. Bij een aardschuiving in Koe-
lonprogo, nabij Klangon, waar een nieuwe
brug is gebouwd in den weg van Koelonpro-
go naar Kedoe, heeft Donderdag een groote
aardverschuiving plaats gehad. Achhonderd
kubieke meter grond zijn afgestort. Vier per
sonen werden onder de aardmassa bedolven,
slechts één van hen kon worden gered, de drie
andere werden gedood. (Aneta).
VERPLEEGSTER KON VOETEN NIET
OP DEN GROND ZETTEN.
Nu bevrijd van rheumatische pijn.
Het volgende schrijft ons Zr. M. F. te W.:
„Ik begon Kruschen Salts te nemen na een
hevige aanval van rheumatische pijn in beide
knieën. Het was zoo erg, dat ik drie weken
lang zelfs mijn voeten niet op den grond kon
zetten, en 's nachts was de pijn bijna niet te
verdragen. Mijn knieën kraakten van stijf
heid, en ook mijn humeur werd beneden peil.
Ik begon met Kruschen Salts en hield vol. Het
eerste, wat ik opmerkte, was verbetering, tot
dat tenslotte mijn rheumatische pijnen geheel
verdwenen, en mijn knieën weer soepel wer
den. Ik ben een vrouw van 50 en moet mijn
kost verdienen met verplegen in een gesticht,
en ik doe nu zonder eenige moeite precies
hetzelfde werk als vrouwen half zoo oud als
ik. U kunt dus trots zijn op de voordeelen van
Kruschen Salts".
De voortreffelijke eigenschappen van Kru
schen Salts, die het ontleent aan de zes mine
rale zouten, welke het bevat, kunnen niet ge
noeg herhaald worden. Deze zouten sporen Uw
afvoerorganen aan tot betere, meer intensieve
werking. Het gevolg hiervan is, dat de afval
stoffen weer snel en geregeld uit het lichaam
worden verwijderd, zoodat er geen ophooping
kan ontstaan van schadelijke stoffen, oa. van
het urinezuur, dat in vele gevallen de rheuma
tische pijnen veroorzaakt. Hierdoor wordt Uw
bloed gezuiverd en Uw rheumatische pijnen
zullen geleidelijk verminderen om tenslotte
geheel te verdwijnen.
Kruschen Salts is uitsluitend verkrijgbaar
i bij alle apothekers en erkende drogisten
0.40, 0.70 en 1.60 per flacon, omzetbelas
ting inbegrepen. Let op, dat op het etiket op
i de flesch, zoowel als op de buitenverpakking
j de naam Rowntree Handels Maatschappij, Am
sterdam, voorkomt. (Adv.)
Ontevredenheid ln Indië over de gepu
bliceerde plannen.
Alle Nederlandsche bladen in Indië, zonder
uitzondering, hebben zeer scherpe critiek ge
leverd op het gewijzigde plan voor de defensie.
De Indische Ct. aldus telegrafeert Aneta
uit Batavia wijst er op, dat van het dementi
van zijn bericht van 13 Augustus, over de
teleurstellende vlootplannen, na bekendmaking
van die plannen maar weinig is overgebleven.
Het blad vraagt of men werkelijk niet in staat
is te begrijpen, dat men door een politiek van
lauwheid en halve-centen-tellen deze tropische
gewesten willens en wetens maakt tot een
strategisch vacuum, waarheen in tijden van
spanning en conflict, die misschien heusch
niet meer zoo ver in de toekomst liggen, een
militaire actie uit den vreemde schier auto
matisch zal worden aangetrokken. Tegen een
defensiepolitiek, als in de voorstellen be
lichaamd, plaatst het blad een scherp protest.
