ALLER OOGEN OP Oen Vaderland getrouwe
PRAAG GEVESTIGD
Japansche marinetroepen in
bloedige gevechten
Orkaan
over Japan
DAGBLAD VOOR DEN HELDER EN HOLLANDS NOORDERKWARTIER
„Wij hooren bij elkander"
Weerbericht
Oudere Duitsche
soldaten ontstemd
Tien Sovjet-admiraals
doodgeschoten
KONINGSTRAAT 78, DEN HELDER. TELEFOON 50 (2 LIJNEN)
DONDERDAG
1 SEPTEMBER 1938
66e JAARG. No. 8401
De Tsjechische regeering
beslist over vrede ot
oorlog
CHINA
Overuren nuttiger dan
diplomatieke nota's
Dit nummer bevat 8 pagina's
DE BILT SEINT:
Een ingewikkeld
verkeersongeval
SchoolscHip
„Koningin Wilhelmina''
in dienst gesteld
Mussolini als
vredesapostel
LDESSCHE COURANT
Uitgave der Ultg.-MlJHollands Noorderkwartier N.V. te Den Helder
HOE DE ORANJEDAG
VERDER VERLIEP.
GISTEREN
Voorstel tot verdeeling in kantons
morgen verwacht. Duitsche pers
staakt haar aanvallen. Eenige
ontspanning.
Gisteren berichtten wij reeds dat
de regeering te Praag voornemens
zou zijn het land in kantons te ver-
deelen, naar Zwitsersch model, waar
bij elk kanton groote bestuurszell-
standigheid zou bezitten. Men zal
zich herinneren dat geruchten hier
omtrent een veertien dagen geleden
ook reeds opdoken. Van officieele
zijde wordt een en ander nóch be
vestigd, nóch tegengesproken. Al
blijft de toestand zorgwekkend, toch
schijnt een lichte ontspanning te zijn
ingetreden. In ieder geval, heeft de
Duitsche pers, blijkbaar op bevel van
hoogerhand zijn felle aanvallen ge
staakt en is de toon der commenta
ren milder.
Het verluidt, dat president Benesj, waar
schijnlijk heden een proclamatie zal uitvaar
digen, waarbij hij de richtlijnen van de
nieuwe voorstellen zal bekend maken.
Het onderhoud, dat Rtinciman's vertegen
woordiger gisteren met Heniein heeft ge
had, heeft twee uren geduurd.
Men gelooft dat president Benesj in zijn
proclamatie op de noodzakelijkheid zal wij
zen het vraagstuk in twee deelen te split
sen: 1. een onmiddellijk program en 2. een
program, dat later zou worden uitgevoerd.
De Britsche bemiddelingspogin
gen.
Voor het oogenblik is nog geen onderhoud
vastgesteld tusschen den Britschen ambas
sadeur, Sir Neville I-Ienderson, en Hitier, die
nog niet te Berlijn is teruggekeerd.
Wel verwacht men. dat Von Ribbentrop
dn rijksminister van buitenlandschc zaken.
zeer binnenkort een bespreking zal hebben
met Henderson.
De terugkeer van Henderson heeft aan
leiding gegeven tot tallooze geruchten. Men
spreekt over bemiddeling van verschillende
mogendheden, met name van landen in
Midden- en Zuidoost Europa.
Men geeft eveneens te verstaan, dat Italië
gunstig zou staan tegenover onderhandelin
gen voor een vreedzame regeling van het
Sudeten-Puitsche vraagstuk.
Lord Runciman heeft gistermorgen om
elf uur afgevaardigde Kundt, leider der
Sudeten Duitsche delegatie, die belast is
met de onderhandelingen met do regeering,
ontvangen.
Reuter meldt nog. dat de politieke com
missie der Sudeten Duitsche partij heden
bijeen zal komen
Het „blok der Roetheensche autonomisti
sche partijen" deelt mede. dat minister-pre
sident Hodza gisterochtend een Roetheen
sche delegatie heeft ontvangen. De bespre
king duurde twee uren. De deelnemers aan
de conferentie verklaarden voldaan te zijn
over het verloop der onderhandelingen.
