Hevige spanning
in Midden-Europa
Reeders verdeelen
de winst
De aardbeving
op Celebes
DAGBLAD VOOR DEN'HELDER EN HOLLANDS NOORDERKWARTIER
Tsjecho-Slowakije roept twee
lichtingen van de reserve onder
de wapenenB
Geruchten over sluiting der grenzen
Han Hollander in
de bloemen
Een Waddenzee
haringras?
23 M E I 1938
66e JAARG. No. 8316
Prins Bernhard beschermheer
Dit nummer bevat 8 pagina's
EERBERICHT
de bilt seint.
De gev'ucbte Spanjaarden
Dooden en gewonden
Von Cramm in hooger
beroep
Om den K.N.V.B. beker
heldersche courant
vONINGSTRAAT 7fl nrw un nm
KONINGSTRAAT 78, DEN HELDER. TELEFOON 50 (2 LIJNEN)
Uitgave der Ultg. Mi). Holland» Noorderkwartier N.V. te Den Helder
MAANDAG
Met instemming van de Tsjechische regeering heeft de
minister van landsverdediging Zaterdag een lichting van
de reserve en een lichting van de tweede reserve met tech
nische troepen, welke deel uitmaken van de specialisten
eenheden, onder de wapenen geroepen voor een buitenge
wonen diensttijd overeenkomstig de wet op de landsver
dediging.
De reden van dezen maatregel is de noodzakelijkheid
de reservisten te oefenen in het hanteeren van de moderne
wapenen, welke onlangs in gebruik zijn genomen, evenals
men in andere landen doet. Bovendien heeft men rekening
gehouden met de noodzakelijkheid de legersterkte, welke
te klein is op het oogenblik, te vergrooten, teneinde in deze
woelige dagen de orde en rust en veiligheid van den staat
te handhaven, alsmede te voorkomen, dat de incidenten,
welke zich op verscheidene plaatsen in de republiek heb
ben voorgedaan, zich herhalen.
Twee Sudeten-Duitschers dood
geschoten.
Een incident te Eger heeft de spanning
tot het hoogtepunt opgevoerd. Volgens een
bericht uit Praag wilde Zaterdagmorgen
een grenswacht te Eger een motorrijwiel
aanhouden, waarop twee personen zaten,
die zich in de richting van Duitschland
begaven.
Aaangezien de bestuurder niet
naar sommaties luisterde, gaf de
grenswacht vuur. Een der beide
mannen Sudeten-Duitschers
werd direct gedood, de ander over
leed kort daarna in het ziekenhuis.
Een schot in den rug?
De Duitsclie lezing van het geval is
eenigszins anders. Een Berlijnsch bericht
zegt dat de beide mannen, de boeren Ni
klas Boehm en Georg Hofmann door een
schot in den rug werden getroffen.
Het schot was plotseling gevallen
en volgens een voor zijn dood afge
legde verklaring van den zwaarge
wonden, Boehm, zijn beiden volko
men argeloos neergeschoten.
Bewoners, die op het hulpgeroep van
Boehm naar buiten waren gesneld werden
in de huizen teruggedreven. De stad ge
raakte in de grootste opwinding Het nader
officieel communiqué zegt dat beide man
nen onder verdachte omstandigheden op
een motorrijwiel reden. Toen een agent hen
gelastte te stoppen, reden zij op den politie
man in, die op zij sprong en daarna op
de banden trachtte te schieten. Aangezien
de weg stijgt trof hij per ongeluk de beide
motorrijders. Daar het verlaten van voer
tuigen van de stad verboden was schoot
de agent volgens zijn instructies. Natuurlijk
hangt de uitvaardiging van scherpere ord i
samen met de verkiezingen
die overigens zonder incidenten zijn 'ter
l0IneirS3 gemeenten in het Sudetenduitsche
gebied heeft Henlein 84.132 stemmen (88.5b
procent) verworven. De Sociaal-democra
behaalden 10.868 stemmen. Het stemmen-
aanfal der Sud. Duitsche partij is gestegen
met 44.5 procent De communisten verer
ven in deze gemeenten 4266 en de Tsj
17.892 stemmen.
In Praag hebben de Sudeten Duitschers
10.000 stemmen gewonnen.
De Tsjechoslowaaksche nationaal socia
listen zijn 35000 stemmen vooruitgegaan.
Ook de communisten boekten een aanzien
lijke winst.
