Om het bezit
Nederland
Prof* Picard in
ons land
van de
hoofdstad
sluit zich aan
DAGBLAD VOOR DEN HELDER EN HOLLANDS NOORDERKWARTIER 24 NOVEMBER 1936
Matuska toerekenbaar
Buiienlandsch
Overzichi
Spanning tusschen
Duitschland en Rusland
REIST PER WACO-
Luchtvaart
en stratosfeer
64e JAARG. No. 7860
SPANJE
Monetair
verbond
Geen Duitsch belang bij
Sabotage
AUTOBUSDIENSTEN
naar HOORN, EDAM, AfiflSTERDAM
en GEHEEL WEST-FRIESLAND
HELDERSCHE COURANT
UITGAVE. N.V. DRUKKERIJ EN UITGEVERIJ V/H C. DE BOER JR.. KONINGSTRAAT 78. DEN HELDER. TELEFOON 50 EN 412. POSTGIROREKENING 16066
MADRID MOET HUIS VOOR
HUIS WORDEN VEROVERD.
proletarisch vreemdelingenlegioen" en
„zelfmoordsoldaten" strijden met
fanatieken moed.
Madrid. Maandagochtend even' voor
zes uur heeft een vliegtuig van de opstan
delingen zes of zeven hommen op Madrid
geworpen, Een hiervan kwam terecht op
een binnenplaats van het ministerie van oor
log, waar twee auto's In brand vlogen. Door
een andere bom werd een jongetje gedood.
De overige projectielen vielen in het noor
delijk deel der stad. Op «het eerste gezicht
schijnt de schade niet belangrijk en men
hoopt dat het aantal slachtoffers niet zoo
groot Is als bij het bombardement in de
eerste dagen van de vorige week.
De bijzondere correspondent van Reuter
bij de opstandelingen bericht dat de op
standelingen, die strijden om het bezit van
de Universiteitswijk heftigen tegenstand
ontmoeten van het „proletarisch vreemden
legioen" dat aan de zijde der regeering
vecht. Deze.mannen worden gedreven door
de overtuiging dat zij het „wereld-proleta-
riaat" verdedigen tegen het fascisme", en
zij strijden met fanatieken moed.
Gisteren rukten de opstandelingen hier
op, huis voor huis veroverend. Zij moeten
zelfs verdieping voor verdieping overmees
teren. Natuurlijk zijn de verliezen bij deze
wijze van oorlogvoeren zeer groot. De onge
oefende troepen van de regeering lijden
geweldige verliezen, en de opstandelingen
veroverden de universiteit en andere ge
bouwen ten koste van de helft hunner
mannen.
De nieuwe Russische Vickers-tanks, waar
van de regeering een vijftigtal zou bezit
ten, worden nog geregeld gebruikt, doch
blijkbaar niet met het succes, dat men ver
wachtte.
Mededeeling van het groote
hoofdkwartier der opstandelin
gen.
Salamana. Het groote hoofdkwartier
tier opstandelingen deelt in een gisteravond
om elf uur gepubliceerd communiqué o.m.
mede, dat aan het front van Madrid kleine
operaties zijn uitgevoerd ter versterking en
verbetering der stellingen.
Ook volgens Queipo de LIano
was het tamelijk stil.
Sevilla. Generaal Queipo de LIano
beeft per radio medegedeeld, dat de mili
taire activiteit zeer beperkt is geworden.
De luchtbombardementen op Madrid, met
name op het ministerie van oor-log, hebben
schade aangericht en hevige branden ver
oorzaakt.
Hevig kanonvuur in sector van
Zarzalejo. Mededeeling van
regeeringszijde.
Madrid. Een officieel communiqué, dat
Van het ministerie van oorlog is uitgegeven,
vermeldt, dat in den sector van Zarzalejo
hevige vuurgevechten zijn geleverd. Gelijk
tijdige aanvallen werden afgeslagen, waar
bij de vijand groote verliezen leed.
Nieuw regeeringsdecreet in Ca-
talonië. Eventueel zullen
vrouwen kunnen worden gemo
biliseerd.
