De toestand van Prins Bernhard
bevredigend
Britsch-Fransche
eensgezi
Kolonisatie-belangen bij den Nl-Polder
DAGBLAD VOOR DEN HELDER EN HOLLANDS NOORDERKWARTIER
Oudste zoons uit groote
gezinnen vrij van
dienstplicht
Bommen op Guadalajara
Reisbureau WACO
UITGAVE, N.V. DRUKKERIJ EN UITGEVERIJ V/H G DE BOER JR„ KONINGSTRAAT 78, DEN HELDER. TELEFOON 50. POSTGIROREKENING 16068
30 NOVEMBER 1937
65e JAARG. No. 8170
Koningin en Prinses brengen den nacht in het
Burgerziekenhuis door
Over dc Duitsche koloniale,
eischen valt te praten
Weerbericht
DE BILT SEINT:
De Wieringermeeivervaringen als richtsnoer
HELDERSCHE COURANT
DINSDAG
Na den eersten indruk, die zeer
gunstig was, bleek bij bet nadere
onderzoek in het Burgerziekenhuis,
dat de verwondingen van Prins Bern
hard toch niet van zoo onschuldigen
aard waren als oorspronkelijk was
gedacht.
Van vervoer naar Soestdijk moest voorloo-
pig worden afgezien.
Gelukkig bleek in den middag, dat niet
voor ernstige complicaties behoefde te wor
den gevreesd, zoodat een geruststellend com
muniqué kon worden verspreid.
De particuliere secretaris van Prins Bern
hard, jhr. mr. C. Dedel, deelde gisteravond
het volgende mede:
Prinses Juliana heeft eenige oogenblikken
aan het ziekbed van Prins Bernhard ver
toefd en met hem gesproken.
De behandelende geneesheeren achten den
toestand van den Prins bevredigend.
Om tien uur deelde jhr. Dedel mede:
De toestand van Prins Bernhard is bevre
digend, Z.K.H. slaapt.
De Koningin en Prinses in het
Burgerziekenhuis.
Tegen de verwachting in, heeft Prinses
Juliana, volgens het Hdbld., gisterenavond
toch nog een bezoek aan haar echtgenoot ge
bracht. Omstreeks zes uur kwam de Konink
lijke auto, waarin de Prinses met haar moe
der gezeten waren, aan het Burgerziekenhuis
aan. Uit het feit, dat de bagage werd uitge
laden, werd al dadelijk afgeleid, dat het in
de bedoeling van de Koningin en de Prinses
lag, den nacht in 't ziekenhuis door te bren
gen. Dit vermoeden werd later ook bevestigd.
Gelijk uit het officieel communiqué blijkt,
moet hieruit echter niet worden afgeleid, dat
de toestand als ernstig werd beschouwd. In
tegendeel. Blijkens een tweede officieele me-
dedeeling, die gisteravond omstreeks acht
uur door jhr. Dedel aan de pers werd ver
strekt, achtten de behandelende geneeshee
ren den toestand van den Prins bevredigend.
Dat de Koningin en de Prinses in het Burger
ziekenhuis bleven logeeren, vond alleen
hierin zijn grond, dat het heen en weer rei
zen voor H.K.H. te vermoeiend werd geacht.
De heer W. Spek, hof jager, die Prins Bern
hard op zijn noodlottigen autotocht vergezel
de, woont in het Koninklijk park het Loo.
Hij is 37 jaar oud en reeds ongeveer acht
tien jaar in Koninklijken dienst. Hij verge
zelde vroeger wijlen Prins Hendrik steeds
op zijn jachten en is ook eenige jaren op
de landgoederen van Prins Hendrik in
Duitschland woonachtig geweest. Omstreeks
1929 is hij op het Loo teruggekeerd.
De toestand van den heer Spek is naar
omstandigheden redelijk wel. Wel zal hij
voorloopig nog in het ziekenhuis moeten
blijven.
Hoe de Prinses met het ongeluk
in kennis werd gesteld.
Het bericht van het ongeluk van Prins
Bernhard bereikte, volgens de Msb. Prinses
Juliana op de volgende wijze. De arts uit
Diemen, die het eerst na het ongeluk bij
den Prins kwam, is bevriend met dr. J. S.
Klein, arts te Baarn. Hij heeft deze opge
beld, waarna het bericht door dr. Klein is
doorgegeven aan den burgemeester van
Baarn, Jhr. Mr. G. C. J. van Reenen. Deze
heeft de hofdame van H.K.H. Prinses Ju
liana op de hoogte gesteld en via deze, die
dagelijks met de Prinses pleegt om te gaan,
is H. K. H. te weten gekomen, dat haar ge
maal een ongeluk was overkomen.