Over het algemeen kan Tn.en. zeggen
de veranderingen in het Tsjechische Kamp
niet groot zijn. De nationaal-geonenteerde
socialisten schijnen een vrij aanL
winst te hebben behaald. De rechtsche par
tijen hebben eenigszins verloren aan de na
tional socialisten. De Sudetenduitsche par
tij heeft bijna al haar stemmen van de vo
rige verkiezingen behaald, vermee.derd met
die van de christen-socialisten en de Duit
sche boeren, die onlangs in de partij zijn
opgenomen. De Slowaaksche autonomisten
hebben een zware nederlaag geleden.
Toch incidenten?
Het schijnt wel vast te staan, ook in Ber
lijn geeft men dit toe, dat in Praag, waar
de regen van de lucht stroomde, de verkie
zingsdag rustig is verloopen. Het D.N.B.
weet echter mede te deelen, dat het buiten
Praag in verscheidene plaatsen tot inciden
ten is gekomen. In Presburg zouden volgens
deze berichten Tsjechen, die roode banden
om den arm droegen, leden der Sudeten-
Duitsche partij hebben aangevallen. In Ga-
blonz zouden gewapende Tsjechische leden
der nationale garde voorbijgangers het in
signe der Sudeten-Duitsche partij hebben
afgerukt, Sudeten-Duitsche jonge gymnas
ten hebben aangevallen en hen hebben mis
handeld.
Te Mistelbach hebben Zondag 10 Tsjechi
sche soldaten getracht over de brug op
Duitsche gebied te komen. Toen zij Duitsche
douanebeambten zagen, namen zij de vlucht.
Volgens Tsjecho-Slowaaksche lezing zijn
verontschuldigingen aan den Duitschen ge
zant aangeboden.
Het D.N.B. zegt van dit geval, dat
de soldaten hebben getracht de brug
in de lucht te laten springen.
Er waren reeds dynamietpatronen en lon
ten aangebracht. Toen twee Duitsche grens
beambten naderden, vluchtten de Tsjechi
sche soldaten over de grenzen.
Een Duitsch bericht zegt verder, dat de be
volking van het Sudetenduitsche plaatsje
Hermanshütte geterroriseerd is door com
munisten. Er werd geschoten en vensters
werden ingeworpen.
Het Sudetenduitsche partijbestuur te Rei-
chenberg heeft, naar het Duitsche bureau
verder meldt, den leden opgedragen het par
tij-insigne voorloopig niet meer te dragen,
daar ook hier gevaar voor molestatie door
Tsjechen en communisten bestond.
President Benesj spreekt tot zijn
volk.
Benesj heeft te Tabor in Zuid-Bohemen een
optimistische redevoering tot het Tsjechische
volk gehouden. Hij betoogde, dat het nationa
liteitenstatuut, dat wordt uitgewerkt, de
rechtsgelijkheid zal bevestigen van alle
staatsburgers en aile nationaliteiten. De re
geering zal deze beginselen venverken in
concrete voorstellen.
Men kan, aldus Benesj, met vertrouwen de
toekomst tegemoet gaan.
Wij handelen zoo. zeide Benesj o.a.. omdat
de ontwikkeling van den toestand in Europa
zulks eischt. Ik heb nog niet lang geleden
gezegd, dat deze maatregelen onze bijdrage
voor dén Europeeschcn vrede zijn. Ik weet,
dat de extremisten in het tegenovergestelde
kamp zijn. In mijn hoedanigheid van pré
sident der republiek rieht ik mij tot beide
kampen en beveel ik wederzijdsch begrip
en een geest van verzoening aan. ik ver
lang voor de bescherming van onze ge
meenschappelijke belangen, dat alle poli
tiekc partijen. Tsjechische en Duitsche, hij-
dragen tot verwezenlijking van dezen geest
van verzoening.
De laatste weken hebben zich eenige in
cidenten voorgedaan. Onze staat en ons
gezag gaven blijk van bedachtzaamheid en
discipline. Hier wilden wij het buitenland
toonen, dat de bron van de voortdurende
opwinding en spanning en gebeurtenissen
in bet buitenland moet worden gezocht.
Tk heb de klacht geboord dat onze demo
cratische instellingen niet snel genoeg wer
ken, terwijl de autoritaire regimes der
buurlanden in versneld tempo arbeiden.
De Britsche oud-minister van buitenland-
sche zaken heeft gezegd, dat de democra
tieën van thans zich van dit gevaar bewust
moeten zijn. De democraten, die haar lei
den en de burgers dezer landen moeten
zoo handelen, dat zij de vergelijking met
de autoritairen kunnen doorstaan. Zij moe
ten voldoende gedisciplineerd zijn, zij moe
ten er zich van bewust zijn, dat het demo
cratische regime slechts daar kan voortbe
staan, waar men in versneld tempo werkt.
