Internationale toestand
niet duidelijk
Stoffelijk overschot van
Pilsoedski overgebracht
Nog een persstem over
de Kabinetsvorming
Opruiming in Russische
auto-industrie
DAGBLAD VOOR DEN HELDER EN HOLLANDS NOORDERKWARTIER
Troebelen in
Santander?
Welke bedoelingen hebben Duitschland en Italië?
De Italianen in
Spanje
Franco maakt Russisch
schip buit
Vaticaan acht den toestand
ernstig
Opnieuw Duitsche
predikanten gearresteerd
V R IJ D A G
Paus vermaant Franco
Betoogingen tegen
den aartsbisschop
SPANJE
ld/EERBERICHT
DE BILT SEINT:
Voorrangswegen
HELDERSCHE COURANT
UITGAVE: N.V. DRUKKERIJ EN UITGEVERIJ V/H C. DE BOER JR.. KONINGSTRAAT 78, DEN HELDER. TELEFOON 50 EN 412. POSTGIROREKENING 16066
25 JUNI 1937
65e JAARG. No. 8035
Het is niet gemakkelijk om op dit
oogenblik een goeden kijk te krijgen
op de ontwikkeling van den interna
tionalen toestand.
Duitschland en Italië hebben be
sloten geen deel meer te nemen aan
de internationale controle, maar aan
den anderen kant heeit Berlijn ver
klaard zelf voor de bescherming
van zijn schepen tegen de Bolsjewis
tische brandstichters in Valencia te
zullen zorg dragen.
Wat bedoelt Duitschland hiermede?
De DuitschItaliaansche vloten zijn thans
samengetrokken langs de Oostkust van
Spanje en de vraag, wat ze daar moeten
doen, is volkomen gerechtvaardigd.
Noch Italië, noch Duitschland onderhou
den meer handelsbetrekkingen met het ge
bied der Spaansche regeering. Te bescher
men valt er in die wateren dus niets.
De oorlogsschepen zullen dus moeten vol
staan met zichzelf tegen aanvallen te bevei
ligen, maar dan vraagt men zich toch af of
het niet verstandiger ware de vloten huistoe
te sturen.
Er zit bij de heeren te Rome en Berlijn
dan ook zeker iets anders voor dan be
scherming van koopvaarders nen hoewel de
mogelijkheid van een blokkade nu niet di
rect onder het oog behoeft te worden gezien,
ziet het er toch naar uit, dat de scheeps
macht der Italianen en Duitschers langs de
Oostkust van Spanje kruist om den handel
met het Spaansche regeeringsgebied zoo
veel mogelijk te belemmeren, waartoe na
tuurlijk honderd en een manieren zijn te
bedenken.
Geen nieuwe Duitsche oorlogs
schepen in de Middellandsche
Zee aangekomen. Toestand
naar Britsch oordeel gekalmeerd
Te Londen heeft men geen enkele aan
wijzing gekregen dat de Duitsche oorlogs
schepen in de Middellandsche Zee in de
toekomst voor andere doeleinden zullen
worden gebruikt, dan de wettige bescher
ming van de Duitsche koopvaardijschepen.
Er zijn geen berichten binnengekomen van
de aankomst van nieuwe Duitsche oorlogs
schepen in de Middellandsche Zee, en aan
de Britsche oorlogsbodems, die voor de
Spaansche kust gestationneerd zijn, zijn
geen nieuwe instructies gezonden.
De lezing, dat de jongste Duitsche vloot-
bewegingen hun oorzaak vinden in de nood
zakelijkheid, de schepen, die reeds langen
tijd patrouillediensten hebben verricht, af
te lossen, wordt in Britsche kringen niet
onaannemelijk geacht. Er bestaat dan ook
op het oogenblik geen enkele reden zich
bijzonder ongerust te maken en de algemee-
ne atmosfeer beschouwt men als gekal
meerd.
Fransche kringen minder opti
mistisch.