Het onderzoek der Justitie.
Gistermiddag laat hebben zich de minis
ter van Justitie, de secretaris-generaal van
het departement van Justitie en de officier
te Amsterdam, ter plaatse van de situatie
op de hoogte gesteld. Men heeft, volgens
hetHsfol., daarvoor een laat tijdstip geko
zen, teneinde een indruk te kunnen krijgen
van de omstandigheden, verband houdende
met de schemering, gelijk die 's morgens
zijn geweest. En inmiddels heeft de mare
chaussee haar opmetingen en verhooren be
ëindigd.
Uit het onderzoek is gebleken, dat: de aan
nemer van het graafwerk ten aanzien van
het zandvervoer onvoldoende verkeerstee
kenen heeft gegeven. De Muiderstraatweg is
immers een voorrangsweg, bestemd voor
snelverkeer en de automobilisten kennen
er alle zijwegen, doch zijn niet bedacht op
plotseling dwarsverkeer, gelijk nu plaats
vindt door het rijden met zandwagens bij
de viaduct. Wel zijn bij den ge-improviseer
den afrit aan den Amsterdamschen kant,
op den straatweg een roode lantaarn en een
roode vlag geplaatst,"doch dit moet zeker
als onvoldoende worden beschouwd als
waarschuwing voor het verkeer in de rich
ting-Amsterdam.
De justitie zal aan de hand der rapporten
van de marechaussee nu verder nagaan of
en in hoeverre hier sprake is geweest van
schuld aan grove nalatigheid of anderszins.
Van het maximum drie dienst
plichtigen uit groote gezinnen
kan worden afgeweken.
Aan de nota naar aanleiding van het ver
slag der Tweede Kamer omtrent de wijzi
ging dienstpliohtwet, is het volgende ont
leend:
Wat de groote gezinnen betreft,
stelt de regeering zich op het stand
punt, dat de druk, welken de dienst
plicht op deze gezinnen legt,_ niet
alleen zijn uitdrukking vindt in het
getal zonen, dat tot dienstvervulling
wordt geroepen, maar ook en zelfs
meer nog in de vraag, welke
zoons dit zijn. En nu is bij de regee
ring de meening gerijpt, dat de groo
te gezinnen veelal het zwaarst wor-
den getroffen, wanneer de oudste
zoon voor een aantal maanden aan
het gezin wordt onttrokken. Daarom
acht de regcering het voor de groo
te gezinnen een belang van de eer
ste orde, dat de oudste zoon vrij blijft.
Behalve op deze wijze, zal ook in ander
opzicht aan de belangen van de groote ge
zinnen worden tegemoet gekomen, door uit
te gaan van een bepaalde norm voor het
getal zoons, dat uit elk gezin zal moeten
dienen. Aannemende, dat dit getal op drie
kan worden gesteld, zal dan 't groote gezin
evenveel voor den dienst afstaan als het
kleine gezin, doch verhoudingsgewijze min
der. De groote schommelingen in het getal
ingeschrevenen en in het afkeuringspercen
tage zijn oorzaak, dat niet bij voorbaat kan
worden gezegd, dat van deze norm nimmer
zal behoeven te worden afgeweken. Doch
wel bestaat er grond voor de verwachting
dat deze norm „voorshands" als maximum
zal kunnen gelden.
De volgorde, waarin de verschillende ver
richtingen, op het overschot betrekking heb
bende, zullen geschieden, heeft de regeering
Zich als yolgt gedacht,
1. Voor anderen komen tot de
lichting te behooren de goedgekeur-
den, die het zelf begeeren, voor zoo
ver de ouders er mede instemmen.
2. Van de overige goedgekeur-
den worden vrijgesteld de oudste
zoons uit de groote gezinnen.
3. Van de overblijvenden worden
vrijgesteld de duidelijk minderge-
schikten.
4. Van de dan nog overblijvenden
worden vrijgesteld de zoons uit de
gezinnen, uit welke reeds 3 hebben
gediend, waarbij, indien niet al deze
gezinnen in den maatregel kunnen
worden betrokken, de grootere voor
gaan bij de minder groote.
De vraag of niet in de wet moet worden
opgenomen, dat na vijf jaren het contingent
rond 4600 man minder zal bedragen dan
32.000. kan door de repeering niet bevesti
gend worden beantwoord.
Veertig dooden.