De Java-Bode wijst er op, dat na de opeen
volgende moties in den Volksraad aangeno
men, waarbij is aangedrongen op versterking
van de weermacht, niets is geschied. Men kan
daarom bij de laatste motie-Verboom niet
blijven staan (in deze motie, behalve door den
heer Verboom, onderteekend door 12 leden
van verschillende fracties, is aangedrongen op
spoedige verbetering van de weermacht, in
overeenstemming met de Nederlandsche en
Ned.-Indische belangen in den Pacific en de
internationale positie van het Rijk). Er moet
iets anders geschieden. Het is zaak, zoo
schrijft het blad, dat de leidende figuren van
het particuliere deel der Indische samenleving
zich beraden over stappen, welke kunnen
worden gedaan omalsnog in Nederland met
grooten nadruk de overtuiging te vestigen,
dat de Indische samenleving zich in de huidige
internationale situatie niet veilig acht met de
beschikbare defensiemiddelen, en krachtig
aandringt op zoodanige verbetering als nood
zakelijk moet worden geacht. Het is aan die
leidende figuren van het particuliere leven
om een geschikten vorm te vinden, waarin de
publieke meening van Indië over de defensie
zich zal kunnen belichamen. Indien men dit
doet, zal dit in elk geval moeten geschieden'
voor de verkiezingen van 1937.
Het Verbond voor Nationaal Herstel in Ned.-
Indië heeft een oproep gericht aan alle Ne
derlanders in Indië, waarbij wordt betoogd,
dat de minimale verwachting van hen, die
vertrouwen stelden in den meermalen uitge
sproken ernst van het opperbestuur om de
weerbaarheid krachtig te vefhoogen was, dat
in de eerstvolgende jaren mede met behulp
van een Indisch defensiefonds het zooge
naamde vlootplan-Deckers van 1930 volledig
zou worden uitgevoerd. Over het Indische
defensiefonds wordt niets meer gehoord. Wij
staan thans opnieuw voor een periode, dat de
allernoodzakelijkste verdedigings- en veilig
heidsmiddelen voor 'n belangrijk deel ons ge
durende ettelijke jaren zullen worden onthou
den. Nationaal Herstel vraagt adhaesie-betui»
gingen, zoo mogelijk vergezeld van een mate-
rieele bijdrage aan een petitionnement, waarin
wordt aangedrongen om in de eerstvolgende
vier jaren ten aanzien van de materieele voor
ziening der zeegaande vloot, het vlootplan-
Deckers in zijn geheel te doen uitvoeren.
Binnenland
Te Veendam is door de gemeentepolitie ge
arresteerd, om ter beschikking van de justitie
te Groningen te worden gesteld, de 20-jarige
werklooze arbeider E. K. aldaar, die er van
verdacht wordt zijn zoontje van bijna 5 maan
den, bij herhaling zoodanig te hebben mishan
deld, dat het kind blauwe en gele plekken
kreeg op het lichaam en op de armpjes. De
jonge moeder is tenslotte naar de politie ge-
loopen om klacht te doen, waarna de arres
tatie van het onmensch volgde. Tegenover de
politie heeft hij de mishandeling toegegeven.
In het huis van bewaring te Zutphen is op
gesloten een 35-jarige koopman uit Ermelo,
verdacht van poging tot doodslag, gepleegd in
den nacht van 1 op 2 September.
Hij had dien nacht met een auto onder
Hoog-Soeren gereden. Twee rijksveldwachters
gaven hem een stopteeken, doch de verdachte
reed door met een snelheid van ongeveer 70
K.M. per uur. Door op het laatste oogenblik
op zijde te springen konden de twee veld
wachters hun leven redden»
Yerd. door de rechtbank in vrij
heid gesteld.
Donderdagmorgen zat een vader in het
bankje der verdachten voor de Amsterdamscjie
rechtbank: zijn zoon stond voor het getuigen-
hekje; klager en aangeklaagde.
De man zou den jongen op 17 Juli in hun
woning in de Lindestraat hebben mishandeld
door met een broodmes naar hem te gooien,
waardoor hij gewond werd aan de rechter
zijde.
De jongen dit kwam tijdens het onder
zoek wel vast te staan was lastig. Hij
kwam zelden voor middernacht thuis, kaartte
graag, ging naar de bioscoop en aan werken
had hij een broertje dood. De huiselijke om
standigheden lieten veel te wenschen over. De
vrouw koos de zijde van haar 16-jarigen zoon
en trachtte hem steeds in bescherming te ne
men. Op den bewusten ochtend verweet de
vader zijn ongehoorzamen telg, dat hij weer
laat thuis was gekomen. In dolle drift greep
hij een broodmes en gooide dit naar den jon
gen, die hem sarde en uitlachte.
