25 jaar „Witte Bioscoop
ROOK
TRIUMPH
DE BESTE
1 CENT
SIGARET
waarde
E۩p>p>
De heer van Twisk
tevens 25 jaar
theater-manager
SUPERSCHOENEN
Zaterdag 5 Maart 1938
Derde Blad
Herinneringen aan dreigende
ondergang» concurrentiestrijd
en succes
H.W.ZEGEL
Den heer P. van Twisk
Martin Johnson's laatste
expeditie
Persil zal steeds Persil zijn
In prijs en kwaliteit
Dus: Wie er met Persil Wascht
Wascht óók met zekerheid.
£le uieek in Sletten en Slantaiieën
Het „Monster" proces
te Moskou
Er is geen Nieuwedieper of hij kent
hem.
Piet van Twisk, zooals allen tusschen
de 10 en 80 hem noemen, in velerlei ver
schijning. Als een pacha zittend in een
glimmende „Buick", waarop zich in het
geel en rood het bord bevindt, waarop de
film van de week aangeprezen wordt.
Of als de major domo van d'aloude
„Tivoli", staande bij de „kas"; lang, en
de binnenkomende menschheid vriendelijk
noodend tot binnentreden, de traditioneele
garribaldi (die den outsider altijd nèt een
ietsje te klein lijkt) balanceerend op de
peper-en-zout haren.
De heer Van Twisk, die ieder Jutter „Piet
van Twisk" noemt gaat jubileeren, want op
18 Maart a.s. zal het precies op den dag af
een kwart eeuw geleden zijn, dat hij de deuren
van de „Witte" in de Koningstraat opende.
25 Jaar in het bioscoop-vak.
25 Jaar op sjouw naar films, 25 jaren lang
vechtend tegen concurrentie.
Was het wonder, dat wij hem opzochten en
lieten vertellen uit zijn leven.
Dus zaten wij tegenover elkaar. In de met
smaak gearrangeerde kamer, die uitziet op
een stuk of vier straten. Oliver Hardy hangt
ergens te knipoogen met een artistiek mat
glazen plastiek en de laatste prospecti van
een komende film liggen op den grond.
Voor ons Piet van Twisk: ditmaal „en
pantouffles", ditmaal volkomen ernstig nu het
gaat om een doopceel van een kwart eeuw te
lichten.
Het begin.
Was het 18 Maart 1813, toen de „Witte"
geopend werd
Ja, 18 Maart is de datum. Met Maarten
Kuiper samen in de Koningstraat. Maarten
zorgde voor de financiën en ik voor het artis
tiek gedeelte.
Was het direct een succes?
Een succes? een grandioze sof.....? er was
al een bioscoop op den Kanaalweg en iedereen
was het er over eens, dat onze stoelen te hard,
het theater te ongezellig en de projectie te
slecht was... We zaten hem geducht
tg knijpen, want het geld raakte op en we
zagen de „Witte" al in handen van den slooper
toen... toen ik de hand kon leggen op een
film, die ons beiden redde. Het ding heette
„Als de nood het hoogst is" en ging er in. Dat
was de éérste maal, maar geen sterveling
heeft beseft, hoe hoog wel de nood bij Maarten
en mij gestegen was...
Enfin, van dien dag af liep het gesmeerd.
Ineens was de projectie van de „Witte" goed,
bleken de stoelen mee te vallen, en ontdekte
men, dat onze Nordisk-films het zien toch wel
waard waren.
De Mobilisatie breekt uit.
Helaas...- 14 Juli 1914 brak de mobili
satie uit en dien dag kwam er niet één
bezoeker in de „Witte". Zelfs de knop
hebben ze niet aangeraakt en er werd niet
gespeeld. En wéér zagen we de toekomst
zwart in. Maar zie, er kwamen soldaten
in Nieuwediep. Honderden en honderden,
allemaal jongens met een schimmetje
zakgeld, maar die stapel op een bioscopie
waren.