Fransche kringen te Londen zijn daaren
tegen geneigd den huidigen toestand als
duister te beschouwen. Alvorens maatrege
len worden genomen om de leemte in het
controleplan op te vullen, zouden deze krin
gen nadere inlichtingen willen hebben over
de bedoelingen van Duitschland en Italië
ten aanzien van hun oorlogsschepen in de
Spaansche wateren.
Duitschland en Italië zullen opnieuw de
gelegenheid hebben, hun standpunt uiteen
te zetten, alvorens de nog niet geformuleer
de voorstellen inzake het overdragen van
hun controlezones, aanvaard worden. Beide
landen alleen zouden echter geen invloed
kunnen uitoefenen op een door een meer
derheid in de niet-inmengingscommissie ge
nomen besluit.
Berichten over nieuwe troepen-
aanvoer. Niet-inmengings-com
missie weet van niets.
In antwoord op een vraag in het Engel
sche Lagerhuis heeft Minister Eden vei
klaard ,dat de niet-inmengingscommissie
niets had vernomen omtrent de landing
vsn Italiaansche troepen te Malaga en oo\
de Britsche oorlogsschepen, welke hici pa
trouilleeren hebben hiervan niets gemeld.
Het bericht, «Is zouden deze week
Italiaansche afdeelingen te Malaga
aan wal zijn gebracht, wordt thans
ook gegeven door den correspon
dent van de „Times" te Gibraltar,
die verklaart zijn inlichting uit „ge
loofwaardige" bron te hebben, i
correspondent van de Daily Heraia
te Gibraltar meldt eveneens uit
goede bron vernomen te hebben, na
de Italiaansche afdeelingen lo.
man sterk zijn.
De Duitsche vloot stoomt Oost
waarts.
Gibraltar, 24 Juni (Reuter). Vanavond
zijn de beide Duitsche kruisers, vergezeld
van vijf torpedojagers, Gibraltar in Ooste
lijke richting gepasseerd.
Bij de Duitsche oorlogsschepen die heden
in Oostelijke richting Gibraltar gepasseerd
zijn, bevond zich de „Admiral Scheer."
De voortzetting van de controle
op de niet-inmenging.
In gezaghebbenden kringen te Parijs gaf
men gisteravond te verstaan, dat Frankrijk
voorstellen heeft doen toekomen aan de
Engelsche regeering, strekkende tot het uit
breiden van de aan de Fransche en Engel
sche vloten toevertrouwde controle op de
niet-inmenging tot de Spaansche kusten,
welke tot dusverre door Duitsche en Ita
liaansche schepen gecontroleerd werden.
Neutrale waarnemers zouden aan boord
geplaatst kunnen worden van deze schepen,
teneinde aan deze controle een maximum
van waarborgen te geven. Men doet opmer
ken, dat een eenzijdige controle van den
kant van Duitschland en Italië gelijk zou
staan met een blokkade en in strijd zou zijn
met het internationale recht.
De mogendheden, die belang hebben bij
den status quo in de Middellandsche Zee
zouden die eenzijdige controle niet kunnen
toestaan. Delbos en Eden houden trouwens
permanent contact, teneinde in volledige
overeenstemming de recente moeilijkheden,
welke men hier met kalmte en koelbloedig
heid blijft beschouwen, op te lossen.
Matiging bij de militaire ope
raties in Biscaje verzocht.
Kardinaal Pacelli heeft uit naam van den
Paus telegrafisch aan den kardinaal-aarts
bisschop van Toledo verzocht er bij Franco
op aan te dringen, dat hij de grootst mo
gelijke matiging betracht bij de militaire
operaties in Biscaje, waar hij te doen heeft
met een katholieke bevolking en geestelijk
heid. Dit initiatief is genomen op aandrin
gen van een aantal Fransche Katholieke
persoonlijkheden.
Naar van rechtsche Spaansche zijde ver
luidt, heeft de tot Franco's strijdmacht be-
hoorende kruiser „Almirante Cervera" aan
de Middellandsche Zeekust het Sovjet Rus
sische koopvaardijschip „Kuhan" gepraaid
en naar Malaga opgebracht.