Guadalajara is gistermorgen opnieuw door
vliegtuigen der opstandelingen gebombar
deerd. Bommen vielen op de huizen en dood
den of verwonden vrouwen en kinderen. Ook
de dorpen Torrejon de Ardoz en Acala de
Henares op den weg naar Valencia zijn ge
bombardeerd. Te Guadalajara zouden meer
dan veertig dooden zijn.
Gistermiddag verschenen drie rechtsche
vliegtuigen boven Madrid. Het luchtdoelge
schut dwong de toestellen terug te koeren.
De bevolking bleef kalm, geen enkele bom
werd geworpen.
Met Kerstdagen en Nieuwjaar naar
DUSSELDORP-KEULEN-ANTWERPEN
en BRUSSEL
7 dagen naar PARIJS, geheel verzorgd f 48.-
Vraagt inlichtingen: Reisbureau Waco,
Kanaalweg 137, Tel, 773,
ECHTER SLECHTS IN HET KADER VAN
EEN ALGEMEENE REGELING VAN DEN
VREDE.
De Engelsch—Fransche besprekin
gen welke, zooals bekend, te Londen
worden gehouden tusschen de Fran
sche ministers Delbos en Chautemps
eenerzijds en de Britsche staatslieden
Chamberlain en Eden anderzijds,
schijnen een volkomen overeenstem
ming te hebben gebracht over de,
in de toekomst door de beide landen
te volgen internationale politiek.
Gisterenavond werd groote voldoening
over het beloop van de EngelschFransche
besprekingen tot uiting gebracht in gezag
hebbende Fransche kringen te Londen. Ver
klaard werd, dat alle onderwerpen ter spra
ke zijn gekomen. Een woordvoerder zeide dit
als volgt: „Wij hebben niet alleen den ge
zichtseinder maar de geheele wereld afge
reisd en zoo voegde hij er met een glim
lach aan toe wij hebben overal de Engel-
schen ontmoet."
Verklaring van Chautemps.
Chautemps verklaarde: „Ik kan
verklaren en ik doe dit met groo
te vreugde dat wij ten aanzien van
alle onderwerpen in volledige over
eenstemming verkeerden. Het ver
heugde mij ten zeerste te constatee-
ren, dat wij volledig solidair zijn. Ge
lijk bij een conclave (vergadering
van kardinalen waarin een nieu
we Paus wordt gekozen, Red.), zijn
wij pas weer naar buiten gekomen,
toen eensgezindheid bereikt was."
Het verloop der besprekingen.
Reuter verneemt verder, dat aan den aan
vang der bijeenkomst Lord Halifax een vol
ledig rapport uitbracht van de indrukken
van zijn Duitsche bezoek. De Fransche mi
nisters begrepen ten volle de verre strek
king van dit bezoek, evenals het feit, dat het
I beperkte doel,, dat men zich had gesteld, be
reikt was. Vervolgens werd de kwestie der
koloniën met al haar aspecten besproken.
Men was het er over eens, dat deze aange
legenheid verdere bestudeering vereischt.
Hierop volgde een bespreking van de reis
van Delbos naar Centraal Europa,, waarbij
van gedachten gewisseld werd over den toe
stand in de landen, die Delbos zal bezoeken.
Beid regeeringen zijn voorstanders van een
handhaving van den vrede in deze landen,
evenals elders. De toestand in het Verre
Oosten vormde het volgende onderwerp van
behandeling. Beide partijen waren het vol
komen eens over den ernst van de situatie
en de noodzakelijkheid waakzaam te zijn
ter waarborging harer belangen. Ook Spanje
werd besproken. Geconstateerd werd, dat de
niet-inmengingspolitiek volkomen juist is
geweest. Alle deelnemers aan de besprekin
gen waren zeer voldaan.
Beraadslaging over Duitsche ko
loniale eischen op zekere basis
mogelijk.
Volgens Fransche waarnemers, aldus ver
klaart Reuter, gelooft men, dat bij de En-
gelsch-Fransche besprekingen werd over
eengekomen dat over Duitschlands koloni
ale eischen slechts zal worden beraadslaagd
indien Duitschland bereid is' in bespreking
te treden over een algemeene regeling van
den vrede.
Duitsche pers over besprekingen
te Londen. - Geen verzwakking
van de as Rome-Berlijn.
