Het nieuwe gevechtsvliegtuig
van Fokker
Na den storm
Levensonderhoud bijna
niet gestegen
Mobilisatie-slachtoffers»
Een type dat zijn tijd
vooruit is
ZONDAG 15 NOVEMBER.
MAANDAG 16 NOVEMBER.
BIJZONDERHEDEN OVER
DE IN HET GEHEIM GEMAAK
TE „G. 1", WELKE THANS
GEöXPOSEERD WORDT OP
DE INTERNATIONALE LUCHT
VAARTTENTOONSTELLING
TE PARIJS
Een type dat zijn tijd vooruit is.
Op de 15e internationale luchtvaartten
toonstelling, welke van 13 tot en met 29
November a.s. te Parijs plaats vindt, wordt
door de N.V. Nederlandsche vliegtuigenfa-
briek een tweemotorig militair toestel van
geheel nieuw type geëxposeerd.
Dit gevechtsvliegtuig, de Fokker „G. 1",
werd in een afgesloten ruimte van de fa
briek in den recordtijd van 5 maanden ge
bouwd.
Bij het op eigen initiatief en in het ge
heim gemaakte ontwerp werd rekening ge
houden met de laatste militaire eischen,
zoowel voor wat betreft prestaties als be
wapening, terwijl ongeveer de volgende ge
dachtegang daarbij werd gevolgd.
Ook wie aan het vliegtuig in het alge
meen als oorlogswapen niet ten volle de
door generaal Douhet de daaraan gehechte
waarde toekent, zal toch toegeven, dat se
dert den grooten oorlog (waarin het lucht-
wapen nog slechts als hulpmiddel werd be
schouwd) de luchtmacht op een lijn moet
worden gesteld met leger en vloot!
Als vornaamste wapen van de moderne
luchtmacht moet het bombardementsvlieg
tuig worden gezien, dat niet alleen zijn
aanvallen tegen de vijandelijke strijdkrach
ten richt, maar ok tegen strategische pun
ten in het achterland.
De materieele en vooral de moreele ge
volgen hiervan zijn zeer groot en het alles
overheerschende doel van het verdedigende
deel van een luchtmacht zal dan ook zijn,
het zoovepl mogelijk verhinderen, althans
beperken van de werkzaamheden van de
vijandelijke bommenwerpers. Het hiervoor
tot dusverre algemeen bestemde vliegtuig
type, de eenzitterjager, wordt echter in dit
opzicht voor een steeds zwaardere taak ge
steld wegens den enormen vooruitgang,
welke zich in hoofdzaak wat betreft snel
heid, actieradius en defensieve bewapening
der bommenwerpers in de laatste jaren
jfeeeft afgeteckend.
Weliswaar is de ontwikkeling der
jachtvliegtuigen in dezen tijd even
eens zeer groot geweest, doch bij
het streven om de bewapening vol
doende krachtig te maken, (ter
compensatie van het betrekkelijk ge
ring snelheidsoverschot tén opzich
te van den bommenwerper) stuit
men op moeilijkheden, welke ver
band houden met de inbouwmoge-
lijkheden met dö omstandigheid,
dat een jager met zwaardere bewa
pening, aan actieradius en vliegduur
inboet.
Daarom wordt steeds veelvuldiger
de vraag opgeworpen of het alsnog
mogelijk moet worden geacht een
aanval van bommenwerpers met suc
ces met jachtvliegtuigen af te we
ren.
Een antwoord op deze vraag geeft Fokker
met zijn gevechtsvliegtuig, de G 1. Bij het
ontwerpen van dit nieuwe type is uitgegaan
van de gedachte, dat het alle voordeelen
van den eenzitter-jager moest hebben, doch
•dat deze dienden te worden gecombineerd
■met eigenschappen, welke laatstgenoemde
vliegtuigen uit den aard der zaak niet kun
nen bezitten.
Dat de fabriek daarin geslaagd is, 911?"6
blijken uit de onderstaande beschrijving
van het toestel en de daarop volgende op
somming van de toepassingsmogelijkheden.
Beschrijving van het vliegtuig.
Het toestel is een twee-persoons, twee-
motorige middendekker, met intrekbaar
landingsgestel. De beide in den houten
vleugel ingebouwde gondels van de lucnt-
gekoelde liispano-Suiza motoren gaan over
in een staartstuk.
Het vliegtuig heeft dus twee staarten
welke onderling verbonden zijn door net
horizontaal staliilovlak. Door deze construc
tie krijgt de schutter, die achter in den
zeer korten romp is gezeten, een uitzonder
lijk groot schootsveld naar achteren, boven,
onder en opzij voor het machinegeweer, dat
in een draaibaren glazen koepel is gemon-
teerd.