Barcelona. Volgens een nieuw decreet,
dat voorziet in de opleiding van vrouwen
tot mannenarbeid zullen alle Catalaansche
vrouwen, indien noodig, kunnen worden ge
mobiliseerd.
Volgens van het front in Aragon afkom
stige berichten zouden de regeeringstroepen
m den sector van Vivel del Rio verschei
dene kilometers zijn opgerukt.
Noorsch schip door opstandelin
gen aangehouden.
Gibraltar. De gezagvoerder van het
Aoorsche schip „Lisken" heeft hier rappoit
mtgebracht over het feit, dat hij, onderweg
Van Dundee naar Valencia, op 14 November
aangehouden is door verscheidene klein
oorlogsschepen der opstandelingen, tusschen
Caso Villano en Kaap Finisterra. De opstan-
dehngen dwongen den gezagvoerder koers
zetten naar Vigo. Eerst na zijn heele la-
3 gelost te hebben,— welke bestond uit
P°otaarclappelen, kreeg hij verlof ziJn
°°rt te zetten.
BIJ HET ENGELSCH—AMERI-
KAANSCH—FRANSCH MONE
TAIR ACCOORD.
Volgens een bericht van den regeerings-
persdienst heeft de Nederlandsche regeering
de volgende verklaringen doen afleggen bij
de regeeringen te Parijs, Londen en Was
hington.
„De Nederlandsche regeering draagt ken
nis van de verklaringen, waarbi) de regeerin
gen van Frankrijk, Engeland en de Vereenig-
de Staten van Noord-Amerika haar voorne
mens te kennen hebben gegeven met betrek
king tot haar monetaire beleid en stemt in
met de algemeene beginselen, neergelegd in
haar driezijdige verklaring van 25 Septem
ber 1936".
Aan het bovenstaande kan worden toege
voegd, dat het noodige verricht wordt om te
geraken tot een technische samenwerking
met de monetaire autoriteiten in de ge
noemde landen.
Verklaringen te Washington en
Londen.
Minister Morgenthau heeft gisteravond me
degedeeld, dat Nederland, België en Zwitser
land erin hebben toegestemd tot de Fransch-
Britsch-Amerikaansche monetaire overeen
komst toe te treden. Tevens verklaarde hij,
dat alle zes de landen dezelfde voorrechten
zullen genieten. Of ook andere landen tot
dezen monetaire overeenkomst zullen wor
den toegelaten, zal naar Minister Morgenthau
verder mededeelde, uitsluitend worden uitge
maakt door de drie landen, welke oorspron
kelijk de overeenkomst hebben aangegaan.
Officieele verklaring der Engel-
sche regeering.
In een officieele verklaring aangaande de
samenwerking op monetair gebied wordt
medegedeeld, dat de regeering met genoe
gen heeft kennis genomen van de verkla
ringen der regeeringen van Nederland en
Zwitserland, gedateerd 23 November, waarin
adhaesie wordt betuigd met de in een ver
klaring der drie regeeringen van 25 Septem
ber neergelegde principes.
De Britsche regeering is verder in kennis
gesteld van het feit, dat het Amerikaansche
ministerie van financiën de regelingen tot
technische samenwerking op wisselgebied,
waarnaar in een verklaring van 13 Qctober
wordt verwezen, heeft uitgebreid tot Bel
gië, Nederland en Zwitserland. De regee
ring juicht dezen stap toe, die in overeen
stemming is met de reeds tusschen de Ver-
eenigde Staten en Engeland en de Vereenig-
de Staten en Frankrijk getroffen regeling.
Ook is de uitbreiding dezer regelingen in
overeenstemming met de algemeene basis
van wederzijdsche samenwerking, welke
tusschen de Britsche monetaire autoriteiten
en die van België, Nederland en Zwitserland
bestaat.
De bekende monetaire driehoeksver
klaring heeft twee facetten.
Het eerste bedoelt een kern te scheppen
waaromheen het mogelijk zal zijn een sta
ten groepeering te vormen, waarbinnen de
problemen van handelsbelemmeringen, va
luta-moeilijkheden en transfer kunnen wor
den opgelost.
