flq£nda
De harmonie der weermacht
in NecL Indië is verstoord
'V
O#*
Het is onlogisch dat de taak van den
Marine-luchtvaartdienst overgenomen
wordt door het K.N.I. leger
Dinsdag 29 Maart 1938
Tweede Blad
ETHEL M. DELL
Dc Laatste
Abonnements voorstelling
De vlootcommissie vaart
met de Java
Bach's Matthaus Passion
Inschrijving Handelsregister
Wolkjes aan den Duitsch-
Italiaanschen hemel?
Burgerlijke Stand van Den Helder
'tad&nieuiv-ó
Vrijdag j.1. hield de Vereeniging ter beoefe
ning van de krijgswetenschappen een bijeen
komst te 's-Gravenhage, alwaar de kapiteins
van den Generalen Staf van het K.N.I.L., P.
G. Mantel en jhr. J. M. R. Sandberg de har
monie der weermacht in Ned.-Indië en de sa
menstelling van het K.N.I.L. behandelden.
Deze lezing trok, vooral voor wat betreft
het eerste gedeelte behandeld door kapi
tein Mantel zeer veel belangstelling, zoo
wel van de zijde der hier te lande aanwezige
officieren van het K.N.I.L. als van de Marine.
Zoo merkten wij o.a. de aanwezigheid op van
den gewezen eskader-commandant in Ned.-
Ir.dië, kolonel Helfrich, thans directeur der
Hoogere Marine-krijgsschool; de leden der
marine-staf „au grand complet", verschillende
leden der staf uit het commandement der
marine hier ter stede, leeraren en leerlingen
der H.M.K.S., benevens een groot aantal zee
officieren en officieren-vlieger uit Den
Helder.
De belangstelling culmineerde in punt 3 der
stellingen van kapitein Mantel, welke stelling
als volgt was geformuleerd:
De verdediging door de slagluchtmacht.
Het vermogen en de betrouwbaarheid
van de bommenwerpers hebben een zoo
danig stadium van ontwikkeling bereikt,
dat aan de „slagluchtmacht" voortaan
een belangrijk aandeel in de verdediging
van den archipel kén, en gelet op de in
dat wapen besloten mogelijkheden, ook
móet worden toegekend. Dit aandeel dient
zich uit te strekken zoowel over Java als
over de gewesten daarbuiten.
Het optreden van het luchtslagwapen
in de buitengewesten dient niet alleen ter
beveiliging van de kwetsbare punten in
die buitengewesten, doch vormt mede een
integreerend onderdeel van de verdediging
van Java.
Het is niet onze bedoeling het knappe be
toog van kapitein Mantel weer te geven, wel
echter onzen algemeenen indruk van deze zoo
interessante vergadering, omdat de daarin be
handelde materie zoo nauw verband houdt
met de verdediging van ons Indië en het be
lang van onze Marine tot in den kern raakt.
Critiek van Marine-zijde.
Dat de door den heer Mantmel uiteen ge-
Zette stellingen geenszins de instemming
der aanwezige marine-officieren wegdroe
gen, blijkt wel uit het feit, dat 5 hunner
in debat kwamen, een debat, dat zich tot
ver na het middernachtelijk uur voort
zette en waaraan niemand minder deel
nam dan de directeur der Hoogere
Marine-Krijgsschool, de kapitein ter zee
C. E. L. Helfrich. Verder traden als de
baters voor de Marine op de beide leera
ren der H.M.K.S. de luitenants ter zee le
kl. de Ronde en Forees, terwijl van de
Marinestaf het woord voerden de luite
nants ter zee le klasse Bussemaker en de
officier-vlieger 2e kl. Uytenhout.
Het deed ons uitermate goed, dat de ma
rine ditmaal uitstekend „partij" gaf. Over
het algemeen gaat zij veel te veel mank aan
bescheidenheid. Steekt haar licht onder een
korenmaat met als gevolg, dat men geen pro
paganda maakt voor eigen zaak en het Ne-
derlandsche volk door „legerpropaganda"
•- —ö*- -hprl het v"» zwiigt stemt
brjzonder.
FEUILLETON.
21.