De'bestuurder heeft een voor een facht-
vlieger ongekend goed zicht, doordat nj
niet achter een motor is gezeten. In een
rompneus heeft hij tot zijn beschikking:
kanonnen van 23 mm. en 2 mitrailieu.
van 7,9 m.m. Verder bevindt zich in den
romp een door kleppen afgesloten ruimte
voor bommen. i
De horizontale snelheid van het toestel
bedraagt meer dan 450 K.M. per uur, ter J
de vlieger in den verticalen duik uit sterkte
overwegingen niet aan snelheidsbegrenzi g
is gebonden. „„vnoi
De bediening dpr bewapening is g
Pneumatisch-hydraulisch, terwij naar ve
kiezing met de kanonnen, met de maclun
geweren of met alle vier tegelijk kan wor
den geschoten,
Rompneus. motorbekappingen en g
deelte van hel toestel .achter den vleugel
staarten, stabilo en kiolvlakkcn) zijn g
heel van metaal vervaardigd.
Verbruiksmogelijkheden.
Door de groote snelheid, wendbaarheid,
vuurkracht en groote actieradius
(1350 K.M. zonder overbelasting) is het toe
stel in de eerste plaats een „Super" jager,
welke boven jachtvliegtuigen van het nor
male type nog het voordeel heeft naar ach
teren te kunnen schieten.
Het toestel leent zich ook als bescher
mingsvliegtuig en om ingezet te worden
tegen gronddoelen.
Door de groote actieradius en doordat
m de waarnemersruimte een radio-installa-
tie, een bommenrichtkijker en een photo-
tocstel zijn aangebracht, is de G 1 een uit
stekende strategische verkenner en lichte
bommenwerper voor gelegenheidsdoelen.
In dat geval kunnen de kanonnen eventu
eel worden uitgebouwd en is de actieradius
1600 K.M. of UOO K.M. met een bommenlast
van 300 K.G. (eveneens zonder overbelas
ting).
Doordat bestuurders- en waarnemersruim
ten geheel gesloten zijn uitgevoerd, is het
comfort van de bemanning verhoogd, het
geen de uitvoering van de opdracht ten
goede komt, vooral in de koude en bij
vluchten van langeren duur.
Als secundair voordeel van de twee mo
toren moet tenslotte worden gewezen op
de mogelijkheid van naar huis terugkeeren
op één motor, wanneer de andere zijn werk
heeft gestaakt.
Moge dit voor een verkeersvliegtuig van
overgroot belang zijn, voor het militaire
vliegtuig geldt dit evenzeer, immers de kans
op uitvallen van een motor (n.1. door tref
fers) is grooter en een noodlanding betee-
kent veelal een daling op vijandelijk gebied.
Concludeerend mag worden gezegd, dat
Fokker met dit toestel, dat in Frankrijk
den naam „le Facheuur heeft gekregen,
aan zijn reeks militaire vliegtuigen wederom
een nieuw type, dat zijn tijd vooruit is,
heeft toegevoegd.
Bij de publicatie van het index-cijfer der
kosten van het levensonderhoud over Sep
tember jl; heeft 't Bureau van statistiek der
Gemeente Amsterdam er op gewezen, dat dit
cijfer nog geenerlei invloed van de depreci
atie van den gulden kon hebben ondergaan,
aangezien het gebaseerd was op het gemid
delde prijsniveau gedurende die maand en de
gevolgen van de waardevermindering van
den gulden zich niet anders dan geleidelijk
konden doen gevoelen. Tevens gaf het zijn
voornemen te kennen om in verband met de
tijdsomstandigheden het indexcijfer voortaan
maandelijks in plaats van driemaandelijks
te berekenen (alleen het indexcijfer voor ar
beidersgezinnen; dat voor meergegoeden
zal, als steeds, per drie maanden worden
berekend), ten einde de werking der deva
luatie op het algemeen prijzenpeil aldus be
ter op den voet te kunnen volgen.
De berekening van October is thans ge
reed gekomen.
Het indexcijfer der kosten van het levens
onderhoud voor arbeidersgezinnen is sedert
September gestegen met 1.1 procent (133.5 te
gen 132.0 op de basis van de prijzen voor den
oorlog 100).