Als verder verwijderd ideaal kan men
dan nog zien de mogelijkheid van den ze
genbrengenden vrijhandel.
Deze kant van de zaak dient men he
laas! niet te hoog aan te slaan. Zij is,
vooral door de Fransche regeering, sterk
op de voorgrond geplaatst, maar bij criti-
sche beschouwing ontkomt men niet aan
het gevoel, dat dit ideaal aan den Franschen
burger moest worden voorgetooverd om
hem de bittere pil der devaluatie te vergul
den.
Een andere kant van het monetaire ac-
coord is de technische samenwerking.
Deze lijkt ons vooral eerst van grootere
waarde. De samenwerkende staten voegen
immers als het ware hun stabilisatiefondsen
tezamen, waardoor hun valuta's als een
blok weerstand bieden aan de speculatie.
Er is daardoor wel geen geldmacht te
vinden welke de aanval zal durven onder
nemen.
Men begrijpe echter goed dat van een de
finitieve stabilisatie geen sprake is en ook,
dat de gulden nu definitief in een vaste ver
houding aan de dollar of het pond sterling
is vastgekoppeld.
Hoogstens zou men kunnen zeggen, dat
er tusschen de samenwerkende valuta's een
voorloopige vrij stabiele onderlinge verhou
ding is geschapen.
En dit vaste puntje in de kokende en
bruisende zee van internationale economi
sche betrekkingen is op zich zelf reeds een
felicitatie waard.
Hij zal binnenkort terechtgesteld
worden.
Zooals men weet, werd de beruchte Ma
tuska, bekend door zijn aanslagen op in
ternationale treinen, welke o.m. de ontzet
tende ramp bij het viaduct van Bia-Forba-
gy ten gevolge hadden, na zijn straf in
Oostenrijk te hebben uitgezeten, aan Hon
garije uitgeleverd en daar ter dood veroor
deeld.
Het door den verdediger tegen dit vonnis
aangeteekende verzet op grond van het feit
dat Matuska zenuwziek en ontoerekenbaar
zou zijn, is thans door het hof verworpen,
zoodat de uitvoering van het vonnis bin
nenkort verwacht kan worden.
FRANSCH WATERVLIEGTUIG BIJ CAP
SERRAT VERGAAN
De commandant van de luchtmacht te
Tunis deelt mede, dat nabij Cap Serrat een
Fransch watervliegtuig is verongelukt. De
geheele bemanning is om het leven geko
men.
Een proces dat niet bevorderlijk
is voor de verbetering in de ver
houding. Rusland weert zich
tegenover Japan. Japan wa
pent zich.
We hebben in ons overzicht van gisteren
kunnen wijzen op een lichtpunt in de in
ternationale politiek, n.1. op de krachtiger
houding van Engeland ten opzichte van zijn
verplichtingen tegenover het vaste land van
Europa, of liever tegenover de staten waar
mee het zich verbonden heeft, of wil verbin
den. Deze nieuwe houding van Engeland
kan niet anders dan gunstig zijn voor den
vrede van Europa, omdat een goed gewapend
en een ernstig willend Engeland voor al te
brutale landen toch nog een sterke rem is
voor avontuur.
Vandaag zijn er minder optimistische klan
ken voor ons overzicht. Daar is allereerst
het proces te Nowisibirsk, waarvan wij in
ons nummer van gisteren den uitslag heb
ben gemeld en waarin behalve acht Russen,
één Duitscher, de ingenieur Stickling ter
dood veroordeeld werd, wegens het plegen
van sabotage met politieke bedoelingen. Dit
proces zal zeker de verhouding tusschen
Duitschland en Rusland, die den laatsten
tijd toch al zoo slecht was, niet verbeteren.
Er wordt reeds gesproken over een af
breken van de diplomatieke betrekkin
gen tusschen Berlijn en Moskou.
Berlijn toch zal protesteeren tegen de uit
-spraak en pogingen aanwenden om gratie
voor Stickling te verwerven.