Verschillende Duitsche bladen miaken uit
het oordeel der Fransche pers op, dat men
te Parijs verwacht, dat in Londen een
soort „totaal programma voor het uit den
weg ruimen van alle moeilijkheden" zal wor
den opgesteld. De „Deutsche Allgemeine Zei-
tung" merkt op, dat men van totale pro
gramma's in Duitschland niets verwacht,
„De Franschen zullen, aldus vervolgt het
blad, te Londen over de reis van Halifax
3
Verwachting: Matige tot krach
tige wind uit Westelijke
richtingen, ziwaar bewolkt
met betrokken, aanvankelijk
nog weinig of geen regen,
later toenemende kans op
regen, iets zachter.
Verdere vooruitzichten; Vrij
zacht weer met waarschijn
lijk ragen.
vernemen, wat voor hen van belang te. Het
is daarom goed er aan te herinneren, dat
van ons geen initiatief is uitgegaan. Wij
hebben geen behoefte aan een „wereldge-
sprek," wij hebben ook geen geschipper
voorgesteld, niet de vrije hand in het Oos
ten geëischt en niet van koloniale eischen
afgezien. Wij hebben in het geheel geen
„eischen" opgesteld. Het zijn juist de ande
ren, die er over nadenken, hoe men
Duitschland kan bevredigen. Dat kunnen
wij toejuichen, want het is een stap voor
uit. Als echter iemand iets zou willen weg
geven, dat hem niet toebehoort, willen wij
daarmede niets uitstaande hebben"*
Volgens de „Nachtausgabe" ïntoel
het woord „totale oplossing" Duitsch
land op grond van vroegere erva
ringen kritisch stemmen. Het is
ditmaal bijzonder verdacht omdat
Fransche bladen een storing in dé
functie van den spil Rome-Berlijn
daaraan trachten te verbinden. Als
de ministers, die te Londen bijeen
zijn, inderdaad een plan tot ver
vreemding van Rome van Berlijn be
spreken, kunnen zij zich de moeite
sparen.
Voorkeursrecht verpachting boer
derijen. Centrale nederzetting
gewenscht. 1500 2000 bedrijven
De uitgifte der gronden.
De Groninger Maatschappij van Land
bouw hield vandaag in de Harmonie te
Groningen haar jaarlijksche algemeene
vergadering.De vergadering werd geopend
met een rede van den voorzitter, den heer
H. D. Louwes te Ulrum, waarna de heer Ir.
Smeding, directeur van den Wieringermeer-
polder, een inleiding hield over „De koloni
satie van den Wieringermeerpolder en de
daarop te gronden perspectieven voor den
Noordoostpolder."
Spr. zeide, dat nog vele jaren zul
len moeten verloopen, alvorens de
meer of mindere doeltreffendheid
van het ten aanzien van de Wie-
ringermeer gevoerde kolonisatiebe-
leid kan worden beoordeeld.
Voorloopige indrukken kunnen evenwel
thans wel worden geformuleerd en zoo de
ze voeren tot nadere bestudeering van de
hiermede verhand houdende vraagstukken,
is dit ook alleszins gewenscht, aangezien de
tweede Zuiderzeepolder over vier jaren
waarschijnlijk al drooggelegd zal zijn en de
voorbereiding dus weldra ter hand geno
men zal moeten worden.
Spr. moet de cultuurtechnische proble
men buiten beschouwing laten en komt
voor het overige o.m. tot de volgende con
clusies:
De inpoldering geschiedt door den staat,
die eveneens moet zorgen voor het aan
brengen van een doelmatige verkaveling
en ontginning der gronden, alsook voor den
sociaal-economisdhen opbouw van den pol
der.
Door toekenning van het z.g. voor
keursrecht bij de latere verpachting
der boerderijen aan hen, die ook
overigens aan de eischen voldoen,
wordt een kolonisatiebelang ge
diend. De ervaring heeft geleerd,
dat het gewenscht is bij het bou
wen van ontginningsschuren 't type
zoodanig te kiezen, dat het gebouw
geschikt is om later als pachtboer-
derij te worden ingericht en uitge
geven.
De karteering van de gronden kan onder
deskundige leiding worden uitgevoerd door
boerenzoons, die naast een ruime kennis
van grondsoorten, voldoende theoretische
ontwikkeling en persoonlijke geschiktheid
moeten bezitten.
De duizenden arbeiders noodig voor het
tot stand brengen van de ontwatering der
eronden, zulten door bemiddeling van den
daarvoor aangewezen Rijksdienst uit de
werkloosheidsoentrale in Nederland, kun
nen worden betrokken;
Ir. SMEDING.
Zij, die in den polder blijven.
Het naar den polder brengen van vak
bekwame landarbeiders wier gezinsleden
voldoende bestand zijn tegen de omstandig
heden waaronder gedurende de eerste ja
ren op het nieuwe land geleefd moet wor
den, is als een kolonisatiebelang van de
eerste orde te beschouwen.