Deze stijging is vooralsnog zeer gering. Dit
komt, doordat bij een aantal rubrieken
(brood, suiker, melk, huishuur, gas.'electri-
citeit, contributie, fondsgelden, ontspanning),
welke gezamenlijk een belangrijk gedeelte
van het gezinsbudget uitmaken, geen toe
neming te constateeren valt en de toene
ming bij de rubrieken welke wel een stijging
vertoonen, hierdoor in belangrijke mate
wordt verzwakt. Tot deze laatste behooren:
grutterswaren (hoogere prijzen van den
nieuwen oogst van booneri en erwten), krui
deniers waren, (onder den invloed der duur
dere prijzen van thee), kaas, eieren, visch,
aardappelen, groenten, fruit, schoeisel, brand
stof, (onder den invloed van de duurdere
winterprijzen van huisbrand en van een
prijs verhooging van petroleum), huisraad en
meubilair.
Op te merken valt, voor zoover verschillen
de van laatstgenoemde uitgaafposten aan
gaat, met name grutterswaren, kaas, eieren,
visch, aardappelen, groenten, fruit, dat de
prijsverhooging onafhankelijk is van de de-
depreciatie van den gulden. Bij enkele der
artikelen, zooals b.v. grutterswaren, eieren,
huisbrand zijn seizoensinvloeden aan het
werk, zooals als zeker mag worden aange
nomen, dat ook zonder den maatregel van
26 September de prijzen zouden zijn gestegen.
Wordt deze factor uit de berekenin
gen geëlimineerd, door aan te ne
men dat de prijzen van de desbetref
fende artikelen sedert September on
gewijzigd zijn gebleven, dan wordt
bovengenoemde stijging van het in
dexcijfer teruggebracht van 1.1 pro
cent tot iets minder dan een half
procent (0.4 procent).
De belangrijkste stijging vertoonen tot dus
ver schoeisel, huisraad en meubilair, hoewel
ook zijn beneden het depresiatie-percentage
van den gulden blijft, zulks als gevolg van
nog aanwezige voorraden.
Met belangstelling ziet het ureau de ver-
dereontwikkeling, zooals zij in het Novem-
ber-indexcijfer tot uitdrukking zal komen, te
gemoet.
CAFE TE LEEUWARDEN AFGEBRAND.
Gisteravond is het café „Deinumer halte"
eigendom van den heer K. de Vries, door tot
nog toe onbekende oorzaak uitgebrand. Ook
het boven het café gelegen woonhuis viel
de vlammen ten prooi.
De bewoners waren bij het uitbreken van
den brand niet thuis.
De aanzienlijke schade wordt door verze
kering gedekt,
De stormwind, gierde langs de kust..
Nu is het stil,
Het woeste water kwam tot rust,
Waar is zijn wil
De zon strooit zilver langs de zee,
Met mild gebaar,
En verre scheepjes deinen mee,
Zoo hier en daar.
Nu varen weer de loggers uit,
Met blijden groet,
De visschers hopen weer op buit,
Met nieuwen moed.'
En velen wuiven aan den kant,
Naar d' oude wijs,
Of drukken een vereelte hand:
Behouden reis!
De zee, die neemt, de zee, die geeft
Trekt telkens weer!
Wat ook de storm genomen heeft,
Steeds gaan ze weer!
Steeds dobbert weer hun kleine schuit,
Langs 't wijde nat,
En teekent door d' oneindigheid
Hun levenspad!
De visschers trekken weer naar zee,
De arbeid wacht,
En veel gebeden varen mee
In donk'ren nacht!
In 'n enkel huisje, teer en klein,
Klinkt geen geluidt.
Daar sloot men stil het straatgordijn.
Na strom kwam weer de zonneschijn.
Maar hij, die kloek en sterk wou zijn...
Vaart niet meer uit!!
November 1936.
KROES
(Nadruk verboden)
KLOMPENFABRIEK TE BEST
AFGEBRAND
In de vorigen nacht om twee uur is
brand uitgebroken in de groote klompenfa-
briek van de Gebroeders van der Veden, ge
legen aan den Oirschotsenweg alhier.
De brand, welke vermoedelijk is ontstaan
in het Oostelijk gedeelte van de fabriek ge
legen schuurlokaal, breidde zich met groo
te snelheid uit. In eèii minimum van tijd
stond de fabriek geheel in lichter laaie. De
vlammen sloegen huizeip hoog op en over
dekten den geheelen weg. De brandweer van
Best, die spoedig ter plaatse was, stond
machteloos tegenover de vuurzee en had
groote moeite, het tegenover de fabriek ge
legen woonhuis van een der eigenaren te
behouden.