Hodza spreekt met de Sudeten-
Duitschers.
In een onderhoud met den Sudetenduit-
schen afgevaardigde Frank heeft minister
president Hodza geweigerd de Tsjechische
nationale garde terug te trekken. Ten aan
zien van andere maatregelen zeide hij tege
moetkomendheid toe.
Frank had, aldus het Duitsche Nieuws
bureau, den premier er op gewezen, dat de
oproeping van reservisten onder de bevol
king een stemming teweeggebracht hebben,
die in haar labiliteit een gevaar voor de
handhaving van de orde en rust vormt.
In zijn besprekingen met den eersten mi
nister, die den geheelen dag voortduurden,
heeft Frank betoogd, dat de door de regee*
ring genomen maatregelen de spanning en
opwinding onder de bevolking nog vergroo
ten. Overeengekomen is voorts dat de Su
deten-Duitsche partij zich belast met de
handhaving der orde in het Sudeten-Duit
sche gebied. Frank stelde daarbij den eisch,
dat ongehinderd van post en telefoon ge
bruik zou kunnen worden gemaakt, hetgeen
toegezegd is.
Daar echter daarna opnieuw telkens sto
ringen in het telefoonverkeer werden ge
constateerd, en bovendien in bijna alle Su-
detenduische steden gewapende leden van
de Tsjechische nationale garde patrouillee
ren, heeft Frank opnieuw den minister
president nadrukkelijk opmerkzaam ge
maakt op den ernst van den toestand.
Voorts heeft hij er op gewezen, dat het
de zaak der Praagsrhe regeering is de
voorwaarden te scheppen opdat het streven
der Sudetenduitsche partij tot verzekering
van orde en rust verder succes zal hebben.
Sluiting van de Tsjechisch-Hon-
gaarsche grens. Polen vraagt
opheldering.
Twee maatregelen der Tsjechische regee
ring hebben ernstige protesten der betrok
kenen ten gevolge gehad.
Ten eerste de sluiting der Tsjechisch
Hongaarsche grenzen, welke maatregel
na Ilongaarsch dvplomatiek protest is op
geheven. Ten tweede de troepenbewegingen
in de richting der Poolsche grenzen. Praag
ontkent beide. Van officieuse zijde wordt
vernomen, dat de Poolsche regeering haar
gezant te Praag, Papee, heeft opgedragen,
de Tsjechische regeering opheldering te
vragen over de troepenbeweging, welke in
Tsjechó Slowakije langs de Poolsche grens
werden opgemerkt. Deze onverwachte troe
penbeweging heeft onrust verwekt onder
de bevolking van het gebied Cieszya waar
de stemming zeer gespannen is.
Van Poolsche zijde zouden voorzorgsmaat
regelen zijn genomen, doch dit wordt niet
bevestigd.
Van het verbond van vereeni-
gingen voor veilig verkeer.
In het jaarbeursrestaurant te Utrecht
vergaderde Zaterdag het verbond van ver-
eenigingen voor veilig verkeer.
In zijn openingswoord deelde de voor
zitter, mr. A. Baron Schimmeipenninck
van der Oyen, mede. dat bericht was bin
nengekomen. dat Z.K.H. Prins Bernhard
het beschermheerschap over het verbond
heeft aanvaard.
Tevens is Z.K.H. Zaterdag jl. geïnstal
leerd als beschermheer van de Hollandsche
Maatschappij der Wetenschappen.
Grootsche huldiging van den
radioreporter.
A.V.R.O.'s radioreporter Han Hol
lander versloeg Zaterdagmiddag met
de ontmoeting NederlandSchot
land zijn vijftigsten interlandwed
strijd.
Ter gelegenheid van dit feit vormde zich
onlangs een comité, dat zich tot taak stel
de den heer Hollander na diens vijftigste
reportage van een wedstrijd, waarin het
Nederlandsrhe elftal de nationale driekleur
had te verdedigen, op hartelijke wijze te
huldigen.
Deze huldiging, welke gistermiddag in
liet Amstelhotel plaats had, is voor den
jubilaris in alle opzichten onvergetelijk ge
worden.
De recepiie was druk, zeer druk bezocht.
Velen voerden het woord en spraken har
telijke woorden, welke bijna steeds verge
zeld gingen van stoffelijke blijken van waar
deering.
Na de receptie vereenigden de leden van
het comité, waarin o.m. zitting hadden de
liccren Euwe, Vogt en Lotsv en de familie
Hollander zich aan een gemeenschappelijke.!
maaltijd.