Lord Ilalifax hoeft een bespreking gehad
met Corbin. den Franscher ambassadeur,
over de Tsiecho-Slowaaksche kwestie.
Aan beide zijden is men van opvatting,
dat lord Runciman zijn taak moet voortzet
ten. Beide regeerineen honen, dat vruchtdra
gende onderhandelingen zullen worden aan
geknoopt tusschen de regeering van Praag
en de Sudeten Duitschers in een geest van
wederzijdsche verzoening en vrij van iedere
bnitenlandsehe pressie.
Het Hamburger Fremdenblatt publiceert
een beschouwing over de houding van Lon
den in het Tsjechoslowaaksche vraagstuk,
dat in rechtstreeksche gedacht en wisseling
met de Duitsche regeering het Tsjechische
probleem thans schijnt tc willen oplossen
Echter, ligt de eenige waarborg voor het be
houd van eten vrede niet bij Adoll Hitier,
maar bij de Tsjechische regeering en deze
heeft in laatste instantie de beslissing over
oorlog en vrede.
Nationale ramp wordt gevreesd.
Tokio in donker.
Tokio, Yokohama en andere dee
len van Oost-Japan zijn gisteroch
tend geteisterd door een Taifoen, den
hevigste sinds 1905. welke zich met
een snelheid van 70 mijlen per uur
verplaatste en geweldige schade
heeft aangericht aan de te velde
staande gewassen. De rivieren was
sen voortdurend. Het dreigt een na
tionale ramp te worden.
De typhoon is, volgens het Hsb., ontstaan
bij de Zuidzee-eilanden en trok in Noorde
lijke richting van het eiland Hatsjijosjima
in den Stillen Oceaan.
Te 1.20 was het grootste gedeelte
van Tokio in totale duisternis ge
huld. In de zuidelijke voorstad van
Tokio Omori stonden 100 huizen on
der water.
Alle rivieren wassen tengevolge
van de stortregens, welke met den
orkaan gepaard gaan en overal wor
den hoornen ontworteld. Te midder
nacht was de heele stad Jokohama
in duisternis gedompeld wegens sto
ring in de electriciteitsvoorziening.
De schade is aanzienlijk, doch de
omvang is onbekend wegens de
heerschende totale duisternis.
Te 11 uur Woensdagavond had de wind te
Jokohama een snelheid van 32 M. per se
conde.
In de laaggelegen wijk van Tokio, Ka-
meido, stonden volgens een nader benchi
200 huizen onder water.
Politie en leden ^an de jongemannenxer-
cenigingen te Tokio en Jokohama houden
scherp toezicht.
Tot dusver zijn geen verliezen van men-
schenlevens gemeld.
Te 3 uur was de windsnelheid te Tokio
22 M. per seconde blijkens nicdedccling xan
het centrale observatorium aldaar dat voorts
meldde dat liet centrum van de typhoon
buiten Tokio langs was gegaan en te d.utt
in noordelijke richting wegtrok. Rij liet af
zenden van het bericht woedde er nog steeds
een orkaan over Tokio.
Het is heden, Donderdag juist de 15e ver
jaardag van de groote aardbeving, die in
1923 Tokio en Jokohama verwoestte,
Feilen strijd verwacht. Be
richten over gebruik van gifgas
door Japanners bevestigd.
Naar het Chineesche telegraaf-
agentschap meldt, zijn Haiyan en
Tsjapoe, twee steden in Noordoost-
Tsjekiang voor de tweede maal her
overd op 27 Aug. j.1. na een bloedi-
gen slag met de Japansche marine
troepen.
Uit Hankau meldt hetzelfde agent
schap dat zoowel de Japanneezen
als Chineezen versterkingen zenden
naar het Joeitsjang-front, waar fei
len strijd verwacht wordt in de vol
gende dagen.