De man werd gearresteerd en had zich
thans wegens poging tot doodslag subs. po
ging tot zware mishandeling te verantwoor
den.
De officier van justitie, mr. Bosch, wilde
wel aannemen, dat de jongen lastig en onge
hoorzaam was. Dit rechtvaardigt echter
geenszins het optreden van verdachte, die
driftig is geworden en een mes naar den jon
gen heeft geworpen, waardoor hij werd ge
wond.
Verdachte zelf is herhaaldelijk veroordeeld;
mede in verband met verd's verleden requi-
reerde de officier een gevangenisstraf van
zeven maanden, wegens poging tot zware mis
handeling.
De verdediger, mr. Robert Kokoski, pleitte
op juridische gronden vrijspraak, subsidiair
drong hij aan op clementie, daar z.i. slechts
van mishandeling sprake was. Het verzoek
van den verdediger tot onmiddellijke invrij-
heidsstelling van verdachte werd door de
rechtbank na raadkamer ingewilligd.
De rechtbank zal 17 Sept. vonnis wijzen.
Twee gewonden.
Woensdagavond 11 uur is onder de ge
meente Heiloo de heer Mooy met zijn auto
op den weg naar Uitgeest, ongeveer nabij
den Kattenberg in volle vaart tegen een boom
gereden, waarschijnlijk door een defect aan
zijn stuur. De bestuurder liep een beenbreuk
op. Een nichtje, dat naast hem zat, kreeg
een gebroken neusbeen, een gebroken arm en
eenige hoofdwonden. Beide gewonden zijn naar
het ziekenhuis te Alkmaar gebracht. Hun toe
stand is niet levensgevaarlijk. De auto is ern
stig beschadigd.
Woensdagavond is in een speeltuin in het
Ondiep te Utrecht een 25-jarige speeltuinbe
waker bewusteloos in zijn wachthuisje gevon
den.
Het is verboden, in den tuin na sluitings
tijd te spelen. Aangezien het evenwel meer
malen voorkwam, dat de jeugd zich toch toe
gang verschafte tot den tuin, had men twee
bewakers aangesteld. Woensdagavond hebben
twee jongens van 16 en 17 jaar op het oogen
blik, dat een der bewakers zich even verwij
derd had, zich toegang tot den tuin verschaft.
Zij weigerden te voldoen aan het bevel den
speeltuin te verlaten. Een van de jongens
heeft daarbij den bewaker met een hard voor
werp op het hoofd geslagen, tengevolge waar
van deze een lichte hersenschudding opliep.
Het slachtoffer wist nog naar zijn wachthuis
je te strompelen, alwaar hij later door zijn
collega werd gevonden.
De toestand van den bewaker was vanoch
tend nog van dien aard, dat hij nog van tijd
tot tijd het bewustzijn verloor.
Weekkroniek
Het spel gaat weer beginnen- Hoe komen de millioenen bij
elkaar? - Politieke perspectieven. Een klein Staatsgerechtelijk
uitstapje - Ons regeeringsmechanisme.
Den Haag, 4 Sept. '36.
t
De laatste week der parlementaire zomer
rust is heengevloden! De Senaat behandelt
in de a.s. week enkele dagen vóór de offi-
cieele sluiting dus! verschillende ontwerpen,
o.a. het bekende Weercorpsen-ontwerp, dat
zeker niet zonder debat zal worden aangeno
men. Zelfs zouden de debatten wel eens een
bewogen karakter kunnen hebben, door de
aanwezigheid der N.S.B.-leden, die tegen het
gebodene wel het een en ander in het midden
zullen brengen.