En toen kwam er een plan bij ons op, dat
goud waard was. We besloten den prijs op een
dubbeltje te zetten en twee voorstellingen per
avond te geven.
De gouden tjjd.
Het was een gouden tjjd voor ons. Het
geld stroomde binnen en de N.V. „Witte
Bioscoop" keerde 100 procent uit. Avond
aan avond puilde de Witte uit. Geen muis
kon er meer in en de dubbeltjes golfden
als een weldadige rivier de kassa binnen.
Wat gingen de zaken goed...
Helaas, lang duurde dit bioscoop-nirwana
niet, want bestond er al de bioscoop op den
Kanaalweg, aangevuurd door het succes van
de „Witte" kwamen er kapers op de kust en
kreeg men al spoedig op de Spoorgracht de
„Tavenu" (waarvan de jeugd maakte: „Toe
gang alleen voor een netten Urker") en op
de Binnenhaven de Cinema Palace.
En tóen werd het hard concurreeren met de
beste films. Er moest gevochten worden. En
keel hard ook!
De groote kans.
Mijn groote kans kreeg ik in 1920. Ik kreeg
verschil van meening met de directie van de
„Witte" en om kort te gaan... ik kocht de
CINE-EN RTTOHANDEL
KONINQSTBAAT 73.
TELEFOON 279.
ONTWIKKELEN- AFPOUKKEN-VEDSPOOTEf*
schouwburgzaal Tivoli, liet haar tot bioscoop
verbouwen met 1000 plaatsen en stichte daar
mede de v ij f d e bioscoop. Mijn vrienden
noemden me een bankroetier en mijn familie
dacht dat 't in m'n hersens geslagen was. Nu
was er maar één factor van belang: alleen
met een grandioze film moest ik de Tivoli
stormenderhand laten veroveren en daar was
het Geluk, dat me nogal schappelijk in het
leven bedeeld heeft, met me.
Ik legde namelijk beslag op de onsterfe
lijke film „De Koningin der Aarde", die
8 weken in de Tivoli liep voor volle zalen
en waarover de ouden van dagen thans
nog spreken. Een goudmijn had ik aange
boord, maar wat méér was... de 1 o o p zat
in de Tivoli. Ik kon méé-doen. Concur
reeren hoefde ik in die dagen al niet meer
te leeren, en Tavenu sneuvelde al gauw
op het bioscoop-veldvan eer. Daarna
huurde ik de Cinema Palace om... haar
te sluiten. Ze werd later garage van de
Alkmaarsche bus, en men zou er boven
kunnen zetten: „sic transit". In Juli 1932
kocht ik de „Witte" en beleefde het feit
dat er 2 theaters in Den Helder waren,
beide in mijn bezit.
De Rialto-tragedie.
Het ging goed totdat... 13 Maart 1935
Rialto zijn poorten ontsloot en tegelijk hier
mede werd de concurrentie-strijdbijl weer op
gegraven.
De strijd was bloedig, hard en meedoogen-
loos. Gelukkig duurde hij niet al te lang en
toen de resten van het slagveld opgeruimd
waren in Juli '36, bleek dat Piet van Twisk
zich wederom van het plaatselijk filmbedrijf
meester gemaakt had.
Toen de heer Gratama nog Com
missaris van Politie was.
Tal van anecdoten vertelt hij. Uit den mobi
lisatie-tijd, toen er soldaten uit den polder
kwamen bedelen of ze „er ók inpropt moch
ten worden", toen men queu maakte bij het
„Doorgezaagde Weesmeisje" en de „Doode
Hand van den Graaf de Monte Christo". En
van die keer dat een agent proces-verbaal wil
de maken in de Tivoli, omdat er volgens hem
stoelen tusschen de rijen op het balcon gezet
werden. Commissaris Gratama wilde er haring
of kuit van hebben en op verzoek van den
heer van Twisk kwam hij zich persoonlijk
overtuigèn om zekeren avond. De Tivoli was
tot barstens toe vol en Piet Dordmundt werd
gevraagd een stoel te halen. Piet kwam, mèt
de stoel maar nóch de heer Gratama, nóch een
der beide Pieten zag kans het ding op het
trapjes-gewijs afloopende balcon te zetten. En
de commissaris érkende de onmogelijkheid
van zooiets...