Langs den spoorweg Kioekiang—Nantsjang
hebben de Japanneezen hun aanval hervat
op 25 Aug. 0111 de aandacht der Chineezen
af te leiden van de fronten bij Joeitsjang en
Hsintze.
Nadat versterkingen waren ontvangen zijn
de Chineezen tot den tegenaanval overgc
gaan en thans wordt zwaar gestreden ten
zuidoosten van Joeitsjang. In Zuid Sjansi
hebben de Japanneezen Fenglintoe bezet. Zij
bereiden zich thans voor de rivier over te
steken. Er zijn aanwijzingen, dat de Japan
neezen binnenkort in West Honan zullen
oprukken naar Jocantsjoe ten noorden van
de Gele Rivier aan de grens van Honan.
Japanneezen en gifgas.
De berichten over het gebruik van gifgas
sen door de Japanneezen schijnen bevestigd
te worden door buitenlandsche waarnemers
die teruggekeerd zijn van een uitgebreiden
tocht langs de fronten ten zuiden van de
Jangtse. Zij verklaren, dat de Japanneezen
de gassen niet op groote schaal gebruiken,
doch er hun toevlucht toe nemen op critie
ke oogenblikkcn en strategische punten,
waar zij niet op andere wijze door de
krachtige defensie heen kunnen breken.
Van gezaghebbende zijde wordt vernomen
dat het Chineesche departement van bui-
tenlandsche zaken bewijzen verzamelt, ten
einde die aan den Volkenhond te kunnen
overleggen. Met het oog op deze berichten
gelooft men, dat de Japansche militairen
hun toevlucht nemen tot gifgassen in den
strijd om Hankau.
Ook het verdere gedeelte van den glorie
rijken dag van gisteren elders in dit
blad vindt men een uitvoerig verslag van
wat er 's morgens en 's middags in den
lande gebeurde kenmerkte zich door een
zeer opgewekte stemming, die in de groote
steden vaak tot uitgelatenheid oversloeg. Na
den grooten optocht in Den Haag begaven
de vorstelijke personen zich naar Scheve-
ningen en brachten vervolgens een bezoek
aan het Vredespaleis. Om 6 uur had op het
Binnenhof een openlurhtvertooning plaats
van het historische spel „Uit het leven der
Oranje's". Het spel zal eiken dag gedurende
de feestweek om zes uur namiddags op het
Binnenhof worden gespeeld.
Een eereavond in het gebouw voor Kun
sten en Wetenschappen hrsloot de officieele
feestelijkheden. Het historisch spel „1813"
vormde de hoofdschotel van het program
ma. De hoogste burgerlijke en militaire au
toriteiten, zoomede de leden der Statcn-
C.eneraal waren uitgenoodigd. Ongeveer
2000 personen waren aanwezig. Aan het
einde van de voorstelling werd de Koninklij
ke Familie het Wilhelmus toegezongen.
Ook in Amsterdam werd een rijk nrocram-
ma afgewerkt. In het Stadion was de be
langstelling groot voor de feesten, georga
niseerd door de vereoniging voor volksver
maak.
De Marine kon het best lijn
trekken!
De Koninklijke Marine toonde, dat het
dagelijks omgaan met touw op touwtrek
ken wel van invloed is, althans na een
spannenden strijd wist zij de overwinning
„over den lijn te trekken."
Op de eeretribune bevonden zich ver
schillende militaire en civiele autoriteiten w
o. burgemeester dr. W. de Viugt, overste
W. A. Boswijk, garnizoenscommandant van
Amsterdam, vice-admiraal L. J. Quant en
kapitein ter zee. N. A. Bost van Tonningen.
Tn Rotterdam werd op stijlvolle wijze
feestgevierd. Hier maakten Piet Hein en
zijn bemanning hun intrede en werden door
het gemeentebestuur ontvangen. Ook in de
Maasstad was het tot laat in den nacht
overdruk.
Daladier over den internationa
len toestand.
Minister-president Daladier heeft
gistermiddag in de legercommissie
een uiteenzetting gegeven over den
internationalen toestand.