De voor de regeering te Valencia bestem
de lading zou uit 20 vliegtuigen, 44 tanks,
9000 geweren, 1100 machinegeweren, 2 mil-
lioen patronen en 4500 ton ander oorlogs
materiaal hebben bestaan.
Het conflict tusschen de regeering
en den aartsbisschop van Krakau,
Mgr. Sapieha, is zeer verscherpt.
Het militaire orgaan „Polska Zbro-
jna" spreekt van een „beleediging
voor het gezag der republiek" en
noemt den aartsbisschop een stijfkop
en een aanhanger van het feodale
stelsel. Het blad schrijft dat Sapieha
reeds in 1935 geweigerd heeft, het
stoffeiijk overschot van Pilsoedski in
de St. Leonard-crypte van de Wawel-
kathedraal te doen rusten.
Volgens de gepubliceerde officieele docu
menten heeft de aartsbisschop het comité,
dat belast is met het eeren der nagedachte
nis van den maarschalk, verzocht het stof
felijk overschot van den grafkelder te doen
overbrengen naar den klokketoren, die bui
ten het gebied van de kathedraal ligt. Op 17
Juni heeft het comité Sapieha gevraagd de
zen maatregel te willen uitstellen.
In zijn schrijven van 20 Juni verklaarde
de bisschop te weigeren, waarna het comité
zich tot den minister-president wendde, die
een vertoog tot den Metropoliet van Krakau
richtte. In zijn brief van 22 Juni weigerde
deze opnieuw. De minister-president heeft
daarop zijn ontslag aangeboden, dat overi
gens, zooals bekend, niet aanvaard werd.
Woensdag heeft de aartsbisschop het stof
felijk overschot inderdaad naar den klokke
toren laten overbrengen. De garnizoenscom
mandant van Krakau en de weduwe van
maarschalk Pilsoedski hebben bij den
aartsbisschop geprotesteerd. De gemeente
raad van Warschau heeft zich solidair met
den minister-president verklaard en een mo
tie aangenomen, waarin tegen de houding
van den kerkvorst geprotesteerd wordt. Het
Hoomsch-Katholicke Poolsche persagent
schap meldt anderzijds met verontwaardi
ging, dat de onderprefectuur van Midden-
Polen een kaartregistër voor de politieke
gezindheid van geestelijken van alle gezind
ten heeft doen aanleggen en dat dit stelsel
over het geheele land zou worden uitge
breid.
Optreden van
gelaakt.
aartsbisschop
De houding van den aartsbisschop van
Krakau in het conflict met het Staatshoofd
heeft tot een heftige reactie bij de open
bare meening in Polen geleid. Talrijke or
ganisaties, o.a. van oudstrijders, hebben een
proclamatie gepubliceerd, waarin het optre
den van aartsbisschop Sapieha in scherpe
bewoordingen gelaakt wordt.
O.a. wordt een bijeenkomst aangekondigd
om te protesteeren tegen de beleediging, die
den president der republiek en de nationale
gevoelens is aangedaan.
De kerkvorst verdedigt zich.
De aartsbisschop van Krakau, Mgr. Sa
pieha, heeft gisterenavond een antwoord
gepubliceerd op de officieel tegen hem uit
gesproken beschuldigingen. Hij wijst er
daarin op, dat sinds lang besloten was tot
het overbrengen van den sarcophaag van
Pilsoedski en dat deze slechts voorloopig
in den crypt van St. Leonard was geborgen
DE KABINETSVORMING.
Een onthulling.
Gisteren gaven wij persstemmen uit ver
schillende kampen over de Kabinetsvorminp-*
Wij meenen er goed aan te doen thans
nog het oordeel van de a.r. Standaard af
te drukken, temeer daar dit blad met een
onthulling komt, welke niet van belang
ontbloot is en die wij vet drukken.