Productie van de Zuiderzeeha-
ring dertig maal kleiner gewor
den. Opbrengst IJsselmeer-
visscherij gestegen.
Aan het maandoverzicht omtrent de uit
komsten der visscherij over April is het
volgende ontleend:
Aan de zeevisscherij namen 369 (v. j. 392)
Nederlandsche vaartuigen deel. Door Neder-
landsche en vreemde vaartuigen werd vol
gens voorloopige opgaven hier te lande aan
gevoerd 2.916.671 (2 857.022) kg. visch met
een waarde van f 598.853 (f 511.112).
In de Waddenzee en het niet-afgesloten
gedeelte van de Zuiderzee werd de vissche
rij minder druk uitgeoefend dan in April
1937.
De geldelijke uitkomsten der vis
scherij in het IJsselmeer waren be
ter dan in April van het vorige jaar
De hoeveelheid en opbrengst der
aangevoerde visch bedroeg n.I. vol-
volgens voorloopige opgave 205.035
(162.621) kg. en f 80.484 (f 63.038).
Omtrent de haring in de Waddenzee schrijft
Dr. B. Havinga, (rijksinstituut voor Biolo
gisch visscherijonderzoek)
Het productievermogen van de haring is,
doordat zij zich thans in de Waddenzee
moet voortplanten, in plaats van in de Zui
derzee, 30 maal geringer geworden. Het is
duidelijk, dat een dergelijk sterk geredu
ceerd voortplantingsvermogen een noodlot-
tigen invloed op den haringstand moet heb
ben.
Een Waddenzee-haringras?
Dikwijls is de vraag gesteld, of er geen
kans bestaat, dat de haring zich op den
duur gaat aanpasen aan de gewijzigde om
standigheden; een Wadden-ras zou dan in
Verwachting: Zwakke tot ma
tige, Noordelijke tot Ooste
lijke wind, gedeeltelijk be
wolkt, waarschijnlijk droog
weer, zelfde temperatuur.
Verdere vooruitzichten: Onzeker
de plaats moeten treden van het tegen
woordige Zuiderzee-ras. Het is natuurlijk
ook denkbaar, dat sommige exemplaren
zich wel, andere daarentegen niet onder
omstandigheden die de Waddenzee biedt,
kunnen voortplanten. Op die wijze z,ou op
den duur door selectie een Waddenzee-ras
kunnen ontstaan. De kans hierop lijkt dr.
Havinga zeer gering; onder de vroegere
omstandigheden, toen de Zuiderzee nog niet
was afgedamd, was de Wadde/izee ook van
geen beteekenis voor de haring. Daaren
boven zien wij aan de raskenmerken nog
niet de geringste verandering optreden. De
haring die in de Waddenzee is geboren,
heeft bijv. nog hetzelfde aantal wervels als
het "rhte Zuiderzeeras, terwijl toch de erva
ring heeft geleerd, dat dit kenmerk uiterst
variabel is.
Voorloopig lijkt dus de kans niet groot,
dat zich uit den tegenwoordigen stam een
andere ontwikkelt, die wel gunstige voort-
plantingsmogelijkheden in de Waddenzee
vindt.
Visschers geven niet toe.
Het hoofdbestuur van den Centra-
len Bond van Transportarbeiders
heeft in verband met het conflict in
de haringvisscherij, met algemeene
stemmen vastgesteld, dat in de af
wijzende houding der reeders niet
kan worden berust en niet tot
monsteren mag worden geadviseerd,
alvorens een redelijke tegemoetko
ming aan de gestelde, eischen zal
zijn verkregen. Het beleid van het
dagelijksch bestuur werd volledig
goedgekeurd, terwijl besloten werd
de leiding en verantwoordelijkheid
van het conflict te aanvaarden.
Tevens werd besloten naast de eigen leden
ook de bij het conflict betrokken christelijke
en niet georganiseerde visschers financieel
te steunen.
In de buitengewone algemeene ledenver
gadering der reedersvereenigingen voor de
Nederlandsche haringvisscherij, is met alge
meene stemmen besloten:
„Zoo lang de staking duurt, zullen
als gevolg van de bestaande situatie
door de reederijen der varende sche
pen te maken abnormale winsten in
een gemeenschappelijke kas worden
gestort, welke zal strekken ten gun
ste van de reederijen der gezamen
lijke op de betreffende oogenblikken
tot varen gerechtigde schepen".
