SCHUDT UW LEVER
WAKKER
Ga niet te ver
in zee
Hr» Ms. „Gelderland" jubileert
Veertig jaar trouwe dienst
Agenda
Een matte of gebruinde teint staat altijd charmant
Dinsdag 16 Augustus 1938
Tweede Blad
tfdacUnieiuuj
Een oorlogsbodem met
een veelbewogen leven
Opa Scheer 92 jaar
Burgerlijke Stand van Den Helder
Drie kinderen
in gevaar
Voorzichtig met vuur
Zomer-concert Harmoniekapel
Winnubst
Inschrijving Handelsregister
Gespannen toestand
Reist per „ESONA"
Indienstsielling Hr. Ms. „Tromp"
F
Volgende maand, 28 September, zal het
40 jaar geleden zijn, dat Hr. Ms. „Gelderland"
van stapel liep van de helling van de Maat
schappij voor Scheeps- en Werktuigbouw
Feijenoord te Rotterdam.
Het schip maakte deel uit van een serie van
zes kruisers die alle provincie-namen droegen.
De mooie lijnen van deze schepen wekten
destijds de algemeene bewondering en ook als
zeeschepen voldeden zij zeer goed, wat o.m.
bleek toen Hr. Ms. „Holland", in het hartje
van een typhoon in de Chineesche zee terecht
kwam, waarbij alle sloepen werden weggesla
gen, doch het schip aan de woedende elemen
ten weerstand bood. De zes schepen waren
vrijwel gelijk en een aardige anecdote vertelt,
dat, toen tijdens de troebelen met Venezuela,
■waarbij de scheepsmacht in de Caraibische zee
o.a. bestond uit een paar schepen van dit type
en deze om de beurt demonstreerden voor de
Venezolaansche kust, de president Castro be
weerde, dat de Hollanders maar één schip be
schikbaar hadden, waarop zij telkens een
anderen naam schilderden.
Hr. Ms. „Gelderland" heeft haar zusjes ver
overleefd.
Reeds in 1912 werden de eerste twee van dit
type gesloopt, vier hielpen gedurende de mobi
lisatie nog de neutraliteit handhaven.
In 1920 en 1922 vielen er twee in sloopers-
handen en een, de „Noord-Brabant", werd
wachtschip en voor de opleiding van matrozen
te Vlissingen bestemd.
Hr. Ms. „Gelderland" echter blijkt wel een
zeer sterke constitutie te bezitten en zal ver
moedelijk nog tot 1940 in de vaart blijven.
Eervolle staat van dienst.
Het schip heeft een veel-bewogen leven ach
ter den rug en enkele saillante punten uit zijn
bestaan mogen hier in herinnering worden ge
bracht.
Wel haast algemeen bekend mag wor
den verondersteld, dat het schip kort na
in diensttreding de eer genoot door Hare
Majesteit de Koningin te worden aange
wezen om den ouden President Kruger
na den Boerenoorlog, van Lorenzo Mar
qués naar Marseilie te brengen.
De kruiser diende vervolgens in West- en
Oost-Indië en in de Europeesche wateren.
In 1911 werd het schip reeds uit de actieve
marine afgevoerd en bestemd voor opleidings
schip voor adelborsten en matrozen.
In 1912 lag dit opleidingsschip echter te
Constantinopel om met buitenlandsche sche
pen de belangen der vreemdelingen te verde
digen tijdens den Balkan-oorlog.
Gedurende de mobilisatie patrouilleerde
het in de territoriale wateren, een dienst,,
welke in verband met de vele drjjvende
mijnen niet van gevaar ontbloot was.
In 1920 kreeg het schip een andere bewa
pening, o.m. een eenheidsbatterij van 6 kanons
van 12 cm. en werd het bestemd voor artille
rie-instructieschip, waarop voortaan de artil
lerie-officieren, de konstabels en de kanon
niers zouden worden opgeleid.
In 1927 viel het schip ten offer aan de
bezuiniging en werd de artillerie-opleiding
gedurende een paar jaar op geheel onvol
doende wijze door een pantserboot ver
zorgd.
Weer in dienst... tot 1940.
In 1930 werd Hr. Ms. „Gelderland" echter
weer in dienst gesteld en eerst in 1940 zal het
schip worden afgelost door de speciaal als
artillerie-instructieschip gebouwde „Van Kins-
bergen", welk schip in Juni 1939 zijn proef
tochten zal aanvangen.