Men kon, zegt het blad, omtrent het stre
ven van dr. Colijn niet in het onzekere ver-
keeren. Hij had reeds lang te voren, niet
terloops maar opzettelijk, uiteengezet, dat
hij een kabinet zou wenschen te zien op
treden, dat de christelijke beginselen als
grondslag voor zijn beleid aanvaarde, en
dat als zijn algemeene taak zag: de hand
having en de versterking vn de christelijke
grondslagen van ons volksleven. Op deze
principieele-zakelijke basis wilde hij de
breedst mogelijke samenwerking bevorde
ren. Hij was van meening, dat voor die sa
menwerking in aanmerking kwamen, allen
die bereid waren op deze basis hun mede
werking te verleenen.
Uit wat tot heden is bekend geworden om
trent de kabinetsformatie, moeten wij af
leiden, dat dr. Colijn, nadat hij de opdracht
had ontvangen, overeenkomstig deze zijn
overtuigin is te werk gegaan. Dat hij, voor
wat de personen, den kring van medewer
kers betreft, zijn inzichten niet heeft kun
nen verwezenlijken, zou hem eerst euvel
moeren worden geduid, nadat was geble
ken, dat dit aan hem, en niet aan anderen,
moet worden toegeschreven. Wij zijn, rond
uit gesproken, het gevoelen toegedaan, dat
als er van schuld sprake is, anderen hier
schuld treft.
Mr. Oud's bekende uitlating, te Leeuwar
den gedaan, doet het blad schrijven:
Mr. Oud sprak zich feitelijk uit voor een
gemengde pricipieel-zakeliike basis voor een
grondslag ten behoeve van het regeeringsbe-
leid, waaraan een gemengd rechtzinnig-vrij-
zinnig karakter moet worden toegekend.
Daarmede nam lui afscheid van de basis,
welke dr. Colijn dnideliik had aangegeven.
Dit bracht uit den aard der zaak consertu-
enties met zich, waarmede de Kabinetsfor
mateur had te rekenen en waarmede ieder
rekening heeft te houden bij de beoordee
ling van het resultaat der Kabinetsformatie
Deze consequenties en hetgeen daaruit
nog verder is voorlgevloeid hebben ten ge
volge gehad, dat fiet nieuwe Kabinet een
rechtsche signatuur heeft in den ouderwet-
schen zin van het woord.
Het kan tevens op den naam „parlemen
tair kabinet" aanspraak maken. Wie daar
onder uitsluitend verstaat een partijen-ka
binet, of een door nartijen gevormd kabinet
wij zijn van andere meening, die kan
het echter dien naam niet geven, omdat het
door de drie rechtsche partijen niet schijnt
te zijn gevormd.
In verband hiermede deelt de „Standaard"
ten slotte mede uit zeer goede bron te heb
ben vernomen, dat A.-R. Partij, noch de
A.-R. Kamerfractie, aan de vorming van
dit Kabinet hebben deelgenomen en het
blad heeft eveneens goede redenen, om aan
te nemen, dat de Katholieke en de Chr.-
Historische Partij of hare fracties dit ook
niet hebben gedaan.
FRANCO NADERT. RECHT-
SCHEN ONDERNEMEN GROO-
TEN AANVAL OP HET CENTRA
LE FRONT.
Volgens een mededeeling van Ra
dio Naoional zouden zich troebelen
hebben voorgedaan in Santander en
zouden de anarchisten meester zijn
van de stad. De onlusten zouden
zijn ontstaan tengevolge van de
uitputting van den voorraad levens
middelen door den toevloed van
vluchtelingen uit Bilbao. De anar
chisten zouden een communistische
vrijheidsrepubliek in Santander
hebben uitgeroepen.
Een communiqué van de Baskische re
geering verklaart echter, dat de voedsel
voorziening normaal functionneert. Een cor
respondent van de ..Times" verzekert even
wel, dat er wel degelijk schaarschte aan
levensmiddelen is.
Men gaat in het nog onbezette gedeelte
van Baskenland intusschen verder met het
aanleggen van versterkingen.
Vernomen wordt, dat alle legercorpsen in
het Noordelijke Baskenland, Santander en
Asturië zijn samengevoegd tot één leger
onder bevel van generaal Gamiz Uribarri.