Maar hij wist niet, dat er in de catacomben
van de Tivoli 50 stoelen opgeborgen waren
waarvan men de achterpooten afgezaagd had
en die als extra-zitplaats iederen avond dispo
nibel waren..,
Een merkwaardig leven. Wij weten dat
hjj beurs-commissaris van den Ned. Bios
coop Bond is, bestuurslid van de afdeeling
„Centrum" van dien Bond en lid van den
afd. Bond. We weten (en heel Den Helder
weet het) dat deze man niet „op z'n geld
zit", maar iets kan missen. Dat geen ver-
eeniging vergeefs aanklopt als het gaat
om het algemeen belang. Dat hij prachtig
werk deed en doet voor het Bio-Vacantie-
oord, dat hij... Maar hij vertelt er niets
van. Lacht er om en zegt: schrijf dat
maar later, in m'n necrologie... Nu niet.
Cijfers
Interessante dingen hoorden wij. Cijfers van
„De Witte", waarbij Uw oogen zullen gaan
knipperen. Wist U bijvoorbeeld, dat door den
aanstaanden jubilaris een bedrag van 365.000
aan «vermakelijkheidsbelasting aan de ge
meentekas geschonken werd? Dat er in de
verloopen 25 jaar 5 millioen meter celluloyd
geprojecteerd werd, waarnaar... 8% millioen
personen zaten te staren.
Cijfers, niet geschat of uit de duim gezogen,
maar cijfers aan de balansen ontleend.
De sensatiefilm numer één voor
Den Helder.
Wij hebben den heer van Twisk ook ge
vraagd wat hij als eerstvolgende revolutie in
het filmbedrijf verwacht. Volgens hem en van
nagenoeg alle prominenten in het vak, zal
binnenkort de gekleurde film het klassieke
zwart-en-wit verdringen. Men is daar vast
van overtmgd.
Bij informatie welke soort films in Nieuwe
diep het meest geliefd zijn behoefde niet lang
nagedacht te worden. Het sensatie-product
wint het glansrijk van alle andere genre's.
Of er nog plannen voor de toekomst
waren.
En of... behalve de 3 theaters in Den
Helder, en „De Pont" in Velsen, worden
momenteel onderhandelingen gevoerd over
een vijfde theater ergens in de lande.
Waar... dat mag nog niet verklapt
worden.
18 Maart jubileum.
Piet van Twisk een kwart eeuw in het vak.
Er zal ongetwijfeld iets gaan gebeuren.
Bjj de intellectfilm „Borneo",
welke morgen in Rialto vertoond
wordt.
De stoutmoedige expeditie, naar de binnen
landen van Borneo is de laatste geweest, welke
het beroemde echtpaar gemaakt heeft. Terug
gekomen van deze zware reis en onderweg om
ergens van de vermoeienissen uit te rusten,
verongelukte het vliegtuig, waarin de echte
lieden reisden. Osa, de vrouw, werd zwaar ge
wond, doch haar echtgenoot kwam jammerlijk
om het leven.
Als erfenis heeft de ontdekkingsreiziger be
halve de reeds vertoonde films van het zwarte
werelddeel Afrika, aan de wereld nagelaten de
film, welke hij in Borneo opgenomen heeft:
een machtig document van de exploratie met
camera en filmtoestel van dit wondere eiland.
Dit laatste werk van den Amerikaanschen
ontdekkingsreiziger is morgenochtend in de
Rialto te zien. Het is een bijzondere film. Eer
stens vertelt zij van de ontzettende moeilijk
heden, waarmede de expeditie te kampen had,
moeilijkheden, welke slechts overwonnen kon
den worden den grenzenloozen moed van de
echtelieden en uit den onweerstaanbaren drang
om de wetenschap te dienen.