De „derde Dinsdag" nadert met rasschen
tred! Dit jaar is hij weer eens de vroegst-
mogelijke, aangezien de eerste Dinsdag dezer
maand, mede de eerste Septemberdag is
Wat zal de Troonrede brengen? Wat kó.n zij
ten slotte nog aankondigen? Met wat meer
spanning wordt uitgezien naar de Millioenen-
nota. De belastingopbrengst gedurende het
reeds verloopen deel des jaars is in verschil
lend opzicht leelijk tegengevallen, en dat moet
natuurlijk op de een of andere wijze worden
goedgemaakt. Hoe zal mr. Oud nieuwe „ga
ten" in het budget weten te dichten? Zijn er
nog nieuwe belasting-objecten? De reisbelas-
ting ook reeds op de begrooting van '36
geprojecteerd! bleef achterwege, wat ook
weer een paar millioentjes scheelt! Dit par
lementaire „slotjaar" belooft voor minister
Oud alles behalve een „pleizierig uiteinde" te
worden! Welhaast vier jaar lang worstelt hij
nu al met begrootingstekorten van je welste,.
al kwam er langzaam eenige verbetering.
Maar ditmaal?
Zooals reeds gezegd: Éénmaal in de zés
jaar worden wij op z'n vroegst over al deze
dingen nader ingelicht. Straks, op 15 dezer,
des avonds te half negen, nadat des middags
de Ridderzaal-plechtigheid plaats had, krijgen
de in of vóór het gebouw der Algemeene
Handelsdrukkerij wachtende persmenschen de
voor openbare verkoop vrijgegeven millioenen-
nota in handen, om haar ijlings te verknip
pen in voor krantenlezers bruikbaren vorm...
Doch intusschen heeft althans, zoo ging
het in de laatste jaren de radio reeds op
dienzelfden avond de voornaamste bijzonder
heden uit het Staatsstuk rondverteld, zoodat
de ochtendbladen voor de meesten „oud
nieuws" komen brengen. Moge minister Oud
kans hebben gezien „het ergste" te verhoe
den! Wat daartoe behoort? Een antwoord óp
die vraag geef ik hier liever niet
Er bestaat nog steeds geenerlei zekerheid,
of het in de "bedoeling der Regeering ligt, in
het komende jaar vervroegde verkiezingen te
bewerkstelligen. Dit zou alleen mogelijk zijn,
als de Staten-Generaal, en in 't bijzonder de
Tweede Kamer, straks eens extra vlug zou
den willen opschieten, mede met het oog op
de aanhangig gemaakte Grondwetsherziening.
Men heeft het vermoeden geopperd, dat het
begrootingswerk ditmaal weinig tijd zou be
hoeven te vorderen. Misschien ziet men af
van algemeene beschouwingen? Doch bij de
begrooUngsafdeelingen komen in elk geval tal
van vraagstukken, vooral ook grieven, naar
voren. Men denke maar eens aan de voor
stellen inzake de Indische defensie! Over deze
materie wordt vanzelfsprekend breedvoerig
gepraat. De gansche Indische pers bUjft diep
teleurgesteld over het gebodene, men had veel
meer verwacht, op z'n minst uitvoering van
het gansche vlootplan-Deckers.
De komende najaars- en wintercampagne
op het Binnenhof belooft zeer druk en zeer
woelig te worden. Misschien valt er in den
loop van de debatten al iets op te merken
omtrent den loop van zaken na de verkiezin
gen? Nadat de rechtsche coalitie uiteen viel,
zijn bij de verkiezingen geen partijen, welke
gezamenlijk ter stembus tij gen, meer voorge
komen. Zou zich ditmaal bjj de verkiezingen
iets dergelijks weer gaan voordoen? De
„Volksfront -gedachte leeft ook in ons land,
maar de S.D.A.P. heeft reeds herhaaldelijk
doen blijken, dat zij een dergelijke concen
tratie niet wil. De Communisten blijven als
nog hopen op een samengaan, maar zal die
onbeantwoorde vrijage nog lang voortgang
vinden? De debatten, straks in ons Lagerhuis,
zullen ons daaromtrent wel nader licht ver
schaffen.
De gelegenheid, mij thans voorloopig voor
het laatst geboden, de Binnenhofferij
buiten het eigenlijke Kamerwerk in ver
schillend licht te bezien, wilde ik aangrijpen
om, vooral in verband met de a.s. verkiezin
gen, even nader in te gaan op enkele vraag
stukken en historische feiten, waaromtrent
de groote masse vaak een vaag of onjuist
beeld bezit.