DOOR
Zwaar en met in de verte aanrollenden
donder viel de nacht en de flauw verlichte
kamer kreeg een spookachtige atmosfeer, vol
geheimzinnige schaduwen. Een gevoel van
onwerkelijkheid kwam over de oudere vrouw
een vreemd gevoel alsof geestelijke, vol
komen onbekende machten de overhand had
den gekregen. Zij dacht aan den gestorven
man Guy Chisledon die dien middag met
militaire eer begraven was en die minder dan
vier-en-twintig uur geleden zich nog in de
volle kracht van zijn mannelijkheid tusschen
zijn sold ten bewogen had. Zij herinnerde zich,
hem juist na de lunch gezien te hebben en hij
had gepocht over een krachteischend feit, dat
hij dien dag volbracht had. Zijn luide, zelf
voldane stem scheen haar nu nog in de ooren
te klinken. Hij was altijd zoo vol overbruisend
leven. Zij kon nooit aan hem denken als een
doode of aan Yvonne dat lachende levens
lustige schepseltje als een weduwe.
Haar gedachten dwaalden af naar Pax. Het
was een vreeselijk ding voor hem. Hoe het
gebeurd was, ging boven haar begrip. Het
was absoluut niets voor hem om zoo onna
denkend naar een ingeving te handelen. Als
het Chris Markham geweest was, zou het
veel gemakkelijker te begrijpen zijn geweest.
Chris was impulsief, Chris was een heethoofd!
Maar PaxI
Niet overtuigd
Wjj zjjn er verre van om uitbreiding
van legersterkte in dit geval in Indië
ten koste van de Marine tegen te
gaan, wanneer ons duidelijk gemaakt
wordt, dat 's Lands belang hiermede ge
baat is, maar zoolang dat niet het geval
is, en de heer Mantel slaagde er geenszins
in om ons hiervan te overtuigen moe
ten wjj hjj de Marine met kracht aandrin
gen, dat zij in 's lands belang opkomt
voor eigen zaak.
Van de 150 millioen, beschikbaar voor de
fensieve doeleinden in Nederlandsch-Indië,
gaan bereids reeds 130 millioen naar de leger-
kas. Ook de resteerende voor de marine te
besteden 20 millioen zullen langzamerhand
naar dien kant verdwijnen, wanneer, zooals
kapitein Mantel propageerde, een slaglucht-
vloot de taak der M. L. D. in Indië zal gaan
overnemen.
Waarom de Marinetaak In Leger-
handen
Het groote vraagpunt van de bijeen
komst was: „Waarom moet een zuiver
maritieme taak van den M.L.D. overge
nomen worden door het Indische Leger?"
De zeer goed gefundeerde oppositie der
heeren van de Marine in deze vergadering,
gaven ons sterk den indruk, dat dit zeer mis
plaatst zou zijn. Toch wijzen de feiten in die
richting. Het aantal door den heer Mantel
noodig geachte bommenwerpers van 81, toont
merkwaardig veel overeenkomst met het door
de marine geprojecteerde aantal van 72 uit
het vlootplan-Deckers.
Ons kwam ter oore, dat de luchtvaart-
afdeeling in Bandoeng reeds plannen heeft
om ook torpedovliegtuigen van haar bom
menwerpers te maken.
Ons is bekend, dat gewezen marine-vliegers
met open armen bij de luchtvaart-afdeeling in
Bandoeng zouden worden ontvangen.
Wijst dit niet alles in een richting, die ons
de overtuiging geeft, dat het legerbestuur in
Indië langzamerhand de taak van de M.L.D
tot zich wil trekken?
De Marine op het tweede plan?
Als doekje voor het bloeden „schenkt" ka
pitein Mantel aan den M.L.D. de taak der ver
kenning, het vechten boven zee moet aan
de leger vliegers worden overgelaten.
Het komt ons alles zoo onlogisch voor. Een
eilandenrijk, voor 1/10 uit land en voor 9/10 uit
water bestaande, daar komt de verdediging in
de lucht toch niet in de eerste plaats aan de
landvliegtuigen toe? Een maritieme taak, het
ageeren boven zee, het vechten tegen zee
doelen, in nauwe samenwerking met de vloot,
is dat een taak voor officieren-vlieger van
het K.N.I.L.?
Kolonel Helfrich trekt van leer.