De Nw. Rott. Crt. schrijft daarover in haar
nr. van gisterenavond:
De positie van Berlijn is in dezen niet
weinig lastig. Van Duitsche zijde is er toe
zicht uitgeoefend bij het proces. Een Duitsch
ambtenaar heeft de openbare zittingen bij
gewoond. Heeft Stickling, waaraan nauwe
lijks te twijfelen valt, bekend, dan heeft hij
daarmede toegegeven een daad te hebben
begaan, die in Duitschland niet minder
streng gestraft zou worden. Wij zouden niet
veel geven voor het leven van den Russi-
schen communist, die bekennen zou, een aan
slag op de veiligheid van het Duitsche Rijk
te hebben gepleegd, door, met communisti
sche bedoelingen, pogingen tot sabotage te
hebben gedaan in een vitale, Duitsche on
derneming. Op twijfel aan de waarde van
de bekentenis kan Berlijn zijn actie moei
lijk steunen.
Er is nog meer dan deze nieuwe wrijving
tusschen Berlijn en Moskou en dat is het
feit van de Russische rancune maatregelen
tegenover Japan, tengevolge van zijn anti
communistisch verbond met Duitschland.
Rusland heeft geweigerd de overeenkomst
met Japan over de Japansche visscherij in
de noordelijke Russische wateren te onder
teekenen. Deze overeenkomst is van groot
belang voor het, bij gebrek aan landbouw-
terrein, voor zijn dierlijk voedsel zoo zeer
van de zee afhankelijk Japan.
En als we dan tenslotte vermelden dat de
Japansche uitgaven voor de defensie wor
den geraamd op bijna lVé milliard yen, dan
zal men wederom moeten erkennen dat er
nog geen reden tot optimisme is.
De Duitsche diplomatisch-politische Kor-
respondent schrijft aangaande het vonnis
van Novosibirsk' o.a.: Heel erg verschrik
kelijk schijnt het evenwel, dat den Duitsche
beschuldigde de „onthulling" werd opge
drongen dat niet alleen binnenlandsche Duit
sche officieele instanties doch ook leden
van de officieele consulaire vertegenwoordi
ging van het Rijk bij de acties tegen den
Sovjet-staat betrokken zijn. Zulke verwijten
zijn juist tegenover Duitsche instanties des
te absurder daar van Duitsche zijde steeds
de nadruk is gelegd op het principe en ook
steeds in acht is genomen, dat iedere poli
tieke inmenging, van welken aard dan ook,
in de aangelegenheden van andere staten
achterwege moet blijven.
Even onzinnig is de veronderstelling van
een eventueel Duitsch belang bij oeconomi-
sche daden van sabotage, te meer, daar
zooals bekend, het oeconomisch ruilverkeer
tusschen Duitschland en de Sovjet-Unie tot
nu toe nog niet is onderbroken. Uit dit alles
blijkt, aldus de „Deutsche diplomatisch-po
litische korrespondenz", dat hetgeen in het
proces en bij de bekentenis is beweerd, on
mogelijk kan zijn uitgegaan van eenige
Duitsche instantie.
Stickling verzoekt om gratie.
De speciale correspondent te Moskou van
de Petit Parisien schrijft met betrekking
tot het vonnis van Novo Sibirsk: volgens
het Sovjet Russische wetboek moet het von
nis binnen drie maal 24 uur ten uitvoer
worden gelegd. Stickling, daarbij geholpen
door den Duitschen consul te Novo Sibirsk
heeft zijn verzoek om gratie onmiddellijk
na de publicatie van het vonnis ingediend.
In diplomatieke en journalistieke krin
gen verwacht men algemeen, dat het dood
vonnis van Stickling en waarschijnlijk
ook van eenige Russen in gevangenisstraf
zal worden veranderd. De Duitsche autori
teiten te Moskou trachten het leven van
Stickling te redden.
inlichtingen WACO,
Kanaalweg 137, Den Helder Tel. 773
EEN VOORDRACHT OVER ZIJN
ERVARINGEN OPGEDAAN BIJ
ZIJN TOCHTEN NAAR DE STRA
TOSFEER.