Rechtsche troepen aan de zee
kust.
De weg langs den linkeroever van de
Nervion. welke door de terugtrekkende
regeeringstroepen was vernield, is door de
manschappen van Franco hersteld. Het ge
bied van Portugalete, dat snel werd inge
nomen. heeft weinig geleden. De Basken
hebben hier geringen tegenstand geboden.
Verwachting: zwakke tot mati
ge, noordelijke tot noordoos
telijke wind, zwaar bewolkt
tot betrokken, waarschijnlijk
nog eenigen regen, zelfde
temperatuur.
Verdere vooruitzichten: tijdelijk
opklarend.
Barometerstand hedenmorgen 8 nnr 77.1
De rechtsche troepen hebben thans stel
lingen betrokken aan de zeekust.
In de provincie Avila zijn de troe
pen van Franco tot den aanval
overgegaan in de omgeving van
San Bartolome de Finares, drie ki
lometer ten Zuidwesten van Esco-
rial. De aanvallende infanterie werd
voorafgegaan door tanks. De regee
ringstroepen boden evenwel hard-
nekkigen tegenstand. Het schijnt,
dat de artillerie van de regeering
aanzienlijke troepenconcentraties
uiteen heeft gedreven.
De infanterie, welke deelnam aan
den aanval, wist zich echter achter
de tanks, die bestookt werden door
het antitankgeschut van de regeering
te verschansen en gedurende twee
uur werd over en weer geschoten.
Ten slotte werden de aanvallers
met behulp van de luchtmacht te
ruggedreven.
Alcubierra gebombardeerd,
De opperbevelhebber van het Oostelijk
leger heeft een communiqué uitgegeven,
waarin gezegd wordt, dat de luchtmacht
der opstandelingen Alcubierra heeft ge
bombardeerd, zoodat 25 personen werden ge
dood. In diverse sectoren van het front
werd geweer- en kanonvuur gehoord.
Bovendien liep het gebalsemde stoffelijke
overschot gevaar in de vochtigheid van den
crypt tot ontbinding over te gaan. De aarts
bisschop voegt hieraan toe, dat hij, belast
zijnde met te waken over de heiligheid van
de katholieke kathedraal niet onverschillig
kon blijven tegenover de dichte massa's die
soms vreemd waren aan het katholieke ge
loof en die door de kathedraal liepen.
De aartsbisschop betreurt het, dat de door
hem aangevoerde motieven in de officiee
le communiqué's stilzwijgend voorbijgegaan
zijn.
In Krakau zijn gisteren betoogingen te
gen den aartsbisschop gehouden. Verschil
lende regeeringsorganisaties hebben een
bijeenkomst belegd, waarna een optocht zich
begaf naar het Belvedère, de vroegere re
sidentie van Pilsoedski. Er werden vijan
dige kreten jegens den aartsbisschop uit
geroepen.
Te Warschau blijven adressen van soli
dariteit met de regeering van talrijke re
geeringsorganisaties binnenkomen.
Uittreden van Duitschland uit
de controle betreurd.
De Osservatore Romano, het blad van het
Vaticaan, wijst op den ernst van den toe
stand, zooals deze geschapen is door het
uittreden van Duitschland en Italië uit de
controle. Het blad van 't Vaticaan acht den
toestand nog ernstiger dan onmiddellijk na
het incident met de Deutschland. Toen was
de uittreding van Duitschland en Italië
slechts voorloopig, thans is zij definitief.
Het blad betreurt het besluit ten zeerste
en vooral het feit, dat het definitief is- de
verantwoordelijkheid die Duitschland en
Italië op zich geladen hebben is bovendien
zeer groot, want slechts een gemeenschap
pelijke controle kan de niet-inmenging ver
zekeren. Het blad bespreekt dan de huidige
situatie en de Duitsche eischen, die voor
zoover het het interneeren van alle duik
boten van de regeering van Valencia betrof
te Londen paradoxaal geacht werden. Het
blad is van meening, dat het Engelsche
standpunt redelijk was. Tenslotte wijst het
blad van het Vaticaan op de ernstige gevol
gen, die de aanwezigheid van oorlogssche
pen, die aan de controle hebben deelgeno
men, doch zich daaruit hebben teruggetrok
ken in de Middellandsche Zee kan hebben.