Het geheele fabrieksgebouw, ter waarde
van 26.000 gulden, alle machinerieën, een
waarde vertegenwoordigende van f 35.000
en 35.000 klompen werden door het vuur
vernield. De fabriek was een der grootste
klompenfabrieken van het land en pro
duceerde 3200 paar klompen per week.
De fabriek en machinerieën waren verze
kerd. De firma was echter niet tegen be
drijfsschade verzekerd.
De Ilooge Raad wees gisteren arrest in de
bekende procedure van P. de Boer, voorzit
ter van den Bond van Mobilisatie-Invaliden,
tegen den Staat. De eischer stelde, dat hij
op' 15 Februari 1915 gezond als milicien ln
dienst is getreden en den dienst on 16 De
cember als invalide heeft verlaten en dat
de ziekte en invaliditeit zijn verkregen in en
door den militairen dienst met name
door herhaaldelijk slechte ligging, door het
moeten verrichten van diensten waartoe
hij lichamelijk ongeschikt was, door on
juist optreden van den geneeskundigen
dienst en doordat hij wederrechtelijk in
dienst is gehouden, nadat hij reeds onge
schikt was bevonden.
Mitsdien werd gevorderd dat de Staat zal
worden veroordeeld tot vergoeding van alle
door den betrokkene geleden schade.
De Haagsche rechtbank heeft in eerste
instantie de Boer niet ontvankelijk ver
klaard, op grond van verjaring. Het Hof te
's Gravenhage sprak ook de niet-ontvanke-
lijk-verklaring uit, doch op andere gron
den, namelijk dat de beoordeeling van het
al of niet te kort schieten van den Staat
in een functie die aan het maatschappelijk
verkeer vreemd is, aan het oordeel van den
rechter is onttrokken.
Naar men zich herinnert, heeft de Pro
cureur-Generaal bij den Hoogen Raad, Mr.
Besier, eveneens tot niet-ontvankelijkverkla-
ring van de vordering moeten concludeeren,
naar hij zeide tot zijn leedwezen, daar hij
moest toegeven, dat «jleze slotsom niet be
vredigend is.
De Hooge Raad heeft thans overwogen,
dat de Staat tegenover de Boer zóó slecht
heeft kunnen handelen krachtens de macht,
die de Staat over hem uitoefende op grond
van het militaire dienstverband, waarin de
Boer zich tegenover den Staat bevond, dat
de staat deze macht heeft uit te oefenen in
het belang van de landsverdediging en de
aard van de taak der overheid op dit ge
bied noodzakelijk een ruimte mate van vrij
heid vereischt om te harer beoordeeling te
handelen als de omstandigheden gebieden,
welke omstandigheden destijds van dien
aard waren, dat uit hoofde van oorlogsge
vaar het leger gemobiliseerd was.
Voor zoover die vrijheid reikt
zegt de Hooge Raad komt den
burgerlijken rechter geen oordeel
toe. Niet de vraag is of de mili
taire overheid op de juiste wijze re-
HILVERSUM U.
Ochtend.
Middag.
Avond.
HILVERSUM I.
Ochtend.
Middag.
Avond.
Nieuwsberichten A.N.P.
8.00
11.00
Orkest Concerten
KRO-orkest
12.15
Granofoonmuziek
9.20
5.30
Symphonie-orkest
3.00
11.30
KRO
Lichte Muze
Kon. Mil. Kapel KRO
8.20
Jetty Cantor AVRO
12.10
Kon. Mil. Kapel KRO
9.05
Jetty Cantor AVRO
1.15
Kameroikest KRO
9.30
Dansmuziek
4 20
Nieuwsberichten A.N.P.
8.10
Dansorkest AVRO
10.30
Dansorkest AVRO
11.10
i.
Lezingen
Gramofoonmuziek
9.30
5.00
Van staat en Maat
schappij VARA
9.45
Lezingen
Boekbespreking AVRO
2.00
Boekbespreking KRO
1.00
Orgelbespelingen
Vragenlialfuur KRO
2.00
Orgelconcert AVRO
12.00
11.30
Causerie KRO
2.30
Orgelconcert AVRO
Esperanto lezmg
11.00
Godsdienstige Uitz.
Godsdienst'ge Uitz.
Ned. Herv. kerkdienst
NEV
10.00
Morgenwijding KRO
8.30
Wijdingsdienst VPRO
6.45
Ned. Herv. kerkdienst
Solisten-concerten
NCRV
9.50
Omroeporkest met
Gereformeerde kerkd.
soliste AVRO
2.30
NCRV
5.20
Omroeporkest met
Epiloog KRO
10.40
met solist AVRO
9.20
Sport.