Ondanks de vrij ruime politieke scholing,
welke ons volk in den loop der eeuwen heeft
genoten, zou 't velen onmogelijk zijn, in een
eenvoudig opstel duidelijk te maken, door wie
of wien wij in feite worden geregeerd, wat
precies de taak der Volksvertegenwoordiging
is, welke rol de partijen daarin spelen, hoe
een Kabinet tot stand komt, en hoe de ver
houding van ministers tot Kroon is. Wie in
het practische leven staat, houdt zijn kennis
omtrent al deze zaken gemeenlijk niet bij, en
aldus breekt het moment aan, dat hij slechts
een vaag, onduidelijk, vaak verwrongen beeld
van het staatkundig bestel bezit. En
weinigen zullen willen betwisten, dat onder
deze categorie soms de... felste critici op die
structuur gevonden worden.
Nu is het een feit, dat staatsrechtgeleerden
vele boeken vol kunnen schrijven over onder-
Werpen, als daareven genoemd. Om de positie
van het Koningschap te kunnen begrijpen en
tevens inzicht te verkrijgen in wat zich daar
omheen beweegt, moet men teruggaan tot het
verre verleden.
Onze huidige Grondwet zegt in art 53: „De
koning is onschendbaar, de ministers zijn
verantwoordelijk" en daarin bespeurt men de
invloed van het Engelsche stelsel. In strijd
met deze constructie lijkt art 77, dat spreekt
van „naar welgevallen" ontslaan, door den
koning, van de hoofden der ministeriëele
departementen. Maar de practijk is, dat zoo
wel de benoeming en het ontslag van ministers
mede bekrachtigd wordt door de voorgangers.
Er bestaat dus ook ten deze ministeriëele
1 verantwoordelijkheid!
Maar formeel is het de Koning, die regeert,
Zonder zijn handteekening kan niets tot stand
komen. Volgens de Grondwet berust de uit
voerende macht geheel bij den Koning, terwijl
hij de wetgevende met de Staten-Generaal
deelt (art. 110).
De genoemde koninklijke onschendbaarheid
nu is niet onverbrekelijk aan het parlemen
taire stelsel verbonden.
Men zou evenzeer verantwoordelijke
ministers kunnen hebben in een land, waar
geen georganiseerde volksvertegenwoordiging
bestond. Doch op die wijze zou de verant
woordelijkheid practisch weinig waarde heb
ben, want als er geen controleerend orgaan
bestaat, dat met kennis van zaken toezicht
houdt, en dat in vrijheid oordeelen kan, wie
durft dan de stoute schoenen tot het oefenen
van openbare critiek aantrekken?
Een feit is intusschen, dat de koninklijke
onschendbaarheid de positie van het koning
schap in 't algemeen heeft versterkt, in plaats
van verzwakt, gelijk men geneigd is te ver
onderstellen. Absolute monarchen of poten
taten, die sterke persoonlijke macht bezaten,
hebben de juistheid daarvan aan den lijve
ondervonden, (men denke aan Duitschland,
Rusland, Spanje).
Aangenomen mag worden, dat ten huidigen
dage ongeveer niemand den absoluten erfe-
lijken monarch terug verlangt. Aanhangers
van een zeker absolutisme voelen alleen wèl
voor een machtigen minister, die niet afhan
kelijk is van een willicht spoedig verdwenen
meerderheid, doch die aan den koning verant
woordelijk blijft.
En nu komen we op het terrein van het
parlementarisme, dat ten nauwste met het
partijwezen samenhangt. Of liever gezegd:
dat zich in die richting heeft ontwikkeld.
Want het is evenmin een wet van Meden
en Perzen, dat een Parlement uit partijen be
staat! Het zou evengoed uit personen kunnen
worden gevormd.
Hoe is het orgaan toch ontstaan en ge
groeid?