Hiertegen kwam vooral de gewezen eska
der-commandant in Nederlandsch-Indië, kolo
nel Helfrich in verzet. Hij toch kan in de
eerste plaats beoordeelen wat samenwerking
tusschen vloot en vliegtuigen beteekent e-
acht daarvoor alleen maritiem opgeleide
gers geschikt. Kapitein Mantel 1 die
waarlijk. - ww 200 nc^^iik ..aveitjès' te bekij-
Weer slaakte ze een zucht. Zelfs haar
klonk de geheele geschiedenis ongerijmd. En
het was alleen omdat Pax het vertelde, dat
men er ernstig op inging. Er schenen groote
hiaten in te zijn, die Yvonne misschien kon
aanvullen. Als zij in gebreke bleef om zijn
verklaring te bevestigen, kon men zich niet
indenken, wat er gebeuren zou. Zij wist reeds
dat haar man Pax' toestand met de grootste
bezorgdheid beschouwde.
Wat zou Claire van dit alles denken, vroeg
zij zich af. Die arme Claire, die in alle haast
van Kapoo terugkwam om bij, de vrouw van
haar broer te zijn! Claire had veel van Guy
gehouden, en juist den laatsten tijd scheen er
een vriendschap ontstaan te zijn tusschen
haar en den man, door wiens hand Guy den
dood had gevonden. Het zou vreeselijk zijn,
indien het meer dan vriendschap ware! Me
vrouw Risborough sloot haar oogen alsof zij
haar geest voor die gedachte wilde sluiten.
Een rommelend geluid in de verte riep
haar plotseling terug tot haar onmiddellijke
omgeving. Wat zou het zijn? Onweer of een
naderende auto Eenige seconden luisterde
zij ingespannen. Ja, het was ongetwijfeld een
auto. Het kon iemand zijn, die naar de club
ging, of misschien was het Claire. Als dat
zoo was, had zij bijzonder vlug gereisd en
moest ze vreeselijk vermoeid zijn. Zou ze
ooit de kracht hebben om die inspanning te
verdragen
Nader en nader kwamen de wielen en nu
hoorde zij, dat de auto het hek binnenreed.
Wat was het warm en hoe zou Claire onder
de hitte geleden hebben! Als majoor Nicholls
er maar in slaagde om de beide meisjes zoo
spoedig mogelijk uit Bhanapore weg te zen
den! Maar dat zou in zich sluiten, dat Pax
alleen stond. En dat dat zou gevolgen
hebben, waaraan zij nog niet had durven
denken.
Ja, de auto stopte voor het huis. Er klon
ken stemmen en een lichte voetstap naderde
de deur. Mevrouw Risborough -kond op, de
deur werd zachtjes geopend en Claire stond
voor haar Claire, bleek, maar volkomen
beheerscht.
kampen kregen wjj inzage van een kaart
waarop alle tochten door Marine-vliegtuigen
in Indië gemaakt, gedurende de laatste tien
jaar, stonden uitgezet. Tochten, waarvan nim
mer eenige ophef werd gemaakt, die men
nimmer in een courant vermeld zag, en wij
vergelijken daarbij de enkele groote tochten,
die de L.A. uit Bandoeng met de Glenn Mar-
tins maakte en waarover in alle couranten
hoogelijk werd opgegeven. Het moet ons van
het hart, dat, zoo de slagluchtvloot door
legerautoriteiten geleid zou worden, een schat
van opgedane oefening en ervaring verloren
zou raken. Een zelfde ervaring gaat verloren
in het bommenwerpen, terwijl in het gebruik
van het vliegtuig als torpedowapen de ma
rine in ervaring nog altijd voorstaat op de
landmacht.
Moeilijkheden.
Hoe stelt men zich de bevelvoering voor
tusschen eenlegergroep bommenwerpers en
de vloot? De luitenant ter zee Bussemaker
gaf een beeld van alle eigenschappen en ken
nis waarover de marine-vlieger moet beschik
ken om eerst na langdurige opleiding met de
vloot te kunnen samenwerken, en het kwam
ons onmogelijk voor, dat een dergelijke ken
nis ergens anders opgedaan zou kunnen wor
den dan in de marine zelf, liefst bij menschen
die van huis uit reeds maritiem georienteerd
zijn.
Het is niet de bedoeling, het debat in de
vereeniging voor krijgswetenschap te volgen,
maar wij. die de verdediging van Ned.-Indië,
als landsbelang ter harte gaat, meenen met
klem te moeten wijzen op de logische nood
zakelijkheid, dat in een eilandenrijk, in de
lucht boven de zee, door watervliegtuigen, be
stuurd door marine-vliegers wordt geageerd.