Sport
Voetbalnieuws VARA
9.00
Sportnieuws KRO
4.55
Sportpraatje AVRO
4.40
Sportnieuws KRO
7.45
Sportnieuws ANP
4.55
Sportpraatje VARA
6.00
Diversen
Sportnieuws ANP
6.20
40-jarig best. N.B.C.
Diversen
te New-ïork KRO
2.50
De VPRO zendt uit
Ziekenhalfuur KRO
4.30
naar Ned.-Indië
12.45
Middenstandspraatje
Liedertafel „Amstels-
KRO
7.50
Werkman" AVRO
4.00
Voordracht KRO
8.50
„Gesprekken met
luisteraars" VPRO
5.00
Indië en Holland
VPRO
6.30
Radio-tooneel met
muziek AVRO
8.15
Radio Journaal AVRO
10.00
Zang AVRO
10.15
5 -otcjo «5
"v" -•
- r-
j li ^..iui ipm-rrt'*
'L.
a
bil
•O
a
■o
bc
6
a
HILVERSUM 11
V
cs
HILVERSUM 1
0)
co
X
a
■o
o
5
y
0
u
s
-
o
O
E"
A
Nieuwsberichten A.N.P.
8.00
11.00
Orkest-concerten.
NCRV-orkest
NCRV-orkest
3.15
9.30
Gramofoonmuziek
8.00
10.15
Nieuwsberichten A.N.P.
8.00
Lichte Muze
0.00
Cantabile-orkest
AVRO
Sylvestre-trio AVRO
12.00
2.45
Gramofoonmuziek
8.15
11.3c
12.lt
1.3t
2.35
3.30
10.30
Kovacs Lajos AVRO
5.30
Renova-kwintet AVRO
10.15
Lezingen
Dansmuziek
Vragenuur NCRV
6.30
Dansorkest AVRO
11.10
Vragenuur NCRV
7.15
Lezingen
Orgelbespelingen
Muzikale causerie
NCRV orgelspel
12.30
AVRO
4.30
Inenting tegen de
Godsdienstige Uitz.
pokken AVRO
7.00
Schriftlezing NCRV
8 C(
De inheemsche samen
Morgendienst NCRV
10.1
leving AVRO
7.45
Chr. lectuur NCRV
11.01
s.
Bijbellezing NCRV
4.00
Orgelbespelingen
Orgelspel AVRO
10.00
Solisten-concerten
Zang, cello en piano
Godsdienstige Uitz.
NCRV
5.00
Morgenwijding AVRO
10.00
Voor de jeugd
iolisten-concert
Voor de scholen
Piano-recital AVRO
2.00
NCRV
2.00
Omroeporkest met
solist AVRO
3.30
Diversen
Viool-recital AVRO
7.15
Keukenpraatje NCRV
3.0C
Omroeporkest met
Ouderuurtje NCRV
9.00
solist AVRO
8.10
Diversen
Declamatie AVRO
10.30
Moderne zang-decla
matie AVRO
8.55
j
kening heeft gehouden met het li
chamelijk welzijn der manschappen
en aan dat belang bij de afweging
tegenover andere door haar te be
hartigen belangen voldoende ge
wicht heeft toegekend.
In dezen is slechts dan onrechtmatig den
zin van Art. 1401 B.W. gehandeld, indien
de invaliditeit van De Boer is veroorzaakt
door een gedragslijn te zijnen aanzien, die
redelijkerwijze! niet meer is te beschouwen
als uitvloeisel van afweging door de mili
taire organen van de hun toevertrouwde
belangen, doch die kennelijk slechts wijst
op door de omstandigheden niet te veront
schuldigen misbruik van bevoegdheid. Dan
zouden die organen een onrechtmatigcn in
breuk hebben gemaakt op het recht van de
Boer om niet door toedoen van een ander
lichamelijk letsel te ondergaan en zouden
zij tevens hebben gehandeld in strijd met
den rechtsplicht, die de grondslag vormt
van het voorschrift, neergelegd in art. 308
van het Wetboek van Strafrecht.
De Hooge Raad overweegt tenslotte in zijn
arrest, dat de concrete feiten, die de Boer
aan zijn vordering ten grondslag legt, op
zichzelve beschouwd en dus ontdaan van
niet ter zake afdoende qualificaties, indien
zij al kwamen vast te staan, zonder meer
niet de conclusie zouden rechtvaardigen, dat
de militaire organen zich te zijnen aanzien
hebben schuldig gemaakt aan misbruik van
bevoegdheid.
Op deze gronden heeft de Hooge Raad het
cassatieberoep venvorpen.