Hij zeide de openbare mcening niet te wil
len verontrusten noch haar in slaap te wil
len sussen. In het tweede deel vergeleek hij
den staat der bewapeningen in Europa: en
gaf een schatting van de strijdkrachten,
waarover men in geval van een aanval zou
kunnen beschikken, nictf alcen. voor Frank
rijk, maar ook voor Engeland, Rusland en
Tsiechoslowakije. In het derde deel gaf Da
ladier een uiteenzetting van de wapenfabri
cage en de resultaten, tot dusverre verkre
gen bij de uitvoering der programma's van
regeering en parlement. Vervolgens sprak hij
over de voordeelen der genationaliseerde
fabrieken.
Dank zij de bepalingen van het decreet op
de 40 urige werkweek en de regeling voor de
overuren kan het rhvthmc der wapenfabri-
cage versneld worden en dat der nabuurlan
den henaderen. Op verschillende vragen ant
woordende, zeide premier nog, dat alle 'e-
gerrorpscn reeds van maskers voorzien zijn
doch dc aanmaak daarvan moet versneld
worden ter bescherming van de burgerbe
volking.
De overuren.
Dc communist Cornavin protesteerde
heftig tegen de beschikkingen der regeering
ten aanzien van de wet op de 40-urige werk
week. Daladier zou toen gezegd hebben: „Is
het niet merkwaardig dat degenen, die van
mij een Don-Quichotte politiek verlangen,
mij het recht ontzeggen van de arbeiders
overuren te vragen, die op het oogenblik
misschien voor den vrede nuttiger zijn dan
diplomatieke nota's? Daladier noodigdc de
communistische partij uit niet langer door
tc gaan met polemieken, die de bedoeling
hebben het voor te stellen, alsof hij Daladiei
zich tegenover de arbeidende klasse plaatst.
De Groot-Nederlandsche gedachte. -
„Het Alg. Ned. Verbond heeft zijn
beginsel verloochend".
Prof. dr. F. C. Gen-etsen sprak gisteren
voor het Algemeen Nederlandsch Verbond
te 's-Gravenhage over 't onderwerp „hand
haven".
Spr. wees er op, dat de achter ons
liftende 40 jaren, onder het beleid
van Koningin Wilhelmina. ondanks
partijwezen en klassenstrijd, tot re
sultaat hebben gehad het besef:
„Wij', Volk van Nederland, wij hoo
ren bij elkaar."
Het is volgens spr. eigenlijk een groot
historisch wonder, dat het ons sedert de tot
standkoming, in 1839, van de scheidingsacte
tusschen Noord en Zuid, nu welhaast een
volle eeuw is gegund geworden, èn ons ont
zaggelijk wereldrijk èn ons kleine vader
land, in ongestoorden vrede geestelijk en
stoffelijk tot steeds hooger ontwikkeling
te brengen.
„Klein burgerlijk Hollandsch
saamhoorigheidsgevoel".
Toen de mogendheden, in 1814 de histo
rische eenheid der Nederlanden als grond
slag kozen voor het Vereenigd Koninkrijk,
vereenigden zij (wee volksdeelen, die zich
als twee volkomen afzonderlijke naties ge
voelden.
En omstreeks 1870 scheen het oude,
algemeene, Groot-Nederlandsche na-
tionaliteitsbewustzijn hopeloos ver
schrompeld tot een sterk particula
ristisch, klein burgerlijk Hollandsch
samen hoorigheidsgc voel. Vlaande
ren bleef verstooten. Kaapland was
vergeten.
In dien toestand is gedurende het regce-
ringstijdperk van Koningin Wilhelmina een
grondige verandering gekomen. De stoot tot
die veranderin" is de boerenoorlog geweest
Het in die dagen opgerichte Alg. Ned.
Verbond leerde ons zien het Algemeen Ne
derlandsch gezichtspunt en leerde het be
lang van de in Vlaanderen en Kaapstad le
vende Nederlanders als een algemeen Ne
derlandsch belang verstaan.