Kosten en moeite zijn niet tevergeefs ge
weest! De film volgt de expeditie op den voet
en laat alle wederwaardigheden en ontmoetin
gen met al het bizarre maar ook schoone, dat
het enorme eiland biedt, zien. Al dadelijk ma
ken we kertnis met een sinister, griezelig dier:
de vliegende slang, welke zich uit de hoogste
boomen naar beneden stort om zijn prooi te
Clinge Doorenbos
overmeesteren. De vertegenwoordigers van de
in Borneo zoo rijke fauna volgen elkaar dan
in bonte verscheidenheid" op. We zien ontel
bare apen in allerlei grootte en kleur, het
paardhert en de slanghaldvogel, om maar en
kele te noemen.
De grootste vondst was wel de neusaap, dat
merkwaardige zoogdier, dat zijn naam dankt
aan de fantastisch ontwikkelde reukorganen
van het mannetjesdier. Deze neusaap werd
het eerst in 1871 door een Hollandsch gouver
neur ontdekt, doch Johnson was de eerste, die
het beeld van het dier op het celluloid wist vast
te leggen. Er zijn nog meer van die zeldzame
ontmoetingen: daar zijn b.v. de moddersprin-
gers, dat zijn visschen, diein boomen
klimmen. Even later zien we de Meloeten
(inlandsche helpers van Johnson) tientallen
oesters buit maken, welke, aan boomen be
vestigd, welig tierden! En tusschen de bedrij
ven door smullen we van het prachtige land
schap van Borneo, zoo voortreffelijk gefilmd
en kijken we geinteresseerd toe hoe de John-
sons zich vriendschappelijk met de koppen
snellers, de Dajakkers, onderhouden.
Het slot van de film is bijzonder spannend,
o.i. echter het minst geslaagde deel. Tot in
details wordt n.1. de jacht op een orang oetan,
een dier van ruim driehonderd pond, vertoond.
Op zichzelf is dit een emotievolle geschiedenis,
omdat er genoeg risico voor de expeditieleden
aan verbonden is. Als men echter ziet hoe het
dier in een net gesjord naar zijn gevangenis
gebracht wordt en men daarbij bedenkt, dat
hij zijn dorado, het oerwoud, prijs heeft moeten
geven om voortaan als attractie van een die
rentuin te fungeeren, heeft men een weinig
bevredigd gevoel.
Maar dit is dan ook de eenige bemerking,
welke op deze zeer bezienswaardige film is te
maken. Behalve dat men een goeden indruk
van een vrijwel onbekend deel van onze kolo
niën krijgt, verrijkt men zijn „tropische" ken
nis ten zeerste. Vermelden we nog, dat de film
muzikaal geillustreerd is en dat de tekst in
het Hollandsch gesproken wordt door F. Jan
Stoffels.
In Moskou speelt zich een tragedie af. Daar
staan mannen terecht, die in de voorste ge
lederen van het communisme gestreden heb
ben, die uit zuiver ideëele overwegingen ge
leden hebben* voor hun overtuiging, die de
beste jaren van hun leven daarvoor geofferd
hebben en nu door den machtigen, Stalin, ter
verantwoording worden geroepen op beschul
digingen, die zij niet „mogen" tegenspreken.
Stalin, bevreesd voor eigen macht, maait da
groote figuren om hem heen weg, met niets
ontziend cynisme. Een en twintig van de be
kendste communisten staan terecht en een
voor een zeggen ze ja en amen op de be
schuldigingen wegens landverraad, samenzwe
ring, wegens poging tot vele moorden op
Lenin, Stalin en andere communistische lei
ders. Wandaden, die niet van den jongsten
tijd zijn, maar reeds in 1918 of in de jaren
daarna bedreven werden.