Vooral na het mislukken van de interna
tionale controle kan 't evenwicht in Euro
pa worden gestoord. Het blad doet nogmaals
een beroep op het geweten van Europa.
Er is kans, dat de invoering
wordt uitgesteld.
Naar wij vernemen, staat het nog lang
niet vast, dat op 4 Juli a.s. tot de invoering
van de voorrangswegen. wat de rijkswegen
betreft, zal worden overgegaan. Als oorzaak
hiervan moet worden beschouwd het feit,
dat mep met de plaatsing van de aanwij-
zingsborden nog niet klaar is.
Tal van functionarissen gearresteerd
De Russische regeering heeft be
vel gegeven „de orde te herstellen
in de automobiel- en tractorindus
trie", waarbij als motiveering wordt
gegeven dat de Stalin-bedrijven, en
die te Gorki, Jaroslav en Leningrad
grootendeels worden beheerscht door
saboteurs en vijanden van het volk,
die de geheele industrie tot een
ontzettenden staat van desorgani
satie hebben laten vervallen. Een
groot aantal leiders is gearresteerd
en zal terecht staan. De aflevering
van de fabrieken is verre beneden
het programma, en op sommige da
gen hebben eenige fabrieken in het
geheel geen autos en tractors afge
leverd.
Dit alles is maar een onderdeel van wat
er op het oogenblik in geheel Rusland aan
den gang is, In vrijwel elke tak van in
dustrie in Rusland woedt een waarachtige
terreur het aantal arrestaties in de afge-
loopen week loopt in de duizenden en lang
niet alle namen worden bekend gemaakt.
In het bijzonder in de Oekraine, in Wit-
Rusland, in de Zwarte-Zee-districten, in
den Kaukasus, in Toerkistan, in den Oeral,
te Leningrad en in het Wolgabekken wordt
heftig huis gehouden. Sommige beschuldi
gingen zijn al zeer vreemd. In den Oeral
bijvoorbeeld zouden volgens het Hsbl., ar
chitecten opzettelijk slechte huizen hebben
gebouwd om de bewoners ontevreden te
maken met het Sowjet-regime. Op het plat
teland zijn vele functionarissen gearres
teerd, omdat zij den boeren hadden trach
ten over te halen minder land te bebouwen.
Het gerucht gat dat Jagoda al dood is
en in de Russische pers worden stroomen
scheldwoorden over hem uitgestort.
Gisteren werd te Berlijn gemeld, dat we
derom circa vijftien predikanten en leeken-
adviseurs van de oppositioneele belijdenis-
kerk zijn gearresteerd, o.a. Ds. Muelier uit
Dahlem.
Alles wordt gedaan om te verhinderen, dat
de arrestaties in het openbaar bekend wor
den. Zij, die ervan verdacht worden, derge
lijke berichten aan de buitenlandsche pers
te hebben verstrekt, stellen zich bloot aan
arrestatie en opsluiting zonder voorafgaan
de veroordeeling.
Behalve Ds. Muehler zouden ook ds. Ra-
thenau en ds. Bochum uit Berlijn in arrest
zijn gesteld. Voorts ds. Lucking uit West-
falen, ds. Rentdorff uit Mecklenburg en ds.
Iwans uit Oostpruisen. In totaal zouden tot
dusverre zes en zestig predikanten zijn ge
arresteerd, ofschoon eenigen later misschien
weer op vrije voeten zijn gesteld.
Acht arrestaties zijn gisteren verricht na
een bijeenkomst te Berlijn van den rijksbroe-
derraad. De gearresteerden zijn de'zes bo
vengenoemde predikanten en ds. Bcckmann
""vens den iuridischen adviseur Perela.