De legerslagluchtmacht kén voor de verdedi
ging van Java zorgen. Direct, en niet in
direct, zooals kapitein Mantel trachtte te be
wijzen.
Marine onder Marineleiding.
De verdediging van Ned.-Indië moet
geschieden te land, te water en vanuit de
lucht. Voor een „luchtmacht" in Indië
was kapitein Mantel niet te vinden, dat
verklaarde hij uitdrukkelijk op een vraag
van kolonel Helfrich, maar wel wil Z.W.
E.G. de slagluchtmacht in handen van de
legerleiding. Alsdan zal 2/3 der verdedi
ging van ons eilandenrijk te Bandoeng
beheerd worden en het zal niet lang meer
duren of het opperbevel over de vloot
ligt in handen van een generaal, hetgeen
en dat is voor ons de hoofdzaak
door ons niet in 's lands belang wordt
geacht.
Het „Centraal Tooneel" brengt
„Prof. Hiob Pratorius" in een zeer
sterke bezetting.
Dinsdag 5 April a.s. wordt in Casino de
laatste der Abonnementsvoorstellingen ge
geven en de directie heeft voor deze laatste
maal de keuze laten vallen op het door de
pers zeer gunstig onthaalde stuk „Prof. Dr.
Hiob Pratorius" van Curt Gcjtz.
Dit tooneelspel, hetwelke het laatste en
zeer waarschijnlijk ook het knapste is, wat
Curt Götz geschreven heeft, is min of meer
een gesatyriseerd detective-verhaal, doch
een waarin prachtige menschelijke karakters
tot uitbeelding worden gebracht. Een stuk,
dat geruimen tijd in het vorige seizoen volle
(en enthousiaste) zalen getrokken heeft.
Hoewel wij in een volgend nummer nog met
nadere bijzonderheden „Prof. Dr. Hiob Pra
torius" betreffende komen, laten wij hier
alvast de opvallend sterke bezetting volgen,
waarmede het „Centraal Tooneel" onder
artistieke leiding van Lasseur dit stuk
brengt.
In de 6,t Volendam votr.n o.a. Cor Hermus,
Péronja! hebben btj te zetteS;"(S£' Ceea Las*
se\ Yensing en
staan te handhaven. setting
Eén bron is verloren gegaan. 'v ke
Laat men de andere met de noodige
tact en liefde behandelen.
Mevrouw Risborough onderdrukte met
moeite een snik van dankbaarheid. „O.
lieve," zei ze „wat een zegen, dat je hier
bent!"
Claire stond nauwelijks stil om den wel
komstkus van de oudere vrouw te ontvan
gen, maar liep recht op het bed toe, waar ze
naast Yvonne neerknielde.
„Wat heeft ze?" vroeg ze.
„De dokter heeft haar een slaapmiddel
gegeven," fluisterde mevrouw Risborough.
„Hij was bang, dat de schok haar te zeer
zou aangrijpen. Maar zij slaapt langer dan
wij dachten. Ik denk, dat zij spoedig ont
waken zal."
Claire streelde Yvonne's hand en drukte
er haar lippen op. Toen keek zij op.
„Ik heb alleen het ergste gehoord," zei zij.
„Ik weet maar heel weinig van alles wat er
gebeurd is. Kunt U mij vertellen wat er is
voorgevallen
„Ik zal het je vertellen, lieve," zei me
vrouw Risborough. „Maar je zult wel erg
moe zijn na die lange reis. Wil je niet eerst
iets gebruiken?"
Claire stond op. Als zij eenige vermoeid
heid gevoelde, toonde zij het niet. Een nieuwe
kracht scheen haar tengere gestalte te be
zielen. Haar houding was zoo flink en be
heerscht, dat de kolonelsvrouw haar met
verwondering gadesloeg. Zij had verwacht,
dat Claire haar hulp noodig had, maar zij
ontdekte, dat zij zelf reeds op het jonge
meisje steunde. Na de lange droevige uren
aan Yvonne's ziekbed doorgebracht, voelde
zij zich zwakker dan het jonge meisje, uit
wier houding zelfvertrouwen en moed spraken
„Ik voel mij uitstekend," zei Claire, „en
ik heb onderweg iets gegeten. Vertel mij als
het U belieft alles wat U weet, en tracht het
niet voor mij te verzachten. Ik hoor liever
dadelijk het ergste, wat ik vroeger of later
toch moet vernemen."