Na een gevangenisperiode, die voor deze fi
guren een martelperiode van de ergste soort
geweest moet zijn, staan ze nu terecht en
hooren de klachten over hen uitstorten. Zij
zijn Trfotskiisten, fascisten, en dat beteekent
voor hen den kogel.
We vonden dezer dagen in een van de
groote bladen een opsomming van de kwali
teiten van de beschuldigden. We laten slechts
volgen de namen van hen, wier faam tot ver
over de Russische grenzen is door gedrongen.
Daar is: Boecharin, de voornaamste wijs
geer van het sovjet-bolsjewisme en intieme
vriend en medewerker van Lenin; Rykoff,
Lenins opvolger als voorzitter van den raad
van volkscommissarissen; Rakowski, gewe-
1
j UtaaAam de SlalLë-cuwnd
teeAfyaam umó
Het is nu eenmaal het overigens vrij-
willig gekozen) fatum van den journa-
list, dat hij verplicht is per seizoen een
oneindig aantal feest-, cabaret-non-
stop-, klein-kunst-, amateurs-, jaar-,
jubileum-, lach-, zang- en dansavonden
af te rennen, welk fatum alleen door
hem gedeeld wordt met collega-slacht-
offers als burgemeesters, wethouders,
bestuursleden van „zustervereenigin-
gen' en andere autoriteiten. Maar ge-
zamenlijk gaan wij er zeer gebukt onder
om van het leed der thuisblijvenden
maar niet eens te gewagen.
i Ze zijn meestal niet belangrijk deze
avonden, omdat de doorsnee feest-,
cabaret-non-stop- voor de rest zie
boven) -uitvoering mank gaan aan een
jj ongelooflijk tekort aan originaliteit, rijk-
gezegend is aan humbig en waardelooze
j beunhazerij die men met pompeus ge-
baar het etiket van „klein-kunst" op-
plakt.
Er is altijd de voorzitter die het ope-
ningswoord prevelt, er is altijd de steun-
bon die als een dubbeltjes-zwaard van
Damocles boven onschuldige hoofden
ritselt en door lieve meisjes met bloem-
zoet gebaar verkocht wordt. Er is altijd
die eene meneer, die iets voor te dragen
heeft en het zoo goed kan en de juf-
i frouw, die zoo leuk kan zingen en vocale
salto's pleegt. Er zijn altijd een paar jon-
gelui die achter een microfoontje onwel-
luidend misbaar staan te maken, dat
doet denken aan zieken die gorgelen
met kamille-thee of aan het reutelen van
i een stervend dier. Voorts beweegt de
tekst zich doorgaans tusschen de disso-
nanten „bom-bom-bom" mé-mé-mé
i en tjoé-tjoé-tjoé".
Dan is er voorts de één-acter, die aan
het programma vastkleeft als een eeu-
wige en niet te verwijderen apendix,
terwijl niet mag ontbreken de band, die
heldhaftige pogingen in het werk stelt
i exotische en werelds-klinkende klanken
te produceeren opdat kleine geesten zich
t>er van huis wanen voor enkele momen-
i ten.
Hier staat men aan den zelfkant der
meest seniele kleinkunst, de confectie
van een ziel- en inhoudsloos ama-
Hulde, veelvoudige hulde derhalve
aan hen, die braken met het recept der
onbenulligheden; de Nederl. reisvereeni-
ging. Hulde aan dezen Woensdag
avond, toen de reis-horde Musis
Sacrum" pardon Italië binnen
stroomde. Wij dronken geen bier, geen
ranja, geen Perl en geen Pang. Zelfs
voor tippen en Voorburgjes haalden wij
verachtelijk de schouderen op, om van
thee en andere elixers maar te zwijgen.