De lezer meene echter niet, dat deze be
jaarde kruiser het gemakkelijk heeft als ar
tillerie-instructieschip.
Van welhaast geen schip in onze marine
wordt zoo veel gevergd als van Hr. Ms.
„Gelderland" op zijn ouden dag.
Dag en nacht wordt daar gewerkt, om
de eene opleiding na de andere af te leve
ren.
Den geheelen dag en des nachts onder het
schijnsel der zoeklichten bulderen de kanon
nen of ratelen de mitrailleurs.
Soms vele malen per dag worden de sloepen
gestreken en weer geheschen om schijven te
sleepen of schoten op te nemen, en wanneer
even gepauzeerd wordt, ratelt de ankerketting
uit de kluis, om brandstof te sparen.
Bovendien echter moet het schip nog vele
andere diensten vervullen, als doelschip voor
onderzeebooten, voor vlagvertoon en neemt
het ook jaarlijks aan de manoeuvres deel. Zoo
werd het ook in 1937 naar West-Indië gezon
den. weliswaar met een opleiding kanonniers,
maar tevens om dienst te doen als stations
schip. Zooals men weet is na den overval van
1929 in West-Indië voortdurend een schip ge-
stationneerd.
Op den terugweg werden convooidiensten
verricht in de Straat van Gibraltar.
Nog een keer naar de West.
De lezer zal zich van deze reis het verhaal
van den looden verrader herinneren. In het
najaar zal het schip wederom naar West-Indië
worden gezonden en daar gedurende ongeveer
vier maanden vertoeven.
In 1937 mocht Hr. Ms. „Gelderland" hare
Koninklijke Hoogheid Prinses Juliana en Zijne
Koninklijke Hoogheid Prins Bernhard naar
Harwich overbrengen ter gelegenheid van de
kroningsfeesten te Londen.
Tenslotte moge vermeld worden de. merk
waardige bijzonderheia, dat de „Gelderland",
in 1909 liggende in het Schottegat in Curagao,
een saluut van 51 schoten gaf bij de geboorte
van Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Ju
liana, en in 1938 op dezelfde plaats hetzelfde
saluut ter gelegenheid van de geboorte van
Prinses Beatrix.
De herdenking van het jubileum.
Het 40-jarig jubileum zal op 28 Sep
tember a.s. feestelijk worden herdacht.
De voor dit doel ingestelde feestcommissie
heeft gemeend dat ook de oud-officieren, die
vroeger op de „Gelderland" hebben gediend,
wellicht aan deze feestelijkheden zouden wil
len deelnemen. Het is daarom, dat deze com
missie een oproep richt aan deze oud-officie
ren, teneinde hun adressen bekend te doen
stellen.
Opgaven worden gaarne ingewacht voor 22
Augustus a.s. bij den eersten officier van Hr.
Ms. „Gelderland".
Zoodra deze opgaven zijn binnen gekomen,
zullen de deelnemers de plannen voor de fees
telijkheden worden bekend gemaakt met me-
dedeeling van de vermoedelijke kosten.
De oudste manlijke stadgenoot?
Gisterenmorgen stond voor het loket van
ons kantoor een glunder meisjessnuitje.
„Meheer, me buurman is 92 jaar gewórden
en ze hebben ze heele huisie versierd. Of u
eens wil komme kijke. 't Is Vischstraat 48.
Nu, wat doe je dan?
't Is komkommertijd. Je bent dus dankbaar
voor die oude baas van 92, die zoo maar op je
weg geplaatst wordt en je zegt, met je vrien
delijkste gezicht: „Nou. ik kom eens kijken,
hoor."
Opa zat in een bureaustoel. Z'n frissche, op
gewekte gezicht omlijst door een schippers-
baardje en op z'n hoofd wat weerbarstig grijs
haar, dat 's morgens dwars 'tegen de kam in
gegaan was en guitig naar links en rechts
sprong, als het bekende haar van die melk
boerenhond. Z'n wangen toonden waarempel
nog kleur en z'n oogen lachten als hadden ze
weinig verdriet in dezen Methuselemsleeftijd
gekend.
Zes en veertig jaar leeft hij nu in hetzelfde
huisje in de Vischstraat, eigenlijk niet in de
straat, maar in een van de vele stegen, die als
evenzoovele wormvormige aanhangsels weg
gesneden moesten worden uit het lichaam van
de vischbuurt.