Wil een koning weten, wat goed voor zijn
volk is, dan moet hij het dikwijls kunnen
raadplegen. Heel vroeger was een persoonlijk
contact tusschen vorst en onderdanen wel
mogelijk, doch op den duur, toen de „stam
men" tot groote massa's uitgroeiden, kon dat
niet meer in voldoende mate en moesten de
onderdanen wel vertegenwoordigers zenden,
die hun belangen bepleitten.
Vóór het door ons afzweren van Philips van
Spanje (in 1581) waren er de „Staten", die
de belangen bij den koning behartigden. Na
dien traden de Staten zelf als souvereinen op,
maar bij het herstel onzer onafhankelijkheid,
in 1813, met het Napoleontische avontuur
achter den rug! kozen de Nederlanders
nu in vrijheid! een koning.
Die koning (Willem I) aanvaardde die op
dracht alleen (zooals hij het in zijn proclama
tie uitdrukte) „onder waarborg eener wijze
constitutie".
Een „Grondwet" werd geboren.
Er wordt gezegd, dat de koning te onzent
zijn macht en positie aan de Grondwet ont
leent. Maar het feit, dat hij in 1813 de door
het vertrek van Napoleon opengevallen regee
ring innam zonder vooruit aan het volk con
crete beloften te hebben gedaan, stempelt
volgens anderen de later bekrachtigde Grond
wet tot een vrije daad des konings, die dus
vrijwillig zijn macht deed inperken. Zijn
positie als koning ook in de latere jaren
ontleent hij zoodoende aan een andere bron
dan genoemde constitutie.
Over deze zaak wordt nog heden ten dage
getwist!
De zelfstandig beloofde Grondwet schiep
een volksvertegenwoordiging, die aanvanke
lijk weinig in de melk te brokkelen had, doch
na 1848 uitgroeide tot een lichaam, dat de
rechten van den koning ten bate van het Par
lement sterk inkortte.
Maar de zoozeer toegenomen volksinvloed
schiep nieuwe behoeften. In het begin was die
controle op de daden van den koning en zijn
raadgevers niet zoo moeilijk; men had zich
niet met veel te bemoeien. Doch toen dat
anders werd en de eerste levensbelangen des
volks in het geding kwamen, trad langzamer
hand het verschil van inzicht tusschen de
diverse burgers aan het licht. De een denkt
nu eenmaal anders dan de ander! Godsdien
stige, economische, sociale en andere vraag
stukken deden opgeld; vooral bleken principes
noodig om den strijd voor allerlei levensbelan
gen te kunnen voeren. En zachtjes aan vorm
den zich in de Kamer groepen van eensge-
zinden. Men kreeg „conservatieven", behou-
densgezinde elementen, die destijds tegen de
„liberalen", de vooruitstrevenden dier dagen,
te velde trokken. Later voelden de prote-
stantsch-Christelijke groepen zich niet meer
thuis in de toen bestaande partijen en zij
vormden een eigen kring: de Anti-Revolutioi^
naire Partij.
En veel later scheidden de Katholieke
zich af van de Liberalen, waar zij jarenlan
„onderdak" hadden gevonden en kwamen tc
het stichten van de R.K. Staatspartij. Oir
streeks dien tijd ontstond het socialisme
Domela Nieuwenhuis verscheen. Dat was <j
„voorlooper" der S.D.A.P.
En naarmate de jaren vorderden zette hr
proces zich voort. Uit de Liberale part
traden o.a. de Vrijz. Democraten; de Chi
Historischen vormden als het ware een apart
A.R.-groep en de S.D.A.P. moest zien, dat d
z.g. „Tribune-mannen" een eigen, ten slott.
Communistische partij gingen stichten...
Hoe werd intusschen de verhouding tussche
Kroon en Volksvertegenwoordiging? Gee:.
wet of voorschrift vordert van den Koning
dat hij zijn ministers uit de partijen in he.
Parlement neemt en evenmin is er een wets
artikel, dat hem noopt, een raadsman te ont
slaan, als de Kamers zich tegen hem hebber,
verklaard. Een en ander behoort echter tot dc
politieke noodzakelijkheden.
Er wordt wel gezegd, dat de „partijen" he'
hooge landsbelang niet kunnen behartigen om
hun aparte visie op het leven. Groen var.