„Ik geloof toch, dat zij werkelijk slaapt,"
zei mevrouw Risborough na een blik op het
bed geworpen te hebben.
„Zij is nog absoluut bewusteloos," zei
De leden der vlootcommissie hebben Maandag met Hr. Ms. kruiser „Java" een tocht gemaakt
van Amsterdam naar Den Helder. Even voor het vertrek.
tf
Vol lof over de veranderingen
door de Marinewerf aangebracht.
Gisterenmiddag om kwart voor vijf is Hr.
Ms. „Java" op de reede van Texel gekomen
en debarkeerden de leden van de vlootcom
missie, die de reis van Amsterdam naar
Nieuwediep hadden meegemaakt, aan boord
van de Marine-sleepdienst I, die de heeren
naar de haven bracht, waar zij in de Marine
club een maaltijd gebruikten. Met den trein
van 6.50 zijn de leden weer van Den Helder
vertrokken.
De vlootcommissie heeft het wel bizonder
getroffen op den tocht naar Den Helder. Het
was ideaal zeeweer en de oefeningen, die
onder weg gehouden werden, zijn volkomen
geslaagd. Er werd o.m. een schietoefening
gehouden op gesleepte schijf, terwijl een bom
aanval van vliegtuigen met de anti-lucht-
batterig werd afgeslagen. Daarna werd een
nevelbeschermingsoefening gehouden, waar
bij de heeren vol bewondering waren over de
technische mogelijkheden, om het schip aan
het oog van den vijand te onttrekken.
Het was voor het eerst dat de com
missie een tocht meemaakte, na de
groote veranderingen aan de „Java".
Unaniem was men vol lof over het werk
van de Marinewerf te Den Helder, zoo
dat de daarvoor bestemde gelden, wel
nuttig besteed zijn.
Aan boord bevonden zich de heeren Dr. de
Vlugt, Ch. L. v. d. Bilt, W. Drop, Mr. A.
Joekes, A. G. A. Ridder v. Rappard en W. H.
Tilanus, leden der vlootcommissie, benevens
eenige marine-officieren, o.w. de directeur
der Hoogere Krijgsschool, kolonel Helfrich en
de luit. ter zee der le kl. C. Moolenburg, en
eenige adviseurs.
A.s. Vrijdag, 1 April a.s., zal, in verband
met de uitvoeringen van bovengenoemd mees
terwerk, welke op 7 en 8 April zullen plaats
hebben, de directeur van Toonkunst, de
heer A. J. Leewens, in een lezing nader op de
vormontwikkeling, inhoud en muzikale be
werking der Passion ingaan.
Deze lezing, welke in Café Centraal (bo
venzaal) aan den Kanaal weg gehouden zal
worden, wordt speciaal geïllustreerd door
enkele solostemmen, gramofoonplaten (door
den muziekhandel L. Polak belangloos ter
beschikking gesteld) en een uit de koorleden
gevormd klein ensemble.
De toegang is geheel gratis!
w Nieuwe zaken:
Vin kei: C. Kooij Az., Dorpsstraat A 109
- .'stemde, kruidenierswinkel.
Wijzigingen:
i%na Paulowna: Bloembollenkweekerij
-Handel Gebrs. Moolenaar N.V., Midden-
g 21; benoeming plaatsverv. directeur.
8 t. Maarten: Mij. van Onderl. Ver-
®c^krb. tegen verliezen van Rundvee, B 10;
j»eHuurs wijziging.
^'ichagen: R.K. Coöp. Leenbank W.A.,
'legzijde C 4; bestuurswijziging.
lia., e x e 1: Hotel „de Zwaan",. Zwaanstraat
uittPen Bur£; overgegaan aan J. Dernison.
o.ezVieringerwaard: K. Kruiten, Twee-
b jen A 44, brandstoffenhandel; overgegaan
jj A. Schrijver.
en >pheffingen
doe: en Helder: L. C. Prins, Kanaalweg
zen? aannemer.
geb-
tein
Yvi
kur
§eSuarium Zoöl. Station. Voor het publiek
bez»eopend: dagelijks /an 912 en van 13.30—
Mh-7 u. Zaterdags van 912 uur.
„C(