Toch zag het er vriendelijk uit in de een
kamerwoning van opa Scheer en hij voelt er
zich wat „petul".
„Ik ben in Nieuwediep geboren," zegt hij.
„Twee en negentig jaar geleden op den hoek
van de Wagenstraat, in het z.g. Stroodorp.
Zoo werden de huisjes genoemd, die achter de
Fabrieksgracht lagen. Het waren houten krot
ten met strooien daken. Het was daar alles
nog land, moeras. Je had er twee stegen: de
Bontekoesteeg en de steeg van Bakkertje. Ja,
ik praat nu van tachtig jaar geleden."
„Nou, en vond u het vroeger nu beter dan
tegenwoordig", willen we van den Helderschen
Methusalem weten.
„Het menschendom was vroeger vriende
lijker dan tegenwoordig," zegt opa. „Ze waren
niet zoo hoogmoedig. Je had allemaal een een
voudig huisje. Wat zand op de vloer, een „snot
neus" (lamp) op tafel en van een kachel wist
je niet. En werken, van 's morgens 5 tot
's avonds 8. En nou kan ik nog Julianadorp
rondloopen. Ik kuier nog 3 of 4 uur per dag
en kan m'n krant nog lezen, zonder bril."
„Ja, ik ben nog millionair, meneer, want
ik ben gezond en daar heb ik vanmorgen voor
gedankt. Ze vragen me wel eens, hoe kom je
toch zoo gezond. Ja, hoor, dat weet ik niet.
Er is er Eén die voor ons zorgt en Die heeft
me nog een paar goeie oogen en een paar ge
zonde beenen gegeven en de rest komt vanzelf
wel."
Oude Jan Sturk, die opa is komen felici-
teeren, zit in een hoekje instemmend te knik
ken. Hij is 87 en hij kan er ook van meepraten
wat een voorrecht het is, als je gezond bent.
Ouwe Jan staat op. „Nou ik ga er vandoor,
hoor Scheer."
„Goed hoor, en als je me meisie in de Spoor
straat ziet, zeg maar dat ze vandaag niet be
hoeft te wachten," lacht opa en Jan belooft
het.
We stappen ook op. Er komt vandaag nog
een heele stroom in het kleine huisje.
Vijf kinderen heeft opa in Den Helder wonen,
plus kleinkinderen en achterkleinkinderen, dat
zijn er zoo bij elkaar zoo'n kleine veertig en
dan al de kennissen en de buurtbewoners, die
het huisje met guirlandes in feestelijk groen
hebben gezet. Het zal een heele drukte wor
den. Maar de 92-jarige lacht er om, hij kan
wel wat hebben en als we de deur uitgaan
zwaait hij joviaal met z'n hand als een jonge
kerel.
BEVALLEN: E. S. DienaarBouman, d.
ZONDER SCHADELIJKE LAXEERMIDDELEN
en U zult 's morgens „kiplekker"
uit bed springen.
lederen dag moet Uw lever minstens een liter gal
in Uw ingewanden doen stroomen. Wanneer deze
stroom van gal onvoldoende is, verteert Uw voedsel
niet, het bederft. U voelt U opgeblazen, U raakt
verstopt. Uw lichaam is vergiftigd en U bent
humeurig, voelt U ellendig en ziet alles somber in.
De meeste laxeermiddelen zijn slechts lapmiddelen.
U moet CARTER S LEVERPILLETJES nemen om
een liter gal vrij te doen stroomen en U zult weer
geheel fit zijn. Onschadelijk, plantaardig, zacht, on
overtroffen om de gal te doen stroomen.
Eiscnt Carter's Leverpilletjes bij apothekers en
drogisten, f. U.75.
Drie kinderen, die gisterenmiddag in zee
aan het spelen waren en zich onopzettelijk wat
te ver van den wal waagden, werden door dén
stroom gegrepen en dreven af.
Op het hulpgeroep van de jongelui haast
ten zich een lichtmatroos der tfon. Mar. J.
van Wijk en een bewoner van Huisduinen, W.
Doorn, te water.
Het mocht dezen beiden gelukken het drietal,
een jongetje van 9 jaar, Jan Becker, en de
beide meisjes, Neeltje Becker en Truus van
Os, respectievelijk 10 en 9 jaar, te redden.
De kinderen waren met den schrik vrij ge
komen en zijn naar hun woning in de Janzen-
straat overgebracht.