Prinsterer, een der eerste „partijmannen" ter.
onzent en oprichter der A.R.-partij, schree.
eens:
„Waarschuw met kracht en ernst tegen he'.
ontaarden der partijen en partijschappen
maar neem al wat een staatsvorm bezielt er.
veredelt niet weg. Waar geen verscheidenheid
van inzicht zich openbaart, daar ontbreekt he
aan overtuiging of aan veerkracht, aan begin
sel of aan karakter".
Er bestaat een boek van mr. dr. L. W. R.
van Deventer: „Het nationale Kabinet", waar
in de schrijver uit de vorming van ministerier.
als die van wijlen Cort van der Linden en van
dr. Colijn het laatst een toegroeien van dc
tegenstellingen tusschen de politieke partijei
meent te moeten zien en waarvan hij in dc
toekomst een „harmonisch-organische demo
cratie" verwacht.
Het kan zijn, dat het dien kant uitgaat,
maar wie van de twee groote richtingen za:
de meeste concessies willen doen?
Zoo lang er in het land geen beduidende
meerderheid is, die er de voorkeur aan geeft,
andere overtuigingen te onderdrukken ter
wille van het eigen ideaal de eenvorming in
het politieke en staatkundige leven te for-
ceeren, blijft het volk „verdeeld" in partijen,
welke de diverse geestesrichtingen vertegen
woordigen.
En dan is er de „Koning" als staande boven
de partijen, symboliseerend de eenheid der
natie met als voornaamste practische taak het
temperen der tegenstellingen en het op gang
houden der regeerings-machine.
Parlementariër.
ZONDAG 6 SEPTEMBER.
Hilversum I. 1875 m.
8.55 VARA, 12.00 AVRO, 5.00 VARA, 6.00
VPRO, 8.00 AVRO.
8.55 Gramofoonplaten.
9.00 Postduivenber., tulnbouwpraatje.
9.30 Postduivenber., gramofoonplaten.
10.30 Postduivenber.
10.31 Twee eeuwen Engelsche kunst.
10.50 Cello en harp.
11.15 „Van Staat en maatschappen", causerie.
11.30 „Orvïtropia".
12.00 Omroeporkest.
12.45 Gramofoonplaten.
1.00 Kovacs Lajos' orkest.
1.30 Causerie over Aziatische kunst.
I.50 Gramofoonplaten.
2.00 Boekbespreking.
2.30 Reportage muziekconcours te Rotterdam.
3.00 Residentie-Orkest en solisten.
4.30 Gramofoonplaten. (Om 4.45 Sportnieuws
ANP).
5.05 VARA-Orkest.
5.30 Sportpraatje.
6.00 Boekbespreking.
6.30 Gramofoonplaten.
6.45 Ned. Herv. Kerkdienst.
.8.00 Berichten ANP. Mededeelingen,
8.15 Residentie-orkest en soliste.
9.15 Radio-journaal.
9.30 Omroeporkest, Kovacs Lajos' Orkest en
solisten.
II.00 Berichten ANP.
11.1012.00 Dansmuziek.
Hilversum H, 301 m.
8.30 KRO, 9.30 NCRV, 12.15 KRO, 5.00
NCRV, 7.45 KRO.
8.30 Morgenwijding.
9.30 Gewijde muziek (gr.pl.).
9.50 Ned. Herv. Kerkdienst. Hierna Orgelspel.
12.15 KRO-Orkest (Om 1.00 Boekbespreking,
om 2.00 gramofoonplaten),
3.00 Gramofoonplaten.
3.30 KRO-Melodisten.
4.00 Ziekenlof.
5.00 Geref. Kerkdienst. Hierna gewijde mu
ziek door koren en solist.
7.45 Sportnieuws.
7.50 Religieuze causerie.
8.10 Berichten ANP. Mededeelingen.
8.20 De KRO-Melodisten m.m.v. zang.
9.00 Gramoioonplaten.
9.20 KRO-Symphonie-orkest (Om 9.50 Gra
mofoonplaten).