Op het critieke oogenblik heeft het Ver
bond zich aan de inzichten der Regeering
onderworpen en zijn beginsel feitelijk ver
loochend.
Spr. meent dan ook dat het ver
bond niet meer is wat het krachtens
erwachting: Meest zwakke W.
tot Z.W. wind, gedeeltelijk
bewolkt, weinig of geen re
gen, koude nacht, zelfde
temperatuur overdag.
Verdere vooruitzichten: Meest
zwakke wind uit Z. rich
tingen, gedeeltelijk bewolkt
met weinig of geen regen.
zijn beginsel had moeten zijn. Het
is, niet meer de organisatie van
Het Groot-Nederlandsche nationali-
teitsbewustzijn. Niet meer, in den
waarachtigen zin des woordt, een
algemeen Nederlandsch Verbond.
Prof. Gerretsen zegt, dat de taak van het
Verbond thans is: een beperkt weer opne
men van de Groot Nederlandsche Werkzaam
beid en een onbeperkte activiteit op het
klein Nederlandsche arbeidsterrein.
Een verzuim.
Bij het verdrag van Versailles heeft men
aldus spr. verzuimd het recht van den
staat in overeenstemming te brengen niet
het recht van het volk.
Wat zich thans in Tsjecho-Sloxva-
kije afspeelt is een van de gevolgen
van dat verzuim,, dat Genève niet
heeft weten te herstellen. De pers
speelt hiermede maar al te veel kie
keboe.
Spr. beveelt voor de nationaiiteitenkwestie
een oplossing aan, die staat en natie beide
recht doet.
Laten wij, aldus besloot spreker, de her
nieuwde belofte afleggen, dat wij ook in
de toekomst ons onwankelbaar geloof in
de eenheid van het Algeheeie Nederlandsche
volk zullen handhaven. (Luide teekenen van
instemming.)
Na een slotwoord van den voorzitter zong
Ie vergadering het Wilhelmus.
Onderwijzer gedood; zijn zoon
gewond.
Op den rijksweg RoermondSwalmen, ter
hoogte van den zijweg naar kasteel „I-Iil-
lenraedt", heeft zich gistermiddag een ern
stig ongeluk voorgedaan, waarbij een on
derwijzer uit Venio werd edood en zijn 13-
jarige zoon gewond.
Uit den zijweg van kasteel „Hiilen-
raedt" naderde on dat tijdstip een met kip
pen geladen vrachtauto van den expediteur
Piilaerds uit Herkenhosrh. Uit de richting
Venlo kwam op hetzelfde moment mot
groote snelheid een F.ngclsche personen
auto aanrijden.
Juist op de kruising kwamen de auto's
met elkander in botsing. De personenauto
vloog van den weg en raakte daarbij een
paar boompjes, die gevold werden.
Zij kwamen in hun va] neer op twee
wielrijders, die zich op liet fietspad be
vonden. de onderwijzer W. Spiers uit Ven
lo en zijn 13-jarige zoon. Beiden vielen te
gen den grond. De heer Spiers werd met
een verbrijzeld been en enkele gebroken
ribben in bevvusteloozen toestand opgeno
men. Zijn zoon had een hoofdwonde opgc-
loopen. De twee slachtoffers werden naar
het ziekenhuis te Roermond overgebracht,
waar de heer Spiers aan de bekomen ver
wondingen overleed.
De vier inzittenden van de personenauto,
allen Engelschen. twee dames en twee hee-
ren, kwamen met den schrik vrij, evenals
de bestuurder van de vrachtauto.
Door den minister van Onderwijs.
Heden zal de minister van Onderwijs,
Kunsten en Wetenschappen. Prof. 'Dr. J. R.
Slotcmaker de Bruine, het nieuwe school-
srhip van het Onderwijsfonds voor de
Scheepvaart te Amsterdam, de „Koningin
Wilhelmina" officieel in dienst stellen..