Een waarschuwing te meer om toch voor
zichtig te zijn, ook bij het spelen in zee. De
stroom blijft verraderlijk en oppassen is de
boodschap. Het tragische ongeval, dat giste
ren op Texel gebeurd is, en waarvan men
elders bizonderheden vindt, is eveneens een
ernstige waarschuwing, niet met de zee te
spelen. De sterke stroomingen blijven ook voor
de beste zwemmers onverwachte verrassingen.
Mevr. B., wonende aan den Duinweg te
Huisduinen, zou Zondag een petroleumstel bij
vullen. Ze verzuimde daarbij de brandende pit
eerst uit te blazen en dit werd haar nood
lottig, want doordat een vonk in de petroleum
viel, raakte het keukengordijn in brand en ten
gevolge daarvan sprongen de ''uiten, en ais
klap op de vuurpijl gingen ook nog een paar
planken injde vlammen op.
Een en ander veroorzaakte nogal wat con
sternatie, vooral bij de pensiongasten, die hun
koffers met hun hebben en houden naar buiten
sleepten. Gelukkig echter brachten eenige em
mers water het vuur tot staan en beperkte
zich de schade tot bovengenoemde voorwerpen.
LAAT UW RIJWIEL NIET ONBEHEERD!
Uit het Julianapark werd een rijwiel, dat
onbeheerd stond, ontvreemd.
LET OP DE VERKEERSREGELS.
Den laatsten tijd zijn er weer velen tegen de
lamp gevlogen,1 doordat zij in overtreding wa
ren met de verkeersregels.
Het niet uitsteken van de hand, het met z'n
drieën naast elkaar rijden, geen achterlicht
bezitten, het zijn alle overtredingen, waar men
streng op let, en die met drie tot vijf gulden
boete gestraft worden.
Hedenavond geeft de Harmoniekapel „Win
nubst", onder leiding van den directeur, den
heer H. B. Schenkels, een Zomer-Concert in
het Julianapark van half negen tot tien uur.
Programma:
1. Mandora, Marsch Ord Hume
2. Tibère, Ouverture Dramatique Delmas-Popy
3. Dolorès Walzer Emil. Waldteufel
4. Loreley-Paraphrase Jos. Nesvadba
5. Suite Romatique Fr. Popy
1. Scherzettino
2. Le Rêve de Desdémone
3. Sèrènade Rokane
4. Valse lente
5. En Farandolant
6. Fantaisie, Faust Opéra de Ch. Gounod
7. Martiriel, Marsch B. Bisselink
RECTIFICATIE.
In het artikel „De Marine in de regeerings-
periode van H.M. de Koningin" zijn twee
zinstorende fouten blijven staan, die de wel
willende lezer ongetwijfeld reeds zal hebben
opgemerkt.
Er staat: de reis van Hr. Ms. K XVI voor
wetenschappelijke doeleinden via het Panama
kanaal enz. Dit moet zijn de K XIII.
Aan het einde van het artikel staat: .Do-
mine salvum fac Reginam postram". Dit laat
ste woord moet zijn: nostram.
9 tot 16 Augustus 1938.
Nieuwe zaken.
Houthandel van Ouds „De Molen", Westg. 80.
Wijzigingen.
N.V. Heldersche Melkcentrale, Molenstraat
93; bestuurswijziging.
Joh. Verfaille, Spoorstraat 73, banketbakkerij;
overgegaan aan Joh. Verfaille Jr.
Motordienst onderneming „Catharina Maria",
Loodsgracht 22; rechtsvorm gewijzigd.
Texel:
Rotterdamsche Bankvereeniging N.V., Rotter
dam; benoeming alg. proc.houder.
Allee went
Het is merkwaardig zooals de politieke toe
stand van Europa in overeenstemming is met
de atmosfeer in de natuur. Het is: broeiheet.
Nu went men aan alles, het aanpassingsver
mogen van den mensch is zoo groot, dat hjj
vrij ongevoelig wordt zoowel voor de koude
als voor de hitte. De eerste dagen ja,
dan klaagt men, zucht men, maar al spoedig
heeft men zich aangepast en maakt zich geen
zorg meer over hitte of koude.
Zoo gaat het ten opzichte van de natuur en
zoo gaat het ten opzichte van den politieken
toestand. We zijn al zoo gewend geraakt aan
de spanningen in Europa en daarbuiten en
alleen zij, die van oogenblik tot oogenblik het
politiek gebeuren volgen, sidderen telkens bjj
den hoogen druk waaronder Europa gebukt
gaat.