Wij dronken Chianti rosso classico voor
den dorst en Vino Aleatico rosso voor
de geur. Onze vrouwen nipten aan
bokalen Marsola alluovo, terwijl wij
tegen de indigestie snoepten van een
superbe Moscato d'Asti. Er waren Ita
lianen op het tooneel, voorzien van
„rijkskleur" en ze zongen al de liederen
die eenmaal op deze Bühne onze plaat
selijke gondolier Jan Willems gekweeld
heeft. Van Aye Aye Aye
tot „O Sole Mio" en wat zich daartus-
schen bevindt. We gevoelden ons zeer
thuis in deze stemming van het land-
der-tienduizend-wonderen en zongen
duchtig mee. Maar dat was een soort
sof, hoewel de zangeres met Italiaan-
sche onwaarheid „bravo" riep
Het was al Italië wat de klok sloeg.
Als we een vurige blik naar onze, niet
van charme gespeende, buurvrouw wier
pen, was dat de bekende Italiaansche
hooge bloeddruk en als we den ober met
een dictatoriaal gebaar 5 cent fooi
gaven, was dat omdat wij-Italianen
goede nationalisten zijn die het geld niet
over de balk smijten. Het was in Musis
Italiaansch warm en om half 12, toen
we vertrokken, beleefden we het onver
getelijk moment dat de zaal ons het
beeld voor oogen tooverde van de
Blauwe Grot van Capri. Doch dat
kwam van de rook der Hollandsche ci-
garetten. Tenslotte waren er dames, zoo
onder den indruk van Italië gekomen,
dat zij in ernst beweerden dat meneer
Maas iets van Primo Camera weg had
en meneer van Scheyen van Victor
Emanuel.
zen gezant te Londen en Parijs; Yagoda, de
vroegere leider van de gepoe, die meedoogen-
loos millioenen menschen den dood ingejaagd
heeft; Rosenholz, de man, die den buitenland-
schen handel van sovjet-Rusland georgani
seerd heeft; Krestinsky, Stalins onmid
dellijke voorganger als partijsecretaris; prof.
Pietnieff, Ruslands beroemdste hartspecialist;
prof. Levin, de directeur van het Kremlin-
ziekenhuis.
Een van hen, Krestinsky, heeft nog den
moed gehad, de beschuldigingen met felheid
van de hand te wijzen en zijn onschuld uit te
roepen, doch toen hij den volgenden dag weer
verscheen, was hij reeds murw geslagen en
herriep zijn woorden van den vorigen dag.
Als er ook maar een weinig waar is van
de bèschuldigingen, welke als een mitrailleur-
vuur op de aan den dood prijsgegeven be
klaagden worden losgelaten, dan moet het bit
ter slecht met het proletarische rijk gesteld
zijn, zoo schreef De Msbd. dezer dagen zeer
terecht in een beschouwing. Dan is het ver
pest met landverraad en revolutie. Kan het
eigenlijk anders? zoo vraagt het blad.
Een systeem, hetwelk revolutie, wereld
revolutie in zijn vaan geschreven heeft; het
welk omwenteling, ruïne en chaos als beginsel
stelt om op de eindelooze wereldpuinhoopen
den heilstaat te kunnen opbouwen, moet den
weg der absolute vernietiging opgaan. Dan
speelt één menschenleven, dan spelen millioe
nen menschenlevens geen rol meer. Dan is
slechts van belang de eene man, die zoo snel
mogelijk de volkomenste wereld-revolutie kan
ontketenen. Stalin acht zich daartoe de geroe
pene; hij gaat den eenigen weg, dien hij gaan
kan; over de lijken van allen, die hem een
hinderpaal toeschijnen. Revolutie is zonder
erbarmen, vol wreedheid.
Voor de andere plaatselijke vereeni-
gingen een voorbeeld. Stop met Uw
avondjes, maar geef Russische, Spaan-
sche, Indonesische of andere feesten.
Succes verzekerd.
•auisund; Daar ligt terein braak. Véél terrein!
dagelijks kwaliteiten en
ideale pasvormen, zorg
vuldige voorlichting,
dat alles staat in
waarde ver boven den
prijs, die U betaalt,
bij het kopen van
(Keurcollectie Deska Combinatie)