10.30 Berichten ANP.
10.35 Gramofoonplaten.
10.40 Epiloog.
11.0011.30 Esperanto-lezing.
MAANDAG 7 SEPTEMBER.
Hilversum I. 1875 m.
Algemeen Programma, verzorgd door de
AVRO.
8.00 Gramofoonplaten.
9.00 Jetty Cantor's Ensemble.
10.00 Morgenwijding. Gramofoonplaten.
10.30 Jetty Cantor's Ensemble.
11.00 Gramofoonplaten.
12.00 Cantabilé-orkest en orgel.
2.00 Voordracht.
2.20 Residentie-kwartet, gramofoonplaten en
voordracht.
4.00 Piano-recital.
4.30 Muzikale causerie.
5.30 Kovacs Lajos en orgelspel.
7.00 Dansmuziek.
7.45 Causerie over de 35ste Jaarbeurs.
8.00 Berichten ANP.
8.10 Gramofoonplaten.
9.00 Omroeporkest, soliste en koor.
11.00 Berichten ANP.
11.10—12.00 Gramofoonplaten.
Hilversum H, 301 ,m.
NCRV-uitzending.
8.00 Schriftlezing.
8.159.30 Gramofoonplaten.
10.30 Morgendienst.
11.00 Chr. lectuur,
11.30 Chr. Friesch halfuurtje.
12.15 Gramofoonplaten.
12.30 Stichtsch Salon-orkest.
2.00 Voor de scholen.
2.35 Gramofoonplaten.
2.45 Wenken voor de keuken.
3.153.45 Gramofoonplaten.
4.00 Bijbellezing.
5.00 Cello en piano.
6.00 The Regent Hall Band.
6.3* Gramofoonplaten.
7.00 Berichten. Sportuitslagen.
7.15 „Calvinistisch Studentenleven aan Open
bare Universiteiten".
7.45 Reportage.
8.00 Berichten.
8.15 Gramofoonplaten.
8.50 „Het Koninkrijk Gods en het Staats
leven".
9.20 Chr. Dameskoor en orgel. (Om 10.05 Be
richten ANP).
10.4511.30 Gramofoonplaten. Schriftlezing.
DINSDAG 8 SEPTEMBER.
Hilversum I. 1875 m.
AVRO-uitzending.
8.00 Gramofoonplaten.
10.00 Morgenwijding. Gramofoonplaten.
10.30 Winia Farberow's orkest.
11.00 Huish. wenken.
11.30 Vervolg concert.
12.30 Gramofoonplaten.
I.00 Omroeporkest.
2.00 Gramofoonplaten.
2.15 Omroeporkest.
3.15 Voordracht.
3.45 Lyra-Trio.
4.30 Radiokinderkoorzang.
5.05 Kinderhalfuur.
5.35 De Palladians.
6.35 Gramofoonplaten.
7.00 Dansmuziek.
7.40 Zang en piano.
8.00 Berichten ANP. Mededeelingen.
8.10 Gevar. programma m.m.v. Kovacs La
jos' orkest, en solisten.
10.30 Dansmuziek.
II.00 Berichten ANP.
11.1012.00 Gramofoonplaten.
Hilversum H, 301 m.
KRO-uitzending.
8.009.15 en 10.00 Gramofoonplaten.
11.3012.00 Godsd, halfuur.
12.15 Gramofoonplaten en KRO-Orkest.
2.00 Vrouwenuur.
3.00 Voordracht.
3.20 Gramofoonplaten.
4.00 Zang en piano (Om 4.15 GramofoonplJ,
4.45 Gramofoonplaten.
5.45 Gelukwenschen.
6.00 KRO-Melodisten. (Om 6.30 Gramof.pl.)
7.15 Causerie: Vroeger... en nu?
7.35 Sportpraatje.
8.00 Berichten ANP. Mededeelingen.
8.10 KRO-Orkest, m.m.v. soliste.
9.00 Causerie over de R.K. Padvinders.
9.20 Vervolg concert.
9.50 Gramofoonplaten.
10.00 KRO-Boys.
10.30 Berichten ANP.
10.35 De KRO-Troubadours.
11.3512.00 Gramofoonplaten.