's-Gravenhage, 23 Nov. Voor het
Kon. Instituut van Ingenieurs heeft de be
kende stratosfeer-onderzoeker prof. A. Picard
gistermiddag een voordracht gehouden over
het onderwerp: „Luchtvaart en Stratosfeer".
Prof. P i c c a r d, die met applaus werd be
groet, vestigde er de aandacht op, dat hij zijn
opstijgingen had ondernomen niet als lucht
vaartkundig ingenieur, maar als physicus,
die nieuwsgierig was naar wat zich in de bo
venste luchtlagen afspeelde.
Het is niet voldoende, aldus prof. Picard,
dat men zorgt voor een goede temperatuur
en voor een voeldoende hoeveelheid zuur
stof, maar de voornaamste factor, die zeer
onaangenaam en soms zelfs noodlottig op
het menschelijk lichaam inwerkt, is de ver
minderde druk, die de atmosfeer uitoefent.
Op 5300 meter hoogte is de druk van de bui
tenlucht reeds verminderd tot V2 atmosfeer,
op 16.000 meter slechts tot 0,1 atmosfeer.
Spr. bespreekt de gevolgen van het zuur
stofgebrek op groote hoogte onder geringe
druk van het menschelijk organisme en de
inwerking op de geest en het denkvermo
gen. Hij komt tot de conclusie, dat onder be
paalde zuurstofinvloeden de „homo sapiens"
een „homrne bete" wordt. Men maakt fouten
die men onder normale omstandigheden ze
ker zou vermijden en men denkt op groote
hoogte niet aan eenvoudige zaken, die men
normaal zeker niet zou vergeten.
PROF. PICARD.
Spr. trekt hieruit de conclusie, dat vlieg
tuigbestuurders op groote hoogte hun werk
zullen moeten verrichten onder normalen
druk, en dus hermetisch gesloten cabines
voor stratosfeervliegtuigen noodzakelijk zijn.
Spr. heeft den ballon gekozen omdat bij
daarmee vertrouwd was en in staat was er
een te laten construeeren die voor zijn doel
einden geschikt was.
Hij gebruikte een gesloten gondel om ook
de vliegtuigconstructeurs ervan te overtui
gen, dat men met een gesloten cabine in de
stratosfeer kan leven, mits onder normalen
druk.
Waarom moeten vliegtuigen in de stra
tosfeer opstijgen? Omdat zij op groote hoog
te minder luchtweerstand ontmoete nen op
een hoogte van 16.000 meter dus ca. 3 maal
zoo hard vliegen, mits echter ook de motor
3 maal zoo snel draait, d.w.z. dat de motor
dus 3 maal zooveel brandstof zal gebrui
ken, maar dat dan ook een drie maal zoo
grootere afstand wordt afgelegd, zoodat het
gebruik per K.M. niet toeneemt.
Het is echter niet zoo, dat een vliegtuig,
dat op het oogonblik op normale hoogte 500
K.M. per uur haalt, in de stratosfeer een
snelheid krijgt ,van 1500 K.M. per uur. De
aërodynamische werking van den schroef
wind blijkt haar grootste rendement te heb
ben bij snelheden van 600 800 K.M. Maar
zelfs een snelheid van 700 K.M. zou betee-
kenen, dat men binnen 20 uur van Neder
land naar Nederlandsch-Indië zou kunnen
vliegen.
De Fransche vliegtuigbouwer Bréguet is
trouwens tot de conclusie gekomen, dat de
beste vlieghoogte in de stratosfeer ca. 8000
meter zal zijn, omdat voor grootere hoogten
de motor zoo zwaar moet worden, dat men
te weinig nuttige last kan meenemen.
Uitvoerig bespreekt prof. Picard den in
vloed van de zonnewarmte op groote hoog
te. Uit onderzoekingen met ballons is ge
bleken, dat de temperatuur op grootere
hoogte voortdurend afneemt, tot zij op een
hoogte van 12 K.M. 55 graden Celcius
heeft bereikt. Stijgt men hooger, dan blijft
deze temperatuur verder vrijwel constant.