Van die bestaande spanning in ons wereld
deel is b.v. een bewijs dat alle Britsche mi
nisters hun vacantie in eigen land doorbren
gen. Dat doen ze heusch niet om een of ander
eenzijdig gerichte propaganda: „Koopt in eigen
land", of „Bréngt uw vacantie in eigen land
door", maar daarvan is de bedoeling dat
Chamberlain, de Britsche premier, oogenblik-
kelijk zijn mede regeerders op kan roepen om
bij een mogelijk belangrijk gebeuren, direct
een besluit te kunnen nemen.
Er is overigens de laatste jaren al zooveel
gebeurd, dat een Europeesche oorlog had kun
nen ontketenen en dat het toch niet gedaan
heeft, dat we ons nu niet direct bezorgd be
hoeven te maken over een explosie. Toch..*
er dreigt gevaar.
Niet alleen het feit van het thuisblijven
van de Britsche ministers is daarvan een
bewijs, maar sterker spreekt de groote
activiteit van Duitschland om zijn grenzen
te versterken, zoowel aan den kant van
Frankrijk als aan die van Tsjecho Slo
wakije. Wat heeft het Derde Rijk hiermee
voor? Dat is een vraag. waarop men het
antwoord schuldig moet blijven, maar
waarover men natuurlijk wel zijn gissingen
maakt. De achterstand in de Duitsche be
wapening kan niet alleen cie oorzaak zijn
van deze groote activiteit. Daar moet iets
anders achterzitten.
Een bedreiging of
Het Tsjechoslowaaksche vraagstuk krijgt doof
al deze dingen wel een bizonder sterk Euro-
peesch accent. Want dat het alles gaat om de
oplossing van dit vraagstuk staat vast. En
dat deze oplossing niet eenvoudig zal zijn, is
even zeker. De vorige week hebben de Tsjechi
sche officieren nog eens te kennen gegeven,
dat slechts met geweld aan de onafhankelijk
heid van Tsjechoslowakije een einde gemaakt
zou kunnen worden. Zij hebben een proclama
tie in hun weekblad bekend gemaakt, waarin
het heet, dat „de nalatenschap van Masaryk
met al onze kracht zullen verdedigen" en „dat
wij niet langer kunnen terugtrekken".
Europa kan er kennis van nemen.
Duitschland kan er rekening mee houden
en kan zich realiseeren, dat alleen door
middel van een Europeeschen oorlog
Tsjechoslowakije van zijn onafhankelijk
heid zal kunnen worden beroofd.
Of die prijs ook voor het Derde Rqk
niet te zwaar zal zijn?We hopen het!
naar Schoort, Alkmaar, A'dam
Aquarium Zoöl. Station. Voor het publiek
geopend: dagelijks van 912 en van 13.30—
17 u.. Zaterdag van 912 uur.
lederen Dag, S5, 79:
Westgracht 80: Tentoonstelling Historisch
Genootschap „De Kop van Noord Holland",
BIOSCOPEN:
Tivoli-theater, Spoorstraat, half 8:
„In levensgevaar" en „De schrik der ban
dieten".
Rialto, Spoorstraat half 8:
„Parnel, de Strijd voor de Vrijheid".
Witte-Bioscoop, Koningstraat, half 8:
„Gevangene 317" en „De Vechtende
Speurder".
Opgenomen om 8 uur hedenmorgen.
Barometerstand Den Helder 757.0
Temperatuur zeewater 20.0
Temperatuur lucht lg.I
Wind; richting Z.W., kracht: 5
Licht op 8.53
Hoogste temp. lucht gisteren 19.8
Laagste temp. lucht gisteren 12.3
Hoogwater (heden) 23.20
Laagwater (heden) 17.30
Hoogwater (morgen) 11.2500.00
Laegwater (morgen) 5.30—18.05
HAVEN VAN NIEUWEDIEP.
15 Augustus 1938.
Aangekomen van Londen en vertrokken
naar Harlingen 't Engelsche s.s. „Falcon".
Beste drank, van goede klank
Lekker bier en vertier
„De Toelast"
Amilda-crème, die tevens zoo goed is voor de huid, is verkrijgbaar in deze twee begeerde teinten. Mat of bruin. Doos 50 en 25 ct.
De Minister van Defensie heeft dc indienststelliny van Hr. Ms. flottieljcleider „Tromp" vastgesteld op 18 Auy.