De „Koningin Wilhplmina" is een school
schip, waarop de eerste dagnijverheidsschool
voor seliippersjongens „Oranje-Nassau" van
hot Onderwijsfonds voor dn Scheepvaart
wordt gevestigd.
Honderd twintig seliippersjongens kun
nen op de „Koningin Wilhelmina" worden
gehuisvest voor het volgen van een twee
jarigen cursus in vakonderwijs.
De Ieqeroefeningen leggen te
groote lasten op.
Over de groote troepenmacht, die
het Duitsche Rijk in deze weken
onder de wapenen heeft en die door
ingewijden op ten minste 2 millioen
man wordl geschat, leest men wei
nig of niets in de Duitsehe bladen,
maar hoort men des te meer.
Natuurlijk betreft het hier vaak moeilijk
te controleeren geruchten, waarbij men ver
standig doet de bronnen in aanmerking te
nemen waaruit zij geput worden, zegt het
Hsb. Maar dat deze oefeningen, die men
ook tot op zekere hoogte een mobilisatie
zou kunnen noemen diep ingrijpen in liet
eeonomisehe en particuliere leven en onder
de oudere reservisten een ontstemming ver
wekken. dip aan de sociale moeilijkheden in
onzen eigen mobilisatietijd tijdens den we
reldoorlog herinnert, mag wel als zeker
worden aangenomen.
Over deze ontstemming verneemt men
bijzonderheden, die er op wijzen, dat zelfs
in het huidige Duitschland zekere lasten
als ze een al te langdurig karakter gaan
aannemen en er te weinig werkelijke ar
beid te verrichten is, een zware proef voor
het geduld der uit het eigen werk gerukte
dienstplichtigen kunnen beteekencn.
De verplichting van alle bezitters van mo
torrijtuigen om hun auto's, vrachtwagens,
enz. ter beschikking van de weermacht te
houden, is thans tot 31 December verlengd.
De vergoedingen zijn opnieuw in de bladen
medegedeeld.
Vrijgesteld zijn slechts de auto's van het
corps diplomatieke, dus niet die van de ove
rige buitenlanders die in Duitschland wonen
en wier wagens Duitsche kenteekenen dra
gen. De vereeniging der buitenlandschc pers
te Berlijn heeft tot de Duitsche regeering
het verzoek gericht ook de auto's der bui-
tenlandsclie journalisten voor een mogelij
ke tijdelijke confiscatie te vrijwaren.
Beroep op den Duce om tot den
vrede bij te dragen.
Guyon bericht uit Rome aan „Le Jour
nal", dat de Britsche zaakgelastigde, Sir
Noei Charles, opdracht heeft ontvangen,
Mussolini te verzoeken, ook bij te dragen
aan den vrede in Europa.
Naar verluidt, zegt de Msb., zou Mussolini
deze gelegenheid hebben afgewacht, om in
te grijpen. Morgen zal men zien of hij hier
toe zal besluiten.
Guyon gelooft niet. dat men een opzien
barende verklaring van den duce moet ver
wachten ter gelegenheid van het leggen van
den eersten steen voor het ministerie voor
Italiaansch Afrika, hetgeen morgen zal ge
schieden.
Cliamberlain zou liever een discrete, doch
krachtige interventie verlangen en Musso
lini zal- zeker zijn bijdragen leveren.
Russische Marine geeft de „zui
vering" toe.
Volgens de „Times" heeft het volkscommis
sariaat van Marine te Moskou voor het eerst
toegegeven, dat eenige maanden geleden een
belangrijke „zuivering" van de roode vloot
heeft plaatsgehad.
Een tiental admiraals, alsmede eenige pro
fessoren van de vlootacademie te Leningrad
werden gefusilleerd.
Bezoekt de feestweek te Amsterdam 510
September per WA CO A.utobusdiensten.
Iedere nacht extra diensten vanaf Amster
dam.
Vraagt hiervan dienstregelingen aan onze
chauffeurs en Reisbureau WACO, Kanaal-
weg 132. Tel. 773.