Binnen deze hoogte van 12 KM. worden
geen verticale luchtstroomingen waarge
nomen en heerscht er een evenwichtige toe
stand en bestaan er hoogstens nog horizon
tale stroomingen. Vandaar de naam stra
tosfeer. In de warme tropenlanden ligt deze
grens wel eens hooger, tot op 16 K.M.
Er is in de stratosfeer nog slechts een
zeer geringe verticale strooming door het
opstijgen der lichtere gassoorten
Monsters hebben bij analyse aangetoond,
dat bij gas op 'n hoogte van 20 K.M. het
lichte waterstofgas een belangrijke plaats
in de samenstelling van de lucht inneemt.
Voor de commercieele luchtvaart is het
van belang, dat men in de stratosfeer dus
geen last heeft van remousstooten, dus
rustig vliegt en er geen wolken aantreft.
In tegenstelling tot wat men zou verwach
ten, is de vochtigheidsgraad zeer hoog. Voor
condensatie van waterdamp in de lucht is
n.1. niet alleen afkoeling noodig, maar in
de eerste plaats stofdeeltjes, waaromheen
de droppels zich kunnen condenseeren.
Waar in de hooge luchtlagen de opstij
gende vochtige lucht alle stofdeeltjes ver
liest, stijgt deze lucht in onverzadigden
vochtigheidstoestand in de stratosfeer. De
stofdeeltjes, die prof. Picards ballon losliet
waren dan ook voldoende voor het veroorza
ken van vrij sterke condensatie.
Wanneer er dan ook stofwolken in de
stratosfeer komen vormen zich daar ter
stond wolken. Iets dergelijks is waargeno
men, bij de uitbarsting van de Krakatau,
toen de vulkanische stof tot in de stra
tosfeer werd geworpen.
Voor stratosfeervliegtuigen beteekent de
ze vochtigheid van de lucht in overzadigde
toestand bij lage temperatuur echter het
gevaar van ijsafzetting. Het vliegtuig moet
dus snel door de gevaarlijke zone heenstij
gen tot een hoogte van 15 a 16 km. waar
voor echter een groote reserve van motor
kracht noodig is.
In het laatste gedeelte van zijn rede heeft
prof. Picard nog verschillende interessante
ervaringen meegedeeld van zijn beide bal
lonopstijgingen in de stratosfeer. O. a. de
veiligheidsmaatregelen om in de cabine een
mangat aan te brengen waaruit men met
behulp van een parachute kon ontsnap
pen mits zich an gondel zelf eveneens eeni
ge valschermen bevinden om te voorkomen
dat bij het springen van den ballon de
volledige gondel niet in draaiende bewe
ging komt. Overigens acht prof Picard bij
ballonopstijgingen een minimum aan ge
vaar aanwezig.
Behalve administratieve moeilijkheden
zijn er natuurlijk ook financieele bezwa
ren. Voor een opstijging tot een hoogte van
30 km. is naar schatting van prof. Picard
een bedrag van ca. 2 millioen Belgische
francs noodig, waarvoor hij, zooals hij met
humor opmerkte, gaarne een passagier zou
meenemen, die dit bedrag er voor over
heeft.
Aan het slot van zijn inleiding vertoonde
Pr°f- Picard een serie lichtbeelden van zijn
opstijgingen, die hij op geestige wijze toe
lichtte. Het laatste beeld toonde een bezich
tiging van zijn ballon door koningin Eliza-
beth en wijlen koning Albert van Belgie,
waaraan prof. Picard de dankbare herinne
ring verbond aan de daadwerkelijke steun
die hij van koning Albert bij zijn weten
schappelijke onderzoekingen had ondervon
den, terwijl hij eindigde met het uitspreken
van de beste wenschen voor onze Prinses
en haar aanstaande gemaal.
Prof. van Royen dankte prof. Picard in
hartelijke bewoordingen voor zijn komst
naar den Haag en voor zijn interessante
voordracht.