Dit houdt dus in, dat de varende schepen,
d.w.z. de schepen van de reederijen, die in
de gelegenheid zijn bemanningen te mon
steren, uit den bcstaanden toestand geen ex
tra profijt zullen trekken.
Vragen van Tweede Kamerlid.
1. Is het waar. dat sinds 18 Mei j.1. weder
een viertal geinterneerde Spanjaarden
(Franco-aanhangers) uit de hun aangewezen
verblijfplaats ziin ontvlucht, en wel dezelf
de personen, die reeds eerder wegens het
breken van hun eerewoord en het doen van
een posrine tot ontvluchting op Ameland
zijn eeinterneerd geweest?
2. Zijn de ministers niet van meening
wanneer dit inderdaad waar is dat na
de eerste ontvlnchtintrmoginp: dezer man
nen. en na de ontvluchtingen, waarover on-
dertreteekende op 6 December 1937 vragen
heeft gesteld, ten aanzien van de overige
krachten* internationale overeenkomst, wet
en Kon. Besluit (art. 3 van het K.B. van 11
Juni 1937 Staatsblad 163) geïnterneerden
een strengere controle noodzakelijk is. dan
de melding, eens per week, aan 't politie
bureau?
3 Zijn de ministers bereid, ter nakoming
van de uit de genoemde overeenkomst voort
spruitende internationale verplichting en
ter uitvoering van bovengemeld K.B. ten
aanzien van de nog aanwezige geïnterneer
den strengere bewakingsvoorschriften te
eeven en te doen handhaven, zooals blij
kens het antwoord op bovengenoemde vra
gen tijdelijk is geschied, zulks in overeen
stemming met de maatregelen ten aanzien
van andere vreemdelingen, die onder bij
zonder toezicht staan?, aldus vraagt het
tweede kamerlid Mr. van der Goes van Na-
ters aan de ministers van Buitenlandsche
Zaken en Justitie.
Gevolgen ernstiger dan werd
vermoed.
Groote schade aangericht.
In aansluiting op ons bericht van Zaterdag
kunnen wij thans mededeelen, dat de gevol
gen van de aardbeving op Celebes ernstiger
zijn dan aanvankelijk werd vermoed.
Uit Tongala meldt men, dat Parigi ernstig
is getroffen. Te Toriboeloe had een vloedgolf
tot op 100 meter landinwaarts een vernielen
de werking. Acht personen worden vermist,
drie lijken zijn gevonden. Veel vee, tiendui
zenden klappernoten enz., zijn weggespoeld.
Van Toriboeloe tot Parigi zijn ongeveer 450
huizen ingestort. Honderden huizen zijn
scheefgezakt. Ook de omgeving van Ampi-
habo, is zeer ernstig geteisterd. De weg van
Toriboeloe naar Parigi is zwaar beschadigd.
Er zijn een massa scheuren ontstaan, lood
recht en parallel aan de kustlijn. De kust
is op vele plaatsen verzakt. Vrijwel alle
bruggen zijn vernield of ontzet. Een grijze
en gele modder is uit den grond geperst. De
weg van Toboli naar Kobonkopo is onbegaan
baar door steenstortingen en verzakkingen.
Met moeite kan men op handen en voeten
passeeren.
De schade is aanzienlijk. De bevolking
van de (reteisterde streken is rustig en ge
laten. Het bestuur treft maatregelen. De te
lefoonverbinding met Donggala is verbro
ken, zegt de N.R.Crt.
Uit Tinombo zijn nog geen berichten bin
nengekomen.
De Tawaeli zijn dertig huizen beschadigd.
Te Paloe is ernstige schade toegebracht
aan de waterleiding. De wegverbinding tus-
schen Paloe en Koelawi is verbroken.
De tribunes van de racebaan en een pas*
sar-loods te Boeioebete zijn ingestort. Er is
één doode en één gewonde. Ook' thans nog
worden bevingen gevoeld.
Ook op Nieuw Guinea.
Uit Fak-Fak op Nieuw Guinea wordt ge
meld, dat ook daar eergisternacht en gister
ochtend eenige aardschokkon zijn geconsta
teerd.
Omtrent schade wordt niets bericht.
De Duitsche tenniskampioen von Cramm,
die verleden week wegens een misdrijf tegen
de zeden werd veroordeeld tot een jaar ge
vangenisstraf, is in hooger beroep gegaan.
De uitslagen van de in de zesde ronde van
het tournooi om den K.N.V.B.-beker ge
speelde wedstrijden zijn de volgende:
U.V.V.—A.G.O.V.V. 2-3
HaarlemC.V.V. 4—1
V.U.C.V.S.V. 3-S