Ten behoeve van de blijvende ïand'arbei-
dersbevolking zulten vele woningen moe
ten worden gebouwd, waartoe het aangewe
zen is deze aanvankelijk in centra bijeen
te brengen.
Do dorpen.
De dorpen, in den N.O. pokter te
stichten, zulten op grootenen afstand
van elkaar worden geprojecteerd
dan in de Wieringermeer is ge
schied, waarbij tevens zal worden
gezorgd, dat, er één centraal gelegen
„nederzetting" is aangewezen om
zich tot het hoofdcentrum van den
polder te ontwikkelen.
De afstand van de (vijf) dorpen lot de
hoofdplaats zal waarschijnlijk ongeveer ze
ven tot acht k.m. bedragen. Een overeen
komstige opzet als in de Wieringermeer ver
dient voor de in een N.O. polder te stichten
centra alleszins aanbeveling. Door de ar
beiderswoningen te lwuwen aan den zelf
kant der dorpen, zal aan den weosch der
bewoners tegemoet kunnen worden geko
men daarbij eenigen grond ter beschikking-
te krijgen.
Woningen voor middenstanders.
Zonder de bij de vestiging van arbeiders
en middenstanders in de Wieringermeer ge
huldigde principes zal het in den N.O. pol
der ook niet mogelijk zijn een goede samen
leving op te bouwen. Nader overwogen zal
moeten worden, of het geen aanbeveling
verdient behalve de arbeiderswoningen, ook
de winkelpanden door het eigen bouwbureau
te doen bouwen om daarin vakbekwame
middenstanders aanvankelijk als huurder te
laten optreden.
School en kerk.
Ter bevordering van een goede kolonisa
tie is het alleszins gewenscht in een nieu
wen polder de jeugd bijeen te brengen in
een school waar in het personeel de ver
schillende richtingen zijn vertegenwoordigd
en voor den aanvang der lessen aan de groe
pen afzonderlijk godsdienstonderwijs wordt
gegeven.
Dit systeem is ook in de Wieringermeer
met succes toegepast.
Het kolonisatiebelang vraagt ten aan
zien van den bouw van kerken overeenkom
stige hulp als in de Wieringermeer.
De uitgifte der gronden.
Gezien de teleurstellende ervaringen in
vroegere polders moeten de gronden door
en voor rekening van den staat worden ont
gonnen en in zoodanige conditie worden ge
bracht, dat deze, na van 'n bedrijfsgebouw
met boerenwoning te zijn voorzien, zonder
te groot risico door particulieren kunnen
worden geëxploiteerd.
Begonnen worde met de N.O. poldengron-
den uit te geven aan pachters, pit de gega
digden te kiezen volgens het in de Wierin
germeer gedurende de laatste jaren toege
paste systeem. Ten aanzien van de ver
schillende vormen van grondgebruik zal de
Wieringermeer eveneens als een leerzaam
object kunnen worden beschouwd, aange
zien hier naast de mobiele paciht, uiteinde
lijk ook erfpacht en eigendom, zal voorko
men, terwijl tevens een aantal boerderijen
ter gezamenlijke grootte van 1000 H.A. blij
vend door den staat zal worden geëxploi
teerd.
Vermeerdering van 200 k 250
boerderijen per jaar.
Het aantal beschikbaar komende
landbouwbedrijven zal van 1500 kun
nen stijgen tot een cijfer van 2000
of meer, al naarmate sociale over
wegingen meer gewicht in de schaal
leggen dan die van een economi-
sehen opzet van de uit te geven be
drijven. Op basis van het voorloopi
ge werkplan zullen vanaf 1945 dan
ook in acht opeenvolgende jaren
telkens 200 tot 250 boerderijen per
jaar kunnen worden uitgegeven.
Bestuur.
Zooals bekend, Is' de Wieringermeer gedu
rende een reeks van jaren publiekrechtelijk
ingedeeld bij een vijftal omliggende gemeen
ten. Voor den N.O. polder wordt het ge
wenscht geacht zoo spoedig mogelijk tot
één publiekrechtelijke organisatie te komen.
Het stuk snijden van dit gebied in twee
of meer gemeenten en het indeelen hiervan
bij verschillende provinciën moet als hoogst
ongewenscht worden beschouwd. De N.O.
polder worde vanaf het begin als een orga
nisch geheel onder centrale leiding gesteld,
opdat zioh hieruit een economisch krach
tig en homogeen gebied kan ontwikkelen;